Zestaw pytań na egzamin Prawo administracyjne

Katedra Prawa Administracyjnego

1. Pojęcie i normy prawa administracyjnego.

I.

a) Prawo Administracyjne: jest to zespół norm regulujących działalność administracyjną ( w sensie przedmiotowym), a szerzej jest to prawo, które normuje administrację publiczną.

b) Prawo administracyjne dzieli się na prawo ustrojowe, prawo procesowe i prawo materialne.

II.

a) Norma prawa administracyjnego: zbiór przepisów regulujących zakres działania, kompetencje i obowiązki organu administracyjnego.

b) Normy prawe zaliczane d oprawa administracyjnego dzielą się z punktu widzenia regulowanego przedmiotu na:

- normy ustrojowe: adresatami normy są wyłącznie podmioty administracji publicznej (czyli działają do wewnątrz). Określają one status prawny poszczególnych organów administracji i wzajemne powiązania między tymi organami.

- normy materialne: adresatami normy są zazwyczaj podmioty znajdujące się poza administracją publiczną (czyli działają na zewnątrz). Określają one treść ich uprawnień i obowiązków.

- normy procesowe: wspomagają wydanie aktu administracyjnego, poprzez wprowadzenie sformalizowanych reguł w tym zakresie i dając adresatowi aktu, możliwość obrony.

2. Rodzaje przepisów prawa administracyjnego (materialne, ustrojowe i procesowe).

I.

a) ustrojowe prawo administracyjne - normy bezpośrednio dotyczące organizacji aparatu państwowego. W poczet tej grupy wyróżnia się normy:

1. normy określające właściwości: umożliwiają przypisanie organowi lub jednostce organizacyjnej, względnie osobie fizycznej uprawnienia lub obowiązku. Normy te opierają się na różnych przepisach prawnych , określających: czas i miejsce działania, rodzaje spraw, status prawny podmiotu, jego strukturę organizacyjną, obsadę personalną.

2. normy ustanawiające zadania: określają kierunki działania administracji oraz wskazują na wartości, którymi winna się ona zajmować.

3. normy reguluje prawne formy działania i wskazuję na kompetencje: zezwalają podmiotom administracji publicznej na zastosowanie określonej w prawie formy działania. Normy wskazujące na kompetencje organów umożliwiają realizację norm materialnych, ustrojowych lub proceduralnych

4. normy reguluję organizację administracji: mają na celu wyznaczenie stosunków zależności między organami.

b) procesowe prawo administracyjne - normy dotyczące toku działania organów administracyjnych. W poczet tej grupy wyróżnia się normy:

1. merytoryczne: nakazuję lub zakazuję określonym adresatom normy zachować się w pewnych okolicznościach w określony sposób.

2. blankietowe: wskazują jedynie sposób, w jaki mogą być podjęte czynności organu , nie określają natomiast ich treści. Odgrywają one ważną rolę w prawie administracyjnym. Umożliwiają one bowiem organowi uwzględnienie wartości i interesów celowo nie zdefiniowanych w przepisach prawnych.

3. generalne: nie mają indywidualnie wyznaczonego adresata

4. abstrakcyjne: nie określają konkretnej okoliczności od których zależy uprawienie lub obowiązek adresata.

c) materialne prawo administracyjne - normy dotyczące konkretnych działów administracji publicznej. W poczet tej grupy wyróżnia się normy:

1. normy postępowania administracyjnego: określają czynności podmiotów postępowania administracyjnego

2. normy postępowania sądowo-administracyjnego: normy zdeterminowane przepisami regulującymi postępowanie przed sądami administracyjnymi (prawa i obowiązki sądu i podmiotów postępowania.)

3. normy postępowania skargowo-wnioskowego: ich celem jest dokonanie urzędowej oceny stanu faktycznego wskazanego w skardze lub we wniosku i skonfrontowaniem ich z aktualnym systemem prawa.

4. normy postępowania kontrolnego: określają one jedynie zachowanie się podmiotu uprawnionego do kontroli, oraz prawa i obowiązki kontrolowanych.

II.

Podział ze względu na stosunek łączący organ administracyjny i adresata normy:

• Normy dotyczące sfery zewnętrznej - regulują stosunki między organami i innymi podmiotami administracji, a obywatelami i osobami prawnymi.

• Normy dotyczące sfery wewnętrznej - normy regulujące stosunki między organami i instytucjami wzajemnie

3. Relacje prawa administracyjnego i prawa cywilnego.

Cechy prawa administracyjnego

Cechy prawa cywilnego

1. jest częścią prawa publicznego, 2. służy głównie interesom publicznym, 3. polega głównie na stosunkach władczych; podrzędności i nadrzędności (wynikających z nadrzędności państwa), 4. głównie rozstrzygnięcia jednostronne 5. zazwyczaj mamy z nim do czynienia kiedy jednym z podmiotów stosunku prawnego jest państwo lub organ państwa, 6. ustawa reguluje bezpośrednio (w określonych ramach) prawa i obowiązki stron, 7. w razie sporu - rozstrzyga sąd administracyjny 8. udział w stosunku administracyjnoprawnym jest z reguły obowiązkowy

1. jest częścią prawa prywatnego, 2. służy głównie interesom prywatnym, 3. polega głównie na równorzędności podmiotów w stosunku prawnym (domniemanie równości), 4. głównie rozstrzygnięcia za pomocą porozumienia stron 5. zazwyczaj mamy z nim do czynienia kiedy żaden z podmiotów stosunku prawnego nie jest państwem lub organem państwa, 6. ustawa nie reguluje bezpośrednio treści stosunków cywilno-prawnych 7. w razie sporu - rozstrzyga sąd cywilny 8. udział w stosunku cywilnoprawnym jest z reguły nie obowiązkowy

4. Zasada legalności działań administracji publicznej.

a) Zasada legalności wyrażona w art. 7 Konstytucji RP: Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Oznacza to że każde działanie organu administracji publicznej powinno mieć oparcie w normie prawnej rangi ustawowej, która polega na istnieniu ustawowego upoważnienia:

- podjęcia działania, lub działania w określonej formie,

- podjęcie działania w określonych warunkach.

b) Wszystkie organy mają działać tylko w granicach przyznanych im kompetencji. Ten wymóg nakłada na organ administracji publicznej obowiązek przestrzegania prawa w procesie stanowienia praw i procesie stosowania prawa:

- wymóg legalności w procesie stanowienia prawa: oznacza uznanie Konstytucji RP jako ustawy zasadniczej i prymatu ustawy w systemie źródeł prawa. Wszystkie akty prawotwórcze muszą być zgodne z konstytucją i ustawami oraz powinny być wydane na podstawie normy ustawowej z wyraźnie określoną podstawą prawną. Wymóg ten oznacza istnienie skutecznych środków kontroli zgodności aktów normatywnych z konstytucją i ustawami.

- wymóg legalności w procesie stosowania prawa: polega na obowiązku przestrzegania przez organ administracji przepisów prawa ustrojowego, materialnego i procesowego, także przestrzegania przez organ jego właściwości miejscowych, rzeczowych i instancyjnych. Organ administracyjny powinien podejmować tylko takie działania do których został upoważniony.

c) Formy gwarancji praworządności administracji: należą do nich kontrola administracji publicznej przez: Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, Naczelny Sąd Administracyjny (i WSA), sądy powszechne, Rzecznika Praw Obywatelskich i Najwyższą Izbę Kontroli.

5. Zakres związania administracji publicznej prawem.

Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa i w granicach zakreślonych przepisami prawa. Oznacza to, że każde działanie administracji publicznej musi mieć uzasadnienie w postaci wskazania aktualnej podstawy prawnej. Nawet przy stosowaniu tzw. uznania administracyjnego, działanie organu administracyjnego jest przeprowadzane w kontekście wyboru przedstawionego przez akty prawne.

6. Zakaz retroakcji w prawie administracyjnym i wyjątki od tego zakazu.

Zasada lex retro non agit oznacza, że nie należy stosować norm prawnych nakazujących stosowanie nowo ustanowionych norm do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie tych nowych norm, z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych, przewidzianych prze te normy.

W wyjątkach od tej reguły stosuje się zasadę nie stosowania surowszego prawa wstecz. Norma retroaktywna nie jest wtedy surowsza, a może być korzystniejsza dla jej adresata. Drugim wyjątkiem jest sytuacja kiedy wymagają zaniechania tej zasady względy sprawiedliwości społecznej.

7. Realizacja zasady podziału władz publicznych w prawie administracyjnym

1. Podział miejscowy: administracja publiczna działa w ramach rozbudowanej struktury, na różnych poziomach (krajowym, regionalnym i lokalnym) i szczeblach. Według tego podziału wyróżniamy podział m.in. na:

- Administracja państwowa, administracja rządowa i administracja samorządowa.

- Administracja centralna, terenowa, terytorialna i specjalna

- Gminy, powiaty i województwa.

2. Skomplikowany jest także system powiązań łączących poszczególne podmioty wykonujące administracje:

- mogą to być powiązania natury organizatorskiej (uwzględniające hierarchiczne

podporządkowanie - np. centralizacja i decentralizacja, koncentracje i dekoncentracje),tj:

3. W administracji znalazła się także zasada dwuinstancyjności. Oznacza to, że od decyzji (aktu prawnego) każdego organu administracyjnego (a także od organów sądu administracyjnego) można odwołać się do wyższej instancji.

8. Zasada współmierności w prawie administracyjnym.

1. Jest to zasada o charakterze niedookreślonym i postulatywnym, niewyrażona expresis verbis w tekstach normatywnych. Chodzi o to by państwo i organy administracji publicznej ingerowały w prawa obywateli w sposób rozsądny i racjonalny i nie nadużywały przysługujących im środków i kompetencji, szkodząc w ten sposób obywatelowi.

2. Chodzi także o to, aby były zachowane odpowiednie proporcje między celami działania administracji, a ostrością używanych do tych celach środków.

9. Decentralizacja administracji publicznej.

a) Centralizacja (układ scentralizowany): polega na hierarchicznym podporządkowaniu organu lub organów administracyjnych innemu organowi lub organom administracyjnym. Zależność ta ma swój aspekt służbowy, polegający na obowiązku wykonania wiążących poleceń służbowych, wydanych przez organ nadrzędny.

b1) Decentralizacja: ma fundamentalne znaczenia w demokratycznym państwie prawnym, ponieważ stanowi podstawę działania administracji publicznej. Polega na zagwarantowanej prawnie, względnej samodzielności i niezależności jednych organów (lub podmiotów) administracji publicznej od innych organów administracji publicznej. Owa samodzielność dotyczy w zasadzie całości kompetencji danego organu. (a więc nie tyle stanowienia prawa co jego wykonywania <stosowania>. Chodzi o wyposażenie organów w samodzielność w zakresie wykonywania prawa)

b2) Decentralizację należy odróżnić od autonomii. Autonomia oznacza przyznanie organom zarządzającym określoną częścią terytorium kompetencji do stanowienia przepisów rangi ustawowej.

c) Wyróżnia się osobno decentralizacje :

- zadań, odpowiedzialności, kompetencji interesu publicznego.

d) Sposób wprowadzenia: decentralizacja jest układem wprowadzanym przez prawo a specjalny sposób, który polega na wyraźnym wyznaczeniu poszczególnym kategoriom organów administracji publicznej obszaru ich samodzielności i niezależności poprzez:

- ustawowe określenie ram nadzoru, jaki będzie sprawowany przez organ nadrzędny w stosunku do organu podrzędnego. Niemniej organ zdecentralizowany może kwestionować konkretną ingerencję nadzorczą poprzez m.in. skargę do sądu.

e) Zalety decentralizacji:

1. powstrzymanie przeciążenia naczelnego kierownictwa, które uwolnione od podejmowania decyzji operacyjnych może poświęcić więcej czasu i środków działaniom strategicznym

2. przyśpieszenie podejmowania decyzji operacyjnych, możliwość lepszego reagowania na zachodzące zmiany, a także wzmocnienie inicjatywy i zaangażowania pracowników

3. większą przejrzystość, która prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad

4. zwiększenie poczucia odpowiedzialności

10. Formy decentralizacji - zakład administracyjny - przedsiębiorstwo użyteczności publicznej - upoważniony przedsiębiorca lub organizacja społ. - samorząd.

a) Formy decentralizacji: Decentralizacja administracji publicznej nie polega jednak tylko na wyposażaniu organów administracji w samodzielność i niezależność, ale również na różnych formach przekazywania funkcji i zadań administracyjnych innym podmiotom. W tym sensie można wyróżnić:

- decentralizacje przez samorząd:

* podział na gminy, powiaty i województwa,

- decentralizacje przez zakłady administracyjne:

* podział na samorządy zawodowe, gospodarcze i wyznaniowe.

- decentralizację przez przekazanie funkcji i zadań organizacjom społecznym i in.

b1) Zakład administracyjny: jest to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która otrzymuje do wykonania określone zestawy zadań publicznych od podmiotu administracji publicznej, który ją tworzy i która z tego powodu pozostaje pod stałym wpływem (nadzorem) tego podmiotu. Różni się tym od korporacji przedewszystkim tym, że nie jest prowadzony przez członków, a może mieć tylko użytkowników.

b2) Rodzaje zakładów publicznych:

- zakłady tworzone w drodze ustawy

- zakłady na podstawie aktów administracji rządowej lub samorządowej

- zakłady tworzone przez osoby fizyczne i prawne.

b3) Podział zakładów publicznych ze względu na dostępność:

- zakłady administracyjne zamknięte.

- zakłady o ograniczonym zasięgu

- zakłady otwarte

b4) Władztwo zakładowe: jest w nie wyposażony zakład administracyjny (chociaż stosowanie jego nie należy do głównych celów działania zakładu).

- Władztwo zakładowe dotyczy: przedewszystkim podmiotów, które korzystają z usług zakładu publicznego, nazywanych użytkownikami, a wyjątkowo rozciąga się na osoby trzecie.

- Istota władztwa zakładowego: polega na tym, że organ zakładu administracyjnego mają prawo do jednostronnego, elastycznego o dość swobodnego kształtowania uprawnień lub obowiązków użytkownika.

b5) Rodzaje władztwa:

-> administracyjne: dotyczy kwestii podstawowych , związanych z samym funkcjonowaniem zakładu, jego organizacją i techniką świadczenia usług.

-> fachowym: wiąże się z merytoryczną istotą świadczonych usług i służy pracownikom zakładu, którzy przy jego realizacji wykorzystują swoją wiedzę fachową.

c) Przedsiębiorstwo użyteczności publicznej: ma na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności (np. przedsiębiorstwo wodociągowe). Organ założycielski ma obowiązek dotowania działalności przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, jeżeli jest ona deficytowa, ale niezbędna za względu na konieczność zaspokojenia potrzeb ludności.

