FILOZOFIA

ETYKA - nauka o moralności czyli o ogóle sądów i przeświadczeń o dobru, złu i powinności oraz wszystkich działań podpadających na mocy tych przeświadczeń i sądów pod ocenę. Interesuje się ona postępowaniem ludzkim, jego charakterystyką z punktu widzenia dobra i zła. Rozważa problemy wartości, oceny, normy, sposoby poznawania faktów moralnych, ich zakresu, ideału etycznego. Dzieli się na teorię wartości i deontologię(naukę o powinnościach).

Także zespół norm i ocen moralnych charakterystycznych dla danej zbiorowości społecznej.

ETYKA

Podział etyk ze względu na układ odniesienia:kiedy życie nadaje sens

-rozum

-ekspresja

-honor

-Bóg

-życie codzienne

Charles Taylor -etyka odpowiada na pytanie „jak żyć?”

Jak nazwalibyśmy taki system etyczny kogoś ze względu na to do czego on się odwołuje, jak chce określić cel swojego życia

etyka religijna -jeśli poprzez związek z Bogiem

znaczy to że on jest etyczny bo wyznaje takie wartości Bóg, miłość, modlitwa średniowieczni rycerze (np. Roland)-łączyli sens swojego życia z czymś co nazwali honorem

Sarmaci, Grecy- sposobem rozumienia sensownego życia jest: żyje się w sławie albo w niesławie

Etyka racjonalistyczna-

Człowiek czerpie swój cel życia stad że sądzi że kontaktuje się ze swoim rozumem, że jego życie jest elementem w którym rozum pozwala człowiekowi panować nad swoim życiem, popędami, nadaje mu sens, porządek rozumny ład życia, odrzucenie pożądań życie w perspektywie realistycznej realizuje się jako sensowne

Etyka mieszczańska (układu społecznego)- Jeżeli sens życiu nadaje codzienność, życie potoczne jest układem odniesienia przez który jego życie jest sensowne, wtedy widzi że jego życie w rodzinie, w zawodzie funkcjonuje pozytywnie, nie ma wielkich ambicji tylko realną codzienność i w kontaktowaniu się z codziennością świata upatruje sens swojego życia

etyka ambicji- Życie ma sens jeśli coś poza mną obiektywnie ja wytworzę, czyli wymyślę jakąś teorię, napiszę książkę, skomponuje utwór, jakiś rodzaj sztuki; ekspresję, w wyniku której ja przekraczam siebie i obiektywizuję się zewnętrznie wobec własnego istnienia w skutkach produktu lub dziełem sztuki jakie wytworzę jest moje własne życie;

Idea żeby coś po mnie zostało, coś z imieniem i nazwiskiem będzie się ludziom kojarzyć

niby etyka polityczna- Partie polityczne często nawiązują do „Bóg, honor ojczyzna” Rozumienie etyki- życie nabiera sensu poprzez relacje z Bogiem partie polityczne niby funkcjonują jako najświętsi rycerze Rzeczypospolitej

w życiu wygrywa(także ekonomicznie) nie ten co ma największa wiedzę, ale ten co potrafi nawiązać najlepsze kontakty i powołać się do pewnej wspólnoty, kultury zawiązać jakąś więź

NAUKA O MORALNOŚCI

Etyka ≠ moralność

Etyka- teoria moralności(nie rzeczywistość, nie sfera rzeczywistości a teoria tej realnej sfery rzeczywistości) etos- obyczaj; pytanie etyki to naukowe pytanie, które funkcjonują w oparciu o kontaktowanie się ludzi między sobą

Moralność- pewna sfera rzeczywistości, która jest regulacją stosunków międzyludzkich

- inna sfery świadomości religijnej, prawnej, estetycznej

Z tego punktu widzenia to co składa się na teorie moralności to też są pewne działy teorii moralności normy moralne

Każda koncepcja etyczna zawiera normy moralne≠ normy religijne, prawne

Normy moralne mają swoja cechę specyficzną, w każdym społeczeństwie są różne

W niektórych społeczeństwach przeniesiono normy moralne na normy prawne, religijne, a w niektórych oddzielono

Na straży danej normy prawnej stoi aparat przemocy (odosobnienia, więzienia)

przemoc fizyczna) wobec tych którzy łamią

Na straży norm religijnych stoi Bóg sankcja transcendentna zbawienie potępienia

W przypadku norm moralnych nie można używać przemocy fizycznej(bo to nie jest działanie moralne uzurpowałby sobie prawo władzy nad drugą osoba a to jest niemoralność) w ramach negatywnej oceny ktoś nie może komuś podać ręki, odwrócić twarz, nie spotykać się z nim, unikać go

Sfera moralności jest sferą wolności

w społeczeństwie zachodnim- świadomość moralna jest odrębna od świadomości religijnej, również świadomość prawna jest odrębna od świadomości religijnej

Islam- władza prawna= władza religijna kobiety mordowane bo sprzymierzyły się prawom religijnym; władza religijna w obrębie prawa jest instytucja religijną, głowa rodziny ma prawo zabijania członków swojej rodziny czy jest zatem instytucją moralną? A może raczej mafijna(mafia uznaje głowę rodziny jako prawo i źródło prawa?

W państwie prawa rodzina nie jest źródłem prawa demokracja w państwie prawa różni się właśnie od wymierzania sobie sprawiedliwości poza państwem pojęcie Rodziny jest w islamie religijnie ugruntowane

W demokracji -rozdzielenie władzy w państwie(liberalizm, Monteskiusz- 3 podział władzy, odrębne, ale wszystkie w rękach instytucji państwowych)

ważne jest również oddzielenie prawa od moralności i etyki

Świadomość religijna ≠ prawna ≠moralna ≠ demokracja (autonomia każdej z nich)

typy etyki

↓

w zależności czy w danej koncepcji etycznej

odróżniamy wyraźnie konkretne materialne cele

czy też tych konkretnych celów materialnych nie znajdujemy

etyka jest jakby praktyką filozofii odpowiada na pytanie jak żyć?

Etyka materialna- wskazuje się na konkretny cel życia, materialna, celowa intencja

Stół

-jest materialny

-ma formę prostopadłościanu

-ma funkcję- służy do spożywania posiłków, siedzenia aspekt formalny

Etyka eudajmonistyczna- Żyje się po to aby osiągać szczęście

szczególnym przypadkiem etyki eudajmonistycznej jest

etyka hedonistyczna- żyje się po to aby osiągać przyjemność

przyjemność potocznym rozumieniu żyje się po to aby być bogatym, aby być sławnym, mieć władzę

mogą być koncepcje etyczne, które nie uwzględniają żadnego konkretnego celu

etyki formalne- nie mówią co należy robić? Ale mówią jak należy robić to co się robi;

perspektywa stoicka-

1. carpe diem- należy żyć tak, aby każdy dzień człowieka był jego ostatnim- nie ma czasu na to żeby naprawić błędy trzeba funkcjonować doskonale

2. człowiek jest częścią całości, całość jest doskonałością z Bogiem panteizm- Bóg jest wszystkim; świat= Bóg

etyka roli- ta doskonałość postawiła cię na określonym posterunku, staraj się wykonywać, to co ci powierzono najlepiej jak możesz, nie ty jesteś reżyserem życia, los przydzielił ci rolę, która masz odegrać doskonale, każdy ma inną rolę, aby razem wszystkie role tworzyły coś doskonałego; jeśli źle wykonujesz swoją rolę, to masz złe zdanie o samym sobie; jeśli robisz to czego ci nie przydzielono popełniasz podwójne zło i świat byłby 2 razy gorszy

reguła doskonałości- każdy człowiek nie jest całością, ale człowiek jest częścią 1dnej wielkiej całości reguła perfekcjonizmużycie jako teatr- odrywanie roli

chrześcijanin może przez całe życie żyć niedoskonale, ale jeśli na końcu życia okaże skruchę i zacznie żałować za swoje grzechy; w imię Boga ma obowiązek zetrzeć zło , które zostało przez niego wyrządzone

grecka perspektywa jest perspektywą rygorystyczną- to co zrobiłeś źle trudno jest to naprawić, dlatego, wszystko to co robisz rób doskonale

ETYKA NORMATYWNA - odpowiada na pytanie ''jaka powinna być moralność'', które sposoby postępowania są lepsze, bardziej moralne; jakich czynów należy unikać jako złych, dla jakich celów mamy żyć i działać. Nakreśla pewien ideał postępowania. Formułuje rozmaite oceny i normy moralne.

Rozważa też ich charakter - tak więc stanowi metodologiczną refleksję nad sobą samą - stanowi naukę drugiego stopnia - dlatego nosi też nazwę metaetyki.

