Politologia - nauka społeczna, zajmująca się polityką rozumianą jako całokształt działalności związanej z dążeniem do zdobycia, sprawowania i utrzymania władzy, teorią jej organizacji oraz funkcjami i charakterem państwa. Anglosasi na określenie politologii używają terminu political science, a Francuzi - sciences politiques. Konferencja politologów w Paryżu (1948) pod egidą UNESCO zdecydowała o przyjęciu terminu nauka polityczna. W Polsce długo istniało rozróżnienie na nauki polityczne (zajmujące się polityką), np. nauka o państwie, ekonomia polityczna, historia polityczna, historia myśli społecznej, socjologia stosunków politycznych, polityka społeczna, geografia polityczna itp., oraz na naukę o polityce.

Lista problemów badawczych

Paryska konferencja opracowała następującą listę problemów, którymi powinna zajmować się politologia:

• Ogólna teoria polityczna

• teoria polityczna

• historia myśli politycznej

• Instytucje polityczne

• konstytucja

• władza centralna

• władza regionalna i lokalna

• administracja publiczna

• funkcje ekonomiczne i społeczne rządu

• instytucje polityczne porównawcze

• Partie, grupy i opinia publiczna

• partie polityczne

• grupy i stowarzyszenia

• udział obywateli w zarządzaniu

• opinia publiczna

• Stosunki międzynarodowe

• polityka międzynarodowa

• organizacje międzynarodowe

• prawo międzynarodowe

W polskiej literaturze przyjmuje się podział na pięć działów nauki o polityce:

• teoria polityki

• systemy polityczne oraz ich funkcjonowanie

• ruchy i doktryny polityczne (historia i współczesność)

• współczesne stosunki międzynarodowe

• polityki szczegółowe (np. gospodarcza, społeczna, ekologiczna itp.)

Pojęcie polityki
Polityka jest to ogół działań związanych z dążeniem do zdobycia i utrzymania władzy, jej wykonywaniem oraz wytyczaniem kierunków rozwoju państwa w różnych dziedzinach. Pojęcie to wywodzi się z języka greckiego `politike' co oznacza `sztuka rządzenia państwem'

1/40 Metody badawcze w politologii.

Politologia, z uwagi na swój merytoryczny związek z innymi dyscyplinami społecznymi, jest uprawniona do wykorzystywania dla swoich celów metod stosowanych w prawoznawstwie, ekonomii politycznej, filozofii, historii itp. Przejęte z tych nauk metody badawcze są w tej sytuacji jej własnymi metodami badawczymi.

podstawowe zasady metodologiczne, na których opiera się teoria polityki:

1. historyzmu (postulującą badanie zjawisk w aspekcie konkretno-historycznym);

2. podejścia systemowego (postulującą badanie zjawisk w aspekcie całościowym, z uwagi na więzi przyczynowo-skutkowe warunkujące dany kształt zjawisk i występujących między nimi związków).

Metody badawcze nauki politycznej mogą być klasyfikowane w zależności od charakteru źródeł, czasu prowadzenia badań i czasu, w jakim określone zjawiska i procesy miały lub będą miały miejsce. Do najczęściej wykorzystywanych należą następujące metody:

1. analizy systemowej;

2. porównawcze;

3. decyzyjna;

4. behawioralne;

5. ilościowe (statystyczne);

6) empiryczne.

1. Metoda analizy systemowej. Rozwinęła się zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. Za jej prekursora uważa się D. Eastona, także T. Parsonsa i K. W. Deutscha,

Przez podejście systemowe będziemy rozumieć całokształt zasad naukowego myślenia oraz metod i środków analizy, pozwalających badać dany obiekt jako względnie jednolitą całość. Z kolei myślenie systemowe to całokształt metod i sposobów badania, opisywania i konstruowania systemów. Analiza systemowa jako metoda badawcza politologii charakteryzuje się

1. ujmowaniem systemu jako całości złożonej z elementów zależnych od siebie wzajemnie, jak i od owej całości;

2. uwzględnianiem ogółu warunków, w jakich owa całość (nazywana systemem) działa;

3) szukaniem źródła przekształceń systemu w samym systemie, w jego zdolności samosterowania własnym działaniem i oddziaływaniem na otoczenie

W klasycznym ujęciu Eastona analiza systemowa obejmuje:

1) „wejście" do systemu (żądanie i poparcie zmian);

2) konwersję wewnątrzsystemową (przełożenie języka zewnętrznego - np. żądań - na język właściwy danemu systemowi);

3. wytwory systemu (dążenia i działania polityczne);

4. sprzężenie zwrotne między „wejściem" a „wyjściem";

5. środki służące utrzymaniu systemu wobec napięć pochodzących z otoczenia systemu albo wywołanych wewnątrz systemu),

6. granice systemu.

2. Metody porównawcze. (komparatystyczne). Stosowane są w badaniach zjawisk życia społecznego w postaci naturalnej. Polegają na porównywaniu dwóch różnych układów politycznych lub poszczególnych ich części. Takie pojmowanie metody porównawczej zawęża się do badań porównawczych instytucji politycznych, tj. systemów politycznych rozumianych jako układy polityczne funkcjonujące w ramach jednego państwa. Bezpośrednim celem badań porównawczych jest ustalenie cech podobnych bądź tożsamych oraz cech odróżniających porównywanych instytucji lub procesów politycznych, względnie całych układów politycznych. Szczególne znaczenie tych badań dla nauki o polityce polega na tym, że z jednej strony dostarczają materiału niezbędnego do podejmowania optymalnych decyzji politycznych, a z drugiej strony odgrywają poważną rolę w kształtowaniu świadomości politycznej obywateli.

3. Metoda decyzyjna. Polega ona na kompleksowym traktowaniu zjawisk politycznych. Najważniejsze w tej metodzie są następujące kategorie:

1) ośrodek decyzyjny, traktowany jako podmiot działania politycznego;

2. proces decyzyjny, czyli zespół powiązań przyczynowo-skutkowych występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego w związku ze stanem wejścia, strukturą ośrodka i celami decydentów;

3. decyzja polityczna, czyli akt nielosowego wyboru działania lub zaniechania politycznego;

4) implementacja polityczna, czyli proces urzeczywistnienia decyzji za pomocą odpowiednio dobranych metod i środków

Zalety: odformalizowanie badań oraz możliwość w większym niż inne metody zakresie analizowania rzeczywistych mechanizmów życia politycznego, informacje o podjętych działaniach ośrodka decyzyjnego są dość łatwo dostępne.

Wady: absolutyzuje decyzje polityczne, utożsamiając je prawie ze zjawiskami i procesami polityczny­mi. Zbyt wiele uwagi zwraca się też w niej na technikę podejmowania decyzji. Ponadto, z różnych względów, wiele czynników wpływających na decyzje polityczne będzie zawsze niedostępnych dla badaczy.

4. Metody behawioralne. (socjologiczne) - metody analizowania zjawisk społecznych (a w metodach behawioralnych w nauce o polityce - zjawisk politycznych) poprzez obserwację zachowań jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup ludzi. Kluczem jest kategoria zachowania politycznego (ang., behaviour 'zachowanie, postępowanie'), poprzez którą rozumie się wszelkie działania jednostki, odnoszące się do jej roli jako członka pewnej zbiorowości politycznej.

Stosuje się w niej czterech najpowszechniejszych technik badawczych:

1. statystycznych badań aktywności politycznej

2. badań ankietowych i wywiadów,

3. eksperymentów laboratoryjnych

4. teorii gier i ich zastosowania w badaniach nad podejmowaniem decyzji politycznych.

5. Metody ilościowe. Polegają głównie na gromadzeniu i przetwarzaniu masowych informacji o zjawiskach politycz­nych, społecznych i ekonomicznych, a następnie na analizie ilościowej tak zgromadzonego materiału. W wyniku stosowania analiz systemowych można otrzymać

1. syntetyczne charakterystyki za pomocą średniej (ujmowanej nie formalnie, lecz jako typowe warunki występowania danego zjawiska);

2. analizę zależności i współzależności określających natężenie jednej zmiennej poprzez natężenie innych zmiennych (np. wpływ inflacji na wzrost wynagrodzeń)

6. Metody empiryczne - to określony, powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych dla rozwiązania określonego typu problemu badawczego, szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko pojmowaną obserwację rzeczy­wistości.

Zaś zdaniem H. Groszyk. ostatecznym celem empirycz­nych procedur badawczych powinno być także ustalenie rządzących danym zjawiskiem praw. Wyeksponował on w związku z tym trzy główne stadia zastosowania tej metody:

1. zbieranie faktów poprzez szeroko pojętą obserwację;

2. analizę tych faktów głównie przez porównywanie;

3) systematyzację faktów (częściową lub pełną), połączoną z wnioskami a posteriori zmierzającymi do wykazania dynamizmu społecznego w postaci ustalenia bądź tylko zmiany, bądź też prawidłowości.

Małą liczbę wykrytych dotychczas prawidłowości można tłumaczyć słabym jeszcze stanem rozwoju nauki o polityce.

2/40. Cechy państwa:

- władza polityczna

- przymus

- terytorium

- suwerenność

Państwo jest organizacją w której wszystkie wymienione cechy muszą występować jednocześnie.

Jako organizacja polityczna państwo odnosi się do działalności społecznej która wiąże się bezpośrednio ze sprawowaniem władzy. Występuje szczególnie w grupach pierwotnych takich jak rodzina oraz w grupach sformalizowanych jako organizacja polityczna.

Przymus jest immanentną cecha państwa jako organizacji społeczeństwa. Przymus łączy się

Z wymuszeniem posłuchu jednostek i grup społecznych wobec zachowań władzy publicznej.

Powstanie państwa zmienia sytuację między władzą a ludźmi. Wymuszenie posłuszeństwa staje się możliwe w drodze stosowania przymusu przez władzę publiczną tak więc w pewnym sensie autorytet tejże władzy zależy od stosowania przez nią przymusu w celu utrzymania posłuszeństwa wśród ludzi i łagodzenia konfliktów społecznych oraz przestrzegania reguł współżycia społecznego.

Podstawowym warunkiem istnienia państwa jest posiadanie własnego terytorium czyli co najmniej obszarów lądowego i przestrzennego na których rozciąga się suwerenne zwierzchnictwo państwowe.

Suwerenność -niezależność władzy państwowej od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i org międzynarodowymi oraz od wszelkiej innej władzy wewnątrz państwa. Władza suwerenna obejmuje wszystkich członków państwa, a także ma zdolność regulowania wszelkich spraw.

Państwo jest organizacją polityczną. Sensem jego istnienia, osią jego zainteresowania jest rządzenie społeczeństwem. Jest organizacją globalną, ogarniającą całe społeczeństwo.

Państwo jest organizacją przymusową. Normy prawne pochodzące od państwa mogą być w razie potrzeby wymuszone fizycznie. Państwo dysponuje wszechstronnym i skutecznym arsenałem środków oddziaływania.

3/40 Autorytaryzm i totalitaryzm

Autorytaryzm to system rządów monopartyjnych, opartych na autorytecie charyzmatycznego przywódcy, a często także na armii. Szczególnie rozpowszechniony w Europie w I połowie XX w., powstawał najczęściej wskutek nieefektywnego funkcjonowania systemów demokratycznych. W przeciwieństwie do systemów totalitarnych, nie opiera się na uniwersalnej ideologii, ani na masowym terrorze, a ogranicza się do represjonowania tych, którzy otwarcie go krytykują i dążą do jego obalenia.

Autorytarny system rządów często zachowuje pewne cechy i instytucje demokracji jak na przykład wybory, które jednak - podobnie jak w totalitaryzmie - nie mają większego znaczenia prawnego i politycznego. Z drugiej strony brak tu charakterystycznej dla totalitaryzmu ścisłej kontroli państwa nad wszystkimi aspektami życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego obywateli.

Najlepszym przykładem przywódcy autorytarnego jest prezydent Białorusi, Aleksander Łukaszenka.

Totalitaryzm - charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów dyktatorskich system rządów dążący do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb i masowej monopartii. Termin został utworzony przez włoskiego filozofa Giovanniego Gentile, ideologa Włoch faszystowskich - samych faszystowskich Włoch nie uważa się jednak przeważnie za państwo totalitarne. Głównymi teoretykami genezy totalitaryzmu są, np.: Hannah Arendt i Karl Popper.

Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z rozczarowaniem demokracją, jej kryzysem lub niedostatkiem. Przykładami państw totalitarnych były narodowo-socjalistyczne Niemcy, stalinowski Związek Radziecki lub Chiny Mao Zedonga. Totalitarny system rządów istnieje do chwili obecnej w Korei Północnej.

