PODSTAWY PRAWA - TREŚĆ WYKŁADÓW

Pojęcie prawa

Prawo to zespół norm prawnych (reguł postępowania) ustanowionych (wydanych) przez państwo w postaci przepisów prawnych, których obowiązywanie zagwarantowane jest przymusem państwowym. W filozofii starożytnej istniał pogląd, że prawo ma charakter naturalny, że jest częścią ładu już istniejącego w całym wszechświecie. Pogląd ten jednak nie został przyjęty przez sofistów, którzy twierdzili, że ustroje społeczne są wyłącznie wytworem człowieka. Sofiści uważali również, iż prawo tworzone przez człowieka nie powinno odrzucać idei sprawiedliwości, ale nie stanowi ono ze swej istoty odbicia naturalnego ładu. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do konfliktu prawa naturalnego z prawem ustanowionym przez człowieka. W podobny sposób o prawie mówi kierunek pozytywistyczny. Przedstawia on prawo jako zespół norm ustanowionych i chronionych przez państwo, posługujące się środkami przymusu. Prawa więc należy przestrzegać bez względu na to, jakie ono jest. Dura lex sed lex twarde prawo ale prawo. Tym poglądom przeciwstawiał się kierunek prawno-naturalny, który zakładał, że prawo naturalne wywodzi się z woli Boga i stanowi wzór, który prawo pozytywne powinno tylko naśladować i urzeczywistniać. W przypadku sprzeczności między nakazem prawa naturalnego, a prawem pozytywnym, prawo naturalne ma pierwszeństwo i pozbawia prawo pozytywne mocy obowiązywania. Może nastąpić nawet taka sytuacja, w której prawo pozytywne rażąco narusza ideały sprawiedliwości, i wtedy według kierunku prawno-naturalnego jest tylko ustawowym bezprawiem. W takiej sytuacji obywatel może odmówić posłuszeństwa tym normom prawa pozytywnego.

Wyróżniamy trzy postawy, jakie uzasadniają stosowanie się do norm prawa.

1. Postawa legalistyczna - podmiot przestrzega prawa z szacunku dla niego;

2. Postawa oportunistyczna - podmiot przestrzega prawa, chcąc uzyskać korzyści lub chcąc uniknąć sankcji;

3. Postawa konformistyczna - podmiot przestrzega prawa, chcąc naśladować zachowania innych podmiotów ze swojego środowiska, tak aby się do tego środowiska dostosować.

Mówiąc o prawie mamy często na myśli zespół przepisów prawnych, które funkcjonują i obowiązują na co dzień. Tworzone przez prawodawcę przepisy prawne to tak naprawdę „nośniki”, narzędzie do wprowadzenia w życie norm prawnych. To właśnie normy prawne formułują nakaz, zakaz, dozwolenie pod adresem określonej grupy ludzi (społeczeństwa).

Pojęcia normy prawnej i przepisu prawnego w nauce prawoznawstwa nie są tożsame. Przepis prawny (artykuł, paragraf, ustęp itp.) służy do przekazania normy prawnej, jest konstrukcją pisemną, gramatyczną - instrumentem językowym do zakodowania i przekazania normy prawnej. Zachodzą różne relacje pomiędzy normą prawną a przepisem prawnym. Przepis prawny może, bowiem w całości zawierać normę prawną, jej fragment, części, różnych norm prawnych.

Nasuwa się pytanie, czym jest norma prawna.

Norma prawna jest najmniejszym, stanowiącym strukturalną całość elementem prawa; regułą zachowania, która daje odpowiedź, kto, w jakich warunkach, jak powinien się zachować i co dzieje się w sytuacji nie zastosowania się do nakazu czy zakazu podanego jako sposób, wzór zachowania.

Cechami charakterystycznymi norm prawnych są: abstrakcyjność i generalność.

1. Abstrakcyjność norm prawnych polega na tym, że odnoszą się one do sytuacji, które mogą się zdarzyć wielokrotnie, w nieokreślonej liczbie przypadków.

Przykład:

Art. 278 § 1 stanowi: „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat”. Ta norma prawna, która zawiera w sobie zakaz dokonywania kradzieży, nie ustanawia tego zakazu jednorazowo. Odnosi się on do wszystkich kradzieży dokonywanych na różnych ofiarach, w różnych sytuacjach, przez rożnych sprawców. Prawodawca winien wiec tak formułować nakazy, zakazy, dozwolenia w normach prawnych, aby stały się one powtarzalne i obejmowały swoim zasięgiem ja największą grupę przypadków.

2. Generalność normy prawnej oznacza, że jest ona skierowana do pewnej grupy adresatów, nie zaś do jednego konkretnego adresata wskazanego, co tożsamości.

Większość norm prawnych skierowanych jest do ogółu obywateli żyjących pod rządami określonego systemu prawa, a dokonuje się to poprzez używanie przez prawodawcę w tekście przepisów prawnych takich zwrotów jak: „kto”, „ktokolwiek”, „każdy”. Istnieją również normy adresowane do węższej grupy adresatów określanych rodzajowo np. studenci, policjanci, urzędnicy. Są w końcu i takie normy, których adresatem jest tylko jeden człowiek np. Prezydent RP, Premier, ale i w tym przypadku normy mają charakter generalny, bo są skierowane do osoby pełniącej daną funkcję w państwie, a nie do osoby wskazanej z imienia i nazwiska.

Budowa normy prawnej

Norma prawna została wcześniej scharakteryzowana jako najmniejszy element prawa, stanowiący w sobie strukturalna całość. Na wspomnianą całość składają się trzy człony, z których zbudowana jest norma prawna, i które pełnią różne funkcje. Są nimi: hipoteza, dyspozycja, sankcja.

Pierwszym członem jest hipoteza, i to jest ta część normy prawnej, która podaje warunki, których spełnienie jest konieczne, aby można było oczekiwać od podmiotu określonego w dyspozycji normy prawnej zachowania. Innymi słowy hipoteza podaje okoliczności, w których adresatowi jest coś czynić nakazane, zakazane, dozwolone.

Drugim członem jest dyspozycja normy prawnej. Dyspozycja w sposób jasny każdorazowo określa rodzaj zachowania nakazanego, zakazanego, dozwolonego. Jest to najważniejsza cześć normy prawnej, bowiem przedstawia wzór pożądanego przez pracodawcę zachowania; wzór wymagalny tylko i wyłącznie wtedy, gdy wystąpią okoliczności zawarte w hipotezie normy prawnej.

Ostatnim członem, z którego składa się norma prawna jest sankcja. Sankcja to nic innego jak katalog dolegliwości przewidzianych przez prawodawcę w sytuacji, kiedy podmiot, do którego adresowana jest norma prawna, nie wypełnił wskazówek zawartych w dyspozycji przy wcześniejszym zaistnieniu okoliczności podanych w hipotezie normy prawnej.