ETYKA OPISOWA - zajmuje się analizą, opisem i wyjaśnianiem zjawisk natury moralnej w różnych epokach, społeczeństwach, grupach społecznych;

Składają się na nią:

• psychologia moralności - jak doszło do określonego działania moralnego, co rozgrywało się w człowieku, zanim je spełnił;

• filozofia moralności - zajmuje się wartościami moralnymi w ogóle, ich charakterystyką, hierarchią, historią koncepcji etycznych;

• socjologia moralności - bada sposoby zachowania się, normujące je zakazy i nakazy, jakie występują w społeczności;

etyka

opisowa

normatywna

-zdania kończą się . -nauka(nie ma aspektu oceniającego) o moralności -pojecie moralności jest zjawiskiem nie wartościującym negatywnie albo pozytywnie ludzie mają takie a takie obyczaje -mówi jak ludzie postępują neopozytywizm- szkoła warszawska -np. Osowska- opisuje etykę kupca, rycerską, jak ludzie danego stanu postępują, jakie maja reguły, kodeks postępowania; Eskimosi w zimie- staruszkowie robią przerębel w celu poszukiwania pożywienia(norma moralna) socjologia moralności psychologia moralności-

-zdania kończą się ! -norma- nakaz lub zakaz np. nie zabijaj!, nie cudzołóż!, czcij ojca swego i matkę swoją -mówi jak powinni postępować

Norma- to co powinno być ≠ to co jest (opis)- np. Chrześcijaństwo mówiło nie zabijaj, a zabijano

ETYKA FORMALNA - miała nielicznych przedstawicieli; najwyższe normy podawane przez nich określają formalne warunki, których spełnienie będzie równoznaczne z postępowaniem moralnym w sensie dodatnim, nie wskazują o jakie wartości powinniśmy zabiegać, nie wskazują konkretnych celów. Czołowy przedstawiciel - Immanuel Kant;

ETYKA MATERIALNA - w przeciwieństwie do etyki formalnej konkretyzuje i precyzuje cele postępowania człowieka, a także podaje wskazówki jak je osiągać;

HEDONIZM - doktryna etyczna, wg której rozkosz jest najwyższym dobrem, celem życia i naczelnym motorem ludzkiego postępowania. Również postawa będąca konsekwencją tej doktryny, preferująca styl życia polegający na dążeniu przede wszystkim do przyjemności;

UTYLITARYZM - koncepcja etyczna zgodnie z którą działanie jest uznawane za dobre moralnie, jeżeli chcąc zaspokoić własne przyjemności i potrzeby oraz zabiegając o własny interes, służy się dobru ogółu. Celem działań powinno być szczęście jak największej liczby ludzi. Przedstawicielem utylitaryzmu był m.in. J.S. Mill;

EUDAJMONIZM - pogląd etyczny głoszący, że osiągnięcie szczęścia jest najwyższym dobrem i ostatecznym celem człowieka;

INTELEKTUALIZM ETYCZNY - pogląd przyjmujący, że do trafnych, słusznych rozstrzygnięć w sferze moralności dochodzi się na drodze racjonalnej(intelektualnej), m.in.

Arystoteles - rozum najlepszym przewodnikiem w życiu człowieka,

stoicy - rozum niezawodnym źródłem poznania etycznego;

PERFEKCJONIZM - stanowisko etyczne głoszone m.in. przez stoików, a w etyce nowożytnej przez Immanuela kanta; uznające za najwyższe dobro moralne doskonałość osobistą, dążenie zaś do jej osiągnięcia za wyznacznik moralnego postępowania;

RYGORYZM - stanowisko w etyce uznające wypełnienie obowiązku za jedyny cel słusznego moralnie postępowania, surowe, bezwzględne wypełnianie norm moralnych; głównie Immanuel Kant;

rygoryzm Kanta

Kant- istnieje tylko 1dna dobra rzecz w obrębie świata i szukając dobra tylko na 1dnej ścieżce można je znaleźć dobra może być tylko wola- dobra sama przez się

Dobra wola- wpływ na nią ma tylko rozum

-dobrą wolą nie jest taka wola na którą wpływ mają skłonności

etyka kantowska- etyka racjonalistyczna -człowiek jest istotą rozumną- może porządkować swoje życie, ważne są intencje (wola) a nie skutki jego działania, skutki działania nie mają żadnego znaczenia moralnego

Działanie może przynosić dobre skutki, ale to nie znaczy że jest moralne

*Istnieją działania dobre i moralne oraz działania dobre i neutralne moralne

To że jestem miły dla kogoś kogo lubię to nie jest moralność a nawet to jest niemoralność nie ma nic wspólnego z rozumem

Przyroda- zbiór praw( a nie rzeczy, ale rzeczy , które łączą się poprzez prawa- przyczynowo-skutkowe w całość)

- nauka- to co formuje prawa

Moralność nie jest częścią przyrody

Moralność i przyroda to sfery przeciwstawne

Moralność jest tym co człowiek może wnieść w obręb przyrody lub nie wnieść, ale w przyrodzie jej nie zastanie- to jest innego rodzaju rzeczywistość

Przyroda- królestwo konieczności, zawsze musi wystąpić zjawisko

Sfera moralności- jest sferą wolności sprzeczność z chrześcijaństwem

-nie da się wyprowadzić moralności z żadnej religii- każda religia zawiera w sobie zasady jako zasady religijne, zasady sprzeczne z moralnością - zawiera często zbrodnicze moralność nie może wypływać z religii

dla Kanta religia ma być zgodna z moralnością( a nie odwrotnie), nad moralnością wybudować religię, która z moralnością nie popadnie w konflikt

religia często zawiera elementy irracjonalne, sprzeczne z moralnością człowieka, a nawet zasady zbrodnicze

Mojżesz dostaje od Boga tablice- w sferze myślenia religijnego mówimy, że prawodawcą jest Bóg

Według Kanta każda istota moralna jest prawodawcą, być moralnym = być prawodawcą,

W moralności człowiek podlega prawom, ale tylko takim prawom które sam ustanowi

NORMA MORALNA - zasada działania ujmowana w formę ogólnych wskazówek lub w konkretne wzorce zachowań, które mogą być zalecane(wzorce pozytywne) albo odradzane i zakazane(wzorce negatywne); umożliwiają człowiekowi rozpoznawanie co dobre a co złe; odnoszą się do wszystkich członków społeczności, w której obowiązują, jest ona sankcjonowana obyczajem i tradycją;

OCENA MORALNA - poddanie sprawdzeniu jakiegoś czynu człowieka, czy postąpił dobrze czy źle;

ocena moralnościowa- ocena całościowa- człowiek jest albo dobry albo zły

ocena prawna- ocena legalności w ramach danej instytucji(np. Kościoła), reguły narzucone przez instytucję, które nie wiążą się z regułą relacji jako całość- instytucja to całość i narzuca członkom (częściom) pewne prawa- prymus, legalność

moralność- to sfera wolności

WZORZEC OSOBOWY - zespół norm i wyobrażeń w danej zbiorowości określający cechy idealnego człowieka, np. w średniowieczu - wzorzec rycerza;

DOBRA WOLA - zdolność człowieka do świadomego i celowego kierowania swoim postępowaniem, do podejmowania decyzji o realizowaniu lub zaniechaniu określonych działań;

PAŃSTWO CELÓW -

Państwo celów- królestwo moralności

-zbiór osób połączonych przez prawa moralne, prawa- połączone poprzez wolność

w perspektywie kantowskiej każdy osobant jest celem, człowieczeństwo każdego człowieka jest celem samym w sobie

Zbiór osób połączonych przez zasady moralne, czyli prawo wolności w skład państwa celów wchodzą osoby, które nie są rzeczami nie mogą być traktowane jako środek( w przyrodzie- zbiór rzeczy połączonych przez prawo konieczności) osoba jest bytem autonomicznym,

„Nie używaj człowieka jako środka do własnych celów, ale tez nie używaj swego życia jako środka do czyjegoś celu”

religia jest etyką heteronomiczną- nie traktuje człowieka jako celu, ale jako środek do innego celu

Jeśli człowiek żyje po to aby zostać zbawionym, to to nie jest postawa moralna, bo traktuje swoje życie jako środek do innego celu poniża swoje życie, traktuje swoje życie jako towar za który dostanie jakąś cenę człowiek jest bytem jako osoba, która ma godność rzeczy nie maja godności mają tylko cenę; osoba jest niezamienna z żadną inną osoba i pod żadnym innym względem Kant jest racjonalistą- rozróżnia świat na świat rzeczy i osób-inne rzeczywistości- wprowadzenie osoby do formy rzeczy (do środka) odebranie godności-moralności, naprawdę może być tylko dobra wola jeśli wpływ na wolę ma rozum i tylko rozum- jeśli ma inne interesy, skłonności, cele, poza osobą to już nie dobrą wolą, godne szacunku to jest towar, handel w świecie towarów

IMPERATYW KATEGORYCZNY - nakaz etyki kantowskiej:

''Postępuj tak, aby zasada twego działania mogła stać się regułą powszechną'',

''Postępuj tak, aby ludzkość nigdy tobie ani innym jednostkom nie służyła za środek lecz zawsze była celem'',

''Postępuj tak, abyś swoją wolę mógł uważać za źródło prawa powszechnego''

Nakazy te posiadają walor powszechnie obowiązujący, żadne doświadczenie nie może ich obalić, bo nie mają one charakteru materialnego. Stanowią aprioryczne prawo moralne

formuła kantowska- imperatyw kategoryczny-

1. postępuj tak aby zasada, norma twego postępowania była prawem powszechnym postępowania dla wszystkich rozumnych istot, nie ważne co zrobisz, to staraj się, aby każda rozumna istota mogłaby p[przyjąć te zasadę jako własne prawo, które by jej nie poniżyło etyka Kanta nie jest tylko dla ludzi, ale dla wszystkich istot rozumnych, obejmuje także bogów, jeśli istnieją, bo Bóg jako rozumny nie może ławami moralności w sferze moralności Bóg nie jest zwierzchnikiem, wszyscy są sobie prawodawcami

Druga formuła mówi o formie postępowania- postępuj tak aby forma twego, zasada twego postępowania mogła się stać prawem powszechnym dla wszystkich istot rozumnych

2. traktuj człowieczeństwo człowieka jako cel sam w sobie, a nigdy jako środka jednostka nie może być przez nikogo i w żaden sposób zniewolona, tylko przez siebie samego

„nie chcem, ale muszem”- zasada niemoralności zasada moralności „mogem, a nie chcem”- mogę to robić, ale sam sobie zabraniam- sam sobie formułuje prawa, sam się ograniczam, moralność- to nie tresura niedźwiedzi

studenci w małych miejscowościach zniewoleni przez „baczne oko” sąsiadów jak się wyrwą do miasta to uważają, że nie ma kota, to myszy harcują- nie ma żadnego nadzoru nad nim, to mogą sobie roić co chcą nie wypływało ich postępowanie z woli tylko z przymusu, wiec nie było moralnością

moralność- sfera wolności- nikt z zewnątrz nie może na mnie wpływać( ani sąsiad, ani przyroda, ani Bóg)- być moralnym to być prawodawcą- stworzyć zasady, które mogą przyjąć wszystkie istoty rozumne, które zasady nie zniewalają nikogo, wynikają z dobrej woli, to wyjść ze świat natury, w którym obowiązują przyrodnicze prawa konieczności i wejść w dobrowolnie tworzoną sferę świata wolności; powiązania osób poprzez wolność- państwo celów, bo każdy z osobna jest celem, a nikt nie jest środkiem, wszystko jest dobrowolne

rodzice nie mogą traktować dzieci jako środka do własnych celów, bo to jest nie moralne

jeśli siebie traktuję jako środek- też niemoralne, np.