Charakterystyka

W systemach totalitarnych władze wymagają od jednostki nie tylko podporządkowania się, ale również zaakceptowania ideologii i publicznego manifestowania tej akceptacji. Władzę zaś sprawują otaczane kultem "nieomylne" jednostki.

Charakterystycznymi cechami państw totalitarnych są kontrolowanie przez aparat władzy wszystkich dziedzin życia i ingerencja w przekonania, poglądy, zachowania obywateli, a także rozbudowana propaganda i pełna kontrola nad siłami zbrojnymi, policją i wymiarem sprawiedliwości.

Dwaj współcześni politolodzy, Zbigniew Brzeziński i Carl Friedrich, wyróżnili kilka cech, które występując jednocześnie w danym państwie, świadczą o jego totalitaryzmie. Są to:

• jedna ideologia

• jedna partia

• kult jednostki otaczający wodza

• aparat przymusu politycznego i represji

• gospodarka centralnie sterowana

• brak wolnych mediów wobec ich podporządkowania władzy

• militaryzacja i tzw. państwo policyjne

4/40. Determinanty polityki.

We współczesnym świecie politykę definiuje się jako naukę i sztukę rządzenia, dotyczącą formy, organizacji i administracji państwa oraz regulacji stosunków między państwami.

Czynnikami, które determinują kształt zjawisk i przebieg procesów politycznych są:

- ideologia

- prawo,

- gospodarka

- kultura

- etyka.

Ideologia to całościowy zespół poglądów na świat

Istnieją dwa podejścia

1. podejście negujące wpływ czynników o charakterze ideologicznym na zjawiska i procesy ideologiczne

2. podejście zakładające że wpływ taki ma miejsce.

Najogólniej można stwierdzić że ideologie mają wpływ na:

- kształt rozwiązań ustrojowych właściwych różnym reżimom politycznym

- funkcjonowanie systemów politycznych.

Prawo jest to zespół norm ustanowionych lub uznawanych przez państwo których realizacja zabezpieczona jest zagrożeniem użycia przymusu.

Jeżeli prawo traktujemy jako system norm to za jego odpowiednik w sferze polityki możemy uznać system norm politycznych.

Relacje miedzy gospodarką a polityka można analizować na różnych płaszczyznach

- zależność między ekonomika a polityką

- wpływ poszczególnych wskaźników określających rozwój ekonomiczny na system polityczny, jego stabilność i przemiany

- relacje miedzy gospodarką i władza w różnych systemach gospodarczych (gosp rynkowa, gosp centralnie planowana)

- wpływ stanu gospodarki na proces polityczny, postrzeganie elit władzy i większości rządzącej.

Polityka jest częścią świata kultury jest ona kultura społeczną ponieważ wytwarza zobiektywizowany dorobek : instytucje i systemy polityczne

- normy , wartości oraz trwałe wzory zachowań

Przebieg procesów politycznych współpraca i rywalizacja mogą być budowane przez odwoływanie się do wartości religijnych wzorców literackich. Z kultura symboliczna jest powiązany specyficzny język polityczny.

Etyka to ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości w określonej epoce.

Etyka wnosi pojęcie dobra moralnego zajmuje się zagadnieniem co jest dobre a co złe do czego należy dążyć.

5/40. Pojęcie i klasyfikacja systemów politycznych.

System polityczny - ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych(formalnych i nieformalnych), uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi.

KLASYFIKACJA SYSTEMÓW POLITYCZNYCH
1. ze w/u na reżim polityczny - demokratyczne i niedemokratyczne

3. ze w/u na strukturę terytorialną państwa - na unitarne i złożone ( federacja)

4. kiedyś np. na państwa socjalistyczne i kapitalistyczne
   

PANORAMA WSPÓŁCZESNYCH SYSTEMÓW POLITYCZNYCH
SYSTEMY DEMOKRATYCZE - Podstawowe elementy demokracji: a) wolne uczciwie przeprowadzone wybory do ciał i instytucji, które tworzą prawo lub stanowią władzę wykonawczą (wybory parlamentarne i prezydenckie). Wybory muszą być przeprowadzane cyklicznie (cykliczność wyborów); b) musi w tych systemach istnieć jednocześnie wolność słowa i stowarzyszeń - możliwość swobodnego tworzenia organizacji, partii, wolność prasy, możliwość wypowiadania czegoś innego niż władze; c) muszą tu być rządy prawo gwarantujące, ochronę praw mniejszości. d) władza wybrana jest na określoną kadencję. System demokratyczny jest stopniowalny. Może być w większym lub mniejszym stopniu systemem demokratycznym, np. Polska jest w mniejszym stopniu niż Anglia systemem demokratycznym. Demokratyczność jest wyposażona w cechę stopniowalności. Jeżeli występują te 3 lub 4 elementy w danym państwie to możemy mówić o systemie demokratycznym. Systemy demokratyczne występują w dwóch podstawowych sprzecznych do siebie systemach - wg sposobu ukonstytuowania: a) w postaci systemu parlamentarnego (parlamentarno-gabinetowego); b) w postaci systemu prezydenckiego. Systemy polityczne demokratyczne występują w 3 postaciach: a) w postaci systemu prezydenckiego; b) w postaci systemu parlamentarnego (parlamentarno-gabinetowy); c) w postaci systemu mieszanego.
SYSTEMY NIEDEMOKRATYCZE - występują w 3 postaciach: a) tradycyjne systemy (tradycyjne oligarchie) - chodzi tu o systemy, które nigdy nie były demokratyczne, które się zmieniają, ale jeszcze nie stały się demokratyczne, np. Arabia Saudyjska. W tych systemach społeczeństwo nie ma prawa głosu. Jest coś co jest namiastką Parlamentu, ale rządzi król. Władza należy do rodziny królewskiej. b) systemy totalitarne - to jest twór XX wieku. Wcześniej ich nie było. Systemy te tworzone są w świetle nauki. W systemach totalitarnych występuje totalny monopol państwa (władzy) na wszystko (na politykę i inne dziedziny życia). Państwo jest organizatorem, kontlorelem nauki, gospodarki, środków przemocy. Władza monopolizuje w swoich rękach decyzje we wszystkich sprawach. Występują organizacje masowego poparcia dla władzy, np. partie polityczne.
System totalitarny definiuje występowanie ideologicznej doktrynacji. Władza chce, żeby jej ideologia (światopogląd) był moją ideologią (światopoglądem). c) systemy autorytarne - to są takie systemy niedemokratyczne zadawalające się w istocie samym rządzeniem. Władza zadowala się rządzeniem. System autorytarny - to taki system, gdzie władza skupiona jest najczęściej w ręku elity (oligarchii wojskowej), rzadziej elity cywilnej. Dostęp do tej elity uzależniony jest od woli samej elity. Wyłączone są mechanizmy demokratyczne, zawieszona jest Konstytucja, rozwiązane są partie polityczne, nie ma wyborów prezydenckich. Wybory się nie odbywały w systemach autorytarnych. Systemy autorytarne - są niedoskonałymi systemami niedemokratycznymi.
Kryterium geograficzne pozwala na pewna schematyke: Europa zachodnia , Ameryka północna i poludniowa - ustabilizowana demokracja. Ameryka Łacińska - eksperymenty demokratyczne, tradycja republikańska, prezydencjonalizm, silna pozycja polityczna armii, przemienność rządów demokratycznych i dyktatur wojskowych lub cywilnych. Panstwa Europy środkowo-Wschodniej - transformacja polityczna i gospodarcza (Polska, Węgry, Czechy, Słowenia) pierwiastek władzy autorytarnej ( Słowacja, Bułgaria, Rumunia, Serbia, Chorwacja, Ukraina czy Rosja). Państwa afrykańskie - reżimy polityczne - Uganda, Rodezja południowa, zair, Nigeria, Libia, Ghana, Mozabik, Angola; państwa demokratyzujące się - Tunezja, RPA, Egipt, Botswana. Azja - ustabilizowana demokracja - Japonia Izrael i Indie; państwa demokratyzujące się; dyktatury komunistyczne, reżimy teokratyczne - Iran, dyktatury autokratyczne czy sułtanizm postkomunistyczny.

6/40 Władza polityczna i jej funkcje

Władza polityczna to taka władza która poprzez instytucjonalne uprzedmiotowienie lub upodmiotowienie ludzi dokonuje dystrybucji, ochrony i kreowania dóbr publicznych.

WŁADZA w szerokim znaczeniu to stosunek społeczny pomiędzy dwiema jednostkami lub grupami społecznymi polegający na tym, że jedna ze stron może w sposób trwały zmuszać drugą stronę do określonego postępowania i ma ku temu środki kontroli. WŁADZA POLITYCZNA występuje w ramach państwa jako najwyższego organu społeczno - politycznego.

FUNKCJE WŁADZY

• koordynacyjna (reguły współdziałania różnych podmiotów społecznych dążących do realizacji swoich celów)

• ochronna (straż, porządek społeczny)

• dystrybucyjna (reguły podziału społecznego pożądanych wartości)

INNE DEFINICJE WŁADZY

• ujęcie behawioralne (możliwość modyfikowania zadowolenia swoich obywateli)

• ujęcie teologiczne(spełnianie pewnych celów oraz wytworzenie zamierzonych skutków)

• ujęcie instrumentalne (możliwość stosowania szczególnych środków wobec obywateli)

• ujęcie strukturalne (stosunek pomiędzy rządzącymi, a rządzonymi)

ŚRODKI SPRAWOWANIA WŁWDZY POLITYCZNEJ:

- przymus fizyczny

- bodźce materialne i niematerialne

- zabiegi perswazyjno - ideologiczne

- regulacja i kontrola informacji

7/40. Zasady konstytucyjno - prawne państwa demokratycznego.

Państwo demokratyczne- system polityczny, w którym naród jest podmiotem suwerennej władzy.

Wszystkie organy państwa wywodzą się z ludu, nie tylko dlatego, że lud je powołuje i rozwiązuje, ale również lud ustala ich kompetencje.

Współczesne państwo demokratyczne realizuje w szczególności zasady:

- zasada reprezentacji i przedstawicielstwa

- zasada konstytucjonalizmu - realizacja idei konstytucji jednolitej, zwartej stanowiącej zespół norm nadrzędnych dla całego systemu prawnego

- zasada podziału władzy

- zasada pluralizmu politycznego - istnienie wielu partii konkurujących ze sobą o władzę

- zasada konkurencyjności partii

-zasada państwa prawa

- zasada większości

- zasada suwerenności narodu ( J.J Rousseau - lud jest władzą w państwie)

Najważniejszymi wartościami państw demokratycznych są: tolerancja, współpraca, kompromis oraz konsensus. Suweren (społeczeństwo) może sprawować władzę pośrednio albo bezpośrednio, stąd wyróżnia się demokrację bezpośrednią i pośrednią. Demokracja bezpośrednia ma miejsce wówczas, gdy wszyscy obywatele mają prawo brać udział w sprawowaniu władzy państwowej, czy to przez podejmowanie decyzji, czy nawet przez ich wykonywanie. Współcześnie praktykowaną formą demokracji bezpośredniej są referendum, plebiscyt, veto ludowe oraz samorządy. Referendum jest to powszechne głosowanie, w którym mają możliwość głosowania wszyscy obywatele zamieszkujący obszar referendum. W głosowaniu obywatele rozstrzygają pewne sprawy bądź wyrażają swoją opinię. Referendum może dotyczyć na przykład przyjęcia nowej konstytucji. Plebiscyt to powszechne głosowanie mieszkańców danego terytorium w sprawie przynależności tego terytorium do określonego państwa. Veto ludowe- prawo protestu przeciw uchwalonemu aktu prawnemu. Samorządy mają możliwość bezpośredniego decydowania grup społecznych o kwestiach ich dotyczących (np. samorządy lokalne).

Państwo konstytucyjne- jest to pojęcie szersze od państwa demokratycznego. Państwo konstytucyjne jest to państwo, które posiada konstytucję- ustawę zasadniczą. Konstytucja różni się od innych ustaw szczególną mocą prawną, szczególną treścią oraz sposobem uchwalania i zmiany.