Przedsiębiorstwo Użyteczności publicznej świadczy usługi na zasadach określonych prawem cywilnym pomiędzy przedsiębiorstwem użyteczności publicznej, a korzystającym z jego usług nie wyst ępuje stosunek władztwa administracyjnego. Przedsiębiorstwo użyteczności publicznej posiada osobowość prawną, która jest mu niezbędna dla nawiązania stosunków cywilnoprawnych w celu świadczenia usług.

d) organizacja społeczno-samorządowe (lub organizacje społeczne wykonujące funkcje i zadania publiczne): Niema legalnej i uniwersalnej definicji tych organizacji, chociaż zgodnie z k.p.a. określa się je jako organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne.

- cechy tych organizacji: odrębność od struktur państwa, samodzielność organizacyjna, trwałość celów i struktur, a także dobrowolność uczestnictwa

- przykłady organizacji: partie polityczne, stowarzyszenia, zrzeszenia, samorządy, związki zawodowe i spółdzielnie.

- rola w administracji publicznej: zlecenie funkcji, które polega na upoważnieniu organizacji społecznej (lub jej organów) do stosowania prawa administracyjnego za pomocą jednostronnych rozstrzygnięć. (moc obowiązująca takiego rodzaju aktu jest identyczna z mocą aktów wydawanych przez organy państwa). Zlecanie funkcji należy do materii ustawowej i tylko w tej drodze może być uregulowane.

11. Pojęcia niedookreślone (nieostre) w prawie administracyjnym.

a) Pojęcia nieostre: rozumie się taką konstrukcję zwrotu zawartą w wypowiedzi normatywnej, w której hipoteza czy też dyspozycja są niedookreślone, tzn. pewne elementy sytuacji faktycznej lub pewne elementy dyspozycji nie są bezpośrednio i wyczerpująco ustalone, lecz pozostawione ocenie stosującego prawo.(konstrukcja tych pojęć charakteryzuje się swobodną oceną stanu faktycznego z punktu widzenia danej wartości).

b) Problematyka pojęć nieostrych:

- posługiwanie się pojęciami o dużym stopniu niedookreśloności rodzi niebezpieczeństwo przesunięcia się punktu ciężkości w określaniu treści interesu jednostkowego z organu ustawodawczego na organy administracji rządowej i samorządowej,

- nadmierna ogólnikowość sformułowań prawnych może być przyczyną nadawania cech legalności działaniom organów administracji, które w innych okolicznościach byłyby bezprawne lub niewłaściwe (np. nadużycie co do właściwości miejscowych, rzeczowych i instancyjnych danego organu).

c) Zasadność pojęć nieostrych:

- luz oceny wynikający z nieostrości pojęć ustawowych jest uważany za upoważnienie do dokonani wiążącej oceny, która może być szeroka ale nie dowolna. Organ dokonuje wykładni tych pojęć, dlatego też powinien dokonać ich interpretacji, kierując się podobnymi regułami jak przy każdej innej wykładni prawa.

- niemniej nie można pojęć nieostrych mylić z uznaniem administracyjnym!

- każde pojęcie nieostre ma swoją konkretną treść ujawniającą ją (dość często) dopiero przy dochodzeniu konkretnych interesów prawnych i w konkretnym stanie faktycznym.

d) Ochrona podmiotów przed pojęciami nieostrymi:

- pojęcia nieostre istnieją po to, by organ poddał je odpowiedniej wykładni. A wykładnia nie ma już nic wspólnego z działaniem pozaustawowym. Sąd administracyjny mógł na bazie takich założeń kontrolować wykładnię dokonaną przez organ, nie pozostawiając obywatela bez ochrony.

f) Przykłady: miejsce zamieszkania, interes publiczny, interes prywatny, zajmowanie lokalu, dobro wspólne, zawód zaufania publicznego i inne.

12. Uznanie administracyjne.

Akty administracyjne dzielą się na akty związane i swobodne, ze względu na stopień zdeterminowania ich przez normę prawną. W odniesieniu do aktów swobodnych norma pozostawia organowi administracyjnemu pewnien(szerszy lub węższy) „luz decyzyjny”, czyli prawo wyboru konsekwencji prawnych aktu administracyjnego, którego wydaje.

Współcześnie - administracja to wykonywanie ustaw. Przy wykonywaniu ustaw ważne są dwie instytucje: uznanie administracyjne i pojęcia nieokreślone. Orzecznictwo NSA dokonuje oddzielenia uznania administracyjnego od pojęć nie ostrych. Pojęcia nieostre dotyczą wykładni dokonywanej przez organ adm.(wcześniejszy etap wydawania aktu adm. - zbieranie elementów stanu prawnego sprawy), natomiast uznanie i swoboda która z niego wynika jest przewidziana po już po dokonaniu subsumpcji, a więc z oczywistych względów nie wiążą się z wykładnią. Przedmiotem uznania jest określenie skutku prawnego jaki wynika z wydania danego aktu administracyjnego.

Uznanie administracyjne - (1)jest to możliwość dokonania wyboru konsekwencji prawnych(skutków prawnych) aktu administracyjnego przez organ upoważniony do wydania tego aktu.

- (2)jest to możliwość dokonania wyboru przez organ adm. Spośród dwóch lub więcej dopuszczanych przez ustawę i równie wartościowych z punktu widzenia prawnego rozwiązań, przy czym wybór ten nie jest zupełnie dowolny i swobodny, ale jest ograniczony przez ustawodawcę w samej normie wprowadzającej uznanie(granice uznania).

Uznanie istnieje wówczas gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami. Norma prawna nie determinuje(nie określa) jednoznacznie skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie wyboru organowi. Uznanie może polegać na tym, że administracja może zdecydować który ze środków zastosować.

Przykłady upoważnień do uznania adm.:

Uznanie wynika jasno z ustawy(z normy prawnej). Ustawodawca posługuje się takimi pojęciami jak: „organ może”, „jest upoważniony”, „organowi służy prawo”, „…wymaga zgody organu”.

Kontrola uznania administracyjnego przez s. a.:

Kontrolując akty swobodne sąd administracyjny może jedynie badać, czy nie zosatły przekroczone granice uznania i czy podjęte rozstrzygnięcie nie było dowolne, a także oczywiście wszystko to co nie wiąże się w danym akcie z luzem dycyzyjnym pozostawionym przez ustawę (normę prawną).

13. Swoboda oceny dowodów organu administracji.

Dowodzenie polega na dokonaniu (za pomocą „dowodów”) dwóch ustaleń - (1)ustalenia bytu pewnych faktów i (2)oceny prawnej ustalonych faktów. Pierwsze ustalenie powinno być dokonane w sposób obiektywny, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej. Natomiast drugim usteleniem rządzi swobodna ocena dowodów, w ramach której dochodzi do głosu subiektywizm urzędnika. Na zróżnicowanie oceny wpływa wtedy z pewnością szczebel na jakim znajduje się podmiot oceniający (urzędnik), jego kwalifikacje (przygotowanie fachowe), prezentowane poglądy i różnorodny system wartości. Co za tym idzie ocena prawna ustalonych faktów nie zawsze jest profesjonalna i rzetelna.

14. Zasada nierównorzędności stron stosunku administracyjnoprawnego. (czytaj pkt. 15)

15. Stosunek administracyjnoprawny

Stosunek między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej, a obywatelami i innymi podmiotami oparty na normach prawa administracyjnego. Stosunek ten różni się od stosunku cywilnoprawnego tym, iż administracja działa władczo i może jednostronnie zadecydować o treści danego stosunku. Mamy do czynienia z nierównorzędnością podmiotów. Organ ma prawo orzekania, przesądzania w sprawie, która dotyczy jego samego.

Stosunek między organem adm. a podmiotem z poza adm.pub. jest to tzw stosunek zewnętrzny. Występuje także tzw wewnętrzny stosunek administracyjnoprawny, który charakteryzuje się tym, iż zachodzi między dwoma podmiotami administracji publicznej, z którch jeden jest podległy drugiemu (w danej sytuacji).

Rodzaje stosunków administracyjnych

1. materialny stosunek administracyjnoprawny - oparte na przepisach rangi ustawy, mogą wprost ustalać prawa i obowiązki.

2. proceduralny stosunek administracyjnoprawny - trwają przez okres postępowania administracyjnego. Są nawiązane z chwilą wszczęcia postępowania i kończą się w Molędzie wydania ostatecznej decyzji (oparta są na przepisach procesowych-k.p.a)

3. stosunki oparte na układach zależności organizacyjnej: stosunki służbowe stworzone na podstawie podporządkowania i hierarchii, zawarte np. w statutach

4. stosunki nadzoru: dzięki nimi organ może sprawować nadzór za pomocą środków przewidzianych w ustawie.

(Ad. 14) Nierównorzędność stron stosunku administracyjnoprawnego:

Zasada nierównorzędności podmiotów jest to typą zasadą prawa administracyjnego. Organ administracyjny (administrujący), reprezentując państwo i dysponując z tego tytułu władctwem administracyjnym ma zawsze w zewnętrznym stosunku administracyjnym „przewagę” nad jego drugą stroną i dlatego można stwierdzić, iż stosunek ten ma charakter „pionowy”. Cecha ta nie zawsze obecna jest w stosunkach wewnętrznych(organ-organ). Z nierównorzędności w stosunkach zewnętrznych wynika, że organ administracyjny jednostronnie, bez udziału drugiego podmiotu, za to wyłącznie na podstawie przepisów prawa decyduje o treści uprawnień i obowiązków, które będą wyniać ze stosunku administracyjnoprawnego, chyba że wynikają one z mocy samego prawa.

(Ad. 16) Elementy stosunku administracyjnoprawnego:

• Przedmiot - leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej, jest on w zasadzie niezmienialny;

• Podmiot - podmiotem stosunku jest zawsze organ administracji upoważniony do żądania określonego zachowania bądź świadczenia i osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca os. pr.(podmiot NIE wchodzący w skład adm. pub.), do której skierowany jest nakaz lub zakaz albo który rząda określonego zachowania się od organu administracji. Każdy z podmiotów stosuku adm.-prawnego powinien być wyposażony w podmiotowość administracyjno prawną, pozwalającą na to by mogł być on podmiotem praw lub obowiązków wynikających z danego stosunku;

• Treść - treść wyznaczają prawa i obowiązki wynikające z prawnego układu sytuacji pomiędzy podmiotami. Mogą one polegać na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. Obowiązki i uprawnienia wynikające ze stosunków administracyjnoprawnych mają charakter osobisty, co oznacza, że nie mogą być przenoszone pomiędzy podmiotami i wygasają z chwilą śmierci lub ustania podmiotu uprawnionego bądź zobowiązanego. Relacja pomiędzy obowiązkami i uprawnieniami jest tego rodzaju, że danemu uprawnieniu jednego podmiotu odpowiada obowiązek drugiego i odwrotnie.

Nawiązanie, powstawnie stosunku administracyjnoprawnego:

Są dwie możliwości nawiązania stosunku adm.-prawnego. Pierwsza z nich to powstanie go z mocy prawa (w momencie gdy w danym stanie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna, która z tym stanem wiąże określone skutki prawne. Drugą możliwością jest powstanie stosunku adm.- prawnego jako skutku dokonywanych czynności administracyjno prawnych, w tym przede wszystkim aktów administracyjnych (konkretyzyjąych normatywnie wyznaczone prawa i obowiązki podmiotów stosunku).

Ustanie stosunku administracyjnoprawnego:

Momentu ustania zależy przede wszystkim od jego treści stosunku. Jeżeli w jego ramach mają być wykonywane obowiązki lub uprawnienia powtarzające się, stosunek ten trwa tak długo, jak długo istnieje i obowiązuje norma prawna lub akt ją konkretyzyjący, będące podstawą tych obowiązków lub uprawnień.

Stosunki administracyjne możemy podzielić także na stosunki trwałe, mające większe znaczenie, a związane z prawami osobistymi np. obowiązek szkolny, obowiązek służby wojskowej, z prawami majątkowymi np. obowiązek podatkowy. Drugą grupę stanowią stosunki ad hoc odnoszące się do jednorazowego działania np. okazanie dokumentu.

Rodzaje stosunków administracyjnych

1. materialny stosunek administracyjnoprawny - oparte na przepisach rangi ustawy, mogą wprost ustalać prawa i obowiązki.

2. proceduralny stosunek administracyjnoprawny - trwają przez okres postępowania administracyjnego. Są nawiązane z chwilą wszczęcia postępowania i kończą się w momencie wydania ostatecznej decyzji (oparta są na przepisach procesowych-k.p.a)

3. stosunki oparte na układach zależności organizacyjnej: stosunki służbowe stworzone na podstawie podporządkowania pracownika względem przełożonego, hierarchii, zawarte są w statutach, regulaminach czy pragmatykach służbowych.

4. stosunki nadzoru: w ramach tych stosunków organ sprawujący nadzór może oddziaływać na podmioty nadzorowane za pomocą środków przewidzianych tylko w ustawi

5. stosuki egzekucyjne - chodzi w nich o zmuszenie zobowiązanego podmiotu do wykonania obowiązku (mają charakter materialnoprawny oraz procesowy, jeżeli chodzi o przeprowadzenie specjalnego postępowania)

6. stosunki spornoadmnistracyjne - pojawia się wtedy, gdy druga strona (obywatel) stosunku materialnoprawnego zaskarżyła do sądu administracyjnego akt stosowania prawa wydany przez organ administracyjny. W tym momencie sytuacja prawna obu podmiotów stosunku zrównuje się i wobec sądu administracyjnego mają one podobne (ekwiwalentne) uprawnienia i obowiązki.

7. stosunek potencjalny - istnieje stan faktyczny w którym organ administracyjny może (ewentualnie powinien) wydać akt konkretyzyjący normę ogólną (zastosować ją). Nie jest to stusunek do końca zindiwidualizowany i występuje on w fazie oczekiwania na decyzję.

8. stosunek realny - sytuacji w której istanieje już akt stosowania prawa (akt konkretyzujący normę ogólną). W danej sytuacji znane są już wszystkie elementy stosunku prawnego.

9. stosunki wewnętrzne i zewnętrzne - j. w. - wewnętrzny to stosunek między organem a innym, podporządkowanym organem, natomiast zewnętrzny to stosunek między organem a podmiotem z poza administracji publicznej.

10. stosunki ad hoc i stosunki trwałe - pierwsze z nich są realizowane przez pojedyńcze działanie lub zamknięty cykl działań, natomiast drugie (trwałe) istnieją tak długo jak długo istnieje ich podstawa prawna (np. obowiązek szkolny, obowiązek podatkowy).

17. Ustawa jako źródło prawa administracyjnego określające prawa i obowiązki jednostek.

Jedna z naczelnych zasad ustawy jaką jest zasada wyłączności ustawy, która mowi o tym, że sprawy najważniejsze dla funkcjonowania państwa i jego organów oraz dla życia obywateli powinny być rozstrzygane wyłacznie w drodze ustawowej, a nie w drodze innych aktów normatywnych. Na podstawie tej zasady można wywnioskować, iż ustawa jako źródło prawa ma wyłączność na normowanie naczelnych i najistotniejszych praw i obowiązków w państwie. W aktach prawnych rangi ustawowej zawierają się wszelkie przepisy dotyczące róźnorakich generacji praw człowieka. Przykładowo „ustawa o szkolnictwie wyższym” porusza i konkretyzuje kwestie prawa do bezpłatnej edukacji (prawa do nauki), „ustawa o pomocy społecznej” normuje kwestie prawa do świadczeń socjalnych etc, etc. Do materii ustawowej w zakresie pr. adm. należy niewątpliwie ustalanie obowiązków obywateli i ich sytuacji wobec państwa.