Borowski „Pożegnanie z Marią”- Tadeusz poeta, zakochany; świat obozu- świat towaru- człowiek przedmiotem wymiany towaru- ma coś do zhandlowania, wymiany, ceny- nie ma osób (które mają godność), są rzeczy- maja cenę; a priori- z góry, przed doświadczeniem- człowiek jest dla człowiek a towarem świat bez moralności

etyka Kanta- etyka formalna- etyka rygoryzmu

EPISTEMOLOGIA (TEORIA POZNANIA, GNOSEOLOGIA) - teoria filozoficzna usiłująca sformułować odpowiedź na pytania: czym jest poznanie, jaka jest jego geneza, jakie są jego warunki, czym jest podmiot, przedmiot i akt poznania czy istnieją granice poznania,

3 główne zagadnienia :

• zagadnienie możliwości poznawczych człowieka - co jest i co może stać się przedmiotem aktów poznawczych człowieka (są rzeczy poznawalne i niepoznawalne),

• zagadnienie źródeł poznania - należy tu odróżnić aspekt genetyczny (jakie jest pochodzenie naszej wiedzy) i aspekt metodologiczny ( jak dochodzi się do poznania prawdziwego),

• zagadnienie prawdy - czym jest prawda i jakie jest jej kryterium;

14. 03. 2005

Platon- wiedzę o świecie mamy wrodzoną ze świata idei, źródło wiedzy o świcie: rozum + wiedza wrodzona,

- realista

-źródłem wiedzy o rzeczywistości jest

-skrajny racjonalista genetyczny - cała wiedza pochodzi na drodze myśli z rozumu

-natywista -wiedza jest wrodzona

racjonalizm genetyczny- cała wiedza pochodzi tylko z rozumu

Kartezjusz- także skrajny racjonalista

*zmysły i doświadczenie nie są żadnym źródłem wiedzy- zmysły nas oszukują

-także natywista

*wiedza jest wrodzona, ale nie ze świata idei tylko z idei Boga z Idei boga nabywamy wiedzę o wszystkim

-w jaki sposób to jest możliwe, żeby nie mając ciała (bo to nie jest pewne) sceptyk metodologiczny- w punkcie wyjścia uzasadnia wątpienie- używa argumentów sceptycznych- zmysły mnie zawodzą, Demiurg może mnie oszukiwać- pokazywać to co jest i pokazywać, to czego nie ma niech mnie oszukuje, ale ja mam chociaż jedną pewność „Cogito ergo sum”- jestem istotą myślącą skoro mam pewność że jestem duszą- że ja jestem rzeczywistością myśląca-a wątpliwe że mam ciało, to jak ja mogę poznawać rzeczywistość używając swoich zmysłów rzeczywistość ten sposób że kieruję umysł na siebie samego- rozmawiam sam z sobą- we wnętrzu swego umysłu znajduję ideę Boga, nie nabyłem jej w wyniku doświadczenia ze światem fizycznym ani obcowania z własnym umysłem

człowiek jest istota skończoną, ponieważ wątpi a nie wie, gdyby był jako rozum istota nieskończoną, to by nie musiał wątpić bo by wszystko wiedział

jest istota nieskończoną, a więc w nim jako istocie niedoskonałej sam nie może być przyczyna tego faktu, że w nim znalazła się idea Boga idea Boga jest wrodzona przez Boga a nie nabyta Bóg może się mylić

realista teoriopoznawczy- naprawdę możemy poznać tylko obiektywnie istniejącą rzeczywistość

dla materialisty- obiektywnie istniejącą rzeczywistością jest świat materii źródłem wiedzy o świecie materii są zmysły- doświadczenie empiryzm

sensualistyczny(zmysłowy)

- źródłem wiedzy o poznaniu są zmysły

Marks empirysta, ale nie sensualista- źródłem wiedzy o świecie jest technika ludzka(narzędzia pracy-okulary, teleskop), o samym sobie zmysły?--> poznanie jest możliwe tylko dzięki połączeniu zmysłów i techniki, w odróżnieniu od zwierząt(biologiczne i organiczne)człowiek ma także ciało nieorganiczne(techniczne)- ciało nie jest wynikiem poszczególnej jednostki, to wynik działalności zbiorowej całego gatunku- człowiek może z niego korzystać- człowiek tym się różni od psa, że człowiek korzysta ze wszystkiego co ludzkość do tej pory wyprodukowała

Człowiek istnieje na skalę wszystkich zdobyczy ludzkich inwidułów- każdy może istnieć na skalę gatunku a każdy pies żyje na skale własnego inwiduum - zwierzę skupia swoje doświadczenie w formie instynktu, który jest dziedziczony jako cechy świadomości całego gatunku- w przypadku człowiek dziedziczenie jest znacznie szersze, bo nie przez sferę biologiczną a przez kulturę nie można ograniczać istnienia człowiek a do sfery zmysłów (empiryzm, ale praksistyczny- źródłem wiedzy jest praktyka społeczna człowiek- praktyka technologiczna, techniczna- jest częścią ciała gatunku ludzkiego ;zmysły mogą świat poznawać w pewnych granicach możliwości techniki są nieskończone, zatem charakter poznania technicznego ma charakter nieskończony

Platon i Marks - realiści- rzeczywistość realnie istniejąca może być przedmiotem poznania- ale inne rodzaje rzeczywistości( świat idei- platon; Marks- świat materii) i inne rodzaje źródeł poznania tej rzeczywistości(Platon- rozum; Marks- doświadczenie technologiczne+ zmysły)

Martin Haideger- da się powiedzieć, że ludzkość starożytna(nie zależnie jaki to był filozof) miała podobne ówczesne widzenie człowieka w ramach świata - naprawdę istniała natura, przyroda, to co zewnętrzne to się odsłaniało, „wyistaczało” i realizowało swoja istotę- poznało swoja istotę, naturę- człowiek był obserwatorem- był przy tym obecny (przytomny) i wypowiadał to co widzi

Średniowiecze, chrześcijaństwo- Tym co istnieje nie jest natura, tym co istnieje jest słowo(Na początku było słowo i Bogiem było słowo)- byt to jest słowo- tym co nie jest natura, człowiek jest tym co słucha i ma za zdanie rozumieć to co sowo do niego mówi i interpretować dane słowo(jest interpretatorem)- próbuje wyłapać głębszą treść słów , które Bóg do niego mówi- sposobem zdobywania wiedzy o świecie nie jest oglądanie świata materialnego, żadne doświadczenia nie są potrzebne, tylko rozumienia Słowa, słuchanie i interpretowanie, pisanie komentarzy do Słów Boga; wiedza ma być o słowie, rozumieć je to sposób myślenia człowieka, nie ma żadnych argumentów od strony rzeczy (ex re) ex verbo a (od słów)-sposobem przekonywania jest to że tak powiedział Chrystus, tak napisał Jan itd.

Backon -Jedyny, który Używał argumentów od rzeczy, był empirykiem- według Haidegera to był starożytny zabłąkany w świecie średniowiecznym, ale używał rozumienia człowieka a jak starożytni- człowiek jest obserwatorem

Nowożytnie

Kant

- starożytny sposób myślenia: przyroda to nie zbiór rzeczy, zbiór rzeczy to jest sposób myślenia potoczny lub sposób życia codziennego każdego człowieka, który nie ma żadnej funkcji naukowej- człowiek jest obserwatorem, człowiek jest bierny w naturze czynnej

Kant dokonuje przewrotu kopernikańskiego w filozofii

-według Kanta: przyroda to zbiór prawdy, celem nauki nie jest opisywanie rzeczy, celem nauki jest opisywanie prawdy człowiek jest eksperymentatorem( a nie obserwatorem)

-do tej pory próbowano dopasować do świata człowieka (wcisnąć w obręb świata)

Kant- to świat ma się dopasować do człowieka, człowiek jest podmiotem a świat badanym przedmiotem, człowiek jest czynny a świat jest bierny

Człowiek jest sędzią a świat jest podsądnym

-Zanim przystąpi się do badania naukowego trzeba założyć hipotezę, która pozwoli sformułować jakąś zasadę ogólną celem badania jest potwierdzenie lub odrzucenie złożonej wcześniej hipotezy człowiek w pewnym sensie jest eksperymentatorem, jest laboratorium(to nie jest realnie istniejąca rzeczywistość, to jest rzeczywistość postawiona w szczególnej sytuacji- normalnie na co dzień nie istnieje człowiek próbuje ja zmusić żeby zareagowała w taki sposób, którego do tej pory nie było naciska na odpowiedź, której normalnie nie udzielano

w koncepcji Einsteina- człowiek robi sobie sztuczne słońce- powtarza procesy, które normalnie w przyrodzie dzieją się w sposób niekontrolowany, nieopanowany, a gigantyczna skalę, rozbija atomy i wydzielają się gigantyczne pokłady energii- człowiek staje się eksperymentatorem, czyli tym, który kontroluje przebieg doświadczenia- człowiek panuje nad nim, zależnie od woli człowieka, człowiek z góry zakłada wynik, wie, że to nie rozwali świat, że to nie jest destrukcyjna forma, tylko to jest sposób sprzęgania natury jako podległej swojej woli- natura nie jest panem

człowiek był obserwatorem, a teraz jest panem- używa świat jako przedmiotu własnego panowania - z perspektywy XXI wieku- człowiek odważył się zrobić laboratorium swego gatunku- rozciągnięcie laboratorium na skalę gatunku, stawia rzeczywistość próbuje z niej wycisnąć reguły jej funkcjonowania- próbuje zadać pytanie czy to jest prawdą czy to jest tylko fałszywa hipoteza,

w Fauście- to diabeł musi zostać na usługi ludzkie, w walce o świat i siły natury człowiek wygrywa z siłami natury, podporządkowuje je sobie- nowy sposób istnienia człowieka- zyskuje władzę, wcześniej świat był żywiołem, który rządził człowiekiem(zmiana ról)