Państwo prawa- (pojęcie węższe od państwa demokratycznego)-państwo praworządne konstytucyjne, w którym wzajemne stosunki między organami władzy państwowej a obywatelami i ich organizacjami są ściśle określone przez stabilne i w praktyce stosowane normy prawne. Koncepcja państwa prawa opiera się na założeniu, iż zadaniem prawa (przez które rozumie się ustawę) jest ochrona jednostki przed arbitralnym działaniem państwa.
W państwie prawa najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych zajmuje ustawa (zasada prymatu ustawy), jest ona obok konstytucji najważniejszym aktem prawnym. Instytucją stojącą na straży zgodności aktów prawnych z konstytucją oraz obowiązującymi ustawami jest sądownictwo konstytucyjne (w Polsce rolę tę pełni Trybunał Konstytucyjny). Również działalność administracji podlega w państwie prawa kontroli pod kątem legalności jej decyzji, czuwają nad tym niezawisłe sądy (sąd administracyjny).
Najbardziej charakterystyczne cechy państwa prawa:
1) zabezpieczenie wolności (ograniczenie wolności poprzez państwowe unormowanie - prawa człowieka granicą działania państwa);
2) równość wobec prawa (zniesienie podziałów stanowych);
3) pewność prawa (nadrzędność ustaw, postępowanie zgodne z przepisami prawa, sądowa ochrona prawna, zakaz stanowienia ustaw działających wstecz);
4) podział władzy (prawodawcza, wykonawcza, sądownicza).
Zgodnie z konstytucją Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

8/40 System rządów prezydenckich i parlamentarnych.

System prezydencki (prezydencjalizm) - system polityczny w demokracji oparty na zasadzie separacji władzy. Występuje np. w USA. Wbrew pozorom jest to system równowagi władz, prezydent wcale nie jest najsilniejszy. Kongres amerykański jest najsilniejszym parlamentem na świecie. System wzajemnego hamowania się władzy - powiązania władz powodują reakcje jednej władzy na drugą. Podstawowe cechy tego systemu:

1. monizm egzekutywy (jeden ośrodek władzy wykonawczej - prezydent jest jednocześnie szefem rządu i głową państwa

2. wybór prezydenta i parlamentu w głosowaniu powszechnym,

3. określona w czasie kadencja,

4. ministrowie tworzący gabinet odpowiadają przed prezydentem,

5. akty wydawane przez prezydenta nie wymagają kontrasygnaty.

6. nie można odwołać prezydenta chyba ze naruszy konstytucje

7. zasada separacji ujawnia się np. prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed kongresem ( ale ponosi odpow konstytucyjną - za zdrada stanu, za ciężkie przestępstwa ), prezydent nie może rozwiązać kongresu

Przykładem prezydenckiego systemu rządów są Stany Zjednoczone oraz liczne republiki południowoamerykańskie. Prezydent Stanów Zjednoczonych pełni również funkcję Zwierzchnika Sił Zbrojnych (ale Kongres- parlament decyduje o budżecie na wojnę i o wojnie i pokoju), powołuje przedstawicieli dyplomatycznych i najwyższych urzędników państwowych. Senat zatwierdza kandydatury większością 2/3 głosów. Prezydent ma prawo weta, które może być jednak odrzucone większością 2/3 głosów obu izb Kongresu. Parlament nie może odwołać prezydenta, odpowiada on tylko przed narodem i konstytucją. Może on jednak(parlament) zastosowac tzw. impeachment - uchylenie władzy prezydenta w wypadku złamania przez niego prawa. 1/3 Senatu jest zmieniana co 2 lata w wyborach powszechnych. Sąd najwyższy bada zgodność prawa z konstytucją

System parlamentarny - system rządów opierający się na tzw. podwójnej egzekutywie, tzn. rozdziale funkcji szefa rządu i głowy państwa. System ten pozwala na łączenie funkcji w rządzie i parlamencie. Rząd zobowiązany jest do ustąpienia w wyniku otrzymania wotum nieufności w parlamencie. Głowa państwa może rozwiązać parlament, prawo to występuje z pewnymi ograniczeniami (np. w RFN), lub bez ograniczeń (np. w Wielkiej Brtytanii).
System parlamentarny występuje zarówno w republikach (zróżnicowane formy), jak i monarchiach (gdzie przeważnie zaznacza się dominacja premiera nad monarchą). Spośród systemów parlamentarnych wyróżnia się następującego jego rodzaje:

• system kanclerski;

• system parlamentarno-gabinetowy;

• system gabinetowo-parlamentarny;

• system parlamentarno-komitetowy.

9/40. Typologia partii politycznych:

Partia jest to wyspecjalizowana organizacja społeczna posiadająca określony program, będący podstawą do uzyskania szerszego poparcia społecznego i tą drogą do zdobycia władzy oraz maxymalizacji pozycji w systemie politycznym. Możemy wyróżnic np.:

-partie honoracjów- ugrupowania oparte na luźnych i nietrwałych więzach, kierowane przez niezawodnych przywódców
-partie masowej integracji- ugrupowania o dużej liczbie członków, które starają się dotrzeć do szerokich mas
-partie kadrowe- partie bardzo silnie scentralizowane skupiające dużą liczbę członków
Kryterium programowe- konserwatywne, liberalne, socjaldemokratyczne, chadeckie, komunistyczne, faszystowskie, ekologiczne.
wg. Duvergera
-partia kadrowa- partia scentralizowana w kierownictwie a na poziomie lokalnym luźna struktura. Partia fachowców skupiająca się na zdobyciu poparcia ale przed wyborami
-partia masowa- bardzo duża zbiurokratyzowana partia, tworząca wiele afiliowanych organizacji.
-partia półmasowa- połączenie masowej i kadrowej. W scentralizowana
w kierownictwie, fachowcy a na szczeblu lokalnym duża biurokracja.
Wg. Sobolewskiego
-partie parlamentarne
-partie pozaparlamentarne
-partie o silnej artykulacji- ma dokładnie określone w statucie normy np. awansu, przyjmowania, wykluczania
-partie o słabej artykulacji- jeszcze nieokreślone
-partie wewnętrzniedemokratyczne
-partie scentralizowane- partie wodzowskie, mają oddziały lokalne, które nie posiadają autonomii

10/40. Główne partie i systemy partyjne państw współczesnych.

System partyjny - układ wzajemnych powiązań między partiami politycznymi oraz zachodzące między nimi relacje, zasady i normy regulujące stosunki międzypartyjne oparte na mechanizmie współdziałania bądź rywalizacji w walce o władzę państw.

Pojawienie się systemu partyjnego związane jest z rozwojem systemu parlamentarnego i wprowadzeniem powszechności prawa wyborczego.

Współcześnie w państwach demokratycznych partie polityczne pełnią kilka funkcji:
1) kształtują opinię społeczną, propagując programy partyjne;
2) wyborczą, budując program polityczny, selekcjonując kandydatów i organizując wybory;
3) rządzenia, realizowana jest przez partię, która wygrała wybory. Obsadza ona samodzielnie lub w koalicji z innymi partiami główne stanowisko w państwie. Natomiast partie, które wybory przegrały i nie weszły w skład koalicji, przechodzą do tzw. opozycji politycznej.

Ze względu na liczbę legalnie działających partii, rozróżniamy systemy:
1. jednopartyjny - opiera się na zakazie działania innych partii, oprócz rządzącej (występował w państwach faszystowskich i komunist.),
2. dwupartyjny - tylko dwie partie spośród wielu legalnie działających, mają realne szanse zdobycia władzy (Wielka Brytania i USA),
3) wielopartyjny - trzy lub więcej partii ma możliwość wygrania wyborów i utworzenia rządów (np. Polska po 1989, Włochy, Belgia, Holandia). Cechą tego systemu jest brak partii mającej stałą przewagę, co może skutkować niestabilnością rządu. Dlatego partie, chcąc się ustrzec przed taką sytuacją, zawierają koalicje przed albo po ogłoszeniu wyników wyborów.

Najbardziej znanym przykładem systemu 2partyjnego na świecie są oczywiście USA, gdzie działa partia centrolewicowa - partia Demokratyczna i centroprawicowa - Partia Republikańska. Systemem gdzie dominuje 1 partia występuje np. w Paragwaju, gdzie władzę sprawuje od dłuższego czasu partia Colorado, aczkolwiek nie jest to system jednopartyjny, bo działają tu również inne partie. Natomiast system wielopartyjny występuje w większości państw - tak np. w Niemczech gdzie działają SPD, CDU oraz zieloni czy PDS czy w Polsce.

11/40. Idee i wartości współczesnego liberalizmu politycznego.

Liberalizm (od łacińskiego określenia wolność, która cieszy się człowiek wolny). Liberalizm polityczny określa sposób prowadzenia władzy państwowej a zwłaszcza jej stosunek do obywatelskich wolności politycznych, miedzy innymi: sumienia, słowa ,druku zgromadzeń.
Według liberalizmu politycznego ustrój państwa republikański lub monarchiczny, powinien być demokratyczny, powinien być to ustrój państwa prawa kierującego się zasadami Konstytucyjnymi w celu ochrony swoich obywateli przed zagrożeniami.

Pod pojęciem liberalizmu politycznego mieści się wolność myśli, sumienia, wyznania, słowa, wolność do zrzeszania się, lub ogólniej rzecz biorąc, wolność do czynienia wszystkiego co tylko nie ogranicza wolności innych jednostek. Właśnie liberalizm polityczny stał się początkiem demokracji takiej jaką mamy obecnie.

Ludzie żyjący w państwie liberalno-demokratycznym nie podlegali by żadnej władzy, która mogła by utrzymać ład i porządek w kraju! Dobrym przykładem człowieka na którego nie ma wpływu żadne prawo (religijne, obyczajowe, państwowe) mógłby być młody chłopiec obrzucający kamieniami starszą osobę. Jego postępowanie dla nas ludzi żyjących w państwie pełnym praw i obowiązków jest karygodne i niemoralne, a dla niego żyjącego według swoich zasad całkiem normalne.

Cechy liberalizmu - demokratycznego
- kładzie on nacisk na respektowanie wolności (rozumianej jako brak zewnętrznego wobec jednostki przymusu - fizycznego, psychicznego, ideologicznego, religijnego itp.) we wszystkich jej wymiarach. Chodzi tu zarówno o wolność myśli, wyboru przekonań, w tym światopoglądowych, postaw życiowych, orientacji politycznych, moralnych, obyczajowych i estetycznych, jak też o wolności gospodarowania wynikającej z istnienia wolnego rynku i własności prywatnej.
Demokracja liberalna utożsamiana jest niekiedy (np. w literaturze marksistowskiej) z tzw. „demokracją zachodnią” lub „demokracją burżuazyjną” oraz przeciwstawienia „demokracji szlacheckiej”, „demokracji socjalistycznej” itp.

12/40. Człowiek, społeczeństwo i państwo w myśli neokonserwatywnej.

Neokonserwatyzm (współczesny konserwatyzm) - w latach 70-tych nastąpił renesans myśli konserwatywnej i ruchu konserwatywnego. Nastąpiło przystosowanie doktryny do warunków współczesnych cywilizacji. Nawołują do przestrzegania tradycyjnych warto­ści, moralności i postulują szacunek dla autorytetów. Te podnoszone wartości nie są tak chętnie przyjmowane przez szerokie rzesze społeczne, bardziej chwytliwe jednak są hasła liberałów, socjaldemokratów, populistów czy innych. W miejsce wcześniejszej arystokracji we­szła obecnie elita intelektualna. Konserwatyści podtrzymują teorię dwóch prawd: łatwo przyswajalnej dla „szarego człowieka” oraz „prawdy prawdziwej”, istoty dla których są w stanie ją zrozumieć, są do tego intelek­tualnie przygotowane i które są w stanie to znieść.

Kwestie:

Jednostka

Jeśli chodzi o analizę życia społecznego konserwatyści opierają się na znajomości cech natury ludzkiej, czym się człowiek charakteryzuje i co mu jest bliskie. Twierdzą, że jednostka jest skazana na słabość i ułomność. Własną pracą, nauką człowiek nie jest w stanie się wyzwolić od nieszczęść, od ograniczeń, od zła, które jest nieusuwalną częścią ludzkiego życia. Można je zmniejszyć, eliminować, ale trzeba mieć świadomość, że te złe rzeczy będą towarzyszyły człowiekowi („człowiek człowiekowi wilkiem”).

Będąc częścią natury człowiek posiada takie cech jak: egocentryzm, skłonności do zawiści, nawet skłonności do działań destrukcyjnych. Konserwatyści mówią, iż człowiek nie jest istotą racjonalną, chociaż posługuje się rozumem to jednak przy różnych wymogach życiowych, osobistych czy politycznych, kieruje się również in­stynktami, emocjami i innymi pozaracjonalnymi pobudkami.

W swych działaniach człowiek powinien szukać wskazówek w religii i odwoływać się do autorytetów (dlatego konserwatyści postulują szacunek do autorytetów). Państwo, Kościół, rodzina umożliwiają „kierowanie” zachowaniem jednostki. Jednostkę kreuje, wychowuje społeczeństwo, po­maga w tym państwo, Kościół, tradycja, historia, zakorzenienie się w procesie dziejowym.