Przykład:

Rozbiór normy prawnej na hipotezę, dyspozycję, sankcję, zawartej w przepisie Kodeksu Karnego, art. 162 § 1: „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu…”( HIPOTEZA- określenie okoliczności, kiedy można wymagać od adresata konkretnego zachowania; „(…)nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie innej lub osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu…”(DYSPOZYCJA - nakaz udzielenia pomocy innym w sytuacji braku zagrożenia); „(…)podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”(SANKCJA - za niespełnienie warunków zawartych w dyspozycji.)

Sankcja to nic innego, jak katalog dolegliwości przewidzianych przez prawodawcę w sytuacji, kiedy podmiot, do którego adresowana jest norma prawna, nie wypełnił wskazówek zawartych w dyspozycji przy wcześniejszym zaistnieniu okoliczności podanych w hipotezie normy prawnej.

Rodzaje sankcji:

1. Sankcja represyjna - jest sankcją stosowaną przez prawodawcę w przypadku popełnienia czynów zabronionych. Czyny te mogą polegać na działaniu podmiotu np.: spowodowanie kolizji drogowej pod wpływem alkoholu; jak i zaniechaniu działania np.: nieudzielenie pomocy osobie znajdującej się w niebezpieczeństwie. Sankcja represyjna najczęściej wyrażana jest w formie kary. Kara natomiast posiada wiele funkcji, m in. Funkcje odstraszającą, sprawiedliwościową czy resocjalizacyjną.

Z pojęciem kary związana jest paremia Poena constituitur In emendationem hominum - kara jest ustanowiona dla poprawy ludzi.

Istotą tej sankcji jest pozbawienie podmiotu naruszającego zakaz określony w dyspozycji, ważnych dla a niego dóbr (życia, wolności, praw obywatelskich, prawa wykonywania zawodu). Ugodzenie w te dobra nie jest jedyną funkcją tych kar jak wspomniano wyżej mają one resocjalizować, izolować niebezpiecznych przestępców, odstraszać.

2. Sankcja egzekucji - celem tej sankcji może być przymusowe wykonanie zachowania przewidziane przez prawo. Przymusowość ta może polegać na zmuszeniu adresata do dokonania niedopełnionego a przewidzianego przez prawo obowiązku np. przymuszenie sprzedawcy rzeczy do wydania rzeczy nabywcy po uiszczeniu ceny, czy tez nałożenie grzywny na świadka mająca go skłonić do stawienia się przed sądem.

Rola tej sankcji może również sprowadzać się do przywrócenia stanu faktycznego sprzed momentu naruszenia zakazu np.: obowiązek rozbiórki nieruchomości wybudowanej bez wymaganych prawem zezwoleń.

3. Sankcja nieważności - sankcja ta diametralnie różni się od sankcji represyjnej i egzekucyjnej. Upraszczając, służy ona unieważnianiu czynności prawnej podjętej niezgodnie z obowiązującym prawem.

Czynnościami prawnymi są zaś świadome zachowania adresatów, podjęte zgodnie z obowiązującym prawem, zmierzające poprzez odpowiednie oświadczenie woli do wywołania określonych skutków prawnych (sporządzenie testamentu, zawarcie związku małżeńskiego)

Podmioty prawa dokonując pewnych czynności w konkretnych sytuacjach, chcąc wywołać pożądany i zgodny z prawem skutek prawny, muszą przestrzegać nakazów, zakazów przewidzianych prawem aby ich czynności można było uznać za legalne. W przeciwnym razie ich czynności będą dotknięte sankcją nieważności.

Nieważność może dotyczyć podjętych czynności od samego początku (ex tunc)

Przykład:

Sporządzenie przez strony umowy modyfikującej terminy przedawnienia - nieważność - ex tunc- złamanie art. 119 kc., który mówi: „Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną”

Nieważność może też skutkować od jakiegoś konkretnego momentu (ex nunc) tj. od chwili jej orzeczenia przez odpowiedni organ. W takiej sytuacji czynności dokonane przed wydaniem takiego orzeczenia są ważne, nieważne będą dokonane te same czynności po wydaniu tego orzeczenia.

Podział przepisów

Przepisy prawne w oparciu o różnorakie kryteria możemy podzielić na:

1. Ze względu na treść: na przepisy prawa materialnego i formalnego

- przepisy prawa materialnego to te, które regulują stosunki miedzy podmiotami prawa, inaczej mówiąc regulują zachowania pomiędzy tymi podmiotami. Należą do nich przepisy prawa karnego (Kodeks Karny, i inne nie zawarte w kodeksie ustawy karne), cywilnego (Kodeks cywilny i inne ustawy cywilno-prawne).

- przepisami prawa formalnego są przepisy, które określają realizację przepisów prawa materialnego. Są nimi: prawo postępowania karnego( Kodeks Postępowania Karnego i inne przepisy regulujące postępowanie karne), procedura cywilna ( Kodeks Postępowania Cywilnego i inne przepisy regulujące postępowanie cywilne).

2. Ze względu na przynależność do różnych gałęzi prawa na: przepisy prawa administracyjnego, cywilnego, karnego, konstytucyjnego.

3. Ze względu na stopień ogólności i szczególności na: przepisy prawne ogólne (lex generalis) i przepisy prawne szczególne (lex specialis).

- ogólne (lex generalis) - regulują szeroki zakres spraw, obejmują szeroki katalog adresatów, ustanawiając w dyspozycji ogólne reguły zachowania;

- szczególne (lex specialis) - ustanawiają wyjątki, od przepisów ogólnych

Przykład:

Przepis ogólny (lex generalis) art. 162 § 1 kk.: „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie innej lub osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Przepis szczególny - wyznacza wyjątek od zasady - art. 162 § 2 kk.: „Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.”

W prawie polskim obowiązuje zasada, że przepis szczególny uchyla przepis ogólny - lex specialis derogat legi generali

4. Ze względu na to, czy przepisy rozstrzygają bądź nie o obowiązywaniu innych przepisów prawnych na: derogacyjne, kolizyjne, przejściowe.

- przepisy derogacyjne zamieszczane są postanowieniach końcowych aktu normatywnego (Kodeksu, ustawy), uchylają dotychczas całości lub części pewne dotychczas obowiązujące przepisy prawne regulujące jakiś obszar stosunków społecznych. Uchylone w całości lub w części przepisy mogą, ale nie musza być zastępowane przez nowe;

- przepisy kolizyjne, ich zadaniem jest rozstrzyganie, który z systemów prawnych jednocześnie obowiązujących na terenie danego państwa będzie miał zastosowanie w konkretnym przypadku;

- przepisy przejściowe (intertemporalne) - rozstrzygają o sposobie postępowania z pewnymi zaistniałymi stanami faktycznymi (zdarzeniami) powstałymi pod rządami starego prawa, a podlegającymi już prawnej ocenie nowym przepisom, wówczas, gdy stare przepisy zastąpiono nowymi;

5. Ze względu na zasięg obowiązywania na: przepisy prawa uniwersalnego przepisy i prawa partykularnego;

- przepisy prawa uniwersalnego to takie przepisy, które swoim obowiązywaniem obejmują całe terytorium państwa, taki zasięg obowiązywania maja z reguły akty normatywne stanowione przez najwyższe organy władzy państwowej (Sejm, Prezydent) i naczelne organy administracji rządowej (Rada Ministrów, Ministrowie);

- przepisy prawa partykularnego mają zaś ograniczony zasięg obowiązywania sprowadzony do określonego fragmentu terytorium państwa (województwo, powiat, gmina).Jest to tzw. prawo miejscowe.