- Mefisto jest Bogu potrzebny, gdyby nie było Mefista Bóg, który stworzył świat już by nic nie miał do powiedzenia, dlatego powołuje Mefista, aby ten przez budzoną przekorę w człowieku pozwolił Bogu na uczestnictwo w powszechnym zmienianiu świata - koncepcja człowieka, który na usługach Boga przeobraża świat (a nie diabelstwa)

3 perspektywy metafizyczne- perspektywie danej epoce filozofowie nie odbiegają od danego sposobu myślenia- założenia metafizyczne- wspólne dla danej epoki

w perspektywie Marksa- założenia ekonomiczno- społeczne

martin haideger

EMPIRYZM - kierunek filozofii, wg którego jedynym i głównym źródłem poznania jest doświadczenie, propagowali go m.in. :

• Arystoteles - rodzimy się z czystym umysłem "tabula rasa", a człowiek zapełnia go doświadczeniami,

• sensualiści - doświadczenie zewnętrzne jest źródłem informacji o otaczającym nas świecie,

• John Locke - wymienia 2 rodzaje doświadczeń: zewnętrzne(rzeczywistość) i wewnętrzne(psychika)/ empiryzm genetyczny;

RACJONALIZM - kierunek filozofii, wg którego jedynym i głównym źródłem poznania jest rozum, propagowali go m.in. :

• Platon - rodzimy się już z wiedzą/racjonalizm genetyczny-natywizm(prawdy są wyryte w naszym umyśle, wiedza polega na 'przypominaniu' sobie tych prawd, uświadamianiu ich sobie),

• Demokryt - wg którego poznanie rozumowe jest 'jasne', a poznanie zmysłowe 'ciemne', poznanie rozumowe rozjaśnia więc nasze zmysły;/racjonalizm metodologiczny,

IRRACJONALIZM - w filozofii poglądy przeciwne racjonalizmowi, wg którego źródłem wykrycia prawdy są stany i przeżycia wewnętrzne człowieka, mistyczna intuicja, olśnienia,

za twórcę uważa się św. Augustyna, który głosił przewagę irracjonalnych sił duszy nad rozumem. Twierdził, że naturę ludzką stanowi nie rozum, lecz czynna wola i przejawia się w tym czego chce. Oprócz tego:

• neoplatonizm - będący ostatnim kierunkiem filozoficznym w starożytności, stworzony przez Plotyna - ponad ideami jest Prajednia - ostateczne źródło, można ją poznać tylko irracjonalnie, w stanie uniesienia duchowego, ekstazy;

AGNOSTYCYZM - w epistemologii stanowisko głoszące niepoznawalność wszystkiego. Pewne dziedziny bytu lub cała rzeczywistość transcendentna są niedostępne poznaniu ludzkiemu. Jesteśmy wobec tego bezsilni, więc powinniśmy zaniechać stawiania pytań dotyczących tejże dziedziny.

SCEPTYCYZM - pogląd filozoficzny polegający na wstrzymaniu się od wydawania sądów o rzeczywistości. Powodem takiej postawy jest przekonanie, że nigdy nie można znaleźć ani ostatecznej racji (zawsze można dobrać twierdzenie przeciwne) dla danego sądu, ani niepodważalnego kryterium prawdy. Szczęście można znaleźć tylko w niewyrokowaniu o czymkolwiek, w obojętności i nieangażowaniu się w żadne sprawy.

DOGMATYZM - bezkrytyczne przyjmowanie pewnych poglądów, koncepcji, twierdzeń, systemów wartości jako prawd jedynie słusznych.

KLASYCZNA TEORIA PRAWDY - twórca: Arystoteles,

• prawdziwy jest: sąd lub zdanie zgodne z rzeczywistością,

• prawda polega na zgodności rzeczy i umysłu (jeżeli treść naszej myśli oddaje stan faktyczny - to jest to prawda,

• rzeczywistość musi być obiektywna, nie można jej naginać,

• wada: brak kryterium prawdy - nie wiemy jak stwierdzać zgodność myśli z rzeczywistością;

NIEKLASYCZNE KONCEPCJE PRAWDY:

-OCZYWISTOŚCI-

• prawdziwy jest sąd lub zdanie, które są oczywiste np. 2+2=4 (nie możemy im sensownie zaprzeczyć)

• teorią tą kierował się Kartezjusz

• 'cogito ergo sum' - 'myślę więc jestem' - podstawowe niepowątpiewalne twierdzenie filozoficzne,

• pominięty jest w tej teorii obiektywny świat;

-ZGODY POWSZECHNEJ-

• prawdziwy jest sąd lub zdanie, na które zgadza się ogół lub większość ludzi,

• nie odwołuje się do obiektywnego świata,

• wniesiona poprawka: o prawdziwości ma wyrokować niedowolny ogół - lecz grono specjalistów, np. O budowie atomu-fizycy,

• czasami jednak tylko jeden specjalista ma rację, a reszta jest w błędzie - tak się dzieje najczęściej, gdy dochodzi do wielkich odkryć naukowych np. jak to było z Kopernikiem,

• więc jest to wątpliwa teoria;

-KOHERENCYJNA-

• kryteria prawdy mają charakter wyłącznie logiczny,

• o prawdziwości zdania decydują tylko względy formalne,

• jeżeli jakieś zdanie jest poprawnie zbudowane i zgadza się z pozostałymi zdaniami - świadczy to o prawdziwości tego zdania,

• wada: pomija obiektywną rzeczywistość jako instancję rozstrzygającą (np. bajka jest wewnętrznie spójnym i logicznym układem zdań);

-PRAGMATYCZNA-

• powstała przez przeniesienie problemu użyteczności do rozważań epistemologicznych,

• prawdziwy jest sąd lub zdanie, które w działaniu przynosi nam pożyteczne skutki,

• błąd w koncepcji: sąd jest prawdziwy nie dlatego, że może być użyteczny, ale - ponieważ jest prawdziwy - jest użyteczny,

• niejasność pojęcia "użyteczność",

• przyjęcie użyteczności jako kryterium prawdy musi prowadzić do skrajnego subiektywizmu relatywizmu dopuszczających różne, całkiem nawet rozbieżne zdania w jednej sprawie jako równo uprawnione, co prowadzić może do tego, że każdy może mieć swoją 'własną' prawdę, której nie sposób pogodzić z prawdami innych,

• tu leży błąd koncepcji;

w obrębie teorii poznania istnieje dział teorii prawdy

Piłat zadaje pytanie Chrystusowi- w kategoriach religijnych to też jest stawiane pytanie

Kwestia w perspektywie filozoficznej ≠ perspektywie teologicznej

Przez wieku uważano, że w średniowieczu nie było filozofii była tylko teologia

Perspektywa filozoficzna- Próba wyjaśnienia rzeczywistości odwołując się do tu istniejącego świata- punktem wyjścia dla filozofa jest realnie istniejący świat

Punktem wyjścia dla teologa jest istnienie Boga

Św. Augustyn- jest jedynym filozofem, który mówi że prawda = byt prawdziwe jest to co istnieje, ponieważ istnieje Bóg, to Bóg jest prawdą- Augustyn przyjmuje ontologiczną koncepcje prawdy - nie odróżnia ontologii i teorii poznania- odróżnia prawdę, która jest sposobem istnienia Boga i prawdziwość świata rzeczy- rzeczom przysługuje prawdziwość- pierścionek jest ze złota, wydaje mi się? Może jest z tombaku? To co mi się wydaje, Prawdziwość nie ma miejsca, to że mi się wydaje, to to czymś nie jest, tylko tym czym się wydaje- pierścionek zrobiony z tombaku prawdziwości nie posiada

U wszystkich innych filozofów(klasyczna teoria prawdy) mamy perspektywę poznawczą perspektywy prawdy prawdy nie da się znaleźć w sferze świata materialnego , świata rzeczy, prawda jest relacją (a nie bytem ani rzeczą)- relacjo rei et intelectum- relacja zgodności stanu rzeczy(rzeczywistość) i intelektu- adekwatności- zgodności- prawda to nie jest ani sposób myśli ludzkiej ani rzeczywistość- prawdziwie są myśli, mniemania, sądy przypuszczenia człowieka o rzeczywistości o ile one w sposób adekwatny (zgodny) opisują tak jak ona rzeczywiście istnieje

-stan rzeczy i stan umysłu to są 2 różne rodzaje rzeczywistości jak porównać myśl z rzeczą? Myśl nie jest rzeczą- myśl nie ma barwy, wymiaru, rozciągłości( to mają rzeczy)- jak twierdzić że między rozumem a rzeczą istnieje zgodność?