18. Ustawa jako źródło prawa

Zajmuje po konstytucja kolejne miejsce w systemie źródeł prawa.

Rola ustawy w procesie administrowania

Ustawa stanowi formę i środek realizacji suwerennego rozstrzygania przez naród spraw państwa za pośrednictwem swoich przedstawicieli. Ustawy obowiązujące tworzą właściwie system prawa administracyjnego w państwie.

Ustawy obowiązują podmioty prawa w sposób bezpośredni:

- organy adm. pub. są bezpośrednio związane ustawami, a ich działania tylko wtedy są legalne, gyd znajdują znajdują umocowanie (podstawę prawną) w obowiązujących ustawach.

- podmioty stojące poza administracją pub. mogą nabywać uprawnienia lub obowiązki z mocy samej ustawy, bez konieczności wydawania aktów indywidualnych. Jednakże ustawy mogą wymagać konkretyzacji zawartych w nich norm w drodze aktu wykonawczego (ustawa rozporządzenia akt administracyjny)

Ustawy mają moc powszechnie obowiązującą, którą można określić jako samoistą. Każdy inny akt powszechnie obowiązujący posiada taką moc jako pochodną, wyznaczoną włąśnie przez ustawę. Ustawy mogą być zmieniane, uchylane bądź zawieszane jedynie w drodze ustawowej, same natomiast mogą uchylać lub zmieniać każdy inny akt prawny.

Dwie ważne dla administracji zasady:

1. zasada nadrzędności ustawy - wszystkie inne źródła prawa muszą być zgodne z ustawami. Administracja może działać tylko wówczas legalnie o ile jej działanie znajduje podstawy w obowiązujących ustawach

2. zasada wyłączności ustawy - zgodnie, z którą najważniejsze sprawy dotyczące funkcjonowania państwa, jego organów, życia obywateli powinny być rozstrzygane wyłącznie w ustawach.

Do materii ustawowej w zakresie prawa administracyjnego należy:

- ustalenie praw i obowiązków obywateli i ich sytuację wobec państwa;

- regulowanie organizacji aparatu państwowego i kompetencji organów adm. pub.;

- sfery wprost wymienione w Konstytucji takie jak określenie trybu przekazywania i sposobu wykonywania zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego lub określenie zasad i trybu gromadzenia i udostępniania informacji.

Akty normatywne z mocą ustawy:

Obecnie Konstytucja z 1997 roku przewiduje instytucje rozporządzeń z mocą ustawy możliwądo wydania tylko w stanie nadzwyczajnym, gdy sejm nie może się zebrać. Wydaje prezydent na wniosek prezesa RM. Podlegają zatwierdzeniu przez sejm na najbliższym posiedzeniu inaczej tracą moc obowiązującą. Muszą być proporcjonalne do zagrożenia. Prawo powszechnie obowiązujące. Mogą dotyczyć ograniczania praw i wolności człowieka i obywatela.

19. Rozporządzenia - organy uprawnione do ich ustanawiania i charakter norm zawartych w rozporządzeniu.

Rozporządzenia - akty wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Zajmują kolejne po ustawie miejsce w zamkniętej katalogu źródeł prawa powszechnie obowiąz.

Organy uprawnione do wydawania rozporządzeń wg Konstytucji RP to:

- Prezydent RP;

- Rada Ministrów;

- Prezes RM;

- ministraowie kierujący działami administracji rządowej (RM na wniosek Prezesa RM może uchylić takie rozporz.);

- przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM (Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej);

- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

W moemencie gdy upoważnienie do wydania rozporządzenia ustanawia kompetencje do ich wydania dla dwóch lub więcej organów, można mowić o formie współrozporządzenia.

Charakter norm zawartych w rozporządzeniu:

Istotą rozporządzenia jest jego wykonawczy charakter (nie ma rozporządzeń innych niż wykonawcze). Wynika to stąd, że rozporządzenie jest prawidłowe tylko wtedy, gdy konkretyzuje normy zawarte w ustawie, która upoważniła organ wydania i formułuje własne normy w taki sposób żeby realizowały one normy ustawowe. Nie jest to jeszcze jednak konkretyzacja całkowita (rozporządzenie nie może formułować norm konkretnych i indywidualnych), ale normy rozporządzenia mają spowodować, że taka właśnie konkretyzacja będzie mogła nastąpić dzięki przewidzianym czynnościom organów administracji pub. (akty administracyjne). Normy zawarte w rozporządzeniu mają ułatwić realizację generalnych i abstrakcyjnych norm danej ustawy. Rozporządzenie jest wykonawcze jedynie do tego unormowania, które zawiera upoważnienie do jego wydania (NIE jest wykonawcze wobec całej ustawy).

20. Wytyczne ustawowe do wydania rozporządzenia.

Rozporządzenie jest aktem wykonawczym do normy zawartej w ustawie, a więc Konstytucyjnym wymogiem do wydania rozporządzenia jest istnienie odpowiedniego szczegółowego upoważnienia (zawartego w tej normie ustawowej). Takie upoważnienie może być sformułowane obligatoryjnie (obowiązek) bądź fakultatywnie (uprawnienie). Upoważnienie, będące podstawą prawną rozporządzenia, powinno określać:

- organ właściwy do wydania rozporządzenia (wskazany powinien być konkretny organ a nie jego rodzaj). Istnieje zakaz subdelegacji, tzn zakaz przekazywania kompetencji do wydania rozporządzenia innemu organowi;

- zakres spraw przekazanych do uregulowania, czyli sposób uczynienia użytku z kompetencji prawotwórczych przez dany organ;

- wytyczne dotyczące treści aktu. Powinny one dotyczyć materialnego kształku regulacji wykonawczej, w wskazania odnoszące się do spraw proceduralnych nie mogą zastąpić wytycznych merytorycznych. Zamiar ustawodawcy powinien być czytelny i wyrażać treści, jakie powinny być zawarte w rozporządzeniu oraz te jakie nie mają się w nim znajdować. Wg TK wytyczne nie muszą znajdować się jedynie w przepisie upoważniającym, mogą być również w innych przepisach ustawy w której zawarto upoważnienie.

Kontrola legalności rozporządzenia jest realizowana wewnętrznie przez Radę Ministrów lub zewnętrznie przez Trybunał Konstytucyjny.

Wytyczne c.d. - str. 82 (ramka) „Prawo administracyjne - ćwiczenia”

Wytyczne - są to zawarte w ustawie wskazówki dotyczące kierunku merytorycznego rozwiązań, które mają znaleźć wyraz w rozporządzeniu;

- jeżeli ustawa upoważnia do unormowania kilku odrębnych materii, to musi jednocześnie ustanawiać wytyczne dla każdej z tych materii;

- sposób ujęcia wytycznych oraz zawarte w nich treści są w zasadzie sprawą uznania ustawodawcy;

- wytyczne mogą mieć charakter pozytywny, a więc wskazywać np. kryteria jakimi powinien kierować się organ wydający rozporządzenie, cele które ma realicować rozporządzenie, lub funkcje, które ma spełniać insytucjam której ukształtowanie ustawa powierzyła rozporządzeniu;

- mogą mieć również charakter negatywny, tzn wykluczać określone unormowania;

- minimum treściowe musi być wyznaczone adekwatnie, stosownie do regulacji materii;

- w wytycznych można wskazać w szczególności:

*granice, w jakich muszą się zmieścić rozstrzygnięcia rozporządzenia,

*wymagania jakim mają odpowiadać rozwiązania przyjęte w rozporządzeniu,

*cele, jakie mają zostać osiągnięte przez rozporządzenie,

*okoliczności, jakie należy uwzględnić, tworząc rozporządznie.

- wytyczne nie muszą być zamieszczone w przepisie formułującym upoważnienie do wydania rozporządzenia. Mogą one być zawarte w innych przepisach ustawy;

- nie stanowią wytycznych przepisy dotyczące treści odnoszącej się do spraw proceduralnych. („RM w drodze rozporządzenia tworzy łączy dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice”)

21. Umowa międzynarodowa jako źródło prawa administracyjnego o bezpośrednim zastosowaniu; jako pośrednie źródło prawa.

Konstytucja RP zalicza ratyfikowane umowy międzynarodowe do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Ratyfikowana i ogłoszona w Dzienniku Ustaw umowa jest częścią prawa krajowego i jest bezpośrednio stosowana. Ratyfikacji umów dokonuje Prezydent, niektóre umowy wymagają zgody wyrażonej w ustawie. Umowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą. Natomiast ta która jest ratyfikowana, ale bez wyrażonej zgody w ustawie przez sejm, znajduje się w hierarchii aktów prawnych tuż pod ustawą. Umowy międzynarodowe możemy podzielić na te , które podlegają ratyfikacji (ogłaszane w Dzienniku Ustaw) oraz na te, które ratyfikacji nie podlegają (ogłaszane w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”) i są zatwierdzane przez Radę Ministrów.

Umowa międzynarodowa, której ratyfikacja wymaga szczególnego trybu - przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej. Tryb wybiera sejm. Może to być referendum lub przez parlament (sejm - 2/3 w obecności polowy i senat - 2/3 w obecności połowy). Przykładem może być umowa członkowska zawarta z UE.

Bezpośrednie stosowanie umów międzynarodowych:

Wszelkie umowy międzynarodowe są stosowane w sposób bezspośredni, jeżeli ich stosowanie nie jest uzależnione od wydania specjalnej ustawy.

Pośrednie stosowanie umów międzynarodowych:

U. m. są stosowane w sposób pośredni, jeżeli taka umowa, aby była spełniona (zastosowana) wymaga wydania ku temu odpowiedniej ustawy. A więc są to umowy które w jakiś sposób narzucają konieczność zmiany w legislatywie, w systemie prawa na szczeblu ustawowym.

Kilka słów o bezpośrednim i pośrednim stosowaniu umów m.:

Umowy międzynarodowe należy stosować bezpośrednio, co polega na podejmowaniu na jej podstawie - decyzji indywidualnych i konkretnych w postępowaniu przed właściwymi organami władzy publicznej. Jedynie w przypadku, gdy umowa ramowa byłaby zbyt ogólna, obdarowana zastrzeżeniami, co czyniłoby jej bezpośrednie stosowanie niemożliwym należałoby oczekiwać uchwalenia odpowiedniej ustawy (która by skonkretyzowała ogólną umowę), na podstawie, której można by zrealizować postanowienia umowy. Tu trzeba zwrócić uwagę na fakt, że postanowienia umów międzynarodowych, których Polską jest stroną znajdują odpowiedniki, a często ich rozwinięcie, w obowiązujących uregulowaniach ustawowych.

22. Źródła prawa UE i ich zastosowanie przez polską administrację publiczną.

Art. 91 ust. 3 Konstytucji RP twierdzi, że jeśli normy prawne wynikają z ratyfikowanej przez Polskę umowy konstytuującej organizację międzynarodową będą sprzeczne z normamy prawa wewnętrznego (w tym rozumieniu z ustawami), będą miały pierwszeństwo w bezpośrednim stosowaniu. Prawo wspólotowe (prawo UE) stoi natomiast niżej w hierarchii aktów prawnych niż sama Konstytucja RP. Jak prawi art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, konstytucja jest najwyższym prawem w Polsce. Rolę gwarancyjną pełni w tym względzie Trybunał Konstytucyjny, który może zarówno przed ratyfikacją jak i w terminie późniejszym na wniosek odpowiedniego podmiotu zbadać zgodność postanowień umowy z Konstytucją RP.

Prawo wspólnotowe (prawo UE) dzieli się na prawo pierwotne, które jest zawarte w umowach międzynarodowych państw członkowskich oraz prawo wtórne (pochodne), ustanawiane przez organy Wspólnoty. Prawo pierwotne jest tożsame z klasycznym prawem międzynarodowym, ale różni się od niego swoistością swoich postanowień, wynikających z doktryny bezpośredniego skutku i nadrzędności nad prawem wewnętrznym państw członkowskich. Prawo wtórne (pochodne) jest natomiast zbliżone do prawa wewnętrznego poszczególnych państw. Do prawa wspólnotowego zalicza się ponadto prawo zwyczajowe, a przede wszystkim prawo sędziowskie w postaci zasad ogólnych prawa wspólnotowego.

Źródła prawa UE:

Do źródeł piertownego prawa wspólnotowego zalicza się następujące akty prawne:

a) traktaty założycielskie (Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej - TWE, Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej - Euratom);

b) traktaty nowelizujące traktaty założycielskie (Traktat o Unii Europejskiej - Traktak z Maastricht, Traktat amsterdamski, t. nicejski);

c) traktaty akcesyjne (np. Traktak ateński);

d) aneksy i protokoły do traktatów;

e) gdy wejdzie w życie Konstytucja UE również będzie aktem prawa pierwotnego;

f) ogólne zasady prawa.

Do źródeł wtórnego prawa wspólnotowego zalicza się:

1. rozporządzenia - są one ogólnymi i abstrakcyjnymi aktami organów Wspólnoty, mający charakter normatywny i z założenia kompletny (nie potrzeba wprowadzenia aktu wewnętrznego, aby rozporządzenie działało). Obowiązuje ono w każdej swojej części we wszystkich państwach członkowskich, stając się integralną częścią ich porządku prawnego.Adresatami rozporządzeń są zarówno państwa członkowskie, jak i ich organy i obywatele. Obowiązywanie rozporządzeń ma charakter bezpośredni. Zakazana jest wiążąca wykładnia rozporządzeń dokonywana przez organy państw UE, oraz nie istnieje wymóg ich ogłaszania wg prawa danego państwa. Rozporządzenia obowiązują od chwili wejścia ich w życie a państwa członkowskie mają obowiązek uchylenia sprzecznych z nimi przepisów. Przedmiotem rozporządeń jest najczęściej prawo materialne (pr. celne, regulacja polityki rolnej, ustalanie dopłat dla producentów), rzadziej natomiast prawo ustorowe i procesowe. Wydaje je Parlament Europejski wraz z Radą Europejską lub Komisja Europejska. Są one publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.

2. dytektywy - są to akty skierowane do państw członkowskich a nie do ich organów lub obywateli i w odróżnieniu do rozporządzeń wiąże tylko w zakresie wskazanych celów (np. ochrony środowiska). Państwo członkowskie ma więc na podstawie dyrektywy osiągnąć dany cel w określonym terminie (najczęściej 2 lata), ale samo może wybrać formy i medoty dążenia do tego celu. Państwo związane dyrektywą powinno wydać odpowiedni przepisy wewnętrzne realizujące daną dyrektywę (wymagan jest jasna i przejżysta regulacja prawna). Niewykonanie lub nieodpowiedne wykonanie dyrektywy nie może być usprawiedliwione „okolicznościami wewnątrzpaństowymi” i oznacza obowiązek wynagrodzenia wyżądzonych szkód obywatelowi z tego powodu i rodzi prawo do wniesienia skargi przeciwko państwu o naruszenie przepisów traktatu. Dyrektywy sąpublikowane w Dz. Urzędowym Wspólnot Europejskich.