6. Ze względu na moc stosowania na: bezwzględnie obowiązujące (ius cogens) i względnie obowiązujące (ius dispositivum);

- przepisy bezwzględnie obowiązujące (ius cogens), dyspozycja zawarta w tych przepisach przez ustawodawcę musi być bezwzględnie spełniona, niedostosowanie się do wzoru zachowania pociąga za sobą ściśle określone prawem skutki.

Przykład:

Przepisu bezwzględnie obowiązującego: art. 119 kc. brzmi: „Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną”

- przepisy względnie obowiązujące - w tych przepisach jest zawarty wzór zachowania, ale podmiot, do którego przepis jest skierowany może skorzystać z tego wzoru lub nie, ewentualnie ten wzór zmodyfikować.

Przykład przepisu względnie obowiązującego:

Art. 510 § 1 kc stanowi: „umowa sprzedaży(…) lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej, albo, że strony inaczej postanowiły” Zwrot zawarty w przepisie: „(…)albo, że strony inaczej postanowiły” daje przyzwolenie na modyfikację zachowania określonego w dyspozycji.

Sposób formułowania przepisów prawnych.

Język prawny i język prawniczy

Narzędziem do formułowania tekstów zawierających przepisy prawne jest język prawniczy. Język ten, choć oparty na języku etnicznym, różni się od niego zasadami i znaczeniem poszczególnych słów. Różnica polega głównie na tym, że wiele słów, zwrotów, które w języku etnicznym, w zależności od sytuacji mają wiele znaczeń, w języku prawniczym są ściśle określone. W związku z tym niektórym terminom i słowom w języku prawniczym nadaje się całkiem inny sens niż to ma miejsce w języku etnicznym.

Język prawny skutecznie „broni się” przed wieloznacznym rozumieniem terminów, a dokonuje się to poprzez wprowadzanie do tekstów przepisów prawnych tzw. definicji legalnych.

Przykład:

Słowo „rzecz” w języku etnicznym jest rozumiane różnorako, w języku prawnym „rzecz” to tylko przedmioty materialne - art. 45 kc.: „Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne”. Analogiczna sytuacja istnieje ze słowem „przestępstwo”- w rozumieniu języka prawnego „przestępstwo” to „(…) czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”- art. 1kk.

Omawiając termin „język prawny” należy również wspomnieć o bardzo podobnie brzmiącym terminie „język prawniczy”. O ile język prawny to narzędzie do tworzenia przepisów prawa, którym posługuje się wyłącznie prawodawca (a ściślej instytucje i osoby zaangażowane w tworzenie przepisów prawa), tak język prawniczy to język, którym posługują się prawnicy-praktycy (sędziowie, adwokaci, radcy prawni itd.), którzy traktują prawo jako narzędzie służące im do pracy. Innymi słowy język prawniczy służy dokonywaniu interpretacji, wyjaśniania prawa oraz refleksji nad prawem.

Pojęcie, budowa i rodzaje aktów prawnych

(aktów normatywnych)

Akt prawny (normatywny) to stanowiący jednolitą całość tekst prawny ( a więc zawierający przepisy prawne) będący rezultatem działalności prawotwórczej. Należy nadmienić, że każdy akt prawny (normatywny) zawiera przepisy, w których zakodowane są normy prawne. Do tworzenia aktów prawnych (normatywnych) upoważnione jest wiele organów państwowych i samorządowych, także niekiedy inne organizacje oraz instytucje. Pomiędzy aktami normatywnymi, które obowiązują istnieją powiązania treściowe (wynikają one z tego co regulują dane akty normatywne) i powiązania hierarchiczne (związane są one z hierarchiczna budowa aparatu władzy państwowej oraz z tzw. mocą prawną aktu normatywnego).

Moc aktu normatywnego zależy od dwóch czynników: od pozycji organu, który wydał dany akt normatywny w hierarchii organów aparatu państwowego oraz „miejsca” jakie zajmuje w hierarchii aktów prawnych dany akt normatywny.

Akty prawne mogą być częściowo zmieniane (nowelizowane) bądź całkowicie zmieniane (derogowane) przez późniejsze akty normatywne - zgodnie z zasadą Lex posterior derogat legi priori - prawo późniejsze „wypycha” prawo wcześniejsze oraz Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz

Budowa aktu normatywnego

Struktura aktu normatywnego składa się z:

1. części tytułowej aktu normatywnego - to w niej oznaczony jest rodzaj aktu np.: ustawa konstytucyjna, ustawa, rozporządzenie, uchwała czy zarządzenie oraz data ustanowienia (uchwalenia bądź wydania);

2. preambuły (wstęp) - w odniesieniu do niektórych, szczególnie doniosłych aktów prawnych- preambułę zawiera konstytucja i niektóre ustawy np.: „Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży”(Dz.U nr 17, poz.78)-„Uznając, że życie jest fundamentalnym dobrem człowieka, a troska o życie i zdrowie należy do podstawowych obowiązków państwa, społeczeństwa i obywatela, stanowi się co następuje […]”;

3. tekstu normatywnego - składa się on z przepisów, zawierających normy prawne ( a więc charakterystykę adresata, wzór zachowania, oraz okoliczności kiedy adresat powinien bądź może zachować się zgodnie ze wzorem zachowania), przepisy są wyodrębnione graficznie jako artykuły lub paragrafy( akty wykonawcze) - symbol §, artykuły i paragrafy mogą być jeszcze dzielone na ustępy;

4. podpis osoby uprawnionej - jest ostatnim elementem składowym aktu prawnego. W polskim systemie prawnym kompetencję do podpisywania ustaw ma Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej; uchwały i rozporządzenia Rady Ministrów podpisuje Prezes Rady Ministrów, zaś rozporządzenia i zarządzenia ministrów - odpowiedni ministrowie, rozporządzenia i zarządzenia Prezydenta - sam Prezydent z tym, że w określonych sytuacjach aby złożyć podpis musi mieć kontrasygnatę (zgodę, przyzwolenie) właściwego ministra, uchwały Sejmu bądź Senatu itd. Akt normatywny bez podpisu osoby upoważnionej nie może być ogłoszony, a tym samym nie obowiązuje.

Nadrzędne miejsce w hierarchii aktów normatywnych zajmują ustawy.

Pośród ogółu ustaw rozróżniamy ustawę zasadniczą (konstytucję) - zawierającą fundamentalne zasady oraz normy ustroju polityczno - prawnego i społeczno - gospodarczego w państwie oraz pozostałe ustawy zwane ustawami zwykłymi.