Społeczeństwo i państwo

Wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki, kształtuje osobowość człowieka, przesądza o sposobie jego ist­nienia i zasadach moralnych. Społeczeństwo kształtuje i rozwija się w sposób naturalny przez ewolucyjną adaptacyjność czyli poprzez adopcję do zmieniającej się obiektywnie rzeczywistości. Społeczeństwo jest ograniczoną całością, stanowiącą powiązania rodzinne i lokalne poprzez historyczne doświadczenia narodów, społeczeństw, państw, ale jednocześnie jest zbiorem zatomizowanych jednostek (ujęcie liberałów), jednostek wyobcowanych. Społeczeństwo jest wspólnotą osadzoną w wartościach, które są łącznikiem między pokoleniami, buduje tożsa­mość. Krytycznie odnoszą się do centralizmu i nadmiernie rozbudowanej administracji państwowej (biurokracja niszczy życie stowarzyszeniowe, rozbija więzi społeczne, atomizuje społeczeństwo, niszczy ducha inicjatywy). Społeczeństwo prowadzi do zaradności zbiorowej, odciąża od ingerencji w sprawy, które jednostka powinna wykonywać samodzielnie. Społeczeństwo to istota zhierarchi­zowana, w której działa prawo naturalne - jednostki mocniejsze eliminują jednostki słabsze (pewne elementy darwinizmu - Lorentz - w społeczeństwie są naturalni przywódcy tak jak w świecie zwierząt).

Konserwatyści krytykują społeczeństwo masowe, w którym zanika poszanowanie dla tradycji.

13/40. Współczesna socjaldemokracja wobec idei wolności, własności i sprawiedliwości społecznej.

Socjaldemokracja, ruch społeczny zapoczątkowany przez robotników zmierzający początkowo do zastąpienia kapitalizmu socjalizmem, a następnie do uspołecznienia gospodarki rynkowej i zmniejszenia nierówności społecznych.

W XX wieku europejskie partie socjaldemokratyczne opierały swe programy na keynesowskiej ekonomii i polityce ekonomicznej zmierzającej do pełnego zatrudnienia i państwa dobrobytu. Oznaczało to rezygnację z hasła upaństwowienia własności. Celem stało się reformowanie kapitalizmu w kierunku zapewnienia każdemu prawa do pracy, równości szans w dostępie do oświaty, kultury, ochrony zdrowia, większej równości dochodów. Jednocześnie partie te przestały się uważać tylko lub głównie za partie klasowe klasy robotniczej, starając się reprezentować interesy większości społeczeństwa. Najdalej w tym kierunku zdołały pójść partie socjaldemokratyczne krajów skandynawskich, jako partie rządzące doprowadziły one do takich przeobrażeń w gospodarce i życiu społecznym, że często określa się ustrój tych krajów jako socjalistyczny. W ciągu kilku dziesięcioleci utrzymywały one bezrobocie na minimalnym poziomie (np. w Szwecji ok. 2%), zapewniały bezpłatne świadczenia zdrowotne i bezpłatną oświatę wszystkich szczebli oraz bardzo wysoki i powszechny poziom zabezpieczenia emerytalnego. Zachowały przy tym mechanizm rynkowy i prywatną własność.

14/40. Miejsce chrześcijańskiej demokracji w życiu politycznym Europy i Polski

Chrześcijańska demokracja - nurt w myśli politycznej i społecznej, który pojawił się pod koniec XIX wieku jako odpowiedź myśli katolickiej na rosnące wpływy socjalizmu, ateistycznego w swym charakterze, a skrytykowanego w papieskiej encyklice Rerum novarum (papież Leon XIII). Nazwa "chrześcijańska demokracja" po raz pierwszy została użyta przez księdza Antoine'a Pottiera, następnie zaakceptował ją papież Leon XIII. Myśliciele katoliccy poczęli zdawać sobie sprawę, że Kościół katolicki może utracić wpływ na robotników, jeżeli nie zaproponuje atrakcyjnej i jednocześnie konkurencyjnej doktryny politycznej wobec socjalistycznej wizji porządku społecznego. Tworząc doktrynę chrześcijańskiej demokracji czerpano z dwóch źródeł: społecznej nauki Kościoła katolickiego oraz kierunku filozoficznego zwanego personalizmem.

Z punktu widzenia chrześcijańskiej demokracji człowiek postrzegany jest jako członek wielu wspólnot, z których najważniejsza jest rodzina, następnie wspólnota lokalna (wiejska, sąsiedzka, gminna itd.), wspólnota narodowa, a także wspólnoty religijne, kulturalne, zawodowe i inne. Podstawą postępowania jednostki powinny być wartości moralne. Dla chrześcijańskich demokratów istotną wartością jest człowiek stworzony przez Boga na Jego obraz i podobieństwo, wyposażony w wolność, świadomość i elementarne prawa, z których istotne jest prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Wśród priorytetowych wartości wymienia się - obok poszanowania życia i instytucji rodziny - także pracę, własność prywatną, solidarność i odpowiedzialność. Zasady solidaryzmu społecznego i dobra wspólnego powinny być zaporą przed egoizmem klasowym.

Ustrojem politycznym propagowanym przez chrześcijańskich demokratów jest demokracja, która szczególny nacisk kładzie na rozwój wszelkich form samorządności lokalnej i zasadę pomocniczości. Wynika to z poglądu, że na najniższych szczeblach życia publicznego najpełniej może być realizowany ideał solidaryzmu społecznego. W dziedzinie polityki gospodarczej chrześcijańscy demokraci są autorami koncepcji społecznej gospodarki rynkowej. Jest to model, który w pełni respektuje własność prywatną, ale jednocześnie uwzględnia potrzebę umiarkowanej ingerencji państwa w sferę socjalną. W takim duchu sformułowany jest na przykład program polityczny największej na świecie partii chrześcijańskich demokratów - niemieckiej CDU (Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej).

Chrześcijańscy demokraci nie walczą o ścisłe połączenie religii i państwa oraz akceptują rozdział Kościoła i państwa. Część chadeków akceptuje także rozwody, legalizację aborcji i formalne związki osób tej samej płci.

Znaczenie polityczne

Partie, które można zaliczyć do nurtu chadeckiego w większości powstały dopiero po drugiej wojnie światowej, kiedy nastąpiło zbliżenie partii katolickich i protestanckich. W praktyce politycznej Europy Zachodniej chrześcijańska demokracja doszła do ogromnego znaczenia politycznego. Ugrupowania wprost określające się jako chadeckie lub ideowo pokrewne chadecji przez wiele lat rządziły lub odgrywały istotną rolę:

• we Włoszech Chrześcijańska Demokracja - obecnie Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna - CDU i Chrześcijańsko-Demokratyczne Centrum - CCD;

• w Niemczech - Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna - CDU i Unia Chrześcijańsko-Społeczna - CSU;

• w Belgii - Partia Socjalno-Chrześcijańska - PSC i Chrześcijańska Partia Ludowa - CVP;

• w Austrii - Austriacka Partia Ludowa (OeVP);

• w Holandii - Chrześcijański Apel Demokratyczny (CDA);

• na Ukrainie - Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (ХДС);

• w Szwajcarii - Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa Szwajcarii (CVP);

15/40. Źródła niepodległości Polski w 1918 roku.

1)orientacje polityczne

- prorosyjska- endecja z Romanem Dmowskim, która opowiadała się za zjednoczeniem pod berłem rosyjskim z szeroka autonomią

-proaustriacka- niepodległościowa z Piłsudzkim na czele , powstanie niepodległej Polski

- orientacja rewolucyjna - SDKPiL przekształcenie wojny w rewolucję, obalenie caratu.

2)umiędzynarodowienie sprawy polskiej:

- akt 5 listopada 1916 - cesarz Niemiec i Austro - Węgier poszukując rekrutów do swoich armii zapowiedzieli powstanie powstanie samodzielnego państwa polskiego

-oświadczenie Thomasa wodorowa Wilsona z 8 I 1918 roku - 13 punkt- powinno powstać niepodległe państwo polskie

- brytyjski premier Lloyd George - niepodległa Polska stanowi konieczność dla bytu Europy Zachodniej

-3 III 1918 rok( po rewolucji w Rosji) pokój Brzeski - unieważnienie wszystkich międzynarodowych układów rządu carskiego, w tym rozbiorowego Polski - Rosja zrzeka się ziem polskich

3) powstawanie lokalnych ośrodków władzy, które organizowały polską administrację

- Rada Narodowa księstwa Cieszyńskiego 19X 1918

- Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie 28 X 1918

- Rada Regencyjna 1917, w X 1918 wydała manifest o niepodległości Polski, powołał rząd Józefa Świerzyńskiego, oddała władzę Piłsudzkiemu w XI

- Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej powstał w Lublinie 6/7 XI 1918, I. Daszyński na czele, ( w rządzie przedstawiciele PPS, PPSD, PSL Wyzwolenie) dnia 7 XI rząd lubelski wydał manifest do ludu polskiego o przejęciu władzy do czasu zwołania Sejmu ustawodawczego- ustąpił po rozmowach z Piłsudzkim

- XI 1918 wraca do Polski Piłsudzki, misję utworzenia rządu powierzył Moraczewskiemu, 18 XI 1918 taki rząd powstał- 16 I 1919 rząd Padarewskiego

16/40. Znaczenie pierwszej wojny światowej dla sprawy polskiej.

Wybuch I Wojny Światowej spowodował, że po dwóch stronach barykady stanęły Rosja i Austro-Węgry wraz z Niemcami. Polacy opowiadali się po jednej lub drugiej stronie, licząc, że dzięki temu uda im się odzyskać niepodległość. Dzięki umiędzynarodowieniu sprawy polskiej , zaangażowaniu Polaków ta niepodległość po 123 latach zaborów stała się faktem.

1)konferencja w Wersalu 28 VI 1919 - stronę polską reprezentowali I.Padarewski, R.Dmowski, W.Grabski, E.Romer.

-decyzje: Polska odzyskała Wielkopolskę( dzięki powstaniu wielkopolskiemu), ziemię chełmińską, Pomorze Gdańskie bez Gdańska( wolne miasto, ale reprezentowane przez Polaków), na Górnym Śląsku, Warmii, Mazurach i Powiślu miały się odbyć plebiscyty

Walki o granice

-Górny Śląsk- 3 powstania śląski( 1919, 1920, 1921) przyczyniły się do tego że Liga Narodów podzieliła GŚ Polsce przyznając 1/3 obszaru plebiscytowego

-plebicsyty na Warmii, Maz i Powiślu Przegrała Polska

- o granicę wsch z Ukrainą - na mocy porozumienia Piłsudzkiego z Petlurą z 1920 roku Polska uznała niepodległość Ukr a ta zrzekła się galicji wsch i części Wołynia

- z Rosją- tu cud na Wisła 1920 - zwycięstwo Polaków - 1921 pokój w Rydze na mocy którego ustalono granicę wzdłuż Dźwina- Zbrucz i Rosja miała zapłacić Polsce odszkodowanie.

Ostatecznie powierzchnia ta wynosiła 388, 6 tys. km z liczbą ludności - 27 mln.

17/40. Ewolucja ustroju Polski w latach 1918 - 1939.- II Rzeczypospolita

System władzy w II Rzeczypospolitej Polskiej (1918-1939) określony został do 1926 r. jako republika demokratyczna z wielopartyjnym systemem parlamentarno-gabinetowym. Po zamachu stanu zw.również przewrotem majowym, który miał miejsce 12-15 maja 1926 ustrój uległ poważnej modyfikacji, w wyniku czego został przekształcony w system prezydencko-autorytarny (zw. sanacją).

Za jej formalny początek przyjmuje się 11 listopada 1918 r. kiedy to władzę wojskową w Warszawie objął Józef Piłsudski. Za jej koniec można uznać przekazanie władzy przez prezydenta Ignacego Mościckiego Polskiemu Rządowi na Uchodźstwie, które miało miejsce 25 września 1939 r. lub też przekroczenie granicy kraju przez Rząd Rzeczypospolitej 17 września 1939 r.

