Analiza Finansowa

Witamy Serdecznie. Dział Analiza Finansowa przedstawia kompleksową wiedzę na temat analizy finansowej przedsiębiorstwa, zarówno dla początkujących jak i dla zaawansowanych finansistów. Aby ułatwić dostęp do poszczególnych zagadnień podzieliliśmy materiał na sekcje. Pierwsze rozdziały stworzone zostały z myślą o tych, którzy w finansach stawiają pierwsze kroki. Dalej znajduje się opis przekształcenia sprawozdania finansowego dla celów analizy finansowej oraz poszczególne wskaźniki finansowe z opisem.

Analiza finansowa jest bardzo szerokim tematem, opisywanym w wielu publikacjach. Staraliśmy się przedstawić jak najbardziej bezstronne, klasyczne podejście do analizy finansowej, przytaczając najczęściej pojawiające się w literaturze metody i wskaźniki.

Co to jest Analiza Finansowa?

Analiza Finansowa - źródło informacji o firmie

Analiza finansowa, zajmuje się badaniem stanu i rozwoju szeroko rozumianych finansów firmy. Opracowuje się ją w celu oceny stanu finansów, efektywności gospodarki finansowej oraz oceny przedsięwzięć gospodarczych i decyzji finansowych. Jest ona najpowszechniej wykorzystywaną spośród analiz działalności przedsiębiorstwa - użyteczna jest bowiem nie tylko dla kierownictwa samego przedsiębiorstwa, ale także dla innych podmiotów z różnych powodów zainteresowanych jego stanem. Wykorzystują ją wszelkiego rodzaju instytucje kredytujące, aby ocenić ryzyko związane z udzieleniem pożyczki danemu przedsiębiorstwu i aby następnie monitorować jego wypłacalność. W gospodarkach rynkowych, w których własność coraz częściej oddzielona jest od zarządzania przedsiębiorstwem, analiza finansowa jest często podstawowym źródłem informacji dla właścicieli o stanie posiadanej przez nich spółki. Jest to szczególnie widoczne w przypadku spółek publicznych, których akcje notowane są na giełdach papierów wartościowych. Wielu spośród inwestorów giełdowych, np. fundusze inwestycyjne, domy maklerskie i banki rozporządzające portfelami swoich klientów, posiada akcje dziesiątek a nawet setek spółek, które są kupowane i sprzedawane zależnie od koniunktury na rynkach finansowych lub w danych sektorach gospodarki oraz od kondycji finansowych samych spółek.

Znaczącym plusem analizy finansowej jest to, iż często wykorzystuje ona wskaźniki finansowe wyrażone w wielkościach względnych. Umożliwia to porównywanie danego przedsiębiorstwa do innych z danej branży, a także badanie zmian w obrębie danego przedsiębiorstwa w czasie, co jest bardzo użyteczne z punktu widzenia potencjalnych inwestorów, mających do wyboru kilka inwestycji. Wybiorą oni tą, która najlepiej rokuje na przyszłość.

Zastosowania analizy finansowej

Rozbudowanie analizy finansowej oraz waga przywiązywana do poszczególnych jej części są różne, zależnie od celu analizy oraz podmiotu ją przeprowadzającego. Właściciele, tacy jak akcjonariusze, koncentrują się na wskaźnikach rynku i wartości firmy. Banki natomiast bacznie obserwują wskaźniki wypłacalności, zdolności do obsługi długu oraz efektywności inwestycji, na które udzielają kredytów. Samo przedsiębiorstwo z kolei interesuje się głównie płynnością finansową i zdolnością obsługi długu, te wielkości są bowiem kluczowe w codziennej działalności. Sporządzana systematycznie, np. raz na kwartał, analiza finansowa jest skutecznym narzędziem controllingu finansowego. Na jej podstawie wykrywa się odchylenia wielkości finansowych od planów, wykrywa się ich przyczyny oraz wprowadza korekty mające na celu poprawę wyników w przyszłości.

Wskaźniki

Podstawowymi instrumentami analizy finansowej są wskaźniki. Mogą one przyjmować formę bezwzględną - najczęściej wyrażoną w wartościach pieniężnych, lub względną - zwykle opartą na ilorazie wskaźników bezwzględnych, ich sum lub różnic. Można je również rozróżnić na wskaźniki statyczne - charakteryzujące stan ekonomiczny (finansowy) jednostki na dany moment oraz dynamiczne - opisujące wyniki przedsiębiorstwa w pewnym okresie. Wskaźniki różnią się zakresem zdarzeń gospodarczych które obejmują. Wykorzystuje się wskaźniki syntetyczne, obejmujące wiele zdarzeń gospodarczych oraz cząstkowe, charakteryzujące się małą pojemnością i opisujące pojedyncze lub mało złożone zjawiska.

Wartości wskaźników często same w sobie nie niosą informacji o stanie przedsiębiorstwa. Aby konkretny wskaźnik dostarczał użytecznych informacji, musi mieć odpowiedni punkt odniesienia, na podstawie którego można ocenić czy w danym przedsiębiorstwie kształtuje się on na odpowiednim poziomie. Takim odniesieniem może być:

• wartość tego wskaźnika w poprzednich okresach - takie porównanie, szczególnie gdy dysponujemy wynikami z wielu okresów, pozwala na określenie tendencji w danym przedsiębiorstwie w zakresie zdarzeń opisywanych danym wskaźnikiem;

• wartość tego wskaźnika w innych przedsiębiorstwach z danej branży, średni wskaźnik w branży lub wskaźnik w konkretnym przedsiębiorstwie uważanym za godny naśladowania;

• zaplanowana wartość wskaźnika na dany okres, pozwalająca określić czy zrealizowano plany dotyczące konkretnych zdarzeń kontrolowanych przez wskaźnik.