Pozycja konstytucji w systemie prawa ustawowego jest szczególna, o tej szczególności decyduje kilka czynników:

1. tzw. materia konstytucyjna, a więc zakres zagadnień, które mogą być regulowane poprzez konstytucję bądź ustawy konstytucyjne - są to ustawy uchwalane przez parlament i wprowadzające częściowe zmiany w ustawie zasadniczej (konstytucji);

2. obowiązek zgodności wszelkich aktów normatywnych z konstytucją;

3. szczególny tryb przyjmowania konstytucji, a także zmian w konstytucji (dokonywanych wyłącznie poprzez ustawy konstytucyjne).

Pozostałe ustawy zwane ustawami zwykłymi, to akty normatywne pochodzące od parlamentu, o najwyższej mocy prawnej po Konstytucji, zakreślające granice działalności prawotwórczej organów władzy wykonawczej, a także obszar stosowania prawa. Jest to tzw. materia ustawowa, do której zwyczajowo zalicza się regulowanie następujących kwestii: praw i obowiązków obywateli, zasad organizacji i funkcjonowania oraz uprawnień organów państwowych i organów samorządu terytorialnego, zasad ustroju politycznego i społeczno - gospodarczego, instytucjonalnych gwarancji praworządności.

Zasadą jest, że podejmowanie decyzji prawotwórczych oraz decyzji stosowania prawa musi następować na podstawie ustawy.

Przykład ustawy:

„Ustawa z dnia 9.05.1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora”

Inne akty normatywne

(podustawowe akty normatywne)

1. Rozporządzenia Prezydenta, Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów oraz poszczególnych ministrów i kierowników urzędów centralnych na prawach ministrów (na przykład szefów Komisji Papierów Wartościowych czy Komitet Badań Naukowych) są aktami normatywnymi władzy wykonawczej o mocy prawnej niższej od ustaw. Rozporządzenia mają ścisły związek z ustawami, powstają tylko i wyłącznie na podstawie tzw. delegacji ustawowej (upoważnienia ustawowego), a więc przepisu zawartego w jakiejś ustawie obowiązującej, który określa przedmiot regulacji w drodze rozporządzenia, organ uprawniony bądź zobowiązany do uregulowania danej kwestii, a niekiedy także termin, w jakim ma być wydane rozporządzenie. Celem rozporządzenia jest rozwinięcie i uszczegółowienie regulacji ustawowej - innymi słowy wykonanie ustawy. Rozporządzenia podobnie jak ustawy są publikowane w „Dzienniku Ustaw”. Wydanie rozporządzenia bez delegacji ustawowej jest niedopuszczalne.

Przykład rozporządzenia:

„Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 marca 1983 r. w sprawie czasu pracy trenerów i instruktorów sportu, rehabilitacji ruchowej i odnowy biologicznej, zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych kultury fizycznej”

2. Uchwały Rady Ministrów są z reguły aktami wewnętrznymi, odnoszącymi się wyłącznie do struktury i funkcjonowania Rady Ministrów oraz organów i instytucji podległych rządowi.

Przykład uchwały:

„Uchwała nr 41 z dnia 21 kwietnia 1992 roku w sprawie zasad przyznania nagród jubileuszowych strażakom Państwowej Straży Pożarnej, MP nr 12 poz. 84.”

Podstawą podejmowania uchwał są normy konstytucyjne bądź ustawowe. W przeciwieństwie do rozporządzeń uchwały nie wymagają delegacji ustawowej, wystarczy powołać się przepis zawarty w obowiązującej ustawie nakładający na organ władzy wykonawczej (organ administracyjny) obowiązek wykonania konkretnego zadania aby organ ten mógł podjąć uchwałę zmierzającą do wykonania tego zadania.

3. Zarządzenia Prezydenta oraz poszczególnych ministrów mają niższą moc prawną od ustaw i rozporządzeń. Podobnie jak w przypadku uchwał do wydania zarządzenia nie jest potrzebna delegacja ustawowa. W praktyce tworzenia prawa (legislacyjnej) utrwaliło się przekonanie, że sprawy objęte zarządzeniem wyróżniają się mniejszą wagą, większą podatnością na zmiany oraz większą szczegółowością rozwiązań techniczno - organizacyjnych, aniżeli kwestie regulowane rozporządzeniami bądź uchwałami Rady ministrów.

Proces ustawodawczy

Władzę ustawodawcza w RP sprawują Sejm i Senat.

Sejm składa się z 460 posłów, Senat składa się ze 100 senatorów. Tak Sejm jak i Senat ma kadencje 4 - ro letnią wybory do Sejmu i senatu zarządza prezydent RP. Wybrany do sejmu może być obywatel polski, który ma prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów ukończy 21 lat. Wybrany do senatu może być obywatel polski, który ma prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów ukończy 30 lat.

Prezydent RP może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do sejmu.

Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do sejmu. Prezydent jest wybierany na kadencję 5-letnią i ponownie może być wybrany tylko raz. Na prezydenta RP zostaje wybrany kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości głosów, przeprowadza się ponowne głosowanie, tzw. drugą turę, w której dokonuje się wyboru spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu. Tzw. pierwszej turze, otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem władzy państwowej. Czuwa również nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Trybunał konstytucyjny

Trybunał konstytucyjny składa się z 15 sędziów wybieranych na 9 lat przez Sejm spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do TK jest niedopuszczalny.

Głównym zadaniem TK jest orzekanie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją (oraz inne, art. 188 Konstytucji).

Podstawowa rola w procesie ustawodawczym przypada Sejmowi. Tylko on może uchwalać ustawy. Senat sprawuje funkcję kontrolną i posiada atrybut inicjatywy ustawodawczej.

Inicjatywa ustawodawcza poza Senatem, przysługuje również Prezydentowi, Radzie Ministrów, posłom, komisjom sejmowym, a także grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Projekt ustawy wniesiony do Laski Marszałka Sejmu zostaje doręczony posłom i zostaje wprowadzony do porządku dziennego danego posiedzenia Sejmu. Analizowanie projektu dokonuje się w trzech tzw. czytaniach. W szczególnie uzasadnionych przypadkach standardowa procedura uchwalania ustaw może być skrócona.

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu, bądź - w przypadku mniej istotnych projektów - na posiedzeniu właściwej merytorycznie komisji sejmowych (np. komisja sejmowa do spraw rolnictwa).

W drugim czytaniu odbywa się przedstawienie sprawozdania właściwych komisji o projekcie, a także przeprowadza się dyskusję nad zgłoszonymi poprawkami i wnioskami.

Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi projektu wraz z poprawkami i głosowanie nad nim.

Sejm uchwala ustawy zwykła większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

Uchwalony projekt ustawy przesyłany jest do Senatu i Prezydenta.

Senat jak było wspomniane wcześniej obok inicjatywy ustawodawczej pełni funkcję kontrolną. Ujawnia się ona na tym etapie legislacyjnym jako uprawnienie przysługujące Senatowi polegające na możliwości odrzucenia w całości ustawy bądź wprowadzeniu do tekstu ustawy poprawek w terminie 30 dni od jej doręczenia. Jeśli Senat w tym terminie nie odrzuci ustawy albo nie wprowadzi do niej poprawek, ustawę uważa się za przyjętą.