3. decyzje - są aktami prawnymi o charakterze indywidualnym, skierowanym do konkretnie oznaczonych adresatów (odpowiadają decyzją administracyjnym w RP). Adresatem decyzji może być zarówno państwo lub państwa członkowskie, jak i osoba fizyczna lub prawna. Decyzje wydawane są przez Komisję Europejską i Radę UE, wyjątkowo przez Parlament UE.

23. Akty prawa miejscowego.

Akty prawa miejscowego to inaczej terenowe (lokalne) źródła prawa. Po pierwsze a. p. m. wydają organy administracji publicznej mające status samorządu terytorialnego lub terenowych organów administracji rządowej. W ten własnie sposób samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Po drugie wyposażenie tych organów w kompterencje prawotwórcze oznacza decentralizację procesu prawotwórczego, przekazanie go w dużej mierze „w dół” w hierarchiiorganów państwowych. Po trzecie, występuje niewątpliwa potrzeba powiązania części regulacji prewnej z warunkami i potrzebami lokalnymi. Na szczeblu centralnym nie można przewidzieć wszystkich sytuacji wymagających regulacji prawnej. Prowadzi to oczywiście do częściowego zróżnicowania obowiązującego prawa na różnych obszarach państwa. Jest to jednak zjawosko pozytywne, zgodne z zasadą pomocniczości. Po czwarte, możliwość wydawania przepisów prawnych na szczeblu lokalnym wiążę się z powinnością adm. pub., która polega na bierzącym reagowaniu na różnorakie zdarzenia losowe, wymagające szybkiej i sprawnej interwencji prawa. Akty prawa miejscowego powinny jednak być zawsze podporządkowane prawu ogólnopaństwowemu.

a) Podmioty kompetentne do wydania i kwestia upoważnienia ustawowego:

Wg konstytucji organami kompetentnymi do wydawania aktów prawa miejscowego są (wyżej już wymienione) organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy adm. rządowej. Konstytucja wymaga też aby akty te były wydawane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Ustawa zasadnicza nie wymaga w tym upoważnieniu wskazania organu właściwego, zakresu spraw, jakie mają być uregulowane, czy wytycznych co do treści aktu, a w zamian mówi tylko, że upoważnienie powinno zawierać „własne granice”. Akt prawa miejscowego nie zawsze musi być wydany w celu wykonania ustawy.Upoważnienia do wydawania aktów prawa miejscowego mają charakter szczegółowy, budowane są na wzór upoważnienia do wydania rozporządzenia albo charakter bardziej blankietowy, przypominające upoważnienie do wydania aktów wewnętrznych. Zakres przedmiowowy a.p.m. musi się konsekwentnie mieścić w granicach upoważnienia, które spełnia wobec nich taką samą funkcję, jak wobec rozporządzeń.

b) Obszar obowiązywania a.p.m.:

A.p.m. obowiązują tylko na obszarze wyznaczontym przez właściwość miejscową organów, które je wydały

c) Ustawy regulujące wydawanie a.p.m.:

-ustawa o administracji rządowej w wojweództwie;

-ustawa o samorządzie województwa;

- -----||---- powiatowym;

- ------||---- gminnym;

- ustawy dotyczące rządowej administracji zespolonej.

d) Kategoria podziału aktów prawa miejscowego:

Główny podział ze względu na kryterium rodzaju upoważnienia ustawowego;

- akty wydawane na podstawie ogólnego upoważnienia ustawowego (można je ewentualnie nazwać aktami samoistymi lub samodzielnym prawodawstwem miejscowym wydawanych w ramach ustaw. Są to statuty, regulaminy);

- akty wydawane na podstawie na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego (akty „wykonawcze”);

- akty wydawane na podstawie specjalnego upoważnienia ustawowego (akty porządkowe);

e) Rodzaje aktów prawa miejscowego (ukazane na przykładzie gminy):

(1). Akty wydawane na podstawie upoważnień zawartych w samej ustawie o samorządzie gminnym, w zakresie wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych (statuty), organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy oraz zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (akt. 40 ust.2 - u.s.g.). Jest to właśnie wspomniane wyżej upoważnienie ogólne. W zakresach wymienionych wydanie aktu nie wymaga upoważnienia z jakiejkolwiek innej ustawy.

Szczególną kategorią tego rodzaju aktów są statuty gmin, określające wszystkie zagadnienia ustrojowe gminy nieunormowane w ustawie. Zgodnie z zagwarantowaną konstytucyjnie zasadą samordzielności j.s.t., zwłaszcze w zakresie określania własnego ustroju wewnętrznego, a także zgodnie z art.6 EKST statut, który ustala ten ustrój, jest szczególnie mocnym przejawem samodzielności tej gminy. Status ponadto nie może zawierać norm materialnego pr. administracyjnego i regulować uprawnień ani obowiązków podmiotów zewnętrznych, ani zawierać norm ogólnego postępowania administracyjnego. Powszechne obowiązywanie statutu jest ogranicznone, gdyż wpływa on na podmioty zewnętrznie jedynie pośrednio.

(2) Drugą kategorię stanowią akty wydawane na podstawie upoważnień zawartych w innych ustawach z zakresu administracyjnego prawa materialnego. Są to różnorodne przepisy prawa administracyjnego, dotyczą zwłaszcza takich dziedzin jak ochrona środowiska, komunikacja, handel, oświata itd.

(3) Kolejną kategorią są przepisy porządkowe. Jest to szczególna, bardzo specyficzna forma miejscowych źródeł prawa, przewidziana do realizacji tej funkcji administracji publicznej, która polega na bieżącym, doraźnym i szybkim zapobieganiu negatywnym sytuacjom. Mogą być wydawane tylko na podstawie generalnego upoważnienia. Wszystkie cechy przepisów porządkowych wskazują, iż zamiarem ustawodawcy konstruującego ten rodzaj aktów było wyporażenie organy gminy w kompetencje do działąnia w sytuacjach nagłych i wyjątkowych. Przepisy porządkowe mogą być wydawane jedynie w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Co więcej przepisy porządkowe mogą być wydawane tylko wtedy, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewniania porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Kolejną spacyficzną cechą przepisów porządkowych, właściwą dla władztwa administracyjnego i dla tzw policyjnej funkcji administracji pub., jest mozliwosc wprowadzenia kar grzywny zanaruszanie tych przepisów. Są to kary określane przez prawo o wykroczeniach (wymierzają je sądy grodzkie) a więc nie mają cechy kary administracyjnej.

Co do zasady przepisy porządkowe wydaje rada gminy w formie uchwały, wyjątkowo jednak, w przypadku niecierpiącym zwłoki może je również wydać wojt (burmistrz, prezydent miasta) w formie zadządzenia. Takie przepisy mają jednak charakter warunkowy, gdyż zarządzenie wójta podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy i traci moc, jeżeli nie zostało przedstawione na tej sesji radzie do zatwierdzenia lub gdy odmówiono jego zatwierdzenia.

Odrębność w wydawaniu przepisów porządkowych w powiecie:

W powiecie przepisy porządkowe wydaje się na tych samych zasadach jak w gminie. Istnieje jednak rozszeżenie jeśli chodzi o kompetencje. Mianowicie w powiecie przepisy te można wydawać w okolicznościach dotyczących gminy oraz dodatkowo w kwestii ochrony mienia obywateli oraz ochrony środowiska naturalnego. W przypadkach niecierpiących zwłoki przepisy porządkowe w powiecie może wydawać (tak jak w gminie) organ wykonawczy powiatu - zarząd gminy.

Odrębość w wydawaniu p.p. w województwie:

Na szczeblu województwa przepisy porządkowe może wydawać jedynie wojewoda. Wydaje je na tych samych zasadach i w tych zamych okolicznościach co organy powiatu. Akty te nazywane są rozporządzeniami porządkowymi.

24. Zwyczaje i orzecznictwo jako źródła prawa administracyjnego.

Przyjęcie w Konstytucji koncepcji zamkniętego systemu źródeł prawa administracyjnego nie pozwala na zaliczenia do nich tzw źródeł niezorganizwoanych. Jednak myśląc o systemie źródeł prawa jako o otwartym, konieczne jest uzupełnienie katalogu tych źródeł czynnikami pozaprawnymi, wpływającymi na ten porządek.

a) Zwyczaj

Zwyczaj w pr. administracyjnym bywa określany jako pozaprawny nawyk postępowania, przestrzegany faktycznie w obrębie danej struktury (jednostki) organizacyjnej administracji, w podobnych sytuacjach i w określonym czasie. Nawyk taki może mieć znaczenie praktyczne, a także pośrednio znaczenie prawne, należy jednak pamiętać, że prawo administracyjne składa się z norm bezwzględnie obowiązujących, które nie pozostawiają dla zwyczaju prawie żadnego miejsca. W zasadzie tu więc nie może być mowy o zwyczaju konkurującym z ustawą, lub tym bardziej z nią sprzecznym. Zwyczaj może natomiast uzupełniać ustawę dla ułetwienia jej stosowania., np. w zakresie jej interpretacji (zwyczajowo przyjęte pojęcie „prezentu” w prawie celnym), a nawet być przez nią wprowadzany (np. zwyczajowy tryb ogłaszania niektórych aktów prawa miejscowego). Zwyczaj może również formułować zasady niezależne od ustawy, ale z nią nie sprzeczne, stanowiące jakieś własne prawidło działania adminisracji.

Formy zwycaju administracyjnego:

Można wyodrębnić zwyczaj administrowanych i zwyczaj administrujących. Zwyczaj administrujących może być zwyczajem własnym (zwyczajowe działanie administracji), albo być zwyczajem obiektywnie istniejącym w życiu społecznym, na którym administracja opiera się realizując swoje działania.

Innym podziałem jest wyodrębnienie zwyczaju konstruktywnego (budującego, pożytecznego) i zwyczaju jałowego (szkodliwego), który prowadzi do rutyny administracyjnej i do działań wykonywanych mechanicznie, wegług gotowych wzorców, niezwiązanych ze specyfiką danej sprawy administracyjnej.

b) Orzecznictwo

W Polsce orzecznictwo ma znaczenie jedynie w procesie interpretacji prawa i jego stosowania. Istniejąca zbierzeność w orzecznictwach różnych sądów w tożsamych sprawach tworzy tzw linię orzeczniczą, świadczącą o jednolitym pojmowaniu danej normy prawnej przez sądy w całym kraju. Jeżeli natomiast w orzecznoctwie sądów administracyjnych pojawiają się znaczne rozbieżności, Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów lub w składzie rozszerzonym może podjąć uchwałę mającą na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbierzności w orzecznictwie sądów adminisracyjnych.

W praktyce największe znaczenie mają orzecznictwa NSA, wojewódzkich sądów administracyjnych, Sądu najwyższego oraz w niektórych sprawach orzeczenia sądów cywilnych.

Znacząca pozycja sądów administracyjnych a w szczególności NSA (instancja kasacyjna) powoduje to, że organy stosujące prawo stosują wykładnię zaproponowaną przez NSA, gdyż w przeciwnym wypadku istnieje pradopodobieństwo, że podjęta decyzja nie utrzyma się na etapie sądowej kontroli. Na stosowanie wykładni stworzonej przez NSA wpływa również autoryten jakim cechuje się ten sąd. Jednak wydanie decyzji wbrew przyjętej linii orzeczniczej samo w sobie nie może stanowić zarzutu wobec decyzji.

Odmienna sytuacjia dotyczy orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, które są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą. Z tego względu jego pozycja w orzecznictwie jako nieformalne źródło prawa administracyjnego jest dominująca i szczególna. TK nigdy nie jest sądem nad konkretną sprawą, ale zawsze jest to sąd nad prawem, a tym samym skuteczność wydanego orzeczenia dotyczy wszystkich podmiotów, których sytuacja prawna została zmodyfikowana na podstawie przepisu będącego przedmiotem orzekania TK.

25. Źródła prawa wewnętrznie obowiązującego.

Konstytucja RP umieszcza wśród źródeł prawa uchwły Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezydenta RP, odmawiając im jednak mocy powszechnie obowiązującej i zastrzegając, że mają one charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi, który wydał dany akt.

Zarządzenia mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy i nie mogąstanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarządzenia nie mogą być samoiste gdyż ustawa musi określać wyraźnie kompetencje danego organu do ich podjęcia.

Uchwały RM wprawdzie muszą mieć podstawę ustawową, ale może to być choćby sama norma konstytucyjna. Uchwały RM mają więc nadal charakter aktów samoistych. Tak samo jak zarządzenia muszą być adresowana do podmiotów wewnętrznych oraz nie mogą stanowić podstawy prewnej decycji administracyjnych.

Źródłami prawa wewnętrznie obowiązującego co do zasady są jedynie akty wymienione w konstytucji (akty opisane wyżej), ale jednak poza katalogiem konsytucyjnym pozostała jednak wielka liczba uchwał i zarządzeń organów centalnych (np.. przedowniczących komitetów lub Prezesa NBP), a także wiele aktów wewnętrznych, wydawanych przez organy administracyjne różnych rodzajów i szczebli.

Istotą aktów wewnętrznych jest ich zaadresowanie do podmiotów wewnętrznych, jednak pośrednio mogą one wpływać na prawa i obowiązki obywateli. Akty wewnętrzne mają charakter samoistny (wydawane są na podstawie przepisów kompetencyjnych) albo wykonawczy (wtedy podstawa prawna ma charakter ścisłego upoważnienia ustawowego). Mogą to być zarówno akty generalne jak i indywidualne. Są one poddane kontroli wewnętrznej, sprawowanej przez organy nadrzędne nad organami wydającymi dany akt.

Akty wydawane przez organy kolegialne noszą nazwę uchwał, natomiast wydawane przez organy jednoosobowe - zarządzeń. Funkcjonują jednak inne nazwy z których najczęstrze to: regulamin, wytyczne, instrukcja, okólnik, pismo okólne, decyzja, opinia i inne. Np. Prezes RM ma kompetencje do wydawania wytycznych i poleceń kierownikom centralnych organów administracji publicznej.

Akty prawa wewnętrznie obowiązującego są katalogiem otwartym, co oznacza, że nie katalog ów nie zamyka się jedynie na aktach prawnych wymienionych wyżej, a już na pewno na konstytucyjnych źródłach prawa wewnętrznego.

• Organ administracji publicznej - pojęcie i rodzaje:

Organ administracji publicznej - to wyodrębniona państwowa lub samorządowa jednostka organizacyjne albo inny podmiot, któremu na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub porozumienia administracyjnego powierzono wykonywanie, w formach władczych lub niewładczych, działań należących do administracji publicznej.