Wskaźniki różnią się wieloma cechami w zależności od ich celu i konstrukcji. Najchętniej używane i konstruowane są wskaźniki syntetyczne, dające możliwość pokazania szerokich zjawisk, na które składa się wiele skomplikowanych zależności. Jest to prostsza metoda niż analizowanie wielu składników cząstkowych wspólnie opisujących dane zjawisko, daje ona jednak jedynie poglądowe wyniki. Chcąc zrozumieć przyczyny konkretnej sytuacji przedsiębiorstwa trzeba sięgnąć po wskaźniki cząstkowe o mniejszej pojemności, a większej szczegółowości.

Źródła informacji wykorzystywane w analizie finansowej

Podstawowym źródłem informacji wykorzystywanym w analizie finansowej jest sprawozdanie finansowe, w szczególności:

• Bilans

• Rachunek Zysków i Strat

• Rachunek Przepływów Pieniężnych (Cash Flow)

Przekształcenie sprawozdania finansowego

Przekształcenie formy sprawozdawczej Sprawozdania Finansowego w formę analityczną polega na pominięciu szczegółowych pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat, pogrupowaniu i połączeniu ich w pozycje zbiorcze oraz wyeliminowaniu z bilansu pozycji ujmowanych dla celów rozliczeniowych i kontrolnych, a niemających realnej wartości. Dodatkowo, dla zwiększenia czytelności, zastępuje się ewentualne poziome układy bilansu oraz rachunku zysków i strat układami pionowymi.

Po pogrupowaniu pozycji bilansowych otrzymujemy bilans analityczny składający się z czterech podstawowych części: majątku trwałego i majątku obrotowego w aktywach, oraz kapitałów własnych i kapitałów obcych w pasywach. Grupy te dzielą się następnie na kolejne podgrupy. Aktywa w bilansie analitycznym szereguje się w kolejności od najmniej do najbardziej płynnych. Pasywa natomiast szeregowane są według stopnia ich wymagalności.

Aby uzyskany bilans jak najbardziej odpowiadał rzeczywistości wprowadza się korekty i wyłączenia. Podstawowe korekty dotyczą płynności aktywów. Aktywa wykazywane w bilansie sporządzonym zgodnie z zasadami rachunkowości nie zawsze są uszeregowane według stopnia płynności. Ujęte w aktywach krótkoterminowych pozycje o terminie zapadalności powyżej roku, takie jak należności z tytułu dostaw i usług powyżej 12 miesięcy, należy przenieść do aktywów trwałych. Natomiast aktywa trwałe, co do których firma podjęła decyzję o sprzedaży w nadchodzącym roku obrotowym, wykazać należy w aktywach obrotowych. Wyłączenia podczas sporządzania bilansu analitycznego dotyczą w szczególności:

• z pasywów: należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego, zmniejszając kapitał podstawowy w kompensacie z należnościami

• z aktywów : należności dochodzone na drodze sądowej, oraz odpowiadające im rezerwy z pasywów.

• po dokonaniu podziału zysku, wyłącza się część przeznaczoną na wypłatę dywidendy.

Wstępna analiza sprawozdania finansowego

Wstępna analiza sprawozdania finansowego utożsamiana jest z analizą jego dwóch podstawowych części: bilansu oraz rachunku zysków i strat. Powszechnie jako analizę wstępną przeprowadza się analizę pionową (analizę struktury) i poziomą (analizę dynamiki) obu tych części.

Wstępna analiza bilansu

Bilans ukazuje obraz sytuacji majątkowo-kapitałowej przedsiębiorstwa. Jego wstępna analiza ma na celu ocenę tej sytuacji, jak również wskazanie kierunku dalszych, bardziej szczegółowych analiz. Wstępna analiza bilansu obejmuje:

• analizę poziomą - polegającą na badaniu dynamiki sumy bilansowej oraz poszczególnych pozycji aktywów i pasywów;

• analizę pionową - polegającą na badaniu wzajemnej struktury aktywów i pasywów oraz ich struktury wewnętrznej;

• analizę pionowo-poziomą - polegającą na badaniu struktury kapitałowo-majątkowej.

Badanie dynamiki sumy i pozycji bilansowych (analiza pozioma) ma na celu ustalenie ich zmian w czasie. Można przy tym zaobserwować wzrost lub spadek sumy bilansowej, a także wielkości poszczególnych pozycji aktywów i finansujących je pasywów, co prowadzi do zmian ich struktury. Najlepsze wyniki daje dokonywanie takiej analizy na podstawie danych wieloletnich (3-5 lat). Dopiero wtedy wyraźnie widać tendencje i kierunki rozwoju poszczególnych pozycji, co umożliwia wnioskowanie o rozwoju sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa.

Zmiany wielkości pozycji bilansowych bada się najczęściej na podstawie wskaźników dynamiki. Można wprawdzie badać również zmiany absolutne (wyrażone w jednostkach pieniężnych), niosą one jednak małą ilość informacji. Wskaźniki dynamiki są wyliczane jako procentowy stosunek wielkości z danego roku do wielkości z roku poprzedniego (wskaźniki łańcuchowe), lub do wielkości bazowej, do której porównuje się wszystkie analizowane lata (wskaźniki jednopodstawowe). Pierwsza metoda jest bardziej rozpowszechniona, łatwiej bowiem na jej podstawie zaobserwować wieloletnie tendencje rozwojowe.

Ogólnie pożądanym zjawiskiem jest systematyczny wzrost sumy bilansowej, świadczący o rozwoju przedsiębiorstwa. Musi się on jednak odbywać przy zachowaniu właściwych proporcji poszczególnych pozycji, co badane jest poprzez analizę pionową bilansu.