Sytuacja ulega zmianie, gdy Senat wprowadzi poprawki, wtedy ustawę przekazuję się do właściwych komisji sejmowych, które opiniują wniesione poprawki i przekazują swoje sprawozdanie Sejmowi. W sprawozdaniu właściwe komisje wnioskują o uchwalenie przez Sejm w całości lub części nałożonych przez Senat poprawek bądź o ich odrzucenie. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę bądź wprowadzającą poprawki do niej uważa się za przyjętą, jeśli Sejm nie odrzuci jej bezwzględna większością głosów (50% + 1) w obecności połowy ustawowej liczby posłów.

Tekst ustawy ustalony w wyniku uchwały Sejmu, rozpatrującej propozycję Senatu, przesyłany jest Prezydentowi. Prezydent może:

1. w ciągu 21 dni od doręczenia tekstu ustawy, podpisać ją i zarządzić ogłoszenie w „Dzienniku Ustaw”,

2. odmówić jej podpisu i zwrócić ją do Sejmu celem ponownego rozpatrzenia

3. wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o sprawdzenie zgodności ustawy z Konstytucją.

Ad. 2 Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy w sytuacji, kiedy Trybunał Konstytucyjny uznał ustawę za zgodną z Konstytucją. Jeśli ustawa jest w całości niezgodna z Konstytucją Prezydent nie podpisuje ustawy, jeżeli zaś niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

Ad.3 Ustawa skierowana przez Prezydenta do Sejmu celem ponownego rozpatrzenia, trafia po raz kolejny do właściwych komisji sejmowych, te zaś w swoim sprawozdaniu wnioskują o ponowne uchwalenie jej w dotychczasowym brzmieniu bądź przychylają się do wniosku Prezydenta. Decyzje ostateczna podejmuje Sejm głosując za ustawą. Po ponownym uchwaleniu przez Sejm ustawy większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, Prezydent zobowiązany jest podpisać ustawę w ciągu 7 dni i zarządzić jej ogłoszenie. Jest to finalne głosowanie Sejmu nad ustawą, po którym Prezydent nie może już złożyć wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją.

Inicjatywa ustawodawcza to prawo wniesienia do parlamentu przez określone podmioty projektu ustawy, z tym skutkiem, że parlament musi uczynić ten projekt przedmiotem swoich obrad.

Kworum natomiast jest to najmniejsza liczba członków parlamentu, niezbędna do tego, by podejmowane przezeń decyzje były ważne. Wyróżniamy trzy sposoby głosowania: „za”, „przeciw” i „wstrzymujący się”. Sejm decyzję może podejmować:

1. zwykłą większością głosów, jeżeli „za” oddano większą liczbę głosów, niż „przeciw” przy co najmniej połowie ustawowej liczby posłów; wstrzymujących nie bierze się pod uwagę; art. 120 Konstytucji;

2. bezwzględną większością głosów, gdy „za” głosowało więcej niż 50 % głosujących w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, np. art. 125 Konstytucji, pkt. 2;

3. kwalifikowana większość głosów, jest większa od bezwzględnej, to 2/3 głosów oddanych w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, np. art. 235 Konstytucji, pkt. 4.

Referendum

Referendum jest formą demokracji bezpośredniej. Jest ono przeprowadzane w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. Referendum ogólnokrajowe będzie ważne tylko wtedy, gdy weźmie w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania.

Rodzaje systemów prawa

System prawa, zbiór norm prawnych obowiązujących na danym terytorium i w danym czasie. Między tymi normami zachodzą rozmaite relacje: natury treściowej (treść jednych norm prawnych uzupełnia i rozwija treść innych), formalnej (jedne normy stanowią formalną podstawę do obowiązywania innych), wynikające z hierarchii aktów prawnych (normy wyższego rzędu uzasadniają obowiązywanie norm niższego rzędu i jednocześnie wyznaczają ich treść).

Wobec systemu prawa wysuwa się postulaty jego niesprzeczności (osiąganej przez stosowanie reguł derogacyjnych) oraz zupełności (osiąganej przez stosowanie zasady usuwania luk w prawie).

Common law system prawa precedensu, system prawa kształtowany w Anglii od XII w., obecnie stosowany także w USA i w większości państw brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Szczególne znaczenie w tym systemie ma precedens sądowy i praktyka, powodujące, że sędzia odgrywa decydującą rolę w tworzeniu prawa.

System prawa stanowionego w którym prawo jest tworzone przez powołane do tego organy ( np. Sejm i Senat w Polsce ). Sędzia w tym systemie jedynie stosuje prawo które jest ustanowione.

W ramach systemu prawnego można dokonać podziału na gałęzie prawa.

Podstawami takiego podziału są:

- charakter stosunków społecznych, które dana gałąź prawa reguluje,

- podmiot regulacji czyli określenie kogo dane prawo dotyczy,

- zakres regulacji - prawo o zasięgu międzynarodowym, ogólnokrajowym, lokalnym.

Istotnym podziałem jest podział na prawo publiczne i prywatne.

Podział ten istniał już w prawie rzymskim.

Prawo publiczne reguluje stosunki między państwem a obywatelem oraz między organami państwa (prawo konstytucyjne, administracyjne, itd.)

Prawo prywatne reguluje stosunki między równoprawnymi podmiotami z zakresu prawa majątkowego, rodzinnego itp. (prawo cywilne, handlowe, rodzinne itd.)

Definicja Ulpiana: prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu państwa, zaś prawo prywatne jest prawem dotyczącym korzyści poszczególnych jednostek.

Schemat podziału prawa na gałęzie:

PRAWO PRYWATNE PRAWO PUBLICZNE

CYWILNE MATERIALNE PRACY KONSTYTUCYJNE

KARNE MATERIALNE

BANKOWE KARNE PROCESOWE

RODZINNE HANDLOWE ADMINISTRACYJNE

MATERIALNE

PAPIERÓW ADMINISTRACYJNE

WARTOŚCIOW YCH PROCESOWE

CYWILNE PROCESOWE

Prawo konstytucyjne, gałąź prawa regulująca podstawowe zasady ustroju politycznego (np. podział władzy), społecznego (samorządność) i gospodarczego państwa (np. ochrona własności prywatnej).

Prawo konstytucyjne określa suwerena sprawującego władzę, przedmiot tej władzy, sposób organizacji władz państwa, określający stosunki państwo - obywatel.

Treść norm prawa konstytucyjnego wyznacza kierunek rozwoju całego porządku prawnego w państwie, gdyż zgodnie z hierarchiczną strukturą prawa, niższe akty prawne muszą być zgodne z konstytucją (ustawą zasadniczą). Źródłem prawa konstytucyjnego jest konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 1997 roku.

Prawo cywilne, gałąź prawa regulująca stosunki majątkowe, a w pewnym stopniu i niemajątkowe, między równorzędnymi podmiotami prawa.