Klasyczna definicja człowieka (Arystotelesa)

Człowiek to jest zwierzę rozumne- pojęcie nadrzędne , szerszego zakresowo i tego co jest właściwe temu sposobowi węższemu zakresowi istnienia - szuka nadrzędności i cechy specyficznej istnienia tylko dla człowieka- człowiek jest zwierzęciem, ale jako formę ciała ma rozumną i tym się różni od zwierzęcia- duszą( formą ciała) jest rozumność- ludzką formą duszy jest rozum, zwierzęca formą duszy jest doznawanie doznań zmysłowych - człoeik też posiada duszę zwierzęcą, bo też doznaje wrażeń zmysłowych

Formą duszy roślinnej jest jej wzrost, malenie- zmienianie swoich rozmiarów człowiek też ma roślinną formę duszy

Człowiek- złożenie roślinnej, zwierzęcej i ludzkiej formy duszy(rozumu)

Klasyczna teoria prawdy c.d

-zakłada ontologiczne założenie o rzeczywistości- istnieje ona obiektywnie tzn, że rzeczywistość o której wypowiada się poglądy istnieje niezależnie od podmiotu wypowiadającego- rzeczywistość w swym sposobie myślenia nie ulega zmianie pod wpływem ludzkiego działania-istnieje obiektywnie

jeśli mówimy o relacji to oba człony musza istnieć niezależnie od siebie

jeśli mówimy o relacji zgodności- rzeczywistość świata rzeczy musi istnieć niezależnie od ludzkich myśli, ona nie jest tworem ich myśli, nie zależy od ludzkiego sposobu myślenia

prawda jest logiczną wartością zdania, prawda jako wartość

Platon- dobro, prawda, piękno(nie tyle do ciała a do uczynków-ale najlepiej oba- wewnętrzne promieniuje na zewnętrzne), mądrość, sprawiedliwość

Chrześcijaństwo + miłość

Rewolucja- Wolność, Równość , Braterstwo

Prawda jest 1 dną z najwyższych wartości

referencyjne rozumienie klasycznej koncepcji prawdy

pogląd na temat rzeczywistości, badamy jego prawdziwość- on odnosi się do czegoś poza tym zdaniem(referencja- odnoszenie się)- prawdziwy jest taki pogląd że taki stan rzeczy o którym ten pogląd istnieje i prawdziwy jest taki pogląd, który opisuje taki stan rzeczy, który nie istnieje

-poza tym zdanie, sadem istnieje jakiś stan rzeczy - ten stan rzeczy jest opisany przez to zdanie

relacyjne rozumienie klasycznej koncepcji prawdy

np. Napoleon pobił pod Austerlitz Austriaków

zdanie formułuje w swojej treści pewną relację

prawdziwe jest to zdanie jeśli w rzeczywistości prawdziwej istnieją elementy tej relacji i razem tworzą jakąś relację taką o której mówi to zdanie- opisuje ją adekwatnie, w relacji

Franek zakochał się w Marysi- sąd, nie tyle relacja między osoba a miłością tylko- ale również między Frankiem a Marysią- prawdziwe zdanie, jeśli wszystkie jego elementy z osobna wymienimy - musi być relacja między mną a Frankiem, między mną a Marysią i między mną a miłością

W rozumieniu relacyjnym-musimy określić jakie warunki muszą być spełnione, aby zdanie było prawdziwe

Rzeczywistość składa się z wielu elementów które są z sobą w relacji, są na półce relacyjnej, półce rzeczywistości

Kartezjusz odchodzi od klasycznej teorii prawdy

Cel: budować naukę, poglądy, sądy, które są niewątpliwe- wątpienie - środek, cel- stwierdzenia pewne, niewątpliwe, oczywiste

-prawdziwe jest takie zdanie, które jawi się mojemu rozumowi jako zdanie oczywiste, niewątpliwe, aby mieć pewność, że mój sąd jest prawdziwy, muszę poddać go w wątpliwość

większość z nas według Kartezjusza nie używa swojego rozumu, bo ma przekonania absolutnie niewątpliwie

kryterium prawdziwości- stan umysłu -porównanie stanu umysłu ze stanem rzeczy- stopień przekonania o prawdziwości tego poglądu

nie wątpi bo nie może nie wyobraża sobie że może być inaczej albo ktoś mu tak powiedział i on przyjmuje bo nie zna autorytetu rozumu a tylko autorytet tradycji?--> nie ma własnych przekonać, tylko powtarza usłyszane

religia- forma autocenzury- powtarzanie, człowiek sam narzuca na siebie cenzurę, nie pozwala wątpić nie wygłasza żadnych ortodoksyjnych poglądów niezgodnych z religią, bo Bóg mu każe wierzyć a nie wątpić

kryterium oczywistości to kryterium, które rezygnuje z relacji między stanem umysły a stanem rzeczywistości i właściwie ogranicza się do koncepcji że to jest tylko stopień pewności umysłu (sam umysł nie jest już relacyjnym sposobem widzenia)

kryteria nieklasyczne są zawodne, coś co jest konieczne, ale czy to kryterium jest wystarczającym kryterium prawdy? No właśnie nie jest.

Ontologiczne kryterium prawdy Św. Augustyna.

1 kryterium ontologiczne: kryterium oczywistości Kartezjusza- racjonalistyczne

- pewność podmiotu poznającego stan pewności podmiotu poznającego w pełni określa rygory, które pozwalają by ta prawda dla wszystkich była podobnie rozumiana

- polemizując z ideą Kartezjusza wiedzy wrodzonej - wiedzy o idei Boga

John Locke -empirysta

-wiedza o Bogu nie jest wrodzona, ponieważ jeśli byłaby wrodzona powinna rysować się u tych osób, które nie mają żadnych nowych doświadczeń (przychodzą dopiero na świat)wydawałoby się że u nich wola i wiedza o Bogu powinna być najbardziej wyrazista , najpełniejszą wiedzę opartą nie przez poznanie świat fizycznego i tę niezawodną wiedzę wrodzona powinni posiadać ci którzy kontaktują się z rzeczywistością, a ta rzeczywistość ich niczego nie uczy(w tych przypadkach najtrudniej o to, aby ta wiedza była wrodzona przez Boga)

pogląd Kartezjusza byłby prawdziwy jakby wszyscy ludzie potwierdzali ten pogląd( kryterium zgody powszechnej)- prawdziwy jest taki pogląd, który większość przypadków potwierdza; prawdziwy jest taki pogląd, mniemanie, który wszyscy potwierdzają

-nie trzeba zadawać wszystkim tego pytania można ograniczyć się jedynie do pytania ekspertów (wtedy kryterium zgody powszechnej rozumiana jest tak, że pyta się ekspertów i jeśli żaden nie zaprzeczy, to pogląd może być uznany za prawdziwy)

kryterium zgody powszechnej jako kryterium prawdy ≠ kryterium demokracji (głosowanie i większość podejmuje decyzje- droga glosowania nie ustala się nigdy prawdy

demokracja- sposób ustalania woli, tego co ludzie chcą jako zbiorowość

1. jeśli miałoby być to ustalanie prawdy, wtedy wszyscy głosujący musieliby ten pogląd potwierdzać

demokracja- większość ≠zgoda powszechna ≠ zasada większości (≠ demokracji)

2. demokracja ma miejsce- jeśli mniejszość też ma prawo do swojej woli (jeśli by była zarządzana przez mniejszość- niby u nas w sejmie tak się mówiło, że jest zarządzane przez mniejszość, ale wtedy Hitler= demokracja;

z tego punktu widzenia demokracja oznacza, że każdy jest wolny, a więc mniejszość też ma prawa;

totalitaryzm- jeśli tylko większość ma prawa a mniejszość nie, mniejszość nie ma prawa mieć prawa, boi się mówić, jeśli prawo wyborcze że próg musi być 5 % to mniejszości narodowe nie muszą go osiągnąć, jeśli większość by ustalała reguły, to do sejmu by weszły tylko te ugrupowania, które osiągną 5 % (to nie demokracja istotą demokracji jest wolność- mniejszości i inwidua muszą mieć prawa,

prawda ≠wola

kryterium zgody powszechnej może być niewystarczające- wszyscy podzielają taki pogląd, ale jest on fałszywy(np. ziemia jest centrum wszechświata)

Nietsche: prawda- głupota powtarzana milion razy

Kartezjusz- jeśli jakiś pogląd jest podzielany przez wszystkich jest fałszywy, bo nie używają rozumu

pragmatyczne kryterium prawdy (amerykański sposób myślenia)- użyteczność, poglądy są prawdziwe, które zapewniają skuteczność działania, jeśli stosuje się dane poglądy to odnosi się sukcesy

uzasadnienie w religijnym protestantyzmie- Kalwin- predestynacja- człowiek jest przeznaczony do zbawienia jeśli w życiu współczesnym odnosi sukcesy, są skuteczni

z 2 strony- pragmatyzm- rodzaj niewiary w osiągnięcie prawdy, protestant obcuje ze słowem Bożym sam na sam, sam je interpretujenie może mieć pewności co do prawdy

(w katolicyzmie- Biskup ten który zna prawdę, podaje ją, bez wątpliwości)

natura rzeczywistości przypomina mrok, katolicyzmie którym jest jakieś światełko, koncepcja świata nie jest przeniknięta zwycięstwem światła nad ciemnościami

skoro nie możemy osiągnąć prawdy absolutnej to chociaż starajmy się osiągnąć pewne minimalne wymagania od naszego sposobu myślenia - jeśli nie osiągasz przez swoje poglądy sukcesów, to NIE KŁAM nieustannie( to co mówisz, nie przynosi korzyści a ponosisz porażki, jest nie prawda, więc kłamiesz- czy to jest uczciwe? Bo przecież kłamiesz sobie zmienić poglądy poglądy są normą rzetelności)

pragmatyzm ma tu charakter indywidualistyczna- ten nie umożliwia społeczeństwu jako całości odnoszenie sukcesów

Duel?- pragmatyzm prawdą są takie poglądy, które pozwalają zbiorowości (jako całości) osiągać sukcesy

Pragmatyzm polityczny- prawdą jest to co jest zgodne z interesem USA

protestantyzm doprowadził do powstania kapitalizmu( użyteczności, skuteczności działania)katolicyzm pozostawał po stronie feudalizmu, niewolnictwa ( jako kara za grzech pierworodny)

użyteczność, sukces- niewystarczające kryteria prawdy

w mentalności Polaków-romantyzm, klęskowe myślenie- im więcej klęsk, tym większy Duch narodu klęski budują(≠ pragmatyzm)

kryterium koherencyjne prawdy (niesprzeczności)