Analiza pionowa bilansu polega na analizie struktury aktywów i pasywów, co w praktyce przekłada się na obliczenie udziału poszczególnych składników majątku i kapitałów w łącznej sumie bilansowej. W następnej kolejności bada się strukturę poszczególnych części aktywów i pasywów. Podczas tego badania obserwuje się również zmiany zachodzące w obserwowanych strukturach w poszczególnych latach, co łączy tą analizę z analizą poziomą.

W przypadku obu kierunków analizy wyniki muszą być interpretowane z uwzględnieniem warunków zewnętrznych oraz specyfiki samego przedsiębiorstwa. Jest to szczególnie istotne z punktu widzenia analizy pionowej. Struktura aktywów różni się znacząco w przedsiębiorstwach z różnych branż. Firmy produkcyjne mają z reguły wysoki udział aktywów trwałych, w przypadku handlowych natomiast występuje znaczna przewaga po stronie aktywów obrotowych. Również struktura finansowania różni się zależnie od specyfiki działalności i jest dopasowywana do struktury aktywów. Jeśli chodzi o analizę poziomą natomiast, istotnym jest porównywanie przedsiębiorstwa do podobnych w branży oraz uwzględnienie inflacji przy obliczaniu dynamiki jego wzrostu. W różnych sektorach gospodarki i fazach cyklu koniunkturalnego przedsiębiorstwa utrzymują różną dynamikę rozwoju. Ponadto, większe firmy charakteryzują się przeciętnie wolniejszym tempem wzrostu od mniejszych, co również należy uwzględnić przy ich ocenie.

Zdecydowanie łatwiejsza w interpretacji jest trzecia część wstępnej analizy bilansu - analiza pionowo-pozioma. Polega ona na sprawdzeniu czy metody finansowania aktywów przez firmę zapewniają jej bezpieczeństwo pod kątem długoterminowej płynności finansowej. Przyjmuje się, że przedsiębiorstwo stosujące konserwatywną, bezpieczną politykę finansową powinno stosować tzw. złotą regułę bilansową, polegającą na tym, że całość posiadanych przez nie aktywów trwałych jest finansowana przy pomocy kapitałów własnych. Ewentualna, mniej restrykcyjna, reguła bankowa (srebrna reguła bilansowa) dopuszcza pokrycie aktywów trwałych kapitałem stałym, czyli własnym łącznie z długoterminowym. Jest to jednak również uzależnione od branży i specyfiki konkretnego przedsiębiorstwa.

Wstępna analiza rachunku zysków i strat

Wstępna analiza rachunku zysków i strat polega na badaniu dynamiki i struktury wielkości strumieni reprezentujących poszczególne przychody, koszty i wynik finansowy oraz ocenie relacji pomiędzy poszczególnymi kategoriami wyniku finansowego. Zmiany zysku netto są bowiem wynikiem zmian poszczególnych kategorii wyniku finansowego. Dla ułatwienia oceny rachunku zysków i strat, wykorzystuje się wskaźniki:

• dynamiki przychodów i kosztów,

• struktury:

• rodzajowej przychodów,

• poziomu kosztów,

• rentowność przychodów.

Opisana powyżej wstępna analiza rachunku zysków i strat daje analitykowi ogólne pojęcie o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz o tendencjach i kierunkach, w których się ono rozwija. Analiza ta wskazuje również aspekty, którym należy przyjrzeć się dokładniej w dalszych etapach analizy finansowej danej jednostki. Uzyskawszy wstępne informacje, można przejść do następnego etapu analizy finansowej, jakim jest analiza wskaźnikowa. Na jej podstawie uzyskamy szczegółowe informacje o przyczynach zdarzeń obserwowanych we wstępnej analizie oraz dogłębnie zbadamy kondycję finansową przedsiębiorstwa.

Analiza cash flow - (rachunku przepływów pieniężnych)

Z punktu widzenia oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa rachunek przepływów pieniężnych wykorzystuje się do:

• uzyskania lepszej niż w przypadku bilansu oraz rachunku zysków i strat charakterystyki obecnej i przyszłej zyskowności,

• określenia bieżącej zdolności płatniczej poprzez ustalenie wewnętrznego stopnia samofinansowania.

Przewaga oceny dokonanej przy wykorzystaniu rachunku przepływów pieniężnych (cash flow) wynika z faktu, iż jest on znacznie mniej podatny na manipulacje w porównaniu do wyniku finansowego. Uważa się również, że cash flow znacznie lepiej spełnia rolę wskaźnika potencjału finansowego niż bilans. Aby jednak ocena wynikająca z analizy przepływów pieniężnych była kompletna, musi być rozpatrywana na tle wniosków wyciągniętych z analizy wskaźnikowej bilansu oraz rachunku zysków i strat.

Podczas analizy rachunku zysków i strat pierwszą czynnością jest ocena przepływów gotówkowych z poszczególnych rodzajów działalności (operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej). Dokonując tej oceny bierze się po uwagę specyfikę przedsiębiorstwa oraz branżę, w której działa. W trakcie tej wstępnej analizy, badanie wielkości poszczególnych pozycji jest mniej istotne. Wagę przywiązuje się do tego czy saldo przepływów z danej działalności jest ujemne czy dodatnie. Występuje aż osiem wariantów sald z trzech obszarów działalności:

	Wariant
Rodzaj działalności	1	2	3	4	5	6	7	8
Działalność operacyjna	+	+	+	+	-	-	-	-
Działalność inwestycyjna	+	-	+	-	+	-	+	-
Działalność finansowa	+	-	-	+	+	+	-	-

• Wariant nr 1 charakteryzuje przedsiębiorstwo o bardzo wysokiej płynności finansowej. Jest on rzadko spotykany w praktyce. Sytuacja taka dotyczy z reguły przedsiębiorstw przygotowujących się do podjęcia inwestycji lub dokonania przejęcia innego podmiotu.