1. KONSTYTUCJA MARCOWA- 17 III 1921

Wprowadzała ustrój republiki demokratycznej o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Władzę zwierzchnią (art. 2) przyznawała Narodowi, który nie sprawował jej sam, lecz za pośrednictwem specjalnych organów, zbudowanych zgodnie z Monteskiuszowską koncepcją trójpodziału władz. Władza ustawodawcza to wuizbowy parlament (Sejm i Senat) o pozycji nadrzędnej wobec innych organów Państwa. W określonych przypadkach Izby łączyły się w Zgromadzenie Narodowe, do którego kompetencji należały: wybór Prezydenta i przyjęcie od niego przysięgi. adencja Sejmu trwała 5 lat; kadencja Senatu zaczynała się i kończyła wraz z kadencją Sejmu. Wybory do obu izb były pięcioprzymiotnikowe;

Władza wykonawcza sprawowana była przez premiera, Radę Ministrów, podporządkowanych Sejmowi, oraz Prezydenta, którego decyzje wymagały zatwierdzenia przez rząd. rezydent był wybierany na 7-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością głosów. Miał on prawo odwołać rząd, zwoływać sesje sejmowe, obsadzać funkcje wojskowe, posiadał najwyższą zwierzchność nad siłami zbrojnymi, nie był natomiast dowódcą naczelnym w czasie wojny, mógł jednak wypowiedzieć wojnę i zawrzeć pokój za uprzednią zgodą Sejmu. Prezydenci, którzy byli wykonawcami tej konstytucji to: Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki (po śmierci Narutowicza i ustąpieniu Wojciechowskiego obowiązki Prezydenta dwukrotnie pełnił Marszałek Sejmu Maciej Rataj).

Konstytucja kwietniowa 23 IV 1935

Wprowadzała ustrój prezydencko - autorytarny. Władzę ustawodawczą sprawował parlament. Zwiększyły się uprawnienia Senatu kosztem Sejmu. Władzę wykonawczą sprawował prezydent - na nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy państwa. Pod jego zwierzchnictwem był rząd, parlament, armia, sądy. Był wybierany na 7 lat w wyborach powszechnych.

18/40. Znaczenie drugiej wojny światowej dla sprawy polskiej.

II wojna światowa - największy konflikt zbrojny w historii świata, trwający od 1 września 1939 do 2 września 1945 (w Europie do 8 maja 1945), obejmujący zasięgiem działań wojennych prawie całą Europę, wschodnią i południowo-wschodnią Azję, północną Afrykę, część Bliskiego Wschodu i wszystkie oceany. Z wojny obronną ręką wyszły głównie ZSRR oraz Stany Zjednoczone, które można powiedzieć ustanowiły nowy ład Mn - zimną wojnę.

TEHERAN

28 listopada 1943 - 1 grudnia 1943 w Teheranie) - spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i ZSRR Józefa Stalina. W sprawie polski ustalono kwestie:

- kwestia przyszłych polskich granic. Churchill stwierdził, że Polska powinna znajdować się pomiędzy linią Curzona a Odrą, a w jej skład powinny wchodzić także Prusy Wschodnie oraz ziemia opolska. Pozostali uczestnicy w zasadzie zgodzili się z tym pomysłem, zastrzegając jednak, że do sprawy trzeba będzie jeszcze powrócić i teraz nie zapadną żadne wiążące decyzje w tej sprawie.

JAŁTA

4 do 11 lutego 1945, zwana także krymską - spotkanie przywódców koalicji ZSRR Józefa Stalina, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta

- Na obrady powróciła kwestia Polski, jej przyszłych granic i rządu. Wszyscy przywódcy zgadzali się co do wschodniej granicy, która miała przebiegać na linii Curzona, a jedynie Roosevelt zaproponował nieznaczną modyfikację na południowym odcinku, aby Lwów należał do Polski. Nie uzyskało to jednak poparcia pozostałych polityków. Kwestię granicy zachodniej, mimo że omawiano ją po raz kolejny, przełożono na inna okazję. Zgodzono się jednak, że Polska powinna otrzymać znaczny przyrost terytorium na zachodzie i północy.

Więcej sporów wzbudziła kwestia przyszłego rządu polskiego. Był to czas, kiedy działały dwa rządy - jeden w Londynie, drugi w Warszawie. Pierwszy nie był uznawany przez ZSRR, drugi nie był uznawany przez Zachód. W toku dyskusji nastąpiło jednak znaczne zbliżenie stanowisk poszczególnych państw i zdecydowano się utworzyć wspólny rząd, w skład którego wchodziliby politycy z obu dotychczasowych ośrodków władzy. Nowy twór miał się nazywać Polski Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej.

POCZDAM

7 lipca 1945 - 2 sierpnia 1945 w Poczdamie - spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej: prezydenta USA Harry'ego Trumana (który zastąpił zmarłego w kwietniu tego roku Franklina Delano Roosevelta), premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, którego w trakcie konferencji zastąpił od 28 lipca nowy premier tego państwa Clement Attlee, i sekretarza generalnego Związku Radzieckiego Józefa Stalina.

- Ostatnia kwestia była sprawa polskiej granicy zachodniej. Wszyscy zgadzali się, że na wschodzie ma przebiegać wzdłuż linii Curzona, ale co do zachodniej granicy istniały rozbieżności pomiędzy aliantami. ZSRR jasno obstawał przy tym, co ustalono w Jałcie, czyli granicy na Odrze, a bardziej na południu także i na Nysie Łużyckiej. Churchill nie chciał aż takiego przyrostu terytorialnego Polski na zachodzie, obawiając się, że za bardzo podkopie to sytuację gospodarczą Niemiec. Ostatecznie decyzję w tej kwestii Wielka Brytania uzależniła od odpowiedzi polskiego rządu na szereg pytań postawionych przez przedstawicieli brytyjskich. Pytania te dotyczyły wolnych wyborów, praw obywatelskich, stosunku władz do Polaków powracających zza granicy, łączności lotniczej Warszawy z Londynem. Obecni w Poczdamie przedstawiciele Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej udzielili odpowiedzi na wszystkie dręczące Brytyjczyków kwestie, a ci ostatecznie zgodzili się co do granicy na Odrze i Nysie, zastrzegając, że końcowe porozumienie w tej sprawie będzie musiało być podpisane na konferencji pokojowej.

19/40. System polityczny PRL.

Opierał się na konstytucji uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy dnia 22 lipca 1952, weszła w życie 23 lipca 19522 roku. Początkowo stwierdzała że Polska jest państwem demokracji ludowej, a PZPR przewodnia siłą społeczeństwa. Zasadniczą kwestią było odstąpienie od zasady trójpodziału władzy na rzecz jednolitości władzy państwowej- Sejm, Rada Państwa i rady narodowe, oraz organy „administracji państwowej” - rząd i ministerstwa. Rozróżnienie to zacierało granice pomiędzy ich kompetencjami.
Utrzymano instytucje Rady Państwa, jako najwyższego organu zwierzchniego rad narodowych w myśl radzieckiego „centralizmu demokratycznego”. Jej skład, liczący początkowo 15 osób, był wybierany przez Sejm. Na jej czele stał przewodniczący, którym był stale przedstawiciel PZPR. Pełniła swoje obowiązki po upływie kadencji parlamentu do momentu wyboru jej nowego składu. Do jej kompetencji należało : zarządzanie wyborów do Sejmu, zwoływanie jego sesji, ustalanie powszechnie obowiązującej wykładni ustaw, wydawanie dekretów z mocą ustawy, mianowanie i odwoływanie przedstawicieli PRL w innych krajach, ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych oraz wprowadzanie stanu wojennego.
Naczelny organ administracji państwowej - rząd PRL - powoływał i odwoływał Sejm. Nie określono jednak sposobu, w jaki miało się to dokonywać, co dawało ogromne pole manewru wobec rządu ze strony kierownictwa PZPR lub w ogóle Kremla. Nie określono również zasad odpowiedzialności ministrów, a ich akty prawne mogła uchylić Rada Ministrów. Rozdział o sadzie i prokuraturze powtarzał zasady prawa o ustroju sądów powszechnych i prokuraturze. Prokuratura miała czuwać w szczególności nad ściganiem przestępstw godzących w ustrój, bezpieczeństwo i niezawisłość PRL.
Bardzo rozbudowany został w konstytucji rozdział o prawach i obowiązkach obywateli. Zagwarantowano nawet prawo zwracania się do wszystkich organów państwa ze skargami i zażaleniami. Wszystkie swobody obywatelskie pozbawiono gwarancji, a korzystanie z nich obwarowano spełnianiem obowiązków obywatelskich, takich jak : przestrzeganie „socjalistycznej dyscypliny pracy”, strzeżenie tajemnicy państwowej i likwidacji klas społecznych żyjących z wyzysku.

Tekst konstytucji był wielokrotnie nowelizowany przed rokiem 1989. niezwykle zróżnicowana była treść, zakres i trwałość dokonywanych zmian w tekście ustawy zasadniczej. Wymaga podkreślenia, że żadna, z 16 nowelizacji dokonanych przed 89' nie zmieniła naczelnych zasad ustrojowych.
Jedną z ważniejszych była nowelizacja z 1954 r. wprowadzająca gromady i osiedla w miejsce gmin, jako najniższe jednostki podziału administracyjnego państwa. Stosunkowo trwałe zmiany były także wynikiem nowelizacji z 1975 r. wprowadzającej dwustopniowy podział administracyjny, przez likwidacje powiatów. Po wprowadzeniu stanu wojennego nowelizacją z 1982 r. wprowadzono Trybunał Stanu i Trybunał Konstytucyjny. W tym samym czasie określono organizacje i kompetencje Trybunału Stanu. Powstał organ orzekający o winie i pociągający do odpowiedzialności konstytucyjnej osoby sprawującej najwyższe funkcje w państwie. W 1985 r. Sejm podjął uchwałę określającą szczegółowy tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

20/40. Przyczyny i skutki przełomu ustrojowego w Polsce w 1989 roku.

Przyczyny

- masowe strajki w całym kraju np. na Wybrzeżu, w Lublinie, Górny Śląsk (1980)

- narastający kryzys gospodarczy, rosnące zadłużenie zagraniczne Polski, podwyższenie cen żywności

- utworzenie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność

- w październiku 1981 I sekretarzem KC PZPR został Wojciech Jaruzelski. 13 grudnia 1981 Rada Państwa, nielegalnie (nawet w rozumieniu prawa PRL, gdyż nie mogła podejmować decyzji w trakcie sesji Sejmu) wprowadziła stan wojenny na obszarze całego kraju. Ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, której przewodniczącym został gen. Wojciech Jaruzelski. Rozpoczęło się tłumienie siłą dążeń niepodległościowych Polaków.

SKUTKI

- Okrągły Stół - rozmowy prowadzone od II do IV1989 roku przez przedstawicieli władz PRL, opozycji i Kościoła, w wyniku których rozpoczęła się transformacja ustrojowa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Postanowienia

• utworzenie Senatu z liczbą 100 senatorów; wybory większościowe (po 2 senatorów z każdego województwa, a w woj. warszawskim i katowickim po 3);

• parytetowe wybory do Sejmu - 65% miejsc (299 mandatów) miało być zagwarantowane dla PZPR, ZSL i SD (60%) oraz dla prokomunistycznych organizacji katolików - PAX, UChS i PZKS (5%). Ważny jest fakt, iż liczbę 299 podzielono na 264 i 35 z czego pierwsze były obsadzane w wyniku wyborów w okręgach wielomandatowych, a drugie z tzw. listy krajowej, na której znajdowali się najbardziej znani przedstawiciele partyjni; o pozostałe 35% miejsc (161 mandatów) mieli walczyć w wolnych wyborach kandydaci bezpartyjni;

• utworzenie urzędu Prezydenta PRL; wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe na 6-letnią kadencję;

• zmiana Prawa o stowarzyszeniach, która umożliwiłaby rejestrację Solidarności;

• dostęp opozycji do mediów (np. raz w tygodniu półgodzinna audycja w TVP, reaktywowanie "Tygodnika Solidarność");

• przyjęcie "Stanowiska w sprawie polityki społecznej i gospodarczej oraz reform systemowych" jednak bez większych konkretów w sprawie reform gospodarczych.

W sierpniu 1989 r. ukształtował się sojusz polityczny (KO "S", ZSL, SD), w którego wyniku powołano nowy rząd z Tadeuszem Mazowieckim na czele z udziałem przedstawicieli PZPR.

Jako datę kończącą okres Polski Ludowej można przyjąć 29 grudnia 1989 roku, kiedy dzień uchwalenia ustawy o zmianie Konstytucji PRL, w której m.in. zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolitą Polską (weszła w życie od 31 grudnia 1989), bądź datę 4 czerwca 1989 roku - datę pierwszych, częściowo wolnych wyborów (data taka jest związana też ze słynnym, wygłoszonym nieoczekiwanie 28 października 1989 r. w Dzienniku TVP oświadczeniem znanej aktorki Joanny Szczepkowskiej "Proszę państwa, 4 czerwca 1989 roku skończył się w Polsce komunizm" - oświadczenia przyjętego wówczas niejednoznacznie, a po latach uznawanego za symboliczne).

21/40 Pojęcie ładu międzynarodowego.