W starożytnym Rzymie prawo cywilne oznaczało normy prawne obowiązujące obywateli rzymskich (prawo rzymskie), w średniowieczu - prawo świeckie, w odróżnieniu od prawa kanonicznego. Od 2. połowy XVIII w. rozpoczęły się kodyfikacje prawa cywilnego w poszczególnych państwach, dużą rolę odegrał Kodeks Napoleona. Prawo cywilne anglosaskie (common law) rozwija się głównie w postaci prawa zwyczajowego. Konstrukcje współczesnego prawa cywilnego państw europejskich w dużym stopniu nawiązują do instytucji prawnych ukształtowanych w starożytnym Rzymie (Corpus Iuris Civilis).

Współcześnie prawo cywilne to część prawa prywatnego regulująca stosunki majątkowe i niemajątkowe osób fizycznych i prawnych.

Wyodrębnia się również z prawa cywilnego - prawo rodzinne i prawo pracy.

Prawo cywilne oprócz stosunków majątkowych normuje stosunki prawne o charakterze niemajątkowym, szczególnie zaś chroni dobra osobiste, np.: nazwisko, zdrowie, twórczość naukową, artystyczną i racjonalizatorską, tajemnicę korespondencji, wolności sumienia i wyznania itp.

W ramach prawa cywilnego wyróżnia się 5 działów:

część ogólna - reguluje zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego;

prawo rzeczowe - reguluje prawne formy korzystania z rzeczy (np. użytkowanie, zastaw, hipoteka);

prawo o zobowiązaniach - reguluje przede wszystkim zobowiązania wynikające z umów;

prawo spadkowe - określa przejście prawa i obowiązków majątkowych zmarłych osób na spadkobierców;

prawo autorskie i wynalazcze - reguluje prawa do dóbr niematerialnych. Ma ono na celu ochronę twórczości literackiej, naukowej, artystycznej oraz wynalazków. Przedmiotem prawa autorskiego jest każde dzieło utrwalone w jakiejkolwiek postaci (np. płyty, filmy, książki), ochroną objęte są również opracowania cudzego utworu (np. tłumaczenia).

Głównym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks Cywilny, Ustawa z 23 kwietnia 1964 roku. Normy prawa cywilnego znajdują się również w innych aktach prawnych, jak Konstytucja, kodeks pracy itd.

Prawo cywilne procesowe, gałąź prawa dotycząca postępowania cywilnego, tj. postępowania przed właściwymi organami sądowymi i pozasądowymi w sprawach cywilnych.

Przepisy prawa cywilnego procesowego regulują status tych organów, określają zasady postępowania toczącego się przed tymi organami oraz zasady wykonywania orzeczeń wydawanych w sprawach cywilnych.

Źródła prawa cywilnego procesowego: Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964, ale także inne akty prawne, np. ustawa z 13 czerwca 1967 o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Handlowe prawo, gałąź prawa cywilnego, którego przepisy regulują stosunki majątkowe związane z działalnością handlową i kupiecką. Należą tu m.in.: prawo spółek handlowych, prawo wekslowe i prawo czekowe.

Prawo handlowe wyodrębniło się z prawa cywilnego w średniowieczu w miastach włoskich.

Obecnie najistotniejszą regulacją prawną w ramach tej gałęzi prawa jest kodeks spółek handlowych ustawa z dnia 15 września 2000 r. Istnieją jednak inne źródła prawne, zawierające normy prawne prawa handlowego, np. ustawa z dnia 19 listopada 1999 roku Prawo działalności gospodarczej, czy ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 o krajowym rejestrze sądowym.

Prawo rodzinne, gałąź prawa regulująca osobiste i majątkowe stosunki pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny, np. między małżonkami, między rodzicami i dziećmi. W Polsce prawo rodzinne reguluje przede wszystkim kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964.

Prawo bankowe, gałąź prawa finansowego regulujący organizację, zakres funkcjonowania i działalność banków (m.in. w zakresie obiegu pieniężnego, udzielania kredytów, obrotu dewizami), a także normujący rolę banku centralnego oraz zadania nadzoru bankowego. Wszystkie banki działają na podstawie ustawy z 29 sierpnia 1997 Prawo bankowe. Inne źródła prawa bankowego to np. ustawa z 28 sierpnia 1997 o listach zastawnych i bankach hipotecznych

Prawo finansowe, gałąź prawa regulujących system finansowy państwa oraz niepaństwowych jednostek organizacyjnych. Prawo finansowe normuje zasady, tryb gromadzenia dochodów oraz zasady, tryb rozdziału i wydatkowania środków pieniężnych przez państwo i niepaństwowe organy i jednostki organizacyjne.

Prawo finansowe obejmuje 4 działy: prawo budżetowe, prawo bankowe, prawo finansowe przedsiębiorstw i innych organizacji gospodarczych, a także prawo ubezpieczeniowe, które określa organizację i działalność instytucji ubezpieczeniowych.

Źródłem prawa finansowego są ustawy regulujące zagadnienia z zakresu poszczególnych działów prawa finansowego, akty prawne Rady Ministrów uchwalane w formie uchwały oraz wydawane przez ministra finansów zarządzenia. Np. źródłem jest Ustawa o samorządzie terytorialnym z dnia 8 marca 1990 lub ustawa o podatkach i opłatach lokalnych.

Prawo karne, gałąź prawa zawierająca normy prawne zakazujące pod groźbą kar popełniania czynów, które jako społecznie niebezpieczne stanowią ustawowo określone przestępstwa. Prawo karne nie ma osobnej, właściwej sobie dziedziny życia społecznego, które reguluje. Dotyczy wszystkich ważnych stosunków społecznych w aspekcie obrony ich przed zamachami.

Głównym źródłem prawa karnego jest ustawa kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 roku, jednakże źródła prawa karnego można znaleźć w wielu aktach prawnych, np. w ustawie Prawo działalności gospodarczej z dnia 19 listopada 1999 roku, rozdział 9.

Prawo administracyjne, gałąź prawa, która obejmuje ogół norm regulujących stosunki społeczne związane z administracyjną działalnością organów państwowych i innych podmiotów wykonujących funkcje administracyjne w administracji publicznej. Charakterystyczną cechą norm prawa administracyjnego jest możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu ich wykonania.

Międzynarodowe prawo publiczne, gałąź prawa, regulująca stosunki wzajemne między państwami, najczęściej przez umowy międzynarodowe.

Międzynarodowe prawo prywatne, gałąź prawa regulująca stosunki z dziedzin prawa: cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, handlowego, gospodarczego, na obszarze danego państwa, w sytuacji, gdy w danym stanie faktycznym występuje element obcy (np. uczestnikiem danego stosunku prawnego jest obywatel obcego państwa). Międzynarodowe prawo prywatne wskazuje system prawny - własny lub obcy właściwy dla rozwiązania takiego stosunku prawnego.

W polskim prawie właściwa w tym zakresie jest ustawa o prawie prywatnym międzynarodowym z 12 listopada 1965.