• Wariant nr 2 występuje w przedsiębiorstwach dojrzałych, o wysokiej rentowności, które finansują działalność inwestycyjną oraz regulują zobowiązania z wypracowanej przez siebie nadwyżki finansowej.

• Wariant nr 3 może wynikać z dwóch powodów:

1. Przedsiębiorstwo uzyskuje dodatnie wpływy z działalności operacyjnej oraz inwestycyjnej,

2. Wpływy z bieżącej działalności nie wystarczają na pokrycie zobowiązań, przedsiębiorstwo upłynnia więc aktywa trwałe pozyskując tym samym nowe środki.

• Wariant nr 4 jest typowy dla przedsiębiorstw rozwijających się, które nie są wstanie pokryć wydatków na rozwój z wypracowanych zysków, dlatego też pozyskują zewnętrzne źródła finansowania. Wariant ten uznawany jest za najbardziej pożądany, świadczący o dobrych perspektywach przedsiębiorstwa.

• Wariant nr 5 dotyczy przedsiębiorstw przechodzących tymczasowe kłopoty i niegenerujących dodatnich przepływów z działalności operacyjnej. Jednostki te, chcąc utrzymać płynność finansową, posiłkują się zewnętrznymi źródłami finansowania. Fakt, iż mogą je pozyskać, jest dobrym symptomem, informującym o tym, że przewidywana jest poprawa wyniku przedsiębiorstwa.

• Wariant nr 6 w którym przepływy z działalności operacyjnej i inwestycyjnej są ujemne, a źródłem gotówki na pokrycie niedoborów są kredyty i kapitał właścicielski, jest charakterystyczny dla młodych, rozwijających się firm o dobrych perspektywach, w które wierzyciele nie obawiają się inwestować.

• Wariant nr 7 występuje w przedsiębiorstwach przeżywających trudności finansowe. Utrzymują one płynność poprzez wyprzedaż majątku trwałego.

• Wariant nr 8 może zdarzyć się w podmiotach, które w poprzednich okresach zgromadziły duże zasoby finansowe, z których to obecnie realizują swoje wydatki inwestycyjne. Jest to jednak sytuacja ryzykowna, mogąca skończyć się bankructwem przedsiębiorstwa.

W trakcie analizy rachunku przepływów pieniężnych należy wyjaśnić ewentualne różnice między przepływami z działalności operacyjnej a zyskiem netto w rachunku zysków i strat. Najczęściej przyczyną tych różnic jest zmiana stanu aktywów obrotowych netto. Wyjaśnienie różnic polega na analizie wpływu zmian poszczególnych pozycji tych aktywów na kształtowanie się salda przepływów operacyjnych.

Najkorzystniejszym wariantem jest oczywiście ten, gdy przedsiębiorstwo generuje zysk netto, uzyskując jednocześnie dodatnie przepływy z działalności operacyjnej. Drugi w kolejności jest wariant z nadwyżką cash flow i stratą księgową - lepiej jest bowiem, gdy przedsiębiorstwo otrzymuje rzeczywistą gotówkę notując jednocześnie stratę memoriałową, niż odwrotnie. Najmniej korzystny jest wariant, w którym przedsiębiorstwo notuje stratę netto oraz ma ujemne saldo przepływów z działalności operacyjnej.

W części „analiza wskaźnikowa” znajdziesz opisane wskaźniki do analizy cash flow.

Analiza wskaźnikowa

Analiza wskaźnikowa jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych i uważana za najważniejszą [Por. Bednarski, Ciseł, Jerzmowska, Pałczyńska-Gościniak] z metod analizy finansowej przedsiębiorstwa. Stanowi ona pogłębienie analizy struktury i dynamiki bilansu oraz rachunku zysków i strat. Została ona zapoczątkowana przez banki, które przy jej pomocy analizowały płynność kredytowanych przedsiębiorstw. Przy pomocy analizy wskaźnikowej możliwe jest, na podstawie danych uzyskanych ze sprawozdania finansowego, zbadanie różnych sfer działalności przedsiębiorstwa.

Wskaźniki są relacjami pomiędzy dwoma lub więcej wielkościami. Same w sobie rzadko posiadają walory informacyjne. Ich interpretacja uzależniona jest od możliwości dokonania porównań obliczonych wskaźników z innymi. Wyróżnia się trzy podstawowe możliwości porównywania wskaźników:

1. W czasie - ze wskaźnikami dotyczącymi tego samego przedsiębiorstwa w innych okresach, co umożliwia ocenę kierunków rozwoju przedsiębiorstwa;

2. W przestrzeni - do średniej wielkości wskaźników w danej branży, bezpośrednio do konkurencyjnych przedsiębiorstw lub innych oddziałów analizowanego przedsiębiorstwa;

3. Z danymi postulowanymi - przyjętymi w praktyce jako dane wzorcowe (optymalne) lub wartościami wynikającymi z opracowanych w przedsiębiorstwie planów.

Przez lata w dziedzinie finansów stworzono ogromną ilość wskaźników. W niektórych źrodłach można znaleźć ich nawet kilkaset. Wyliczanie większości z nich nie jest jednak konieczne, nawet do przeprowadzenia dogłębnej analizy finansowej. Poniżej przedstawiamy te najpowszechniej stosowane, rozszerzając ich zbiór uzupełniającymi je wskaźnikami, ułatwiającymi analizę finansową w przypadku, gdy podstawowe wskaźniki nie dają wystarczających informacji. Wskaźniki pogrupowane są według jednej z najbardziej popularnych klasyfikacji.