Organ administracji rządowej:

• stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji rządowej,

• działa w imieniu i na rachunek państwa,

• uprawniony jest do korzystania ze środków władczych,

• działa w zakresie przyznanych mu kompetencji.

Organ administracji jednostek samorządu terytorialnego:

• są wyodrębnione organizacyjnie

• działa w imieniu i na rachunek danej jednostki samorządu

• korzystają ze środków władczych

• działa w zakresie przyznanych mu kompetencji

Inne jednostki posiadają także swoje organy, które działają w ich imieniu np. rektor uniwersytetu.

Rodzaje:

• Organy naczelne i inne organy administracji - podział ten powstał w wyniku nazwy rozdziału Konstytucji „Naczelne organy administracji państwowej”. Obecnie nazwa została zmieniona, więc zachodzi pytanie czy taki podział jest jeszcze uzasadniony. Przepisy konstytucyjne nie wyróżniają obecnie naczelnych organów adm. Ale ustawy nazywają niektóre organy naczelnymi. Do naczelnych organów administracji rządowej zaliczyć należy Radę Ministrów, Prezesa Rady, ministrów, osoby powołane do składu rządu, a także Prezydenta.

• Organy centralne i terenowe - kryterium stanowi terytorialny zasięg działania organu. Organem centralnym jest organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa, a organem terenowym, organ który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa np. w województwie, gminie. Obecnie w Polsce wszystkie organy naczelne sa zarazem organami centralnymi.

• Organy decydujące i pomocnicze - kryterium podziału stanowi możność decydującego rozstrzygania spraw w drodze czynności prawnych organu. Organy decydujące to organy, które mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych, organy pomocnicze to organy, które mogą tylko występować z inicjatywą czy tez opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące np. Rada Legislacyjna przy Premierze.

• Organy jednoosobowe i kolegialne - kryterium podziału stanowi struktura, liczba osób tworzących organ. Kolegialność powoduje, ze wolę organu wyraża uchwała zespołu osób, pojawia się problem quorum. Z reguły organy jednoosobowe powoływane sa do załatwienia konkretnych spraw, wymagających szybkiego rozstrzygnięcia, gdy niezbędna jest wiedza fachowa. Organy kolegialne tworzy się po to, aby ustalały ogólne kierunki rozwoju, cele strategiczne, założenia polityki. Do wad kolegialności należy zaliczyć powolność działania, duże koszty, mniejsze poczucie odpowiedzialności.

• Organy zawodowe i społeczne - organ zawodowy składa się z osób, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie, będące źródłem utrzymania. Za organ społeczny uważa się organ, w skład którego wchodzą osoby traktujące swą pracę w organie honorowo. Nie otrzymują stałego wynagrodzenia, ale mogą otrzymywać diety jako ekwiwalent za utracony zarobek.

• Zadania organu administracji publicznej:

Organ jest podmiotem znajdującym się w strukturze państwa lub samorządu terytorialnego, ale wyodrębnionym organizacyjnie, co oznacza, że istnieją kryteria, według których można go odróżnić od innego organu lub innego podmiotu administracji publicznej. Istnieją też przepisy organizacyjne, lub są podejmowane czynności, które dotyczą właśnie tego wyodrębnionego organu. Aby organ administracyjny istniał niezbędne jest prawne umocowanie go do działania, a skoro jego działanie ma być wykonywane w imieniu państwa, to prawne umocowanie powinno mieć rangę ustawową. Organ działa więc w imieniu państwa i na jego rachunek. Należy pamiętać, że organy samorządowe, pracują na rzecz wspólnoty samorządowej, również działają w imieniu państwa, gdyż samorząd terytorialny nie może być przeciwstawny państwu, ale jest tylko formą decentralizacji zadań państwowych. Nawet więc tak zwane zadania własne samorządu stanowią część zadań państwa. Możliwość działania w imieniu państwa oznacza jednocześnie wyposażenie organu administracyjnego w prawo do korzystania ze środków władczych. Działanie organu administracyjnego polega na tym, że jest on powołany przez prawo do realizacji (stosowania) norm prawa administracyjnego (do sprawowania administracji publicznej) ze skutkami właściwymi temu prawu i w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji. Jego podstawowym i w istocie jedynym najszerzej sformułowanym zadaniem jest więc sprawowania administracji publicznej.

• Przenoszenie właściwości

Ze względu na efektywność działania i pomniejszenie kosztów administrowania ustawodawca może zlecać określonemu podmiotowi wykonanie zadań zleconych z zakresu zadań innego podmiotu. Ustawy mogą np. nakładać na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Przenoszenie właściwości pociąga za sobą szereg konsekwencji m.in. przekazanie organowi przejmującemu zadania zlecone odpowiednich środków finansowych, obywatele musza także być poinformowani o zmianie właściwości w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

• Zakres działania organu administracji publicznej:

-zakres to wyliczenie spraw, jakimi zajmuje się organ

-zakres działania organu określony jest w przepisach ustrojowych, które powołują dany organizacyjne

-przepisy ustrojowe nie stanowią podstawy do podejmowania działań władczych przez organy administracji

-przepisy ustrojowe określają sferę spraw, w których organ powinien wykorzystać swoje kompetencje

29. Właściwość organu administracji publicznej.

Właściwość - pozwala określić jaki podmiot administracji jest powołany do załatwienia spraw danego rodzaju. Dokładne określenie właściwości zapobiega sporom kompetencyjnym. Dokładne przestrzeganie właściwości stanowi obowiązek organu. Należy ją odróżnić od zakresu działania.

Rodzaje właściwości:

• Rzeczowa - dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw. Rozstrzyga jaki organ załatwia sprawy np. z zakresu budownictwa, przemysłu

• Miejscowa - dotyczy przestrzeni działania organu czyli na jakim obszarze organ może realizować swoją właściwość rzeczowa

• Instancyjna - zakłada wielostopniowa organizację administracji i określa, którego stopnia organ jest właściwy do załatwienie sprawy.

• Funkcjonalna - który z wewnętrznych organów danego podmiotu właściwy jest do załatwienia danej sprawy

Przestrzeganie właściwości

Dla ustalenie właściwego organu należy uwzględniać wszystkie właściwości. Organ właściwy rzeczowo i instancyjnie nie może sprawy załatwić, jeżeli nie jest organem właściwym miejscowo. Właściwość stanowi podstawę i granice działalności organu.

• Przenoszenie właściwości

Ze względu na efektywność działania i pomniejszenie kosztów administrowania ustawodawca może zlecać określonemu podmiotowi wykonanie zadań zleconych z zakresu zadań innego podmiotu. Ustawy mogą np. nakładać na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Przenoszenie właściwości pociąga za sobą szereg konsekwencji m.in. przekazanie organowi przejmującemu zadania zlecone odpowiednich środków finansowych, obywatele musza także być poinformowani o zmianie właściwości w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

30. Prawne formy działania administracji - pojęcie - klasyfikacje i typologie.

(J. Zinnermann)

Pojęcie formy w prawie administracyjnym - w prawie administracyjnym słowo „forma” odnosi się do kategorii podejmowanego działania i jest właśnie bliższe wyodrębnianym w prawie cywilnym takim kategoriom, jak umowa, wyrok, akt notarialny. Formą działania administracji jest zatem „określony przepisem prawa typ konkretnej czynności organu administracyjnego, czyli rodzaj podejmowanego działania.

W literaturze prawa administracyjnego często można się spotkać z określeniem „prawne formy działania administracji” oznaczającym tylko tyle, że wszelkie działania administracji publicznej powinny być oparte na podstawi prawnej, a nie istnieją działania niebieszczące się w regulacjach prawnych.

Klasyfikacja forma działania administracji

1. Kryterium władztwa

-władcze-są to działania administracji publicznej podejmowane jednostronnie na podstawie unormowań publiczno-prawnych w celu sformułowania nakazów lub zakazów jakiegoś zachowania się np: akt administracyjny

-niewładcze- do form niewładczych zalicza się natomiast te, które są podejmowane albo według normy prawa cywilnego (umowy cywilnoprawne), albo wprawdzie ich podstawą jest prawo publiczne, jednak przy ich podejmowaniu sytuacja stron stosunku administracyjnoprawnego ulega pewnemu lub całkowitemu zrównaniu np: umowy administracyjne, porozumienia administracyjne.

Działania władcze jednostronne oznaczają, że tylko administracja publiczna decyduje o treści danego działania. Natomiast działania niewładcze mają charakter dwustronny co oznacza, że obie strony stosunku prawnego mają jednakowy lub względnie jednakowy wpływ na treść podejmowanego aktu.

2. Kryterium skutku prawnego

- czynności prawne - jest do działanie zmierzająca do ustanowienia, zmiany albo zniesienia stosunku prawnego.

- czynności faktyczne - są to każde inne działania.

Ze względu na możliwość wywołania skutku prawnego można podzielić formy działania administracji na:

- działania prawne - zawsze wywołują skutki prawne, przez które rozumie się najczęściej nawiązanie, zmianę albo rozwiązanie stosunku prawnego. Z tego powodu muszę być one określone prawem i opierać się na konkretnej podstawie prawnej.

- działania faktyczne - nie wywołują skutków prawnych lub mogą wywoływać pośredni skutek prawny w sferze praw i obowiązków jednostki. Nie są one nastawione na wywołanie takich skutków, ale poprzez określone fakty mogą spowodować określoną zmianę stosunku prawnego. Należą do nich:

a) działania społeczno-organizatorskie, czyli społeczne formy administrowania niepoparte przymusem państwowym

b) działania materialno-techniczne

c) zaświadczenia (poświadczenia)

3. Kryterium do obowiązującego prawa

Można mówić o działaniach polegających na:

- stanowieniu prawa - administracja publiczna jest upoważniona do wydawania bardzo różnorodnych aktów normatywnych, zwanych przepisami administracyjnymi. Są to akty powszechnie obowiązujące, którymi Konstytucja odmawia przymiotu źródeł prawa i przez to zajmują one miejsce wśród form działania administracji.

- stosowaniu prawa - przepisy administracyjne są w świetle Konstytucji niewątpliwie aktami stosowania prawa, jednak stosują one prawo przez tworzenie następnych norm powszechnie obowiązujących. Właściwe akty stosowania prawa polegają na tworzeniu normy indywidualnej i konkretnej.

4. Kryterium sfery skutku prawnego

- działania zewnętrzne - powinny być oparte na ściśle określonej podstawie prawnej np: akty prawa miejscowego, akt administracyjny, umowa administracyjna).

- działania wewnętrzne - mogą opierać się na normach kompetencyjnych np: regulaminy, okólniki, wytyczne, polecenia służbowe.

5. Kryterium adresata skutku prawnego

- indywidualny - można dokładnie określić członków danej grupy.

- generalny - w odniesieniu do grupy, której składu nie da się określić. Szczególnym rodzajem działań generalnych są działania powszechnie obowiązujące (źródła prawa).

6. Nowe rodzaje prawnych form działania administracji

-Polski ustawodawca obmyśla nowe kategorie działania administracji. Dotyczy to zwłaszcza takich typów czynności, które służyć mają stymulowaniu i podnoszeniu poziomu zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego i przestrzennego w skali lokalnej, regionalnej, ogólnokrajowej i ponadpaństwowej np: plany, strategie, koncepcje, założenia, studia, raporty, analizy czy oceny.

- formy te mogą być inicjowane, sporządzane, przyjmowane przez różne podmioty co oddziela je od tradycyjnie przyjętej zasady- jedna forma działania - jedna kompetencja - jeden organ.

31. Akt administracyjny - pojęcie - adresaci aktu administracyjnego; sytuacje regulowane aktem administracyjnym.

I: Akt administracyjny jest:

1. czynnością polegającą na zastosowaniu normy prawa administracyjnego. Za pomocą tego aktu norma prawna abstrakcyjna (dotycząca abstrakcyjnych sytuacji) i generalna (dotycząca generalnie określonych adresatów zostaje przetworzona na normę konkretną i indywidualną (dotyczącą indywidualnie określonego adresata),

2. akt ten musi być podjęty na podstawie prawa, przy czym podstawa ta mieści się zazwyczaj w administracyjnym prawie materialnym,

3. akt ten jest czynnością prawną wywołującą skutki prawne zawsze w dziedzinie prawa administracyjnego, a czasem również w innych dziedzinach prawa,

4. czynność ta podejmowana jest przez właściwy organ upoważniony (org. administrujący), stając się oświadczeniem woli tego organu,

5. akt administracyjny jest czynnością władczą i jednostronną (wynika z niego władztwo administracyjne),

6. akt administracyjny jest dwustronnie wiążący, czyli uprawnienia i obowiązki jakie z niego wynikają dotyczy zarówno organu administracji jak i adresata

II: Adresaci aktu administracyjnego:

a) Akty zewnętrzne - skierowane do podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt, a więc do obywateli i osób prawnych, a nawet do organów nie posiadających osobowości prawnej, ale nie pozostających w stosunku zależności organizacyjnej od organu, który wydaje akt.

b) Akty wewnętrzne - skierowane do podporządkowanych organów i innych jednostek organizacyjnych oraz do podległych pracowników (podporządkowanych organizacyjnie.)

III: sytuacje regulowane aktem administracyjnym

32. Rodzaje aktów administracyjnych.

1. Akty deklaratoryjne i konstytutywne ze względu na kryterium zdeterminowania aktu przez podstawę prawną.

Deklaratoryjny, stwierdza ze pewien stosunek zaistniał. Akt taki podciąga dany stan faktyczny pod normy prawne w sposób wiążący. Ustala, że w danej sytuacji wynikają z mocy prawa dla adresata określone obowiązki lub uprawnienia. Akt ten działa ex tunc, czyli z mocą wsteczną. Akt ten stwierdza, że zaszły wszystkie przesłanki warunkujące nabycie prawa, dopiero od chwili wydania takiego aktu można skutecznie powoływać się na swoje prawo.

Konstytutywny, ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny, skutek następuje nie z mocy prawa, ale z mocy aktu, stąd działa ex nunc - stosunek prawny powstaje z chwilą wydania aktu.

2. Podział: według kryterium podmiotu inicjującego:

- na wniosek podmiotu uprawnionego

- z urzędu: przez organ admin. w przypadku jeżeli przewiduje taką możliwość konkretny przepis.

3. Podział wg. kryterium adresata:

- kierowane do osób:

- kierowane do rzeczy: (np. adresatem jest nieruchomość).

4. Podział wg. kryterium związania prawem:

- akt związane: organ administracyjny musi wydać akt administracyjny przy zaistnieniu określonych w przepisach okoliczności

- akt uznaniowy: kiedy organ uzna wydanie aktu za celowy.

5. Nakazujące, kształtujące, ustalające - podział przyjęty jest w doktrynie niemieckiej, oparty na treści rozstrzygnięcia.

Akty nakazujące, zawierają nakazy i zakazy, zobowiązują do określonego zachowania.

Akty ustalające, ustalają prawo np. akt stwierdzający obywatelstwo. Jest odpowiednikiem aktu deklaratoryjnego. Ustala sytuacje w sposób wiążący i przez to ma charakter regulujący.