- prawdziwy jest taki pogląd, który dodany do systemu twierdzeń, nie popada z tymi twierdzeniami w sprzeczność

-prawdziwe zdanie to takie, które dodane nie powoduje sprzeczności w dotychczasowych zdaniach

-poglądy Newtona w obserwacji rzeczywistości kosmicznej zastanawiano się czy te poglądy są prawdziwe, bo pojawiały się sprzeczności- pojawiały się sprzeczności miedzy danym poglądem wynikającym z obserwacji a system poglądów mechaniki Newtona Teoriq Eistain a doprowadził do konieczności zmiany wcześniejszych założeń

twierdzenia fizyki Newtona zostały uznane za prawdziwe, ale tylko w danym okresie rzeczywistości jako szczególny przypadek twierdzeń teorii względności Eistaina, twierdzenia mechaniki Newtona zostały uznane za prawdziwe w stosunku do obiektów poruszających się z prędkością nieporównywalną z v światła, w przypadku obiektów które zmieniają swoje położenie w czasie i przestrzeni zbliżonych do prędkości światła twierdzenia Newtona są nieadekwatne- trzeba zmienić parametry

Einstein- prędkość pewnych obiektów nie może być większa od prędkości światła, jęli obserwujemy 2 obiekty poruszające się z v światła to one zbliżają się z prędkością podwójna do prędkości światła- eksperymenty tego nie potwierdzały - 2 obiekty zbliżają się do siebie tylko z v światła

Kryterium koherencyjne- Poglądy religijne często sprzeczne z biologią- koherencyjność powoduje że myśl o stworzeniu świat (w teologiczno-filozoficznych książkach) nie są ze sobą sprzeczne, dadzą się uzgodnić- są komplementarne- żadna z nich nie jest jedynie prawdziwa, ale żadna z nich nie jest ze sobą sprzeczna

Kościół dostosowuje się do zmienionych poglądów świata współczesnego

Wady koncepcji koherencyjnej

Klasyczna koncepcja prawdy- Zakładała treść ontologiczną, prawda istnieje niezależnie od podmiotu poznającego

Pragmatyczne- natura rzeczywistości jest skomplikowana, niepoznawalna trudno o głoszenie prawdy

Koherencyjne-zakłada się, że treść o rzeczywistości ma charakter spójny i tworzy całość, twierdzenia o tej rzeczywistości musza podlegać zasadzie koherencji niesprzeczności, rzeczywistość jest koherentna, niesprzeczna, spójna

Nauka operuje logika jako formą porządkowania myśli, zasada niesperzczmności to kryterium koherencyjności jest logiczne

Kryterium koherencyjności też nie jest kryterium wystarczającym

„Alicja w krainie czarów”- dzieło spójne, koherentne

być może jest to system koherentny i niesprzeczny, ale nie oznacza to, że rzeczywistość przedstawiona w „Alicji” jest prawdziwa. Rzeczywistość może być koherentna, ale nie musi ona pociągać za sobą prawdziwości

jak się rozumie pojęcie koherentnośći?

Dla nepotyzmu: poglądy są prawdziwe, bo są wewnętrznie niesprzeczne

Dla marksizmu: poglądy są prawdziwe, bo są niesprzeczne z poglądami Marksa

Nie porównujemy zdania z rzeczywistością tego zdania-ale porównujemy 1 zdanie z 2 zdaniem, porównujemy zdanie z całym systemem prawdy- to nie jest klasyczna koncepcja prawdy, która mówiła o zgodności stanu umysłu z rzeczywistością poza naszym umyłem( obiektywna)

Neopozytywizm operuje koherencyjną(niesprzeczności) def. Prawdy oraz założenia logiki

Logika- nauka o tym Jak z prawdziwych przesłanek nie przechodzić do fałszywych wniosków, nauka o niezawodności wnioskowania, mamy metodologiczna pewność że z prawdziwych założeń nie dojdziemy do fałszywych wniosków

Prawda, fałsz- wartości logiczne zdania

Dedukcja- przechodzenie z wniosków bardziej ogólnych do mniej ogólnych

Indukcja- empirycznie- sposób uogólniania-jak przechodzić od obserwacji pewnych twierdzeń do uogólniania

Np.1 wróbel ćwierka, to drugi też, n-ty ćwierka, to n+1 też

Wady: nie wszystko da się uogólnić, np. zdarzają się czarne łabędzie

Argument siły używany gdy brak nam argumentów prawdy

Ci co mają władzę narzucają nam pewne kryteria władzy

METAFIZYKA - termin ten narodził się w starożytnej Grecji, gdy Andronikos z Rodos porządkował dorobek naukowy Arystotelesa. W pierwszej grupie pism zwanej "fizyką", zgromadził prace dotyczące przyrody. W następnej grupie znalazły się treści traktujące o zasadach bytu, które Arystoteles nazwał "pierwszą filozofią". Andronikos określił je wspólnie jako to co następuje po fizyce - po grecku: "ta meta physika" - czyli po łacińsku: "metaphysica".

Metafizyka Arystotelesa stała się przyczyną rozwoju takich działów filozofii, jak nauka o Bogu, o przyrodzie i duszy.

Później termin ten zaczął oznaczać to co przekracza granice fizyczności, koncentrowano się na świecie wewnętrznym, termin przybrał charakter spirytualistyczny i idealistyczny;

ONTOLOGIA - nauka o bycie, o szeroko rozumianej rzeczywistości. Stara się rozstrzygnąć, czy istnieje jeden byt, czy więcej jego rodzajów. Docieka jego natury oraz tego jakie istotne właściwości mu przysługują. Rozważa byt w aspektach czasowym i przestrzennym. Interesuje się strukturą rzeczywistości, charakterem układu stanowiących ją rzeczy i zjawisk, jego ewentualnym porządkiem i prawidłowością.

"to on" - byt, "logos" - nauka /termin ontologia wprowadzony przez niemieckiego filozofa Christiana Wolffa/ pierwotnie używany termin - maetafizyka;

MONIZM - w filozofii (dokładnie w metafizyce) pogląd, w myśl którego natura wszelkiego bytu jest jednorodna. Rozróżnia się monizm materialistyczny - jedynym bytem jest materia (w filozofii marksistowskiej) lub spirytualistyczny (jedynym bytem jest rzeczywistość duchowa);

DUALIZM - stanowisko idealistyczne, uważa, że materia jest bytem, ale nie jedynym, oprócz niej istnieje również byt duchowy. Tak więc rzeczywistość dzieli się na 2 sfery bytowe: idealną i materialną. Nie odgrywają jednak one równorzędnej roli. Wyższość ma byt duchowy.

PLURALIZM - stanowisko idealizmu, rzeczywistości nie da się sprowadzić ani do jednego, ani do dwóch rodzajów bytu. Istnieje wiele bytów, z których każdy jest odrębny, samodzielny. Każdy taki byt jest jakby "światem dla siebie";

REALIZM - jedno ze stanowisk ontologii, widzi przede wszystkim byt materialny, dopuszcza w niej udział czynnika duchowego, ale niesamodzielnego, wykazującego inną naturę;

MATERIALIZM - kierunek w filozofii, wychodzący z założenia, że świat ze swej natury jest materialny (materia stanowi jedyne tworzywo bytów), różne rodzaje:

• materializm naiwny - bardzo proste koncepcje materialistyczne np. Anaksagoras: świat zbudowany z zarodków,

• materializm mechanistyczny - koncepcja atomistyczna, traktuje świat jako jeden wielki mechanizm, wszelkie procesy mają ruch mechaniczny np. Demokryt: świat zbudowany z atomów, które tworzą rzeczy i są one w ciągłym ruchu;

IDEALIZM - stanowisko ontologiczne głoszące tezę o pierwotności czynnika duchowego (myśli, idei, świadomości) wobec materialnej rzeczywistości. 2 kierunki:

• idealizm obiektywny - bytem jest idea, która istnieje niezależnie od materii i świadomości ludzkiej przede wszystkim: Platon,

• idealizm subiektywny - wg którego byt jest uzależniony w swoim istnieniu od przeżyć świadomych człowieka m.in. G. Berkeley;

SPIRYTUALIZM - pogląd filozoficzny polegający na uznaniu, że cała rzeczywistość ma charakter duchowy, jest formą ducha lub idei;

DETERMINIZM - pogląd głoszący, że zjawiska nie współwystępują po prostu obok siebie, nie stanowią luźnego zbioru elementów lecz pozostają we wzajemnym uwarunkowaniu, zajście jednego zjawiska pociąga za sobą powstanie innego zjawiska - związek przyczynowo-skutkowy. Wszystko ma swoją przyczynę a, określone przyczyny pociągają za sobą określone skutki, Demokryt, Hobbes - kwestia przypadku nie istnieje ;

INDETERMINIZM - pogląd, wg którego nie istnieją żadne prawa ogólne ani powszechne i konieczne prawidłowości, przeciwieństwo determinizmu;

FINALIZM (TELEOLOGIA) - pogląd, wg którego każda rzecz , każde zjawisko posiada pewien cel, który określa ich występowanie oraz funkcje jaką mają pełnić. Wszystko jest zaplanowane. m.in. Platon - świat stworzył Demiurg, wszystko ma swoje miejsce i przeznaczenie, podważył tą teorię Darwin (ewolucja).

TEIZM - forma religii uznająca istnienie osobowego Boga, będącego Stwórcą, Prawodawcą i Opiekunem świata. Z reguły wiąże się z religią monoteistyczną uznającą jednego Boga.