• wskaźniki płynności finansowej

• wskaźniki efektywności (wykorzystania majątku)

• wskaźniki wypłacalności (zadłużenia)

• wskaźniki rentowności

• wskaźniki giełdowe

• wskaźniki oceny cash flow (przepływów pieniężnych)

Wskaźniki płynności finansowej

Aby móc swobodnie działać, przedsiębiorstwo musi utrzymywać płynność finansową, czyli zdolność do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Przedsiębiorstwo musi posiadać więc tyle środków finansowych, aby móc spłacać zaciągnięte zobowiązania. Z drugiej jednak strony nie było by słusznym utrzymywanie środków pieniężnych w ilości pokrywającej wszystkie zobowiązania bez względu na termin ich zapadalności. Byłoby to nieekonomiczne. Płynność wiąże się więc z takim zarządzaniem zarówno wpływami pieniędzy, jak i wydatkami, które umożliwia spłacanie zobowiązań w terminie. Wpływy pochodzić mogą z różnych źródeł. Najbardziej naturalnym są wpływy od kontrahentów z tytułu należności za dokonane zakupy. Przedsiębiorstwa mogą pozyskać również dodatkową płynność zaciągając krótkoterminowe kredyty. W razie znacznego spiętrzenia płatności istnieje również ewentualność spieniężania mniej płynnych aktywów, co jednak wiąże się z reguły ze znacznymi kosztami lub utratą korzyści ekonomicznych pozyskiwanych z tych aktywów.

Badanie płynności finansowej jest kluczowe z punktu widzenia oceny możliwości przetrwania przedsiębiorstwa w krótkim okresie. Najpowszechniej wykorzystywane do tego wskaźniki to:

Wskaźnik płynności bieżącej (current ratio)

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej informuje o zdolności przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań w oparciu o aktywa obrotowe. Obliczany jest on w formie relacji :

Jest to podstawowy wskaźnik płynności finansowej. Ukazuje stopień pokrycia zobowiązań bieżących aktywami obrotowymi. Przyjęta przez banki i podawana w literaturze jego wzorcowa wartość mieści się w przedziale 1,3 - 22 . Zarówno zbyt wysoka, jak i zbyt niska wartość tego wskaźnika, wywołuje negatywne konsekwencje dla przedsiębiorstwa. Niski poziom wskaźnika może oznaczać, iż firma ma, lub w najbliższej przyszłości będzie miała, kłopoty z terminowym regulowaniem zobowiązań. Z drugiej strony zbyt wysoka jego wartość świadczy o tym, że przedsiębiorstwo niepotrzebnie przechowuje zbyt dużo środków finansowych, które mogłoby wykorzystać na inwestycje, utrzymuje nadmierne zapasy lub posiada trudno ściągalne należności.

Wadą wskaźnika bieżącej płynności jest fakt, iż w aktywach obrotowych znajdują się zapasy oraz rozliczenia międzyokresowe, które jako że są stosunkowo mało płynne, słabo zabezpieczają płynność finansową przedsiębiorstwa. Dlatego też analizę uzupełnia się o wskaźnik szybkiej płynności.

Wskaźnik szybkiej płynności (quick ratio)

Wskaźnik szybkiej płynności różni się od wskaźnika bieżącej płynności tym, że z aktywów obrotowych eliminowane są mało płynne zapasy i rozliczenia międzyokresowe.

Wskaźnik ten ukazuje pokrycie zobowiązań krótkoterminowych aktywami o wysokiej płynności. Za jego wartość wzorcową uważa się 1. Oznacza to, że przedsiębiorstwo jest w stanie pokryć wszystkie swoje zobowiązania przy pomocy płynnych aktywów finansowych.

Wskaźnik wypłacalności gotówkowej

Wskaźnik wypłacalności gotówkowej służy do określania wypłacalności firmy w bardzo krótkim okresie. Dlatego do jego konstrukcji wykorzystywane są tylko najbardziej płynne aktywa.

Wskaźnik ten pokazuje jaką część swoich zobowiązań firma pokrywa aktywami o najwyższym stopniu płynności3, a więc jest w stanie bezzwłocznie spłacić. Jako optymalna wartość tego wskaźnika przyjmuje się 0,2.

Wskaźniki uzupełniające

Trzy opisane powyżej wskaźniki, wykorzystane wspólnie, doskonale pokazują strukturę aktywów obrotowych pod kątem ich płynności oraz zdolność przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań w krótkim i dłuższym terminie. Dodatkowymi wskaźnikami są wskaźniki kapitału pracującego.

wskaźnik kapitału pracującego

Dodatnia wartość kapitału obrotowego jest konieczna do utrzymania ciągłości ruchu okrężnego całego kapitału4. Nie może on być jednak zbyt wysoki, oznaczałoby to bowiem, że przedsiębiorstwo posiada zbyt dużo aktywów obrotowych (za wysokie zapasy, trudno ściągalne należności lub nadmierne ilości środków pieniężnych).

Wskaźnik udziału kapitału pracującego w aktywach ogółem

Wartość tego wskaźnika zależy od długości cyklu produkcyjnego. W przypadku cyklu krótkiego wartość wskaźnika powinna być niska, przy długim cyklu natomiast winien charakteryzować się wyższym poziomem.

Wskaźniki efektywności - (wykorzystania majątku)

Są to przede wszystkim wskaźniki określające szybkość z jaką w przedsiębiorstwie obracane są zapasy, należności i aktywa ogółem, oraz okres po jakim firma przeciętnie spłaca swoje zobowiązania.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego opisuje efektywność wykorzystania aktywów obrotowych.

Oczekuje się wzrostu jego wartości w czasie, świadczącego o coraz lepszym wykorzystaniu aktywów obrotowych przez jednostkę. Na jego wartość wpływają wszystkie składniki majątku obrotowego, dlatego też dla dokładniejszej analizy konieczne jest badanie efektywności poszczególnych grup aktywów - przede wszystkim należności i zapasów.