Akty kształtujące prawo ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny.

33. Czynności materialno-techniczne.

Czynności materialno - techniczne stanowią grupę czynności faktycznych administracji, które wywołują skutki prawne drogą faktów(czyli pośrednio).

Czynności materialno - techniczne określane są jako służące bezpośredniej i praktycznej realizacji konkretnych zadań administracji. Czynności materialno - techniczne są bardzo zróżnicowane, a co za tym idzie zróżnicowane są ich podstawy prawne i tryb ich podejmowania. Wszystkie czynności materialno - techniczne muszą mieć podstawę prawną, ponieważ są to czynności, za pomocą których administracja wkracza w sposób władczy w sferę praw i obowiązków obywateli oraz podmiotów usytuowanych na zewnątrz określonego układu organizacyjnego administracji.

Cechy działań faktycznych administracji to:

- są podejmowane na podstawie i w celu wykonania obowiązujących norm prawnych,

- stanowią fragment realizacji zadań państwa,

- podlegają kontroli, której zasadniczym kryterium jest zgodność z prawem,

- nie są skierowane bezpośrednio na tworzenie, modyfikację, znoszenie stosunków prawnych,

- pomimo to mogą wywoływać określone skutki prawne.

Rodzaje czynności materialno prawnych:

I. zewnętrzne:

- za ich pomocą administracja. w sposób władczy wkracza w sferę praw i obowiązków. obywateli oraz podmiotów usytuowanych na zewnątrz

- wywołują poprzez fakty ściśle określone skutki prawne

*-> zalicza się do nich: np. przeprowadzenie kontroli przez organy nadzoru budowlanego oraz organy różnych inspekcji ,wynik kontroli np; skarbowej , legitymowanie przez policjanta uczestników ruchu drogowego,: sprawdzanie dokumentów, blokowanie kół, dokonanie wymeldowanie ,postawienie tablicy , ostrzegawczej znaku drogowego , prowadzenie ewidencji i rejestrów.

II. wewnętrzne:

-czynności związane z obsługą administracji (czynności nie wykraczające poza obręb struktury, organizacji administracji publicznej)

- podlega kontroli sadowej (nie każda czynność materialno- techniczna może być przedmiotem zaskarżenia do sadu administracyjnego

*-> zalicza się do nich: np: sporządzenie protokołów z posiedzeń organu kolegialnego, sprawozdań, organizowanie narad, konferencji, szkolenie pracowników, ich kontrola, czynności kancelaryjne.

34. Działania administracji w formach prawa cywilnego:

Do działań o charakterze cywilnoprawnym, a więc takich, które są regulowane wyłącznie przez przepisy prawa cywilnego, zaliczyć należy przede wszystkim umowy cywilnoprawne zawierane przez organy administracji publicznej. Umowy zawierane są głównie w sferach majątkowych, np. zbywanie składników majątkowych gmin, i dotyczących świadczeń. Wynika stąd, że ta forma działalności administracji występuje tylko w stosunkach zewnętrznych, a więc, gdy po drugiej stronie działa podmiot spoza sfery administracji. Często umowy cywilnoprawne, zawierane przez organy administracji publicznej, są powiązane z aktami administracyjnymi, których wydanie może być uzależnione od wcześniejszej umowy lub jej braku, albo odwrotnie - akt administracyjny wyznacza pole od zawarcia określonej umowy.

Niewykluczone jest też stosowanie przez organy administracyjne innych czynności o charakterze cywilnoprawnym.

35. Umowy administracyjne i porozumienia:

1. Umowy administracyjne: działanie dwustronne podejmowane z jednej strony przez organ administracji publicznej, a z drugiej strony przez podmiot będący poza strukturami tej administracji (podmiot zewnętrzny). Umowa może być zawarta z osobą, w stosunku do której w innym przypadku musiałby być wydany akt administracyjny. Umowa może powodować powstanie, zmianę bądź zniesienie stosunku prawnego. W naszym porządku prawnym nie jest przewidziana, występuje np. w Niemczech.

2. Porozumienie administracyjne: to dwu- lub wielostronna czynność z zakresu prawa administracyjnego, dokonana przez podmioty wykonujące administrację publiczną, a dochodząca do skutku na podstawie zgodnych oświadczeń woli tych podmiotów. Cechą charakterystyczną porozumienia jest przede wszystkim to, że zawierane jest przez równorzędne podmioty. Stronami porozumienia mogą być w zasadzie dowolne podmioty, przy czym konieczne jest jednak, aby jedna ze stron była jednostką realizującą funkcje administracji publicznej. 
Przedmiot porozumienia jest ograniczony do wykonywania zadań ze sfery administracji publicznej. Dotyczyć może on wspólnego wykonywania zadań albo przeniesienia pewnych zadań z jednego podmiotu na drugi. 

rodzaje:
porozumienia międzygminne - są zawierane przez gminy i dotyczą powierzenia jednej z nich określonych zadań publicznych

porozumienia powiatów - są natomiast zawierane przez dwa lub więcej powiatów i dotyczą powierzenia jednemu z nich prowadzenia zadań publicznych

porozumienia komunalne - ustawa o samorządzie powiatowym określa jako porozumienia komunalne porozumienia zawierane przez miasta na prawach powiatów z gminami

porozumienia o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej - zawierane są pomiędzy organami administracji rządowej a organami samorządowymi. Na ich podstawie organy samorządowe zobowiązują się do wykonywania zadań, które w zasadzie obciążają administrację rządową, ale z przyczyn natury np. ekonomicznej efektywniej zostaną wykonane przez administrację samorządową

36. Kontrola administracji publicznej i jej rodzaje.

Kontrolą jest obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie stanu faktycznego, porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami, występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym oraz sygnalizowanie określonym jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach.

Kontrola określana bywa za pomocą terminów takich jak: inspekcja, rewizja, wizytacja itp.

• Inspekcja - jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią obserwację zachowania się badanej jednostki i porównywania tego zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego..

• Lustracja - jest kontrolą skierowaną nie na zachowanie się podmiotu, ale zwykle na określony przedmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi wzorcami określającymi stan pożądany.

• Rewizja - łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów, polegającą na konfrontacji stanu faktycznego środków finansowych i majątkowych jednostki kontrolowanej z odpowiednia dokumentacją i ocenie prawidłowości dysponowania tymi składnikami.

• Wizytacja - kontrola mająca na celu bezpośredni wgląd w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie.

• Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Nadzór obejmuje zawsze kontrole oraz prawo do stosowania środków nadzorczych. O nadzorze mówi się wówczas, gdy wchodzi w grę prawo wydawania poleceń.

• Zadania kontroli administracji publicznej:

Ze względu na różnorodność działalności administracyjnej konieczne jest istnienie pewnego systemu instytucji kontrolnych. Poszczególne instytucje muszą być wzajemnie do siebie dostosowane i powiązane. Rolę kontroli można określić jako wtórną, ponieważ jej zadaniem jest zapobieganie błędom w działaniu administracji.

Kontrola zatem musi być proporcjonalna do rozmiarów działania administracji. Dobry system kontroli musi nie tylko wykrywać błędy, ale także określać ich przyczyny, a także musi zapobiegać powstawaniu nowych.

Kontrola ogarnia wszystkie czynniki wpływające na wyniki działalności, czyli legalność, celowość, szybkość, terminowość, gospodarność.

Kontrola nigdy nie obejmuje całego procesu administrowania, dotyczy jego fragmentu.

Rodzaje kontroli:

Ze względu na zakres:

• Zupełna - obejmuje sprawdzenie całości działań podejmowanych przez kontrolowanego, ich skuteczności, zgodności z prawem i innymi kryteriami.

• Ograniczona - obejmuje konkretny aspekt działań bądź prowadzona jest w zakresie jednego kryterium.

Ze względu na etap działania:

• Wstępna - ma zapobiegać powstawaniu niezgodności ze stanem postulowanym i polega najczęściej na zawiadomieniu o zamiarze podjęcia działania albo przedstawieniu dokumentów, na podstawie których miałyby one być podjęte.

• Faktyczna - wykonywana jest w trakcie trwania czynności kontrolowanych i odbywa się w przeciągu całego procesu działania.

• Następcza - zwana też „typową”, dokonywana jest po zakończeniu działań, dla oceny ich wyników oraz wypracowania zaleceń i uwag na przyszłość.

Ze względu na sposób prowadzenia:

• Bezpośrednia - dokonywana bezpośrednio przez fizyczną obecność w miejscu podejmowanych czynności i samodzielnego sprawdzania poszczególnych jej aspektów.

• Pośrednia - polegającą na ocenie kontrolowanego na podstawie dokumentów i innych materiałów dostarczonych przez ten podmiot.

Ze względu na usytuowanie organu kontrolującego względem organu kontrolowanego wyróżniamy kontrolę: (określenie ma charakter względny, ten sam organ może być traktowany jako organ jednej lub drugiej kontroli)

• wewnętrzną - taka kontrolą jest niewątpliwie sytuacja gdy organ kontrolujący i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej. Każda kontrola wykonywana przez inną jednostkę może być określana jako zewnętrzna z punktu widzenia jednostki kontrolowanej, jednak z punktu widzenia innej jednostki, której podporządkowany jest organ kontrolowany i kontrolujący jest to kontrola wewnętrzna, bo jest wykonywana w systemie podległych tej jednostce podmiotów. W najszerszym zakresie może być określana jako wewnętrzna kontrola wykonywana przez jakikolwiek organ administracji względem innej jednostki organizacyjnej administracji publicznej. Kontrolę taką można określić jako wewnątrz administracyjną.

• zewnętrzna - każda kontrola dokonywana przez organ strukturalnie nie włączony do systemu administracji publicznej, a skierowana na jej działalność np. kontrola NIK-u, kontrola sądowa, parlamentarna. Zawsze organem kontroli jest organ spoza systemu organów administracji, niezwiązany stosunkiem zależności. Jest to forma kontroli niezawisłej od administracji.

Ze względu na kryterium inicjatywy podejmowanej kontroli:

• z urzędu - wykonywana z inicjatywy kontrolującego

• na wniosek - inicjowana jest przez podmiot zewnętrzny umocowany do tego najczęściej z mocy ustawy

Cechy kontroli:

• bezstronna, ocena powinna być w pełni obiektywna, organ kontrolujący nie może ponosić odpowiedzialności za działalność organu kontrolowanego, tylko wtedy możemy mieć do czynienia z kontrolą obiektywną. Taka kontrolą jest np. kontrola NIK-u, sądowa, Rzecznika Praw Obywatelskich.

• fachowa, kontroler powinien być wybitnym znawcą badanej działalności, musi znać dobrze kryteria, którymi ma się posługiwać, powinien zakresem wiedzy i doświadczenia przewyższać tych których kontroluje. Kontroler musi być specjalista w danej dziedzinie, inaczej naraża organ kontrolujący na utratę autorytetu.

• efektywna, zadaniem kontroli jest ocena prawidłowości działania organu, ujawnieni błędów, wad, wskazanie ich źródeł. Efektywność kontroli oznacza należyte wykorzystanie wyników kontroli dla poprawy działalności aparatu administracyjnego. Efektywność oznacza także możliwie najlepszy stosunek miedzy nakładami a wynikami. Możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrole - oszczędność, możliwie najlepsze wyniki - skuteczność.

37. Kontrola wewnętrzna administracji publicznej:

Kontrola wewnętrzna - administracja kontroluje samą siebie, czynności podejmowane są administrowaniem. Formy działania właściwe dla tego rodzaju kontroli stanowią część wewnętrznych form działania administracji i są objęte kierownictwem, nadzorem, koordynacją lub zwierzchnictwem.

Podział:

Kontrola międzyresortowa - wykonywana przez specjalne jednostki specjalne powołane w celu kontrolowania różnych resortów lub działów z wybranego punktu widzenia:

• organy kontroli, zwane najczęściej inspekcjami (inspektoratami), nadzorami lub dozorami, stanowią element resortu, zakres ich działalności jest powszechny, organy kontroli międzyresortowej mają status organów administracji publicznej,

• sposób określenia zakresu kontroli jest głównie rzeczowy, a nie podmiotowy; kontrolowana jest określona działalność niezależnie od tego kto ją wykonuje,

• organy inspekcji są władne modyfikować bezpośrednio działalność podmiotu kontrolowanego; są wyposażone w prawo wydawania decyzji administracyjnych, możliwość stosowania środków egzekucyjnych czy wymierzania kar w formie mandatu w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, a także kar pieniężnych o charakterze administracyjnym,

• sprawność kontroli zapewniona jest m.in. przez zagwarantowanie inspektorom prawa wstępu do pomieszczeń lub na teren innych nieruchomości objętych kontrolą,

• kontrolę międzyresortową przeprowadzają m.in.: Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Inspekcja Handlowa, Inspekcja Skarbowa, Dozór Techniczny, Nadzór Budowlany, Inspekcja Ochrony Środowiska.

Kontrola resortowa - sprawowana w ramach jednego pionu organizacyjnego administracji (resortu) lub w zakresie jednego działu:

• kontrola sprawowana przez jednostkę (lub jednostki) nadrzędną organizacyjnie bądź funkcjonalnie - dotyczy spraw niewykraczających poza zakres organizacji i działania wewnętrznego podmiotu kontrolowanego.

• kontrola sprawowana przez jednostkę nadrzędną organizacyjnie bądź funkcjonalnie, mająca za przedmiot takie działania podmiotu kontrolowanego, które ustalają sytuację prawną podmiotów spoza resortu obejmuje:

• kontrolę aktów normatywnych administracji - jest to kontrola sprawowana przez właściwych ministrów i Prezesa RM wobec aktów prawa miejscowego stanowionych przez wojewodę i organy administracji niezespolonej,

• kontrolę umów administracyjnych - zawierane przez podmioty objęte organizacją resortową,

• kontrolę decyzji administracyjnych - dotyczy ona części kontroli instancyjnej dotyczącej kontroli decyzji kierowanych do podmiotu zewnętrznego, wydawanych w obrębie struktur administracji rządowej (wyłączone zostają z tego rodzaju kontroli decyzje wydawane przez organy samorządu terytorialnego).

• Kontrola sprawowana przez organy danej jednostki organizacyjnej wobec niej samej, czyli kontrolę wewnętrzną w urzędach organów administracji publicznej - kontrolę tę należy rozważać rozdzielnie dla urzędów organów administracji rządowej i urzędów organów administracji samorządowej, kontrolę tę sprawuje kierownik urzędu, którym jest organ administracji bądź kierownicy poszczególnych komórek urzędu, obejmuje ona wszystkich pracowników urzędu i dotyczy spraw organizacji urzędu.