MONOTEIZM - wiara w istnienie jednego Boga. Występuje w chrześcijaństwie, judaizmie i islamie;

POLITEIZM - wiara w istnienie wielu bogów, przeciwieństwo monoteizmu;

HENOTEIZM - w niektórych religiach politeistycznych traktowanie jednego z Bogów jako jedynego, przesłaniającego pozostałe bóstwa np. hinduizm;

DEIZM - pogląd filozoficzno-teologiczny zakładający, że Bóg stworzył świat i ustalił prawa wg których rzeczywistość maiła się rozwijać i od tamtej pory nie ingeruje w bieg historii, w rezultacie deizm odrzucił Opatrzność Bożą;

PANTEIZM - pogląd filozoficzno-teologiczny, wg którego Bóg jest wszechobecny, znajduje się we wszystkim co istnieje. Bóg i świat to jedno. /Jan Szkot Eriugen;

OSOBA - ludzki przyrodniczy byt, istota wolna, rozumna, autonomiczna i decydująca o własnym losie;

JEDNOSTKA - jest wyrazem osoby w świecie materialnym poprzez ciao i jego wymogi. Jest narzędziem realizacji celów osoby.

WSPÓLNOTA - typ zbiorowości społecznej, w której istnieje silna więź powstała na gruncie wspólnych przekonań, uczuć, wartości;

INDYWIDUALIZM - pogląd przyznający istotną rolę tylko jednostkom i pojmujący świat jako wytwór żyjących obok siebie jednostek;

PERSONALIZM - koncepcja filozoficzna w centrum uwagi znajduje się osoba obdarzona świadomością i wolą, twórcza i odpowiedzialna moralnie.

KOLEKTYWIZM - zespołowe działanie jako zasada gospodarowania;

ETATYZM - forma interwencjonizmu państwowego, polega na zakładaniu przedsiębiorstw państwowych, na udziałach państwa w przedsiębiorstwach prywatnych;

ZMIANA - po prostu zmiana ;)

ROZWÓJ - proces ukierunkowanych zmian, w którym można wyróżnić następujące po sobie etapy przemian danego obiektu lub układu;

POSTĘP - proces kierunkowych przemian, podczas którego dokonuje się proces przechodzenia na wyższe stadium rozwoju;

EWOLUCJA - proces rozwoju, którego efektem jest coraz większa różnorodność, złożoność i organizacja ;

REWOLUCJA - proces gwałtownych zmian jakościowych;

KONIEC!!!

notatki:

Kant

zdania

↓ ↓

APRIORI APOSTERIORI

-nie pochodzą z doświadczenia -pochodzą z doświadczenia

POZIOM ZMYSŁÓW

ZMYSŁY-to co pozwala nam się skontaktować ze światem

Kant zauważył, że w fizyce Newtona występują zdania SYNTETYCZNE APRIORI

-do zmysłów docierają z zewnątrz zjawiska(smak, zapach...)

-nasze zmysły narzucają na nie dwie subiektywne kategorie przestrzenności-CZASU I PRZESTRZENI, czyli porządkują zjawiska

CZASOPRZESTRZEŃ jest wytworem naszych zmysłów. Na zewnątrz czasu i przestrzeni nie ma.↔ Newton twierdził, że czas i przestrzeń są wszędzie takie same (a skąd wie?), bo skoro zdanie apriori istnieje to jest wytworem naszych zmysłów

Jeśli coś pochodzi z zewnątrz, to można sobie wyobrazić, że tego nie ma, ale nie możemy sobie wyobrazić braku czasu i przestrzeni, więc pochodzą one z wewnątrz.

Sytuacja, że nie ma czasu i przestrzeni jest niemożliwa. Zmysły są tak zbudowane, że widzą czas i przestrzeń i narzucają nam taki pogląd .

POZIOM ROZSĄDKU

-na poziomie rozsądku uporządkowane są kategorie uporządkowane według zmysłów, a w środku jest aż 12 kategorii, ale najważniejsze są 2: substancjonowości i przyczynowosci

kategorie uporządkowane według zmysłów →POZIOM ROZSĄDKU

↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓

substancjonowości przyczynowosci

↓↓

narzucane na zjawiska przez rozsądek, jest to uporządkowanie pochodzące z naszego rozsądku

• widzimy coś, bo taki jest nasz rozsądek, a to coś naprawdę może być inne

• nie widzimy co jest przyczyną, a co skutkiem, bo na zjawiska rozsądek narzuca nam-to co wcześniejsze-PRZYCZYNĘ, to co późniejsze-SKUTEK

• porządkiem jest świat, bo to co do nas dociera jest takim porządkiem.widzimy świat w pewnym porządku, bo to co dociera do nas ze świata, jest porządkowane przez nasz umysł

• rzeczy same w sobie są niepoznawalne

POZIOM ROZUMU

-na poziomie rozumu są 3 kategorie -3 idee- Boga, duszy i całości wszechświata

idee →POZIOM ROZUMU

↓ ↓ ↓

Boga duszy całości wszechświata

• nasz rozum jest taki, że chce zrozumieć świat, który ma za przyczynę Boga i chce zrozumieć świat tak jak go widzimy, a człowieka chce zrozumieć jako coś trwałego

ale tak się nie da, bo nie ma wrażeń, które można by uporządkować.

• Idei Boga, duszy i całości wszechświata nie można użyć, nie da się ich zrealizować, bo np. nie widzimy Boga

• Idee są do niczego, nie da się idei rozumu zastosować, więc są w sprzeczności w rozumie, a rozum chce przyporządkować światu te 3 idee

• Na podstawie tego co widzimy, nie da się zrozumieć świata, bo tak mało widać, że nie wiadomo jak jest naprawdę

• Czy wszechświat jest skończony?tak go nie można zrozumieć

(tak jak z istnieniem Boga i zdeterminowaniem człowieka)

Podmiot-to co poznaje

Przedmiot-to co jest poznawane

Przewrót kopernikański w filozofii- zwykle przedmiot wpływał na podmiot -to co ja poznaję wpływa na moje

poznanie→ Kant uważa odwrotnie-podmiot konstruuje(kształtuje)przedmiot

• poznajemy świat taki, bo nasz umysł tak go rozumie, bo my tacy jesteśmy

rozum poznaje tylko sam siebie

KRYTYKA MORALNOŚCI

• ocenie etycznej podlegają intencje(z łac.zamiary)

- o ile ktoś ma dobre intencje to jego działanie jest dobre

DOBRE INTENCJE=DOBRE DZIAŁANIE

-trzeba pominąć grzech pierworodny

• etyka rygorystyczna(deontyczna)

-powodem moralności ma być wypełnienie obowiązku wobec innych(obowiązek-rygor, posłuszeństwo)

• krytyka etyki Arystotelesa(szczęścia)-wtedy byłoby się interesownym

IMPERATYW(nakaz) KATEGORYCZNY(dosadny, narzucający się)

-należy postępować według zasady, prawa , o którym by się chciało, żeby by było powszechne,

np. jeśli ktoś nie chce kłamać, to powinien też chcieć, żeby inni też nie kłamali

→”nie rób tego co tobie nie miłe”

etyka Kanta jest autonomiczna(auto-sam, nomos- prawo-sama narzucająca sobie prawo)

• prawo-niezbędny element moralności

człowiek moralny jest autonomiczny i jest to bezwzględny element moralności. By ktoś był moralny , jego działania muszą być autonomiczne-wynikać z jego własnej chęci

moralnością nie jest właściwe zachowanie pod przymusem, np. uczniowie nie są przyzwoici, tylko zachowują się przyzwoicie, bo są zastraszeni, boją się nauczyciela

• postępowania muszą być zgodne ze swoją etyką. Jeśli ktoś nie myśli i nie narzuca sobie prawa, nie wie co jest prawdą, co jest dobre, to trzeba go do prawa zmusić siłą(zachowuje się jak zwierzę, więc trzeba go potraktować jak zwierzę)

• skoro człowiek jest autonomiczny, to nie może się zasłaniać sytuacją zewnętrzną

-jeśli człowiek chce, to w każdych warunkach może być moralny,

-może zostać takim jakim chce zależnie od swojej woli,

-czynniki zewnętrzne wpływają na człowieka, ale on decyduje ostatecznie

DEMOKRACJA KANTA-PAŃSTWO PRAWA

• państwo prawa polega na tym, że moralność, prawo jest ponad demokracją

• słuszne jest tylko to, co moralne

niemoralne, ale wybrane przez większość jest niesłuszne, nie należy tego się słuchać

• demokracja może zniewalać- żeby tak nie było to musi być coś takiego co nie podlega demokracji(głosowaniu)→PRAWO MORALNE

np. nie można głosować czy aborcja jest dobra-bo to jest prawo moralne

prawo moralne jest ponad prawem

• podstawą dla zachowania wolności człowieka jest NIENARUSZALNA WŁASNOŚĆ PRYWATNA

-kiedy człowiek ma własność prywatną , to może mieć inne zdanie niż urzędnik (przeciwieństwo

-jeśli wszystko należy do państwa, to pojedyncza jednostka jest niczym totalitaryzmu)

-gdy nie ma własności prywatnej, jednostka nie ma własności prywatnej,

jednostka nie ma zdania, liczy się tylko zdanie władzy, do której cała własność należy

• prawo głosu w wyborach w demokracji powinni mieć tylko ci, którzy płacą podatki

dlaczego? Bo ci co nie płacą to dążą do podnoszenia podatków-bogatsi oddają na biednych i powstaje SOCJALIZM

• zwolennik KARY ŚMIERCI

-człowiek jest autonomiczny-sam odpowiada za własne czyny, sam nimi kieruje

-dorosłego człowieka nie można traktować jak dziecko, bo jest świadomy swoich czynów

-karę powinno się egzekwować adekwatnie do winy, bo sami odpowiadamy za swoje czyny

Kartezjusz

Wątpi we wszystko-nie wiadomo co jest prawdą.

Do argumentów starożytnych dodał 2:

*Świat to złudzenie-jeśli się śni ,to możliwe że po obudzeniu dalej się śni, tylko innym rodzajem snu-świat jako złudzenie senne-co jest snem a co jawą jest niepewne

*Hipoteza ZWODZICIELA-podejrzenie, że istnieje byt doskonalszy i inteligentniejszy, który nas oszukuje. Wszystko co widzimy to złudzenie a nie prawda, będące dziełem istoty doskonalszej-zwodziciela

„Cogito ergo sum”-to co pewne.