Wskaźnik rotacji należności

Wskaźnik rotacji należności informuje ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo odtworzyło swój stan należności, czy też ile cykli obrotowych należności miało miejsce w ciągu roku obrachunkowego. Jego konstrukcja wygląda następująco:

Nie występuje wzorcowa wartość tego wskaźnika, choć niektórzy autorzy próbują ją podawać1. Jedyną możliwością jego oceny są porównania w czasie i przestrzeni. Oczekuje się, że w rozwijającym się podmiocie wartość tego wskaźnika będzie wysoka, z tendencją wzrostową. Porównywanie w przestrzeni musi być przeprowadzane w stosunku do konkretnej branży lub przedsiębiorstwa.

Wskaźnik rotacji zapasów

Wskaźnik rotacji zapasów informuje o tym, ile razy w ciągu roku posiadane przez jednostkę zapasy zostały przekształcone w wyroby gotowe. Jest to wskaźnik określający efektywność wykorzystania zapasów. Niski wskaźnik sugeruje, że poziom zapasów jest zbyt wysoki i spółka niepotrzebnie ponosi koszty magazynowe.

Wskaźniki uzupełniające

Wskaźniki uzupełniające są to przede wszystkim wskaźniki długości trwania jednego obrotu; w przypadku należności nazywane wskaźnikami czasu windykacji. Pokazują one tą samą informację co wskaźniki obrotowości, tylko w innej jednostce. Dodatkowo moża również badać wskaźnik produktywności kapitału pracującego.

Wskaźnik średniego okresu windykacji należności

Można go liczyć na dwa sposoby

Wskaźnik ten ukazuje przeciętny czas jaki przedsiębiorstwo czeka na spłatę należności. Oczekuje się, że wskaźnik ten będzie wykazywał tendencję malejącą, lub przynajmniej będzie stabilny. Negatywnym zjawiskiem jest jego wzrost, mogący świadczyć o utrudnieniach w ściąganiu należności.

Wskaźnik czasu trwania jednego obrotu zapasów

Podobnie jak dla należności, również w przypadku zapasów można obliczyć wskaźnik czasu trwania jednego obrotu. Dwie metody jego wyznaczania wyglądają następująco:

Z reguły korzystnym zjawiskiem jest wzrost wskaźnika rotacji zapasów i spadek wskaźnika czasu trwania jednego obrotu. W tej sytuacji bowiem, firma zmniejsza ilość utrzymywanych zapasów, co powoduje spadek kosztów magazynowania.

Wskaźnik produktywności kapitału pracującego

Wskaźnik produktywności kapitału pracującego informuje o wielkości przychodów ze sprzedaży przypadających na jedną złotówkę kapitału pracującego.

Pozytywnym zjawiskiem jest jego wzrost oznaczający wzrost obrotowości kapitału pracującego.

Wskaźniki wypłacalności - (zadłużenia)

Wskaźniki zadłużenia wykorzystywane są do badania struktury finansowania przedsiębiorstwa. Określają poziom jego zadłużenia i tym samym oceniają jego wypłacalność w długim okresie. Poziom zadłużenia długo- i średnioterminowego ocenia się w stosunku do kapitału własnego, ewentualnie stałego.

Wskaźnik ogólnego zadłużenia

Wskaźnik ogólnego zadłużenia stanowi relację zobowiązań ogółem do całkowitych aktywów przedsiębiorstwa.

Wyraża on udział kapitałów obcych w finansowaniu aktywów firmy. Jest bardzo istotny z punktu widzenia pożyczkodawców, którzy w razie upadłości przedsiębiorstwa odzyskują swoje należności z majątku firmy.

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego jest wskaźnikiem uzupełniającym ocenę zadłużenia przedsiębiorstwa.

Określa on wielkość kapitałów obcych przypadającą na jednostkę kapitału własnego. Poziom zadłużenia ma istotne znaczenie nie tylko z punktu widzenia wypłacalności przedsiębiorstwa, ale także ze względu na efekt jaki struktura finansowa wywiera na wynik finansowy. Z jednej strony bowiem, im wyższy w podmiocie kapitał obcy, tym większe generuje koszty finansowe, obniżając wynik finansowy oraz zwiększając prawdopodobieństwo kłopotów z wypłacalnością. Z drugiej jednak strony, przedsiębiorstwo wykorzystując dźwignię finansową może rozwijać się znacznie szybciej niż przy wykorzystaniu jedynie kapitałów własnych, generując dodatkowe zyski znacznie przewyższające koszty obsługi długu.

Wskaźnik udziału zobowiązań długoterminowych w zobowiązaniach ogółem

Wskaźnik udziału zobowiązań długoterminowych w zobowiązaniach ogółem umożliwia ocenę struktury kapitałów obcych.

Im wartość tego wskaźnika jest bliższa 1, tym większą część zobowiązań ogółem stanowią zobowiązania długoterminowe. Jest to generalnie pożądana sytuacja. Zbyt duży udział zobowiązań krótkoterminowych w długu firmy może prowadzić do kłopotów z płynnością finansową i generować dodatkowe koszty karnych odsetek.

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego

Jest to jeden z ważniejszych wskaźników wypłacalności.

Pożądana wartość tego wskaźnika powinna wynosić, zależnie od autora opisującego ten wskaźnik, nie więcej niż 0,52 lub między 0,5 a 1,03. Mierzy on ryzyko wypłacalności związane z długoterminowym zadłużeniem firmy.