Kontrola instancyjna - pewna odmiana kontroli resortowej, realizowana w ramach postępowania administracyjnego, wynika z zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego, związanej z przyjętą w k.p.a. regułą, że organem odwoławczym jest organ wyższego szczebla, kontrola instancyjna dotyczy więc wyłącznie decyzji administracyjnych, w stosunku do których wniesiono odwołanie, jest więc zawsze uzależniona od inicjatywy strony postępowania

Podział z punktu widzenia całości administracji publicznej:

• Kontrola rządowa

Sprawowana przez Radę Ministrów i Prezesa RM oraz aparat pomocniczy tych organów. W aspekcie administracji rządowej jest to kontrola zwierzchnia wykonywana w stosunku do organów centralnych i terenowych oraz pracowników podległych im urzędów.

• Kontrola resortowa

Odnosząca się do realizacji zadań w ramach resortów (działów) administracji rządowej. Prowadzona zarówno przez kierownika działu, tj. odpowiedniego ministra albo kierownika urzędu centralnego, jak też między podmiotami wchodzącymi w skład konkretnego działu administracji. Jej swoistym rodzajem jest tzw. kontrola instancyjna, dotycząca sprawdzania poprawności wydawanych przez organy niższego stopnia aktów administracyjnych.

• Kontrola terenowa w ramach administracji rządowej

Sprawowana zarówno przez organy administracji centralnej w stosunku do organów administracji rządowej w terenie, tj. wojewody, kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży oraz organy administracji niezespolonej, jak i w ramach samej rządowej administracji terenowej, tj. przez wojewodę w stosunku do administracji zespolonej i niezespolonej.

• Kontrola w administracji samorządowej

Występuje w dwóch aspektach: jako element wykonywania nadzoru przez organy administracji rządowej i Regionalnych Izb Obrachunkowych, oraz jako kontrola w skali poszczególnych jednostek samorządu. Drugi aspekt opiera się na braku układu hierarchii 'pionowej” między szczeblami samorządu, co powoduje brak kompetencji organów „wyższych” szczebli do sprawdzania administrujących szczeblami niższymi. Funkcje kontrolne mają przede wszystkim: rada gminy, rady powiatów i sejmiki województw oraz ich organy wewnętrzne, jak komisje rewizyjne.

• Kontrola specjalistyczna

Wykonywana przez specjalistyczne, merytorycznie przygotowane podmioty kontrolne, jako skutek coraz większej specjalizacji działalności administracji pod względem technicznym i organizacyjnym. Składają się na nią: kontrola inspekcji specjalistycznych (np.: Inspekcja Handlowa, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Ochrony Środowiska czy Inspekcja Transportu Drogowego), specjalistycznych nadzorów (np.: nadzór budowlany, geodezyjny, kartograficzny) i specjalistycznych dozorów (np.: dozór jądrowy)

• Kontrola prokuratorska

Prowadzona w zakresie przestrzegania prawa przez aparat administracji publicznej. Przy czym jej umiejscowienie w ramach kontroli wewnętrznej uzasadnione jest włączeniem w system organizacyjny administracji publicznej Prokuratora Generalnego, działającego jako minister.

38. Kontrola zewnętrzna administracji publicznej.

• Kontrola Najwyższej Izby Kontroli

tzw. kontrola państwowa, została powołana w 1921, po wojnie nie została reaktywowana. Konstytucja z 1952 przewidywała w jej miejsce Ministerstwo Kontroli Państwowej, spowodowało to istotnie obniżenie obiektywizmu. W 1956 wprowadzono rozdział o NIK, jako organie podległym Sejmowi. Konstytucja z 1997 poświęca NIK 6 artykułów, określając ją jako organ naczelny.

Organy kontroli, rewizji, inspekcji mają obowiązek współpracy z NIK. NIK podlega sejmowi i działa na zasadzie kolegialności.

• Kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Jest to kontrola prowadzona z punktu widzenia 4 kryteriów, więc w najszerszym zakresie.

• NIK może kontrolować organy samorządu terytorialnego z punktu widzenia legalności, gospodarności, rzetelności, jest to kontrola o nieco ograniczonym zakresie.

• NIK może także kontrolować inne jednostki, ale tylko w zakresie w jakim wykorzystują majątek i środki państwowe oraz wywiązują się z zobowiązań na rzecz państwa. Kontrola jest jeszcze bardziej ograniczona, bo może być prowadzona z punktu widzenia legalności i gospodarności.

• NIK kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową Kancelarii Prezydenta, Sejmu, Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, KRRiT, Generalnego Inspektora Danych Osobowych, Sadu Najwyższego, NSA, IPN.

NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów pracy, które przedkłada Sejmowi. Może też przeprowadzać kontrole doraźne. NIK przeprowadza kontrole na zlecenie Sejmu, wniosek Prezydenta, premiera oraz z własnej inicjatywy.

NIK przedkłada Sejmowi:

• Analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

• Opinię w przedmiocie absolutorium dla RM

• Informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy, przeprowadzonych na wniosek Prezydenta lub premiera

• Wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publ.

• Coroczne sprawozdanie z działalności

O wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezydenta i premiera NIK informuje te organy. Prezes NIK podaje do wiadomości publicznej, po przedłożeniu Sejmowi analizę wykonania budżetu oraz sprawozdanie z działalności NIK.

NIK kieruje prezes,

• powołany przez Sejm bezwzględna liczbą głosów za zgoda Senatu

• kadencja trwa 6 lat, z możliwością reelekcji

• nie może należeć do partii politycznej, zajmować innego stanowiska z wyjątkiem profesora szkoły wyższej

• korzysta z immunitetu.

• bierze udział w posiedzeniach Sejmu oraz ma prawo udziału w posiedzeniach RM.

Wiceprezesów powołuje Marszałek Sejmu.

Najważniejsze kompetencje przysługują Kolegium NIK.

• w jego skład wchodzą: prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny, powoływany przez prezesa oraz 14 członków, powoływanych na wniosek prezesa przez sejm.

• członkowie są niezawiśli,

• ich kadencja trwa 3 lata.

NIK dzieli się na departamenty i delegatury. Są jednostkami organizacyjnymi NIK. Delegatury maja swoje siedziby w miastach będących siedzibami wojewodów.

Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego, rzetelne jego udokumentowanie, dokonanie oceny działalności, dla realizacji tego celu kierownicy organów są zobowiązani przedkładać za zadanie NIK wszelkie niezbędne dokumenty i materiały. Upoważnieni pracownicy NIK maja prawo do:

• Swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych

• Wglądu do wszelkich dokumentów

• Pobierania i zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych

• Przeprowadzania oględzin

• Wzywania i przesłuchiwania świadków

• Żądania od pracowników ustnych i pisemnych wyjaśnień

• Korzystania z pomocy biegłych

Wyniki kontroli przedstawiane są w protokole, podpisywanym przez kontrolera i kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić podpisania protokołu i złożyć pisemne wyjaśnienie. Kto uchyla się od kontroli, utrudnia ją, przedstawia nieprawdziwe dokumenty, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny.

• Kontrola parlamentarna

parlament pełni także funkcje kontrolne wobec władzy wykonawczej czyli kontroluje administrację. Rząd odpowiada przed parlamentem za swoją działalność. Sejm na posiedzeniach plenarnych sprawuje funkcje kontrolne tylko w sprawach o zasadniczym znaczeniu np. w czasie debaty nad projektem ustawy budżetowej.

Sejm podejmuje uchwałę o udzieleniu absolutorium. Konstytucja nasza nie reguluje sytuacji odmowy udzielenia absolutorium, ale przyjmuje się, że w takiej sytuacji premier powinien złożyć dymisję RM na ręce prezydenta. Sejm może także wyrazić wotum nieufności.

W szerszym zakresie kontrolę sprawują komisje sejmowe. Komisje rozpatrują sprawozdania i informacje ministrów, a także kierowników naczelnych organów, urzędów i instytucji państwowych. Na żądanie komisji ministrowie i kierownicy obowiązani są przedstawić sprawozdanie i udzielić informacji oraz uczestniczyć w posiedzeniach komisji.

Posłowie mają prawo podejmować interwencje w organach administracji dla załatwienia spraw, które wnoszą we własnym imieniu wyborcy. Posłowie maja prawo składać interpelacje i zgłaszać pytania poselskie do członków rządu.

• Kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich

urząd RPO został w Polsce utworzony w 1987.

Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych nie tylko w konstytucji, ale także w innych aktach normatywnych.

RPO informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Sprawozdanie to podawane jest do publicznej wiadomości. Wniosek kierowany do RPO nie wymaga zachowania stosownej formy, jest też wolny od opłat. Po zapoznaniu się z wnioskiem RPO może:

• Podjąć sprawę

• Poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków

• Przekazać sprawę według właściwości

• Nie podjąć sprawy

RPO może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające lub zwrócić się o zbadanie do właściwych organów. O zlecenie zbadania sprawy przez NIK RPO zwraca się do Sejmu. Po zbadaniu sprawy RPO może:

• Wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia

• Skierować wystąpienie do podmiotu, u którego stwierdził naruszenie, bądź zwrócić się do organu nadrzędnego nad tym podmiotem

• Żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych

• Żądać wszczęcia przez oskarżyciela postępowania z urzędu

• Zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnieść skargę administracyjną,

• Zwrócić się z wnioskiem o uchylenie prawomocnego orzeczenia

• Wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną

• RPO formułuje opinie i wnioski co do sposobu załatwienia sprawy.

• Kontrola sądowa

Jest to specyficzny rodzaj kontroli, niesprowadzający się jedynie do oceniania i sprawdzania, ale również do orzekania w konkretnych sprawach dotyczących aktów administracyjnych.

• Inne rodzaje kontroli sprawowanej przez poza administracyjne organy państwowej

Rzecznik Praw Dziecka - stoi na straży praw dziecka zawartych w konstytucji, konwencji o prawach dziecka i w innych aktach. Rzecznik podejmuje działania mające na celu

• zapewnienie dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju z poszanowaniem jego godności i podmiotowości,

• ochronę praw dziecka, w szczególności prawa do życia i ochrony zdrowia, do wychowania w rodzinie, do godziwych warunków socjalnych i do nauki.

Rzecznik podejmuje działania przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy.

Może zwracać się do różnych organów o złożenie wyjaśnień, udzielenie informacji, udostępnienie akt i dokumentów.

Przedstawia Sejmowi i Senatowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.

* Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych

Do zadań GI należy:

• Kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych

• Wydawanie decyzji, rozpatrywanie skarg w sprawach wykonywania przepisów o ochronie danych

• Prowadzenie rejestru zbiorów danych i udzielanie o nich informacji

GI może dokonywać kontroli w miejscach zlokalizowania zbiorów danych osobowych, może żądać złożenia wyjaśnień, przesłuchiwać świadków, żądać udostępnienia akt, dokumentów, nośników informacji. W razie stwierdzenia naruszenia w drodze decyzji administracyjnej GI nakazuje przywrócenie stanu zgodnego z prawem.

Państwowa Inspekcja Pracy - PIP tworzą Główny Inspektorat Pracy i okręgowe inspektoraty pracy oraz działający w ramach terenowych inspektoratów - inspektorzy pracy. Okręgowy inspektorat obejmuje zakresem swej działalności jedno lub więcej województw. Siedziby i zakres właściwości ustala Marszałek Sejmu.

Ponadto działa Rada Ochrony Pracy jako organ nadzoru nad warunkami pracy i PIP.

PIP kieruje Główny Inspektor Pracy, powoływany przez Marszałka Sejmu po zaciągnięciu opinii Rady Ochrony Pracy.

PIP powołana jest do ochrony i przestrzegania zasad pracy, szczególnie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Do PIP należy nadzór i kontrola przestrzegania

• prawa pracy,

• zasad bezpieczeństwa i higieny,

• ochrony pracy kobiet,

• zatrudniania młodocianych, niepełnosprawnych,

• analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

• inicjuje prace legislacyjne w dziedzinie prawa pracy, przedsięwzięcia oraz prace badawcze w dziedzinie prawa pracy

• ściga wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

Nadzorem i kontrolą objęci są wszyscy pracodawcy oraz podmioty na rzecz, których świadczona jest praca przez osoby fizyczne.

Pracownicy mogą bez uprzedzenia przeprowadzić kontrolę o każdej porze dnia i nocy. Nadzór nad PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy. GI przedstawia Radzie sprawozdania z działalności PIP.

• Kontrola obywatelska (społeczna)

Możliwość sprawdzania przez obywateli realizacji zadań publicznych dokonywanych przez administrację za pomocą: petycji, skarg i wniosków, działań w ramach form demokracji bezpośredniej oraz kontroli przez media

39. Kontrola społeczna i obywatelska administracji publicznej:

Kontrola obywatelska (społeczna) to możliwość sprawdzania przez obywateli realizacji zadań publicznych dokonywanych przez administrację za pomocą: petycji, skarg i wniosków, działań w ramach form demokracji bezpośredniej oraz kontroli dokonywanej przez media. Środki te dostępne są każdemu, umożliwiają w najszerszy możliwy sposób ingerencję w działania administracji publicznej. Według konstytucji, każdy ma prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym oraz innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej w związku z wykonywaniem przez nie zadań z zakresu administracji. Przedmiotem skargi może być przede wszystkim zaniedbane lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy, naruszenie praworządności, a także przewlekłe, biurokratyczne załatwienie spraw. Organami właściwymi do rozpatrzenia skarg są organy nadrzędne nad organami, których skarga dotyczy.

Istotna rola przypada także środkom masowego przekazu. Prasa i inne środki masowego przekazu ujawniają i krytykują negatywne zjawiska życia społecznego i gosp. oraz prowadzą działalność interwencyjną. W ten sposób środki te sprawują kontrolę społeczną. Artykuły, notatki opublikowane w prasie, które przesłane zostały przez redakcję do właściwego organu, podlegają rozpatrzeniu jako skargi. Organ zawiadamia redakcję o sposobie załatwienia sprawy, a także osoby, których skarga dotyczyła. Opinia publiczna ma duże znaczenie. W interesie administracji leży dostarczanie środkom masowego przekazu informacji o swej działalności. Informacje te służą nie tylko ocenie działalności administracji, ale umożliwiają realizację jej zadań. Zgodnie z ustawa każdemu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej. Organy administracji są obowiązane udzielać informacji w zakresie swej działalności w ciągu 24 godzin od zwrócenia się dziennikarza lub redakcji. W urzędach centralnych organów administracji rządowej oraz urzędów wojewódzkich działają rzecznicy prasowi tych organów. Rzecznik Prasowy Rządu podlega premierowi.

40. Kontrola instancyjne w administracji publicznej:

Kontrola instancyjna to szczególna forma wykonywania kontroli resortowej, wiąże się często z wykonywaniem funkcji nadzoru, organ kontrolujący ma prawo do zmiany rozstrzygnięć organu niższego stopnia. Charakteryzuje ją niepełny obiektywizm, ponieważ organ kontrolujący jest zwykle współodpowiedzialny za działania organu kontrolowanego. Wymaga ona uzupełnienia innymi formami kontroli, zwłaszcza sądową. Dla zwiększenie bezstronności powołuje się organy odwoławcze np. samorządowe kolegium odwoławcze.