Wątpię we wszystko, skoro wątpię to myślę. Skoro istnieje wątpiący-myślący to jest to cos pewnego, skoro myślę to istnieję

Dowód na istnienie Boga

Skoro mam myśl, ideę, pomysł czegoś doskonałego i nieskończonego, to takie pojecie nie pochodzi ode mnie, bo wszystko co ja znam jest skończone i niedoskonałe, więc taka idea musi być wrodzona przez cos doskonałego czyli Boga.

Jak się rozumie czym jest Bóg,tzn że Bóg istnieje

Tradycja i cała nauka jest wątpliwa, więc buduje nową.

Skoro istnieje doskonały Bóg, to nie dałby nas oszukiwać zwodzicielowi, więc to co widzimy jest mniej-wiecej prawdą, ponieważ oszukują nas złudzenia zmysłowe.

Dla K. Istnienie Boga jest bardziej oczywiste niż istnienie świata. Z istnienia Boga dowodzi istnienia świata.

Metoda(droga) dojścia do prawdy :

*w nauce POJĘCIA(sens słowa/ np. kobieta i niewiasta znaczy to samo, ale ma różne znaczenie) powinny być JASNE(oczywiste, od razu zrozumiałe) i WYRAŹNE(jedno znaczenie/ np. 2+2=4-zawsze rozumiemy tak samo, ale kobieta jest dla mnie cierpieniem-można zrozumieć różnie).

Jak coś NIE jest WYRAŹNE, to trzeba kogoś zapytać, jeśli czegoś nie da się wytłumaczyć jasno i wyraźnie, to o tym nie mówimy.

Nie wyraźne są np. dzieła sztuki, bo różnie oddziaływują na różnych ludzi.

Tekst naukowy, to taki tekst, który można zrozumieć jednoznacznie-jest tylko 1 interpretacja.

Z POJĘĆ buduje się ZDANIA, ze ZDAŃ ROZUMOWANIA

ROZUMOWANIE-DEDUKCJA INTUICYJNA-logiczne powiązanie zdań, rozumowanie od ogółu do szczegółu-z ogólnych aksjomatów wyprowadza się wnioski (INTUICJA-naoczność, widać od razu jak jest)

Rozumowanie trzeba podzielić na tak małe kroki, by stało się zrozumiałe i oczywiste(jak dowód na istnienie Boga-skoro myślę to wątpię, skoro wątpię to istnieję...)

Badanie

-należy przeprowadzić ANALIZĘ (rozkład)

-rozłożyć na maleńkie elementy, żeby sprawdzić z czego się składa i jeśli dobrze się zanalizuje, to potem można to złożyć do stanu pierwotnego-rozkład zegarka-kiedy się zrozumie jak on działa, to będzie można go złożyć z powrotem

-krytyka biologii-rozkrajanie żaby-można ją zanalizować, ale po złożeniu nie będzie już żyła

Człowiek

„Ja, czyli mój duch”- tylko dusza jest człowiekiem

-człowiek to dusza połączona z niewiadomego powodu z ciałem(mechanizmem, maszyną).Ale dusza jest oddzielnym bytem od ciała. Skoro ciało jest maszyną, to powinno się je móc naprawić(coś wymienić w tej maszynie), tak by człowiek naprawił się do nieśmiertelności

-DUSZA to to co ma SAMOŚWIADOMOŚĆ-wie czym jest

-skoro dusza może się poruszać dzięki ciału, to ciało jest maszyną, która porusza ciało

-marzenie człowieka o byciu jak anioł lub Bóg

BYTY

• ↓

dusze samoświadome byty cielesne(materia)-rozciągłość(nie rozciągliwość)ma wymiary

Przyroda

-materiał, który należy wykorzystać dla ludzkich pomysłów

-krowa to tylko maszyna i należy ją wykorzystać dla potrzeb człowieka

Kartezjusz stara się zmienić świat za pomocą techniki. Nie chce zrozumieć świata, ale zrealizować swe idee. Pomysł jest prawdziwy, jeśli da się go zrealizować

Prawda

-KOCHERENTNOŚĆ- prawda to zgodność idei ze sobą w intelekcie, bez odwołania do rzeczywistości, np. projekt samochodu jest prawdziwy(mimo iż nie istnieje)jeśli da radę zrobić auto według tego projektu

-zgodność idei między sobą. Idea jest prawdziwa, jeśli tworzy całość z innymi ideami

-wtedy można zaufać rozumowi, jeśli skutki tego co rozum wymyślił można zauważyć

„Rozprawa o metodzie”

-jedynym kryterium jest filozofia Kartezjusza

-głupi nie pragnie więcej rozsądku, ale piękna i bogactw. Ludzie chcą mieć więcej rzeczy materialnych, a powinni chcieć mieć więcej rozumu

-cała filozofia wcześniejsza jest zła, gdyż była prawdopodobna a nie pewna, służyła do wzbudzania podziwu u głupszych(sofistyka). Nie można jej ufać bo jest jej tak dużo, że nie da się jej sprawdzić

-matma-wzór wiedzy, bo jest oczywista

-praktyka nad teorię-rozumowanie ma sens, jeśli są widoczne skutki(dobre lub złe). Wiedza, która nie daje skutków, nie przynosi korzyści, nie interesuje Kartezjusza

-nauka nie jest demokratyczna- prawdziwe jest tylko to co da się udowodnić i podać rozumne argumenty, a nie to co popiera większość

-krytyka logiki

CZTERY METODY DOJŚCIA DO PRAWDY:

1.Należy się kierować rozumem a nie przesądami. Przyjmuje tylko to co jest dla niego oczywiste. Każdy sobie ustala co jest dla niego dobre

2.Każde zagadnienie dzieli się na tak małe, aby można je zrozumieć

3.rozumowanie od ogółu do szczegółu

4.wziąść pod uwagę wszystko

-K.uważa, że uda mu się wziąć pod uwagę wszystko i wszystko zrozumieć

MORALNOŚĆ:

-jest tymczasowa według zasad:

*posłuszeństwo obyczajom kraju

*posłuszeństwo obyczajom religii

*umiarkowanie

-moralność tymczasowa zależy od czynów, nie słów ludzi (normalny to przeciętny, nie lepszy-taki jak chciałby być)

-moralność nie może ograniczać wolności

Stałość w mniemaniu po przemyśleniu czegoś.

Przezwyciężanie nie losu, ale siebie-jeśli uda się zrealizować pomysły, to znaczy, że były one dobre

Krytyka pseudonaukowych dyskusji-chodzi tylko o wygranie polityczne

K.nie chce rewolucji politycznej, bo zazwyczaj przynosi coś jeszcze gorszego

Na razie nie wie co jest dobrem, ale na razie trzeba żyć zgodnie z modą panującą w dany kraju(w okresie przejściowym dopóki nie będzie się wiedziało co jest dobrem i prawdą)

Normą jest przeciętność

RACJONALIZM(rozum jest ważny)

-można ufać tylko rozumowi

-oczywiste jest istnienie duszy

-zmysły oszukują, wyobraźnia zmyśla(np. chimera)

-widzenie drzew nie jest oczywiste

Teorie stworzenia świata

-Bób mógł stworzyć świat takim jakim widzimy

-chaos+ prawa natury, które przekształciły się w obecny świat

eudajmonizm- pogląd według którego najważniejszą wartością jest szczęście, a człowiek unika nieszczęścia

METAFIZYKA (ONTOLOGIA) - teoria bytu czyli pojęcia najszerszego, które pyta o sposób istnienia bytu, czy istnieje Bóg czy nie istnieje, jaka jest relacja do bytu i do Boga, kim jest człowiek, są to pytania metafizyczne. Inne pytania to czy byt jest odwieczny czy stworzony

SCEPTYCZNA - czyli powątpiewanie, niemożliwość uzyskania wiedzy prawomocnej o świecie. Sceptyk mówi , że wiele jest poglądów, których objąć się nie da. Skrajny sceptyk dochodzi do agnostycyzmu czyli twierdzenie, że pewne kwestie są nierozstrzygalne.

SPÓR O STRUKTURE BYTU

Monizm-świat jest jednością jedyną substancją. Materialista jest monistą ale nie na odwrót. Może wystąpić monizm materialistyczny i spirytualistyczny.

Pluralizm- pogląd uznający występowanie substancji różnej natury. Przykład stanowią cztery żywioły (woda, ziemia, ogień, wiatr). Występuje wiele poglądów faktycznie równouprawnionych.

Pogląd kreacjonistyczny- świat stworzony przez Boga, jest to pogląd metafizyczny.

1. deizm- bóg stworzył świat, ale nie ignoruje w jego losy. Bóg jest absolutem, konstruktorem. Jest to odmiana kreocjonizmu.

2. Teizm- bóg ma charakter osoby, a więc wchodzi w kontakt z człowiekiem. Też odmiana kreacjonizmu.

Ponteizm- odmiana kreacjonizmu. Bóg nie stworzył świata, ale przemienił się w świat. Bóg jest utożsamiony ze światem. Istnieje tylko Bóg. Świat przesłania nam Boga. Ponteizm to przykład monizmu panteistycznego

DEIZM-pogląd według którego (odmiana kreacjonizmu) Bóg stworzył świat, popchnął go w

ruch ale nie ingeruje w jego losy absolut kosmiczny. Ludzie to wyznający są ateistami.

Materialiści, mechaniści 18w. - szukali konstruktora świata. Newton- jest rzeczą niemożliwą żeby świat nie był tworem największego rozumu (Boga). Einstein- przez pewien czas był deistom - świat ma naturę rozumu czyli tworzyła go istota rozumna.

DUALIZM - dwie substancje różnej natury - ciało i dusza Dualizm materii i przestrzeni- gdy usuniemy materie to dostaniemy nicość absolutną przestrzeni

---