Wskaźniki uzupełniające

W ocenie zadłużenia firmy, obok przedstawionych powyżej wskaźników, wykorzystuje się również wskaźniki opisujące zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu, czyli terminowego regulowania wszystkich zobowiązań. Rozróżnia się dwie metody oceny tej zdolności: statyczną - opartą o rachunek zysków i strat, oraz dynamiczną - wykorzystującą rachunek przepływów pieniężnych. Wskaźniki oparte o zysk wykazują się znacznie większą stabilnością, niż wskaźniki konstruowane przy użyciu przepływów środków pieniężnych. Nadwyżka finansowa jest jednak wielkością memoriałową, przepływy finansowe pokazują natomiast jakość zysku. Najlepiej jest więc wykorzystać oba zestawy wskaźników, biorąc pod uwagę charakter działalności przedsiębiorstwa oraz specyfikę branży.

WSKAŹNIKI STATYCZNE

Wskaźnik pokrycia obsługi długu

Wskaźnik pokrycia obsługi długu pokazuje w jakim stopniu wypracowany zysk pokrywa obsługę zobowiązań długoterminowych.

Określa on stopień zabezpieczenia obsługi zobowiązań długoterminowych. Uważa się, że wartość tego wskaźnika powinna być wyższa od 1 i rosnąć z upływem czasu, co świadczy o dobrym wykorzystaniu zaciągniętych pożyczek, wywołującym rozwój przedsiębiorstwa i wzrost wpływów z tytułu poczynionych inwestycji.

Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem

Określa możliwości przedsiębiorstwa w zakresie spłaty obciążeń kredytowych z wypracowanej nadwyżki finansowej.

Informuje on o tym, ile razy zysk brutto powiększony o uzyskiwane odsetki przewyższa odsetki płacone przez przedsiębiorstwo. Im wyższy wskaźnik, tym bezpieczniejsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa i tym mniej ewentualne wahania zysku mogą wpłynąć na jego wypłacalność. Jeśli wartość tego wskaźnika spadnie poniżej 1 oznacza to, że przedsiębiorstwo nie jest w stanie spłacić nawet odsetek od zaciągniętych kredytów, nie mówiąc już o racie kapitałowej i jego wypłacalność jest poważnie zagrożona.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu nadwyżką finansową

Jego wzorcowa wartość przyjmowana jest na poziomie 1,5, a spadek poniżej uznawany jest za niepożądany i wywołujący wzrost ryzyka dla kredytodawcy.

Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową

Pokazuje on jaką część zobowiązań ogółem przedsiębiorstwo jest w stanie spłacić przy pomocy wygospodarowanej nadwyżki finansowej. Pozytywną tendencją jest wzrost tego wskaźnika, oznaczający skrócenie czasu potrzebnego jednostce na spłatę zadłużenia.

WSKAŹNIKI DYNAMICZNE

Pierwszy ze wskaźników informuje w jakim stopniu jednostka jest w stanie pokryć zobowiązania bieżące z tytułu kredytów długoterminowych przy wykorzystaniu gotówki operacyjnej, drugi - ile razy gotówka jest wyższa od odsetek spłacanych przez firmę.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu z gotówki operacyjnej

Wskaźnik pokrycia odsetek z gotówki operacyjnej

Wskaźniki rentowności

Rentowność można zdefiniować jako zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysków. Oceny tej dokonuje się w trzech podstawowych płaszczyznach - bada się rentowność:

• sprzedaży

• aktywów (ROS - return on assets),

• kapitałów własnych (ROE - return on equity).

Wskaźniki rentowności są relacją zysku do danej wielkości. Szczególnie te wskaźniki należy rozpatrywać w kontekście danej branży lub w czasie. Rentowność aktywów w przypadku np. huty stali, gdzie występują bardzo wysokie aktywa trwałe, będzie z reguły o wiele niższa niż działalności handlowej bądź usługowej, co wcale nie musi świadczyć o słabości finansowej huty.

Wskaźnik rentowności sprzedaży (ROS - Return On Sales)

Mówi on ile zysku netto przypada na jedną złotówkę zrealizowanej sprzedaży. Im wyższa wartość wskaźnika, tym sprzedaż jest bardziej opłacalna.

Wskaźnik rentowności aktywów (ROA - Return On Assets)

Wskaźnik rentowności aktywów mierzy ile zysku netto przypada na każdą złotówkę posiadanych aktywów.

Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ROE - Return on Equity)

Wskaźnik rentowności kapitału własnego mierzy wielkość zysku przypadającą na przeciętny stan aktywów. Służy do oceny stopy zwrotu z kapitału wniesionego do spółki przez akcjonariuszy.

Im wyższe są wskaźniki rentowności danego przedsiębiorstwa, tym większą generuje ono nadwyżkę finansową. Tym lepsza jest również perspektywa przedsiębiorstwa w zakresie jego płynności - tym łatwiej będzie mu bowiem pokrywać koszty związane z wykorzystywaniem kapitału obcego.

Zależnie od specyfiki przedsiębiorstwa i celów badania zamiast zysku netto można wykorzystywać również zysk z działalności operacyjnej lub zysk brutto.

Wskaźniki giełdowe

Wskaźniki wartości rynkowej wykorzystywane są w ocenie przedsiębiorstw w formie spółek akcyjnych, głównie notowanych na giełdach papierów wartościowych. Są to wskaźniki zyskowności jednostkowej, w których zysk netto obliczany jest na jedną akcję (udział). Wskaźniki te służą do oceny przedsiębiorstwa pod kątem jego atrakcyjności inwestycyjnej.

Zysk na akcję (Earnings Per Share - EPS)

Wskaźnik ten niesie bardzo ważną informację dla akcjonariuszy. Informuje on ile zysku wypracował kapitał zainwestowany przez nich w przedsiębiorstwo. Jest to jeden z bardziej popularnych wskaźników analizy fundamentalnej.

Wskaźnik dywidendy na akcję

Wskaźnik dywidendy na akcję jest w gospodarkach kapitałowych jednym z pilniej śledzonych wskaźników przez inwestorów.

Jego wielkość pokazuje jaką sumę otrzyma akcjonariusz jako udział w zysku przedsiębiorstwa na każdą posiadaną przez niego akcję.