Ład międzynarodowy to porządek światowy wyznaczany przez stan stosunków między państwami i innymi podmiotami stosunków międzynarodowych. Jest to termin umowny, trudno bowiem mówić w praktyce o ukształtowanym ładzie międzynarodowym. Stosunki międzynarodowe zawsze zawierają elementy anarchii i porządku. Można wskazać na różne formy ładu międzynarodowego, np. hegemonię lub dominację jednego państwa, podział wpływów (koncert mocarstw w XIX/XX w.) czy wykształcenia się dwóch tylko potęg.

Dla określenia zasad ładu międzynarodowego mogą mieć znaczenie zawarte umowy, tak więc po I wojnie światowej mówiono o ładzie wersalskim, po II wojnie światowej o ładzie jałtańsko-poczdamskim (jałtańska konferencja, poczdamska konferencja) , dominacja USA i ZSRR wytyczyła ład dwubiegunowy, który był zwany też ładem zimnowojennym.

W zakres ładu międzynarodowego wchodzi głównie system bezpieczeństwa międzynarodowego, po II wojnie światowej wyznaczany był on przez równowagę sił, przede wszystkim w zakresie broni jądrowej, a także ład gospodarczy, ład informacyjny, ład ekologiczny, kulturalny. Od początku lat 90. pojawiło się więc pytanie o kształt nowego ładu międzynarodowego i możliwości jego stworzenia. Nierealne są koncepcje hegemonii lub rządu światowego, stąd dominuje pogląd o konieczności uzyskania równowagi i stabilizacji w świecie przez wielowymiarowe działania, wzmacnianie systemu organizacji międzynarodowej, powiększanie liczby trwałych powiązań między państwami opartych na współpracy, odpowiedzialność za rozwój sytuacji przez wielkie mocarstwa, które w optymistycznym wariancie kreowałyby wokół siebie strefę stabilizacji przez regionalną integrację i rozwiązywanie konfliktów z wyprzedzeniem oraz zgodnie z prawem międzynarodowym. Pesymistyczny wariant, w którym porządek światowy oparty jest na współzawodnictwie, eskalacji konfliktów, protekcjonizmie, próbie sił i zdobycia absolutnej przewagi, musi oznaczać nieuchronnie niemożność rozwiązania globalnych problemów i łatwe do przewidzenia skutki dla międzynarodowego i regionalnego pokoju.

22/40 Procesy globalizacji- ich istota, specyfika i skutki.

Globalizacja jest pojęciem używanym aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub “wolnym handlem”. W szerszym znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej.

Obecnie można wyróżnić trzy główne obszary globalizacji: gospodarczy, kulturowy i polityczny.

Podstawowe cechy współczesnej fazy globalizacji to:

1. Dwukrotnie szybszy wzrost obrotów światowego handlu niż produkcji.

2. Systematycznie i znaczne zwiększanie się globalnych przepływów kapitałowych.

3. Narastanie strumienia migrującej ludności.

4. Szybkie rozprzestrzenianie się nowych technologii.

5. Posocjalistyczna transformacja systemowa (liberalizacja - otwarcie - integracja).

6. Zmiany kulturowe i przenikanie się rozmaitych wartości.

W wymiarze gospodarczym globalizacja oznacza rozszerzanie się systemu kapitalistycznego na coraz większy obszar kuli ziemskiej oraz transformację lokalnych gospodarek w jeden "globalny" system.

Globalizacja w wymiarze kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa.

W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje międzynarodowe jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność państw narodowych. W tym kontekście często wymienia się również Unię Europejską.

23/40 Ewolucja więzi transatlantyckich po zimnej wojnie

Po zakończeniu zimnej wojny Stany Zjednoczone Ameryki Północnej stały się dla Polski niezwykle ważnym partnerem. W exposé premiera pierwszego niekomunistycznego rządu - Tadeusza Mazowieckiego, wygłoszonym we wrześniu 1989 r. Stany Zjednoczone zostały wymienione jako państwo, z którym Polska chce rozwijać dobre stosunki, by jak najszybciej nadrobić zaległości z przeszłości.

Od początku lat 1990. Stany Zjednoczone jawiły się władzom w Warszawie oraz polskiemu społeczeństwu jako zwycięzca zimnej wojny, mocarstwo światowe, które może pomóc Polsce w jej transformacji ustrojowej: politycznej oraz gospodarczej, a także w zapewnieniu nowego modelu bezpieczeństwa europejskiego. Kiedy w 1992 r. stało się jasne, iż priorytetowym celem Rzeczypospolitej Polskiej (RP), obok uzyskania członkostwa we Wspólnocie Europejskiej, jest akcesja do Sojuszu Północnoatlantyckiego stosunki z Waszyngtonem nabrały jeszcze większego znaczenia. Stopniowo rola Stanów Zjednoczonych w koncepcji polityki zagranicznej RP zajmowała coraz silniejszą pozycję, tak że w końcu relacje te zwykło określać się mianem strategicznego partnerstwa. We wrześniu 2004 r. sekretarz stanu Richard Armitage oraz wiceminister spraw zagranicznych Adam Daniel Rotfeld zainaugurowali Dialog Strategiczny między Polską i USA.

24/40. Teoria integracji europejskiej.

1. federalizm

- rowinęła się i uzyskała poparcie po II wojnie św.

- zakładała docelowe utworzenie federalnego państwa związkowego

- w skład weszłyby państwa przekazując duża część swoich uprawnień instytucjom Mn, spełniającym funkcje rządu federalnego

-prymat integracji politycznej nad gospodarczą

-opowiada się za ponadnarodowym charakterem integracji na wzór USA

-główni przedstawiciele to K. Adenauer, Monet, Schumann

2)konfederalizm

-w skład weszłyby państwa zachowując swoja suwerenność, niezależność

-europa ojczyzn czyli integracja to współpraca między państwami

-akcentuje wymiar narodowy integracji, odrzuca wszystko co mogłoby naruszyc suwerennośc państwa

- przedstawiciel to de goule

3)funkcjonalizm

- nie powstała jako koncepcja integracji a jako koncepcja sposobu przeciwdziałania konfliktom

- siła napędową jest postęp technologiczny, powoduje zmiany i konieczność dostosowywania się

- proces integracji rozlewa się jako spill - over czyli rozszerzanie współpracy w coraz większej liczbie dziedzin

- przedstawiciel: D. Mittrey

4) neofunkcjonalizm

- stabilność polityczna wynika z homogeniczności społ.,

Integracja jako efekt ścierania się interesów państw

- założenie przekazywania kompetencji ważnym instytucjom

-brak zainteresowania celami, wartościami integracji

- Lindberg, Haas

5) intergovermentalizm

- wyrósł wokół sporu o miejsce państwa w procesie integracji

- odrzuca automatyzm spill-over

- integracja wzmacnia rządy, to efekt gry interesów,

- Moravisik wskazywał tu na dwuetapowość procesu: rządy uzgadniają przekazanie kompetencji, potem instytucje działają

6) teoria współzależności

- rozwinieta w latach 70 przez Kochana i Nya

- integracja europejska jest wyjaśniana przez czynniki które mają globalną naturę

-umieszcza integrację w szerokim kontekście rosnących współzależności Mn,

7)teoria fuzji

- twórca to Wessel

- w procesie integracji mamy doczynienia ze wzrostem ale opartym na cyklach wzmacniających( instytucjonalizacja kolejnych obszarów) i osłabiającymi ( zbyt krótki czas implementacji zmian lub przekraczanie kompetencji przez instytucje)

25/40 Źródła europejskiego prawa wspólnotowego.

Prawo wspólnotowe - prawo składające się na system prawny Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej. Całość dorobku prawnego Unii Europejskiej, łącznie z np. orzeczeniami ETS, nosi nazwę acquis communautaire.

Źródła prawa wspólnotowego

Z grubsza rzecz biorąc, prawo wspólnotowe dzielimy na prawo pierwotne - stanowione przez państwa członkowskie jako część prawa międzynarodowego, oraz prawo wtórne - stanowione przez organy wspólnotowe. W razie konfliktu, pierwszeństwo przysługuje zawsze prawu pierwotnemu.

Prawo pierwotne

Prawo pierwotne znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 48 Traktatu z Maastricht.

• traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej

• umowy zawarte między państwami członkowskimi zmieniające i uzupełniające traktaty założycielskie

• traktaty akcesyjne

• postanowienia Rady, gdy jej członkowie działają jako przedstawiciele państw członkowskich

Częścią prawa pierwotnego są również załączniki (w formie protokołów) dołączone do wyżej wymienionych umów. Nie mogą to być natomiast deklaracje i umowy (nie mają mocy wiążącej).

Prawo wtórne

Prawo wtórne jest tworzone przez organy Wspólnot na podstawie prawa pierwotnego. Składa się ono z ogromnej liczby aktów prawnych, z których każdy należy do jednej z pięciu kategorii:

• rozporządzenia - mają zasięg ogólny i nie mają sprecyzowanego adresata; nie można ich zmieniać ani uchylać się od ich stosowania

• dyrektywy - są wiążące co do rezultatu - zobowiązują wszystkie państwa członkowskie do wydania odpowiednich aktów prawnych; pozostawiając jednak owym państwom wybór środków

• decyzje - mają charakter indywidualny, w całości są wiążące dla adresata; mogą być kierowane do instytucji, jak też osoby fizycznej

• opinie - nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny, często stosowane w postępowaniu między organami wspólnot;

• zalecenia - nie mają mocy wiążącej, sugerują podjęcie określonych działań.

Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje są wydawane przez Radę Unii Europejskiej, niekiedy przy współudziale Parlamentu Europejskiego (procedury współpracy i współdecydowania). Wyłączna inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie przysługuje Komisji Europejskiej (wyjątkiem jest prawo Parlamentu do opracowania projektu jednolitej ordynacji wyborczej do PE).
Szczególny rodzaj rozporządzeń, tzw. rozporządzenia wykonawcze, są wydawane przez Komisję Europejską. W hierarchii aktów prawnych stoją one niżej od zwykłych rozporządzeń, mogą je jednak zmieniać, jeśli w rozporządzeniu na podstawie którego zostało wydane rozporządzenie wykonawcze zapisano taką możliwość.
Opinie i zalecenia może wydawać każdy z organów unijnych. Oprócz wyżej wymienionych aktów prawnych istnieje też wiele rodzajów aktów nienazwanych w traktatach, lecz mogących mieć niekiedy moc wiążącą. Są one nazywane aktami sui generis. Noszą one rozmaite nazwy: oświadczenie, deklaracja, program działania, protokół, rezolucja, konkluzje, wnioski, wspólne działanie, komunikat, obwieszczenie.

Konstytucja Europejska ma wprowadzić zupełnie nowy porządek prawny.

26/40. Prawa człowieka.

Prawa człowieka - prawa należne każdemu człowiekowi bez wzgl.du na rasę, wyznanie, poglądy polityczne, wiek zawód płeć, pochodzenie społeczne. Prawa te są:

- przyrodzone- człowiek nabywa od urodzenia, niektóre nawet prze4d urodzeniem

- powszechne- przysługują każdej osobie

- niezbywalne - nie można ich się zrzec

- nienaruszalne - nie można człowieka pozbawić tych praw

3 generacje:

1. - to najważniejsze prawa do życia wolności i własności SA to prawa podstawowe wynikające z natury ludzkiej, przyrodzonej jego godności, niezależnie od tego jaki stan prawny obowiązuje w danym państwie

2. generacja- prawa społeczne, gospodarcze, kulturalne zapewniające byt materialny oraz rozwój fizyczny i duchowy np. Pr. do pracy , nauki

3 generacja - to prawa tzw pozytywne, wymagają one współpracy międzynarodowej państw, społeczeństw oraz organizacji ich podmiotem są narody, państwa a nie jednostki i grupy ludzkie Pr do pomocy humanitarnej, komunikowania się, pokoju, ochrony środowiska, rozwoju, wspólnego dziedzictwa ludzkości.

27/ 40. Zasada pomocniczości w funkcjonowaniu współczesnych państw i społeczeństw.

Zasada pomocniczości - inaczej zasada subsydiarności. To jeden z kluczowych elementów programowych współczesnej katolickiej myśli kościelnej dotyczącej sfery państwowej. Sprowadza się on do poglądu, który głosi że obowiązkiem społeczności jest wspomaganie jej części składowych w naturalnym rozwoju. Istotnym założeniem jest zakres tej pomocy: społeczność nie może ingerować w sprawy, z którymi poszczególne jednostki są w stanie poradzić sobie same, a jedynie tam gdzie pomoc jest niezbędna.

W praktyce oznacza to akceptację interwencjonizmu państwowego w chwili gdy zmierza on ku stwarzaniu warunków dobrego życia dla wszystkich członków społeczności, potępienie nadmiernego rozwarstwienia struktury społecznej, uznanie działań na rzecz ochrony praw jednostek do udziału w życiu publicznym za obowiązek kościoła oraz przyznanie specjalnych praw rodzinie.