STOSUNEK PRAWNY

Stosunek prawny - jest szczególną postacią stosunku społecznego. Człowiek żyjący w społeczeństwie wchodzi z innymi jednostkami w różnego rodzaju stosunki: towarzyskie, koleżeńskie, przyjaźni, rodzinne itp. Zachowania osób biorących udział w tych stosunkach nie są regulowane przez prawo obowiązujące. Panuje jakby dowolność zachowań podmiotów biorących w tych stosunkach udział.

Szczególność stosunku prawnego, jako wyodrębnionego z innych stosunków społecznych polega na tym, że zachowania podmiotów uczestniczących w stosunku prawnym są wyznaczone przez normy prawa obowiązującego. Stosunek prawny jest swojego rodzaju sposobem na realizowanie norm prawnych. Jeden podmiot stosunku prawnego jest do czegoś zobowiązany, a drugi do czegoś uprawniony. Stosunek prawny istnieje pomiędzy podmiotami tak długo, jak długo co najmniej jeden z nich (podmiotów) ma ustanowione przez normę prawną uprawnienie lub obowiązek. Gdy uprawnienie, obowiązek gaśnie - przestaje istnieć miedzy tymi podmiotami stosunek prawny. Możemy wyróżnić ze względu na metodę regulacji stosunki: cywilno - prawne (regulowane przez normy prawa cywilnego), karno - prawne (regulowane przez normy prawa karnego), administracyjno - prawne (regulowane przez normy prawa administracyjnego).

Stosunki prawne powstają w wyniku zaistnienia okoliczności przewidzianych w hipotezie normy prawnej. Te wyszczególnione w hipotezie okoliczności to tzw. fakty prawne. faktami prawnymi będą więc takie zdarzenia faktyczne (zdarzenia zaistniałe w rzeczywistości), z którymi norma prawna wiąże powstanie, zmianę lub ustanie konkretnego stosunku prawnego.

FAKTY PRAWNE to wydarzenia z którymi wiąże się powstanie, zmiana, ustanie stosunku prawnego. Fakty prawne można podzielić na:

I. Zdarzenia prawne - są to wszystkie fakty prawne niezależne od woli podmiotu np.: śmierć, powódź, pożar, upływ czasu;

II. Zachowania prawne - to fakty prawne zależne od woli człowieka, będące konsekwencją jego zachowań, które mogą mieć różną postać. Z tego względu zachowania dzielimy na dalsze dwie grupy:

1. Czynności konwencjonalne. W ramach czynności konwencjonalnych wyróżniamy:

a. czynności prawne

1. akty tworzenia prawa

2. akty stosowania prawa

- wyroki sądowe

- decyzje administracyjne

2. Inne czyny. W ramach czynów wyróżniamy:

1. czyny zgodne z prawem

- nakazane

- dozwolone

2. czyny niedozwolone

Ad. II. 1. a czynności prawne - jest to działanie/działania, którego/-ych istotą jest oświadczenie woli danej osoby, zmierzające do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, wygaśnięcia stosunku prawnego. Na czynność prawną składa się co najmniej jedno oświadczenie woli, wówczas mamy do czynienia z jednostronną czynności prawną np.: sporządzenie testamentu; często jednak mamy do czynienia oświadczeniami woli wielu osób np.: czynność prawna kupna - sprzedaży, pożyczki. Są tą czynności prawne dwustronne albo wielostronne;

Oświadczenie woli jest kluczowym elementem czynności prawnej. Aby było ono skuteczne musi ono dotrzeć do adresata (czyli do osoby do której było skierowane). Oświadczenie woli może być ustne, pisemne, wyraźne, dorozumiane.

Oświadczenie woli może być obarczone wadami dotyczącymi samego aktu woli (art.82-86 KC):

Brak świadomości lub brak swobody w wyrażaniu woli, pozorność oświadczenia woli, błąd co do istotnych elementów, złożenie oświadczenia woli pod groźbą.

I tak na przykład oświadczenie woli pod groźbą ( sprzedaż samochodu członkowi gangu, który sterroryzował właściciela grożąc mu że zrobi krzywdę jego dzieciom jeśli samochodu mu nie sprzeda ) jest bezwzględnie nieważne i nie powoduje zamierzonego skutku prawnego w postaci przeniesienia własności samochodu.

Ogół czynności prawnych można poddać następującym klasyfikacjom:

czynności jednostronne w których dla wywarcia skutku prawnego wystarczy jedno oświadczenie woli - na przykład sporządzenie testamentu lub wypowiedzenie umowy o pracę.

czynności dwustronne wymagające zgodnego oświadczenia woli, a więc umowy, obu stron np. umowa sprzedaży.

czynności formalne w których dla ważności stosunku prawnego potrzebne jest zachowanie pewnej formy np. umowa kupna nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego.

czynności nieformalne co do których prawo nie stawia żadnego wymogu, jak na przykład umowa pożyczki.

czynności między żyjącymi jeśli regulują stosunki prawne za życia dokonującego bądź osób dokonujących tych czynności - np. umowa kredytu.

czynności na wypadek śmierci jeśli skutki prawne są czynności uzależnione są od zdarzenia prawnego w postaci śmierci np. testament.

czynności zobowiązujące powodujące powstanie jakichś obowiązków podmiotu dokonującego czynności - np. umowa o pracę.

czynności rozporządzające - np. umowa darowizny.

czynności przyczynowe zwane kauzalnymi uzależniające skuteczność oświadczenia woli od jakiegoś stanu bądź dobra chronionego prawnie .

czynności abstrakcyjne dla których ważności nie potrzeba zaistnienia zewnętrznej przyczyny.

czynności konsensualne dla ważności których nie potrzeba wydania rzeczy, której dotyczy czynność, wystarczy samo porozumienie stron consensus

czynności realne dla których ważności konieczne jest wydanie rzeczy której dotyczy dana czynność.

Ad. II. 1. b Akty tworzenia prawa to czynności władcze organów władzy publicznej związane ze stanowieniem prawa np. wydawanie ustaw przez Sejm - (zobacz wyżej)

Ad. II. 1. c Akty stosowania prawa to czynności władcze organów władzy publicznej związane ze stosowaniem prawa są to orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne

- orzeczenia sądowe są to działania organu sądowego stwierdzające w oparciu o przepisy prawne, istnienie określonego stanu prawnego (np. stwierdzenie niezaspokojonej wierzytelności (długu) z tytułu pożyczki i związanych z tym uprawnień i obowiązków stron.) - jest to orzeczenie deklaratoryjne stwierdzające istnienie określonego stanu prawnego. Orzeczenia sądowe mogą mieć też postać orzeczeń konstytutywnych tzn. takich, które w oparciu o przepisy prawa tworzą nowy nie istniejący przed wydaniem orzeczenia stan prawny ( np. wyrok orzekający rozwód pociąga za sobą ustanie małżeństwa i powstanie nowych uprawnień i obowiązków byłych małżonków przy zniesieniu uprawnień i obowiązków dotychczasowych).