Wskaźnik cena akcji do zysku na akcję (Price Earnings Ratio - PE)

Wskaźnik ten pokazuje ile razy cena rynkowa jest wyższa od zysku na jedną akcję. Cena jest z reguły wyższa, gdyż opisuje oczekiwania inwestorów odnośnie przyszłych zysków.

Wartość księgowa na akcję (Book value per share - BVS)

Korzystne zjawisko w przypadku tego wskaźnika występuje wtedy, gdy jest on niższy od ceny rynkowej akcji. Oznacza to, że inwestorzy oceniają wartość przedsiębiorstwa wyżej niż wynika to z ilości kapitału przez niego posiadanego, a więc oczekują jego rozwoju i tego, iż będzie generować zyski.

Wskaźnik produktywności jednej akcji

Wysokość tego wskaźnika opisuje wielkość działalności przedsiębiorstwa. Wzrost tego wskaźnika jest bardzo korzystnym zjawiskiem, ponieważ - nawet przy utrzymaniu stałej rentowności - świadczy o rozwoju jednostki i powoduje wzrost zysku przypadającego na jedną akcję.

Wskaźniki Cash Flow

Rachunek przepływów pieniężnych jest wykorzystywany do wskaźnikowej analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Wskaźniki te podzielić można na 3 grupy:

• struktury przepływów pieniężnych,

• wystarczalności pieniężnej,

• rentowności (wydajności) gotówkowej.

WSKAŹNIKI STRUKTURY CASH FLOW

Wskaźnik zdolności generowania operacyjnych przepływów netto

Wskaźnik zdolności generowania operacyjnych przepływów netto charakteryzuje zdolność przedsiębiorstwa do generowania gotówki z działalności podstawowej. Wartość tego wskaźnika w dużym stopniu zależy od branży.

Wskaźnik udziału amortyzacji w przepływach pieniężnych netto z działalności operacyjnej

Wysoki poziom tego wskaźnika lub jego rosnąca tendencja jest zjawiskiem negatywnym w długiej perspektywie. Amortyzacja przeznaczona jest bowiem na odtworzenie zużytego majątku przedsiębiorstwa. Wykorzystanie jej na spłatę zobowiązań lub wypłatę dywidendy może zagrozić długoterminowej egzystencji przedsiębiorstwa. Wysoki udział amortyzacji w środkach pieniężnych z działalności operacyjnej może oznaczać niewystarczającą rentowność przedsiębiorstwa dla sfinansowania jego działalności, lub też zamrożenie zbyt wysokiej ilości gotówki w zapasach lub należnościach.

Wskaźnik finansowania działalności inwestycyjnej

Wskaźnik finansowania działalności inwestycyjnej przedstawia możliwość pokrycia wydatków inwestycyjnych nadwyżką uzyskaną z działalności operacyjnej i finansowej.

Wartość tego wskaźnika powinna wynosić 1 lub więcej, świadcząc o tym, że przedsiębiorstwo jest w stanie pokryć wydatki inwestycyjne. W Polsce jednak częstą sytuacją jest wykorzystywanie środków pieniężnych zgromadzonych w poprzednich okresach, co może powodować, że wskaźnik ten będzie osiągał niski poziom.

Wskaźnik zależności od zewnętrznych źródeł finansowania

Im wyższy jest poziom tego wskaźnika, tym większa zależność przedsiębiorstwa od zewnętrznych źródeł finansowania.

WSKAŹNIKI WYSTARCZALNOŚCI PIENIĘŻNEJ

Wskaźniki wystarczalności pieniężnej służą do oceny generowanych przepływów pieniężnych z punktu widzenia ich wystarczalności do pokrycia wydatków inwestycyjnych, spłaty zobowiązań i wypłaty dywidend.

Wskaźnik ogólnej wystarczalności środków pieniężnych

Wartość tego wskaźnika wyższa od 1 świadczy o wystarczalności wypracowanej nadwyżki pieniężnej. Jego spadek poniżej tej wartości informuje, że przedsiębiorstwo musi posiłkować się zewnętrznymi źródłami finansowania. W przypadku potrzeby dokonania głębszej analizy, wskaźnik ten można zdezintegrować, wyliczając stosunek zobowiązań, dywidendy i wydatków inwestycyjnych do środków pieniężnych z działalności operacyjnej - badając tym samym obciążenie środków z działalności operacyjnej kolejnymi wydatkami.

WSKAŹNIKI PIENIĘŻNEJ WYDAJNOŚCI SPRZEDAŻY

Wskaźnik pieniężnej wydajności sprzedaży

Wskaźnik ten określa wielkość nadwyżki gotówki operacyjnej, generowanej przez 1 złotówkę sprzedaży.

Na podstawie tego wskaźnika można dokonać oceny przychodów ze sprzedaży w ujęciu memoriałowym. Pokazuje on jaką część przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwo zainkasowało w postaci realnej gotówki.

Wskaźnik pieniężnej wydajności majątku (kapitału)

Informuje on ile gotówki jest generowane przez jednostkę majątku. Im wyższa jest wartość tego wskaźnika, tym lepsze są perspektywy przedsiębiorstwa.

Wskaźnik relacji nadwyżki operacyjnej do zysku operacyjnego

Wskaźnik ten informuje o jakości zysku, czyli ile środków pieniężnych zawiera każda jednostka zysku operacyjnego.

Opisane wskaźniki dotyczące rachunku przepływów pieniężnych porównywać można w czasie i przestrzeni. Ich wartość znacząco zależy od wielkości przedsiębiorstwa oraz specyfiki jego działalności, dlatego też nie istnieją ogólnie przyjęte wzorcowe wartości, które mogłyby służyć za punkt odniesienia przy ocenie rachunku przepływów pieniężnych.

---