Kluczową rolę zasada subsydiarności odgrywa w gospodarce, gdzie oznacza ona wyważenie pomiędzy leseferyzmem a interwencjonizmem państwowym.

Wyrazem zasady pomocniczości w stosunkach międzynarodowych był Traktat o Unii Europejskiej w Maastricht z 1992 roku, na mocy którego określono, że Unia ma prawo działać tylko w interesie wszystkich państw wspólnoty i tylko w takich przypadkach, gdy dany kraj nie jest w stanie samodzielnie zrealizować postawionego zadania.

Zasada ta oznacza także (w polityce) to, że szczebel wyższego rzędu zajmuje się sprawami, które wykraczają poza możliwości władzy niższego rzędu. np:. Województwo "finansuje" sprawy Powiatu. Powiat Gminy

28/40. System źródeł prawa w Konstytucji RP z 1997r.

Rozdział III. Źródła Prawa

Art. 87.

1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Art. 88

1. warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.

2. zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.

3. Umowy między. ratyfikowane za uprzednia zgoda wyrażone w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.

29/40 System wyborczy w Polsce po 1989 roku

Częściowo wolne wybory odbyły się 4 czerwca 1989 r. Zgodnie z ustaleniami Okrągłego Stołu w wolnych wyborach wybrano wszystkich senatorów oraz 35% posłów (tzw. Sejm kontraktowy), pozostałe miejsca zagwarantowane były dla PZPR i partii sojuszniczych. Wybory te uznaje się często za początek III Rzeczypospolitej, w której odbywają się całkowicie wolne wybory pięcioprzymiotnikowe.

Cechy wyborów pięcioprzymiotnikowych:

• zasada tajności - głosowanie przebiega w odseparowaniu, jest anonimowe, a karty do urn wrzuca się osobiście,

• zasada bezpośredniości - wyborcy w drodze głosowania sami - bez żadnego pośrednictwa - przesądzają w sposób ostateczny i decydujący o składzie wybieranego organu. Wybory bezpośrednie określane są mianem wyborów jednostopniowych, w odróżnieniu od wyborów pośrednich, gdy głosowanie jest dwu- bądź wielostopniowe,

• zasada równości - każdy wyborca dysponuje jednakową liczbą głosów (równość formalna), o jednakowej wadze i znaczeniu (równość materialna),

• zasada powszechności - zakaz stosowania cenzusów wyborczych, każdy obywatel ma zarówno czynne, jak i bierne prawo wyborcze,

• zasada proporcjonalności - każda z partii otrzymuje mandaty w stosunku proporcjonalnym do liczby uzyskanych głosów.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, iż "wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym", są więc pięcioprzymiotnikowe.
Wybory do Senatu natomiast "są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym". Wyboru senatorów dokonuje się według zasady większościowej, nie ma więc formalnego zastosowania zasada proporcjonalności. Nie ma natomiast wymagania, by były one równe

30/40. Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce

Trzy ustawy kształtują obecnie model samorządu terytorialnego w Polsce, są to:

- ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 r.,

- ustawa o samorządzie powiatowym z 5 czerwca 1998 r.,

- ustawa o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998 r.

"Ukształtowany na podstawie powyższych ustaw model samorządu terytorialnego w Polsce charakteryzuje się następującymi cechami:

- jest to model trójstopniowy; samorząd istnieje we wszystkich 3 szczeblach zasadniczego podziału terytorialnego kraju (gmina, powiat, województwo),

- jest modelem dualistycznym; przy czym zadania własne samorządu określone zostały za pomocą klauzuli generalnej: do zakres działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Ustawy mogą nakładać na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej zadania te mogą wynikać również z porozumień z organami administracji rządowej,

- ma charakter obligatoryjny; dla wszystkich mieszkańców danej jednostki podziału terytorialnego kraju. Zgodnie bowiem z art.1 ustawy o samorządzie gminnym (podobne postanowienia zawierają pozostałe ustawy samorządowe), ,, mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową",

- ma charakter korporacyjny; mieszkańcy gmin, powiatów i województw podejmują rozstrzygnięcia bezpośrednio lub przez wyłonione przez siebie organy,

- wykonuje zadania publiczne, czyli zadania należące do administracji publicznej, w imieniu własnym, a nie państwa, przy użyciu władztwa publicznego, w sposób samodzielny i samodzielność ta podlega ochronie sądowej,

- posiada osobowość prawną, z czym wiąże się możliwość uczestniczenia w obrocie cywilnoprawnym oraz wyodrębnienie osobnej kategorii praw majątkowych - mienia samorządowego,

- ingerencja państwa w działanie organów samorządu terytorialnego jest ukształtowana odmiennie w zakresie zadań własnych samorządu i zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. W zakresie zadań własnych oparta jest na nadzorze weryfikacyjnym, sprawowanym przez organy administracji rządowej na podstawie kryterium zgodności z prawem. Podstawowym środkiem nadzoru jest stwierdzenie nieważności uchwały organu kolegialnego samorządu. W sprawach zleconych, oprócz kryterium zgodności z prawem, nadzór państwowy jest sprawowany także na podstawie kryteriów celowości, rzetelności i gospodarności, jego zakres i formy są zaś takie same jak przy nadzorze w administracji rządowej."

Obecnie w Polsce mamy szesnaście województw, 314 powiatów oraz 2478 gmin.

31/40 zasada trójpodziału władzy

Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, zaproponowany przez francuskiego myśliciela oświecenia Monteskiusza. Wedle jego założeń władza dzieliła się na:

• władzę ustawodawczą stanowioną przez parlament za pomocą uchwał, które tworzą prawo,

• władzę wykonawczą będącą w rękach króla/monarchy lub rządu, który wprowadza prawo w życie,

• władzę sądowniczą sprawowana przez sądy i trybunały, wydające wyroki na podstawie obowiązującego prawa.

Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej władzy jednej osobie lub instytucji prowadzi do nadużyć. Trójpodział zyskał uznanie jeszcze w XVIII w.

Duży wpływ na teorię Monteskiusza miała koncepcja Marsyliusza z Padwy, o ustroju mieszanym (rządach mieszanych) i suwerenności ludu. Obecnie jest to najbardziej rozpowszechniony system sprawowania władzy na świecie.

32/40 Przykłady systemów religijnych: doktryna, kult, organizacja

Doktryna-Współcześnie doktryną określamy zbiór ogólnie uporządkowanych założeń, twierdzeń, poglądów i przekonań na temat określonej dziedziny wiedzy. W doktrynach znajdujemy różne twierdzenia nawiązujące do dorobku nauki, oraz wnioski wynikające z przyjmowanych założeń światopoglądowych, etycznych, czy moralnych. Dotyczą one przede wszystkim tego co i jak być powinno, czyli określają główne kierunki i cele do jakich należy dążyć oraz mówią jak należy postępować, aby te cele osiągnąć.

Kult-(Jeden z elementów systemu religijnego). wszelkie zachowania i praktyki religijne czynione wobec istoty bądź przedmiotu kultu. Czynności kultowe mają na celu ułatwienie kontaktu oraz wyjednanie przychylności dla człowieka od istot boskich, sił natury czy duchów przodków. Najczęstsze formy kultu stanowią modlitwa, ofiary, rytualne tańce, śpiewy czy inne formy wyrażania wiary. Z kultem religijnym nierzadko wiążą się pielgrzymki do miejsc uznawanych za święte (sanktuariów).

Organizacja-to celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą - by osiągnąć określony cel. Istotą organizacji jest świadomość zasad, reguł, misji, celów oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie działań innych).

33/40. Modele stosunków Państwo - Kościół

4 modele relacji:

1) cezaropapizm - władz świecka dominuje nad kościołem, model ten powstał w 313 roku, od tzw. edyktu mediolańskiego i trwał do śmierci cesarza Niemiec Henryka III w 1056 roku następnie odżył w złagodzonej formie we Francji w XV wieku i trwał do Rewolucji Francuskiej, dziś występujew prawosławiu rosyjskim, wszystkich nurtach protestanckich oraz w wielu religiach egzotycznych np. w Japonii do 1945 roku

2) papcezaryzm -teokracja czyli rządzą wysłannicy Boga lub hierokracja - hierarchia kościelna, odwrotnie do cezaropapizmu władza kościelna dominuje nad świecką

3) rozdział kościoła od państwa - model ten próbował popularyzować już w XIV wieku Wilhelm Kocham, franciszkanin który starał się go zastosować w europie. Obecnie większość państw ma wpisaną tę zasadę do konstytucji.

W Unii Europejskiej funkcjonują 3 modele stosunków między państwem a wspólnotami religijnymi.

1. Ostra separacja. Taki model występuje np. w prawodawstwie Francji i jej konstytucyjnej zasady świeckości państwa Organizacje religijne traktowane są na równi z innymi organizacjami, i nie stoją ponad prawem. Formalno-prawny status organizacji religijnych to rola prywatnych stowarzyszeń kultowych. Obecna polityka osłabia te tendencje, niemniej religię nadal traktuje się jako sprawę sfery prywatnej, a jej wspólnotowy charakter nie jest widziany jako przyczyna do jej wspierania.

2. Przyjazny rozdział. Model ten występuje w prawie wyznaniowym krajów i regionów obszaru języka niemieckiego (Niemcy, Austria, Lotaryngia, francuska Alzacja) oraz w krajach romańskich (Włochy, Hiszpania, Portugalia). Podstawą są dwustronne umowy o charakterze konkordatowym, określające stosunki państwa z Kościołami w duchu omówienia zasad współpracy. Państwo, mimo że nie identyfikuje się z żadnym z wyznań, w konstytucji niekiedy zawiera odniesienie do Boga (tzw. Invocatio Dei). Państwo kieruje się zasadą nieidentyfikacji z określonymi wspólnotami wyznaniowymi, respektuje ich niezależność i autonomię, gwarantuje wolność przekonań i praktyk religijnych. Treścią umów prawnych między państwem, a Kościołem są sprawy edukacji (funkcjonowanie kościelnego szkolnictwa wyższego, konfesyjnych szkół średnich, podstawowych i przedszkoli) oraz niekiedy nauka religii w szkołach publicznych, a ponadto sprawy własnościowe i stosunki z władzami religijnymi.

3. Unifikacja. Formalnie nie istnieje rozdział kościoła od państwa w Wielkiej Brytanii, Danii, Szwecji (kraje tradycyjnie protestanckie) oraz w prawosławnej Grecji. Model stosunków między państwem, a kościołem zbliżony jest w nich do modelu państwa wyznaniowego lub kościoła państwowego. Kościelne instytucje prawne i systemy finansowe w tych państwach są zależne od państwa, a decyzje polityczne państwa ingerują w wewnętrzne sprawy kościoła. Obecnie te powiązania ulegają zmianie.

4) system konkordatowy

System powiązania:

- państwo uznaje religię za podstawę moralności społecznej

- państwo organizuje i wspiera życie religijne ( finansuje je , uprzywilejowuje, przyznaje uprawnienia o charakterze publicznym)

System rozdziału:

- państwo uznaje swoją niekompetencje w sferze religii i przyjmuje neutralną postawę religijną,

- kościół ma charakter prywatno - prawny ( religia jest dobrowolna)

- organizacyjne i funkcjonalne rozdzielenie państwa i związków wyznaniowych.

4. prof. Pietrzak wyróżnia państwa świeckie i państwa wyznaniowe

34/40 Wspólnoty religijne w demokratycznym porządku

Wolność sumienia i wyznania jest podstawowym prawem człowieka, usankcjonowanym dokumentami międzynarodowymi, w tym m.in. w: Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencji Praw Dziecka i Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Deklaracji o Prawach Człowieka. W dokumentach tych uznaje się, iż każda osoba ma prawo do wolności sumienia i religii, prawo to obejmuje wolność posiadania, przyjmowania lub zmiany swej religii bądź przekonań, jak również manifestowania (indywidualnie lub wspólnie z innymi) swej religii lub przekonań poprzez nauczanie, praktyki religijnej, uczestniczenie w obrzędach i uprawianie kultu.

Zarazem też stwierdza się, że wolność uzewnętrzniania religii lub przekonań może podlegać tylko takim ograniczeniom, które są przewidziane przez prawo i są konieczne w państwie demokratycznym ze względu na bezpieczeństwo publiczne, ochronę porządku publicznego, zdrowia, moralności lub ochronę podstawowych praw i wolności innych osób.