41. Kontrola sądowa administracji publicznej:

Kontrola sądowa jest tradycyjną formą zagwarantowania zgodnego z prawem działania administracji. Postulat poddania czynności administracyjnych kontroli sądów zrodził się w okresie walki przeciwko nieskrępowanej administracji państwa absolutnego.

Sądownictwo administracyjne polega na orzekaniu o legalności aktów administracyjnych przez organy o charakterze sadowym. Organ sądowy kontroluje powstały akt z punktu widzenia legalności i orzeka o jego ważności. Kontrola polega na możności skasowania aktu. Nie można aktu wadliwego zastąpić nowym aktem.

Kontrola sądów administracyjnych jest kontrolą następną.

W sądownictwie administracyjnym można wyróżnić systemy:

• System klauzuli generalnej - polega na tym, że wszystkie akty administracyjne podlegają kontroli sądu administracyjnego. Mogą być wyjątki od tej zasady to znaczy, że pewne akty mogą być wyłączone od tej zasady.

• System enumeracji - kontroli poddane są jedynie akty wyraźne wyliczone w ustawie.

Można też wyróżnić systemy:

• System ochrony prawa podmiotowego - zbudowany z punktu widzenia ochrony praw jednostki, polega na tym, że sąd działa tylko na wniosek osoby, której prawo podmiotowe zostało naruszone. Prawo wniesienia skargi ogranicza się do pewnego kręgu osób, których akt dotyczy.

• System ochrony prawa przedmiotowego - zbudowany z punktu widzenia kontroli legalności aktów administracyjnych bez względu na ich stosunek do jednostek. Ma na celu zapewnienie przestrzegania prawa przedmiotowego. Skargę można wnieść nie tylko na nielegalny akt, ale także nielegalne rozporządzenie. Sąd może wkraczać z urzędu albo na wniosek. System ten jest doskonalszy, jednak hamuje funkcjonowanie administracji.

Jeśli minister wyda rozporządzenie niezgodne z ustawą, to w systemie ochrony prawa przedmiotowego można wnieść skargę na nielegalne rozporządzenie. Natomiast w systemie prawa podmiotowego, skargę może wnieść osoba, która otrzymała decyzję wydaną na podstawie nielegalnego aktu.

Wojewódzki sąd administracyjny - tworzy się dla jednego lub kilku województw.

Prezydent RP tworzy i znosi w. s. a. oraz ustala ich siedziby, obszar właściwości.

W skład w.s.a. wchodzą: prezes, wiceprezesi, sędziowie.

Liczbę sędziów i wiceprezesów określa Prezes NSA.

Naczelny Sąd Administracyjny - W jego skład wchodzą: prezes, wiceprezesi i sędziowie.

Liczbę stanowisk ustala Prezydent RP na wniosek Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA. Organami NSA są: prezes, zgromadzenie ogólne, kolegium.

Kontrola działalności administracji przez sądy adm. obejmuje skargi na:

• Decyzje administracyjne

• Postanowienia wydawane w postępowaniu administracyjnym

• Postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym

• Akty prawa miejscowego

• Akty organów jednostek samorządu terytorialnego inne niże akty prawa miejscowego,

• Bezczynność organów

Właściwość rzeczowa w.s.a.

• rozpatrują wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw zastrzeżonych

Właściwość rzeczowa NSA:

• Rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń w.s.a.

• Podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie rozbieżności przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych

• Podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcia zagadnień budzących poważne wątpliwości

• Rozstrzyga spory o właściwość

Właściwość miejscowa - do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji, którego działalność lub bezczynność została zaskarżona.

Podsumowanie (cechy polskiego sądownictwa administracyjnego)

• W latach 1980-2003 było jednoinstancyjne, od 2004 jest dwuinstancyjne

• Od 1990 oparte jest na klauzuli generalnej ograniczonej klauzula enumeracji negatywnej

• Jest oparte o system ochrony prawa podmiotowego

• Sąd administracyjny sprawuje kontrolę legalności działania administracji publicznej

• Sprawuje kontrolę następną

• Sąd posiada jedynie kompetencje kasacyjne

• Dopuszczalna jest skarga na bezczynność administracji.

Pozostałe sądy:

1.Sądy Ubezpieczeń społecznych

Obecnie obowiązująca ustawa z 1998 przewiduje, że ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących: zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalania wymiaru składek, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się do jednostki wydającej decyzję. Jeżeli uzna ona odwołanie a słuszne, zmienia lub uchyla decyzje w terminie 14 dni. Jeśli odwołanie nie zostało uwzględnione zakład przekazuje je sądowi.

Sad ubezpieczeń społecznych może orzekać merytorycznie.

2.Sąd Ochrony konkurencji i konsumentów

Sąd okręgowy w Warszawie - sąd ochrony konkurencji i konsumentów rozpatruje odwołania od decyzji Prezesów Urzędów: Regulacji Energetyki, Transportu Kolejowego, Regulacji Telekomunikacji i Poczty, oraz Ochrony konkurencji i konsumentów.

Oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.

W razie uwzględnienia sąd zaskarżoną decyzję uchyla albo zmienia.

Zarówno w przypadku, gdy sprawę rozpatruje sąd ubezpieczeń społecznych jak i wówczas, gdy orzeka sąd ochrony konkurencji i konsumentów mamy do czynienia z taka regulacją, że najpierw sprawy te należą do właściwości organów administracji, a decyzje tych organów są prawomocne o ile nie zostaną zaskarżone do sadu.

3.Sądy powszechne i Sąd Najwyższy

Poza przypadkami omówionymi wyżej rozpatrują sprawy związane z działalnością administracji publicznej.

• W sprawach o sprostowanie, unieważnienie, ustalenie treści aktu stanu cywilnego orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym.

• W związku z postępowaniem egzekucyjnym, osoba, która nie jest zobowiązanym ma prawo wystąpić do sądu o zwolnienie spod egzekucji

• Zgodnie z prawem wodnym, stronie niezadowolonej z odszkodowania ustalonej w drodze decyzji administracyjnej przysługuje droga sądowa,

• Odpowiedzialność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego wykonującej władze publiczną za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie.

• Od decyzji przewodniczącego KRRiT przysługuje odwołanie do Okręgowego sądu w Warszawie - sądu gospodarczego. Chodzi o decyzję nakazujące zaniechanie przez nadawcę działań w zakresie tworzenia i rozpowszechniania programów które naruszają przepisy ustawy. , decyzje nakładające kary pieniężne,

• Rozpatrują skargi i protesty związane z ordynacją wyborczą do sejmu, senatu, rad gmin, powiatów i sejmików, wyborze Prezydenta

4.Trybunał Konstytucyjny

Trybunał orzeka o zgodności z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi organami państwa.

Orzeczenia mają moc powszechnie obowiązującą i ostateczną. Orzeczenie o niezgodności z konstytucją stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji.

42. Kryteria nadzoru nad administracją publiczną:

Nadzór - kontrola plus wiążący wpływ na organy i instytucje nadzorowane. Organ wyposażony w środki nadzoru może oddziaływać na jednostki i organy nadzorowane. Organ nadzoru nie może wyręczać organów i jednostek nadzorowanych w ich działalności. Władcze oddziaływanie możliwe jest jedynie przez środki nadzoru przyznawane przepisami prawa.

Kryterium nadzoru (wzorzec z którym porównuje się dane zachowanie):

• legalność (zgodność z prawem)

• celowość

• gospodarność

• rzetelność

• słuszność

• itd.

Nadzór nad samorządem terytorialnym

Jednostkom konstytucja gwarantuje samodzielność podlegającą ochronie sądowej. Działalność ta podlega jednak nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Dodatkowo Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten narusza konstytucję lub ustawy. Dzięki nowelizacji z 2001 regulacja prawna dotycząca nadzoru nad samorządem gminnym i powiatowym jest zbliżona, pewne odrębności występują w stosunku do województwa. Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem organu gminy lub powiatu może domagać się usunięcia naruszenia, a po bezskutecznym wezwaniu wznieść skargę do sądu administracyjnego. Sąd admin. nie sprawuje funkcji nadzoru, a jedynie kontroli legalności działań organu nadzoru.

Przedmiot i kryterium nadzoru

Nadzór jest sprawowany nad działalnością gminy, powiatu i samorządem województwa. Ustawy nie różnicują przedmiotu nadzoru na nadzór nad działalnością z zakresie zadań własnych i zleconych. W drodze nowelizacji inne kryteria nadzoru niż legalność, takie jak celowość, gospodarność czy rzetelność nie mogą być stosowane.

Zakres podmiotowy

Czyli kto sprawuje nadzór i które organy podlegają nadzorowi. Nadzór wykonują Prezes Rady Ministrów, wojewodowie i regionalne izby obrachunkowe. W pewnych określonych przypadkach także Sejm. Funkcje nadzoru nad samorządem terytorialnym sprawują głownie organy administracji rządowej. Nadzorowi poddane są organy jednostek samorządu terytorialnego. Organy nadzoru maja prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu bądź województwa. Nad jednostkami pomocniczymi nadzór sprawowany jest zgodnie z statutem.

43. Środki nadzoru nad administracją publiczną:

Środki nadzoru mogą być bardziej lub mniej intensywne. Organ nadzoru może stosować środki nadzoru, które przewidują ustawy oraz stosować je wówczas gdy pozwalają na to ustawy. Określenie „akt nadzoru” obejmuje rozstrzygnięcia nadzorcze oraz inne akty nadzoru. Cechy rozstrzygnięcia nadzorczego posiadają następujące akty:

• orzeczenie o nieważności uchwały organu samorządu terytorialnego

• orzeczenie o niezgodności uchwały organu z prawem

• orzeczenie o podjęciu uchwały budżetowej z naruszeniem prawa

• uchwała regionalnej izby obrachunkowej w przedmiocie zastępczego ustalenia budżetu gminy w zakresie obowiązkowych zadań własnych i zleconych

• wstrzymanie wykonania uchwały organu samorządu terytorialnego dotyczącej wykonania zadań zleconych

• uchylenie uchwały organu w zakresie zadań zleconych i wydanie w to miejsce zarządzenia zastępczego

• zarządzenie ministra zmieniające zarządzenie zastępcze wojewody

• zarządzenie Prezesa RM zawieszające organy gminy i ustanawiające komisarza rządowego.

W ramach nadzoru można wyróżnić środki kontroli, które mają dostarczyć organom nadzoru informacji o działalności organów. Do środków korygujących należą: zatwierdzanie, uzgadnianie, wstrzymanie wykonania aktu, stwierdzenie nieważności oraz wykonanie zastępcze. Do środków kontroli zaliczamy: żądanie niezbędnych informacji i danych. Wójt, starosta i marszałek zobowiązani są do przedkładania wojewodzie w ciągu 7 dni od podjęcia uchwał. To samo dotyczy uchwał budżetowych przedkładanych regionalnej izbie obrachunkowej. Zajęcie stanowiska poprzez zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie przez właściwy organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni. Brak stanowiska, milczenie oznacza zajęcie stanowiska pozytywnego. W razie naruszenie prawa organ nadzoru musi stwierdzić czy to naruszenie jest istotne czy tez nie. Istotne naruszenie powoduje zastosowanie represyjnego środka nadzoru, jakim jest stwierdzenie nieważności. Ocena czy w konkretnym przypadku naruszenie prawa jest istotne czy tez nie należy do organu nadzoru. Wszczynając postępowanie o stwierdzenie nieważności organ nadzoru może postanowić o wstrzymaniu wykonania uchwały. O nieważności uchwały organ orzeka w ciągu 30 dni od dnia przedstawienia mu uchwały, po tym terminie możliwość taka mija, organ nadzoru może jedynie zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Rozstrzygnięcia powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne. Orzeczenie o stwierdzeniu nieważności ma charakter deklaratoryjny i działa ex tunc - uchwała jest nieważna z mocy prawa od chwili jej podjęcia.

W przypadku nieistotnego naruszenie, organ nadzoru nie stwierdza nieważności lecz wskazuje organowi, że uchwała została wydana z naruszeniem prawa. Do drastycznych środków represyjnych zaliczamy:

• zawieszenie organów

• rozwiązanie zarządu

• rozwiązanie rady

Ad.1 Ten środek zastrzeżony jest dla Prezesa RM. Może go stosować gdy mamy do czynienie z przedłużającym się brakiem skuteczności w wykonywaniu zadań i brak ten nie rokuje nadziei na szybką poprawę. Wykonywanie zadań publicznych jest obowiązkiem organów. W takim przypadku Prezes RM może zawiesić organ i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat. Ustanowienie zarządu może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów i wezwaniu do niezwłocznej poprawy sytuacji. Komisarza powołuje Prezes RM na wniosek wojewody.

Ad.2 W przypadku, gdy powtarzającego się naruszenie konstytucji lub ustaw dopuszcza się tylko zarząd to wówczas wojewoda wzywa rade powiatu lub sejmik do zastosowania niezbędnych środków. Jeśli wezwanie nie przynosi rezultatów to wojewoda występuje z wnioskiem do Prezesa RM o rozwiązanie zarządu. Do czasu wyboru nowego zarządu jego funcie pełni osoba wyznaczona przez premiera. Tak sama procedura występuje w sytuacji, gdy naruszenia dopuszcza się wójt.

Ad.3 Najbardziej drastycznym środkiem jest rozwiązanie rady gminy, powiatu lub sejmiku. Rozwiązać taki organ może jedynie Sejm na wniosek Premiera. Rozwiązanie może nastąpić tylko w przypadku powtarzającego się naruszenia konstytucji lub ustaw. Rozwiązanie rady równoznaczne jest z rozwiązaniem wszystkich organów, w tym zarządu i komisji.

44. Instrumenty kierowania działalnością organów administracji publicznej:

Najsilniejszą kategorią więzi organizacyjnej między organami administracyjnymi jest kierownictwo, występuje wyłącznie w układzie scentralizowanym. W ramach kierownictwa organ nadrzędny może wykorzystywać wszelkie środki oddziaływania (np.: polecenia służbowe), za pomocą których może wyznaczać treści działania jednostce kierowanej, a pełna odpowiedzialność prawna za ich wykonanie leży po jego stronie. Organ kierujący ma również do dyspozycji pełen zakres oceny jednostki kierowanej, obejmującej warunki, sposób i treść działania tej jednostki. Obowiązujące prawo nie określa zakresu kierownictwa ani środków jego realizacji, pozostawiając je uznaniu i wyborowi podmiotu kierującego i stawiając im tylko ogólne ramy prawne. W ten sposób użycie w ustawie tego pojęcia stwarza swoiste domniemanie, że organ wyższego szczebla może bez ograniczeń dysponować działaniami organu podporządkowanego. W istocie jest jednak inaczej, administracja powinna przestrzegać zasady kompetencyjności, a kompetencje może przyznać poszczególnym organom wyłącznie ustawa. Dlatego organ kierujący nie ma prawa do przeniesienia kompetencji organu podporządkowanego na inny organ, do ich odebrania, czy też przyjęcia. Organ kierujący może natomiast wytyczyć organowi podporządkowanemu sposób realizacji tych kompetencji.

30

---