Wolność sumienia i wyznania obejmuje również społeczności religijne, kościoły i inne związki wyznaniowe. Mają one konstytucyjnie zagwarantowane równouprawnienie, a władze publiczne obowiązane są do zachowania bezstronności w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym. Podkreśla się także, że stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi kształtowane są na zasadach poszanowania ich autonomii, wzajemnej niezależności oraz współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.

35/40. Komunikacja werbalna i niewerbalna

Celem komunikowania jest stałe i dynamiczne kształtowanie wiedzy, postaw i zachowań w kierunku zgodnym z wartościami, interesami oddziałujących na siebie stron.

Komunikacja niewerbalna to "język ciała". Bardzo istotne są w niej takie czynniki, jak:

• przestrzeń społeczna (dystans) - według teoretyków istnieją 4 rodzaje dystansu (intymny, osobisty, społeczny i publiczny) - jest to wyraz uczuć lub władzy, choć różni się w zależności od wzorców kulturowych

• symbole - również podkreślają dystans, władzę, zajmowane stanowisko

• wyraz twarzy, mimika

• kontakt wzrokowy

Komunikacja werbalna to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak:

• akcent (badania dowiodły, że jest ważniejszy niż treść wiadomości!)

• stopień płynności mowy (świadczy o kompetencji i odpowiedzialności)

• zawartość (treść) wypowiedzi; jest uzależniona od władzy oraz związków międzyludzkich, uzależnionych od przyjętego systemu kulturowego.

36/40. Przedmiot erystyki

Erystyka to nauka obejmująca przekonanie innych o swoich poglądach umiejętność przekonania do stosowania określonych postępowań. To sztuka prowadzenia sporów. Współcześnie erystyka to wiedza o rzetelnym prowadzeniu sporów, o tym jak nakłonić podmioty do przyjmowania określonych postaw lub ich zmiany. Erystyka to dziś wiedza praktyczna i teoretyczna.Dyskusją zajmowano się historycznie w obrębie różnych dyscyplin: retoryki dialektyki, logiki, homiletyki, hodegetyki.Wiedza na temat dyskusji i umiejętność dyskutowania pojmowano i pojmuje się nadal jako przygotowanie do życia w społeczeństwie, do pełnienia różnych ról społecznych.

Słowo pochodzi z klasycznego języka greckiego - eristikós czyli kłótliwy, od éris oznaczający kłótnię, spór, walkę oraz imię bogini niezgody, córki Nocy, towarzyszki Aresa na polu bitwy, będącej uosobieniem waśni, niezgody i kłótni.

Termin jako samodzielne w zasadzie pojęcie został do nowożytnej myśli filozoficznej (i socjologicznej) wprowadzony, lub właściwiej przypomniany, przez A. Schopenhauera w napisanej ok. 1830 r. krótkiej rozprawce Die eristische Dialektik - w języku polskim w przekładzie J. Lorentowicza po raz pierwszy w 1893 r. jako Sztuka prowadzenia sporów.

37/40 Organizacja kampanii wyborczych

Kampania wyborcza to ogół środków (plakaty, reklamy telewizyjne, radiowe, prasowe, wiece, spotkania z wyborcami), jakimi specjaliści od marketingu (głównie politycznego) promują kandydaturę polityka lub partię polityczną, tak by wyborca zagłosował właśnie na promowaną osobę lub partię.

Według specjalistów od marketingu politycznego przygotowanie kampanii wyborczej polityka zaczyna się od przeprowadzenia badań marketingowych, skupiających się na oczekiwaniach i preferencjach wyborców, a także obecnym odbiorze kandydata. Następnie pisane jest szczegółowy scenariusz kampanii, obliczany jej budżet. Tworzony jest sztab wyborczy kandydata, zaczynają pracować z nim jego doradcy. Język kandydata, hasła wyborcze i treść reklam powinny być jasne, proste i zrozumiałe dla przeciętnego wyborcy. Lepiej skupiać się na kilku sprawach, niż obiecywać sporo w wielu dziedzinach.

Ustawodawstwo medialne w Polsce przewiduje dostęp do publicznych środków przekazu dla polityków bez względu na opcję polityczną, ubiegających się o mandat posła lub senatora. Kampania wyborcza dotyczy także wyborów prezydenckich, a także wyborów do Parlamentu Europejskiego. Równe prawo do bezpłatnych bloków wyborczych na antenie programów: pierwszego, drugiego i trzeciego Polskiego Radia oraz w Polskim Radiu BIS, a także na antenie programu pierwszego i drugiego Telewizji Polskiej, w rozszczepieniu lokalnym TVP3 Regionalnej, oraz w audycjach jednostek lokalnych radiofonii publicznej, mają wszyscy kandydaci i opcje polityczne. Niedozwolona jest kampania wyborcza na 24 godziny przed wyborami i podczas ich trwania, w czasie tzw. ciszy przedwyborczej.

Finansowanie kampanii wyborczej w Polsce jest jawne, a wydatki poniesione na nią przez partie polityczne są pokrywane z ich własnych funduszy. Komitet Wyborczy partii politycznej musi zdać sprawozdanie przed Państwową Komisją Wyborczą. Pieniądze przeznaczone na płatne ogłoszenia wyborcze w prasie oraz radiofonii i telewizji (zarówno prywatnej, jak i publicznej) nie mogą przekraczać 80% wydatków Komitetu Wyborczego. Ogłoszenia wyborcze realizowane na potrzeby bezpłatnych bloków wyborczych w ramach publicznej radiofonii i telewizji są realizowane na koszt ośrodków publicznej radiofonii i telewizji.

38/40 Reklama polityczna i jej rodzaje

Reklama politycznej ,pełni funkcję informacyjną w systemie komunikowania partii politycznych z rynkiem wyborczym, umożliwiające przetransportowanie na rynek wyborczy elektoratu. Jako jeden ze sposobów działań promocyjnych jest obecnie szeroko wykorzystywana w działaniach politycznych jako technika mająca na celu pozyskanie jak najszerszej grupy zwolenników.

Reklama polityczna jest postrzegana jako działalność informacyjna oraz perswazyjna do określonego działania na rynku wyborczym. Jest ona nosicielem informacji i sugestii , które partia polityczna pragnie przekazać otoczeniu. Reklama polityczna przede wszystkim, a szczególnie jej nasilona forma działania widoczna jest w czasie poprzedzającym wybory parlamentarne, prezydenckie czy też samorządowe. Celem jej jest podkreślenie wyróżniających cech partii politycznej czy jej liderów w sposób jak najbardziej atrakcyjny. Natomiast dla obywateli jest informacją, na podstawie której mogą dokonać wyboru oferty na rynku politycznym.

Zadaniem reklamy politycznej jest prezentowanie polityków, partii politycznych oraz ich programów w sposób jasny, intrygujący, pobudzający ciekawość, czasem zabawny lub agresywny.

Rodzaje reklamy ze względu na treść

• reklama podprogowa teoretycznie polega np. na włączaniu do filmu pojedynczych klatek z reklamą lub wgrywania ukrytego przesłania do piosenek.

• reklama społeczna to reklama mająca na celu wywołanie zmian społecznie pożądanych

• reklama teaserowa zwana też reklamą drażniącą jest to typ reklamy dokonywanej w co najmniej dwóch odsłonach. W pierwszym etapie podawny jest komunikat mający zaciekawić konsumenta, w drugim etapie podawany jest komunikat właściwy

• reklama porównawcza jedna z form reklamy, w której porównuje się przedmiot reklamy z przedmiotem analogicznym konkurencji.

Rodzaje reklamy ze względu na media

• reklama internetowa

• reklama telewizyjna

• reklama prasowa

• reklama radiowa

• billboard (reklama)

• reklama tranzytowa Nośnikami tej reklamy są środki komunikacji: autobusy, busy, taksówki, samochody prywatne czy też specjane samochody reklamowe

• reklama mobilna

39/40 Podmioty polityki społecznej

Celem polityki społecznej jest zaspakajanie podstawowych potrzeb ludzkich.
Potrzeby ludzkie rozgraniczamy na materialne (mieszkanie, sen, zdrowie, praca) i niematerialne, duchowe (zrozumienie, akceptacja, miłość, tolerancja, bezpieczeństwo).

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ
1. Krajowe podmioty polityki społecznej:
a) państwowe
- podmioty kształtujące politykę społeczną (instytucje decydujące, jak społeczeństwo ma się wykształtować); Sejm, Senat, prezydent. Sejm stanowi prawo, uchwala ustawy i budżet. Senat i prezydent mają wpływ na kształt uchwał
- podmioty kształtujące i realizujące politykę społeczną; rada ministrów i poszczególni ministrowie (kultury, zdrowia, edukacji narodowej, itd.)
- podmioty realizujące politykę społeczną; zakłady pracy- realizujące cele produkcyjne (statutowe) i pozaprodukcyjne (niestatutowe)
- podmioty kontrolne polityki społecznej (kontrolujące działania w sferze polityki społecznej); NIK (Najwyższa Izba Kontroli), PIP (Państwowa Inspekcja Pracy), PIS (Państwowa Inspekcja Sanitarna)
- podmioty sądowe polityki społecznej; Trybunał Konstytucyjny (bada zgodność aktów prawnych), sądy pracy (zajmują się procesami na płaszczyźnie pracodawca- pracownik), sądy rodzinne i opiekuńcze (zajmują się sprawami rodzinnymi)
b) pozapaństwowe
- partie polityczne; ich celem jest zdobycie władzy)
- związki zawodowe; ochrona interesów ekonomicznych i socjalnych swoich związkowców
- samorządy; terytorialny, izby (samorządy poszczególnych grup zawodowych, np. izba adwokacka, pielęgniarska)
- zakłady pracy niepaństwowe
- organizacje społeczne (organizacje non profi)

2. Podmioty międzynarodowej polityki społecznej:
a) Narody Zjednoczone
- Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)
- Organizacja Wyspecjalizowana Narodów Zjednoczonych (OWNZ)
b) Związki Zawodowe
- Międzynarodowe Centrum Związków Zawodowych
c) Międzynarodowe Organizacje Pozarządowe
d) Międzynarodowe Organizacje Integrujące

40/40 Modele polityki społecznej

Ujmowane w dwojakim sensie: 1. mogą odnosić się do rzeczywistej polityki prowadzonej w różnych krajach; 2. mogą powstawać w oderwaniu od praktyki stanowiąc pewne konstrukcje logiczne pożądanych czy też możliwych do realizacji strategii polityki społecznej.

największe zainteresowanie wzbudziły klasyfikacje zaproponowane przez R. Titmussa (1975),który wyróżnia trzy m.p.s. w oparciu o wzajemne relacje między polityką społeczną a gospodarką rynkową:

-model marginalny - opiera się na założeniu, że istnieją 2 naturalne kanały zaspokajana potrzeb człowieka - rynek prywatny i rodzina, polityka społeczna państwa wkracza dopiero wtedy gdy te mechanizmy zawodzą,

- model motywacyjny/służebny bądź wydajnościowy, programy socjalne są traktowane jako dodatek do gospodarki, pełniący funkcję służebną wobec gospodarki,

- model instytucjonalno-redystrybucyjny, polityka społeczna uznana za integralną instytucje społeczeństwa gwarantującą powszechny dostęp świadczeń i usług, głównie na podstawie kryterium potrzeb p społ pełni funkcje redystrybucji dochodów - opiera się na zasadzie równości społecznej.

Jednak najbardziej znanymi m.p.s jest ich odział ze w/u na zakres uczestnictwa państwa w realizowaniu potrzeb polityki społecznej - na ile aktywna jest jednostka a na ile państwo?

1. model instytucjonalny - na stepuje zintegrowana działalność polityki społ w ramach społeczeństwa, w nim państwo nie wyznacza granic swojego zaangażowania w działalność socjalną i ponosi odpowiedzialność za zagwarantowanie jednostce dobrobytu i bezpieczeństwa. Wszyscy obywatele maja prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych - w warunkach gdy państwo jest bogate

2. model liberalny - czyli państwa pozytywnego, państwo potrzebuje polityki społecznej do ochrony właścicieli kapitału przed ewentualnymi trudnościami związanymi z żywiołowa grą sił rynkowych, środkiem do tego celu ma być rozwój ubezpieczeń społecznych wyrównujących dochody w ramach cyklu życiowego np. Dania, Irlandia, Francja

3. model konserwatywny - państwa bezpieczeństwa socjalnego, państwo ma za zadanie zagwarantowanie minimalnego dochodu wszystkim obywatelom a nie tylko wybranym grupom społecznym np. w Austria, Belgia, Szwecja

4. model socjalny - nie ogranicza się do gwarantowania minimum socjalnego celem jest tu zabezpieczenie równości szans oraz wyrównanie warunków życiowych np. Niemcy, Włochy, Finlandia

30

---