- decyzje administracyjne są wynikami działania organu administracji państwowej (rządowej lub samorządowej) podjętymi w ramach posiadanych przez nie uprawnień (kompetencji), zmierzających do wywołania przewidzianych prawem konsekwencji np.: wydanie decyzji na budowę domu, wydanie koncesji na handel alkoholem.

Ad. II. 2. a Czyny zgodne z prawem mogą być

• nakazane np. stawienie się do poboru wojskowego

• dozwolone np. znalezienie skarbu

Ad. II. 2. b Czyny niedozwolone to:

• przestępstwa

• wykroczenia

• delikty prawa cywilnego

FAKTY PRAWNE

ZDARZENIA ZACHOWANIA

CZYNNOŚCI CZYNY

KONWENCJONALNE

CZYNNOŚCI AKTY AKTY ZGODNE NIEDOZWOLONE

PRAWNE TWORZENIA STOSOWANIA Z

PRAWA PRAWA PRAWEM

PODMIOTY STOSUNKU PRAWNEGO

1. Osoby fizyczne - osobą fizyczną jest człowiek od momentu urodzenia aż do śmierci. Człowiek ma podmiotowość prawną o ile rodzi się w państwie, którego system prawny te podmiotowość mu nadaje w momencie urodzenia (w starożytnym Rzymie niewolnik był traktowany przez prawo jak rzecz - nie miał więc podmiotowości prawnej w tym znaczeniu.)

Do pełnego uczestnictwa osoba fizyczna winna posiadać określone, przewidziane przez prawo kwalifikacje. Są nimi zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

Zdolność prawna jest to właściwość, atrybut podmiotu prawnego polegająca na tym, że może on być podmiotem praw i obowiązków.

O osobach fizycznych i ich zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnej traktuje cały rozdział pierwszy kodeksu cywilnego. Artykuł. 8 kc mówi: „Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną”. Za chwilę urodzenia przyjmuje się moment odłączenia się dziecka od ciała matki. Zdolność prawną ma również dziecko poczęte; jednakże prawa i zobowiązania majątkowe uzyskuje ono pod warunkiem, że urodzi się żywe. Takie założenie ma odzwierciedlanie w prawie spadkowym; i tak: mimo że art. 927 § 1 ustanawia zasadę w prawie spadkowym, że „Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje”, to w § 2 tegoż artykułu jest ustanowiony wyjątek, o którym była mowa wyżej: „Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeśli urodzi się żywe”.

Zdolności prawnej nie można odebrać podmiotowi, przez całe życie zachowuje on prawa i obowiązki; wygasają one z chwila śmierci.

Zdolność do czynności prawnych - jest to możliwość nabywania praw przez podmiot i zaciągania zobowiązań, przez własne podmiotu działanie, poprzez czynności prawne. O ile zdolność prawna to posiadanie praw i obowiązków od urodzenia, tak zdolność do czynności prawnych to możliwość wywoływania skutków prawnych. Innymi słowy jest to możność do składania oświadczeń woli w celu powstawania, zmiany, wygaszania stosunków prawnych.

Artykuł 11 kc stanowi: „Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwila uzyskania pełnoletniości”; art. 12 kc „Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie”. O posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnej decyduje więc wiek (pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie, czyli te, które ukończyły osiemnaście lat - chyba, że prawo stanowi, iż do dokonania określonej czynności prawnej wymagana jest wyższa granica wieku, np.: aby zostać senatorem należy mieć ukończone 30 lat) i osoby nie ubezwłasnowolnione. Pełną zdolność do czynności prawnych mają również osoby, które nie uzyskały pełnoletności ale zawarły związek małżeński.

Ubezwłasnowolnienie orzeka sąd wobec osób, które nie są wstanie kierować swoim postępowaniem na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych. Przyczyną ubezwłasnowolnienia może tez być pijaństwo czy narkomania.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają ci, którzy ukończyli trzynaście lat, ale nie uzyskali pełnoletności, oraz te osoby w stosunku do których orzeczono częściowe ubezwłasnowolnienie. Dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej ustanawia się kuratelę. Istotą kurateli jest to, że czynności prawne dokonane przez osobę mającą częściową zdolność do czynności prawnych wymagają potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego.

Nie posiadają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu lub spełniły warunek wieku i są to nawet osoby pełnoletnie, ale zostały orzeczeniem sądu ubezwłasnowolnione. Tylko te osoby nie mogą składać oświadczeń woli w celu wywołania skutków prawnych w postaci powstania, zmiany, wygaśnięcia stosunku prawnego. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej jest nieważna (art. 14 § 1 kc). Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę (art. 13 § 2 kc).

2. Osoby prawne - osobami prawnymi są podmioty stosunku prawnego, które nie są osobami fizycznymi ani organami państwowymi, inaczej mówiąc, są to instytucje, organizacje wyposażone w przymiot osobowości, pozwalający im występować jako samodzielny podmiot praw i obowiązków.

Zalążek pojęcia osoby prawnej spotykamy po raz pierwszy w prawie rzymskim (prawie starożytnego Rzymu), które gminę miejską (łac. municipium) z czasem pojmowało jako związek obywateli posiadający zbiorowy majątek i mający określone prawa i obowiązki.

Osobami prawnymi są m.in. gminy, spółki kapitałowe prawa handlowego np.: spółka Z O.O, spółka akcyjna, fundacje,

Są różne sposoby powstawania osób prawnych:

tryb erekcyjny - polega ona na tym, że daną osobę prawną powołuje się do życia na mocy aktu erekcyjnego, czyli aktu normatywnego wydanego przez organ państwowy, w którym mowa jest o tym, że dana osoba prawna powstaje;

tryb koncesyjny - wolę utworzenia przejawiają założyciele osoby prawnej; mogą być nimi osoby prawne i istniejące osoby prawne, rola państwa sprowadza się do wydania koncesji (zezwolenia);

tryb rejestracyjny - polega na wpisaniu osoby prawnej do odpowiedniego rejestru np.:( krajowy rejestr sądowy spółek handlowych), z chwilą wpisania do takiego rejestru podmiot nabywa osobowość prawną.

STOSUNEK PRAWNY

Stosunek prawny jest węzłem prawnym vinculus iuris łączącym co najmniej dwa podmioty.

PODMIOTY, PRZEDMIOT I TREŚĆ STOSUNKU PRAWNEGO

Podmiotami stosunku prawnego są osoby, które w nim występują jako uprawnione bądź zobowiązane do konkretnego zachowania względem innych osób, będących uczestnikami tego samego stosunku prawnego.

W zależności od gałęzi prawa i rodzaju stosunku prawnego możemy wskazać różne typy podmiotów prawa:

W ramach prawa konstytucyjnego możemy mówić o następujących podmiotach stosunków prawnych: Sejm, Senat, Prezydent.

W prawie karnym podmiotami stosunku prawnokarnego są: Państwo, reprezentowane przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz sprawca - najczęściej osoba fizyczna, która popełniła czyn zabroniony.

W prawie cywilnym podmiotami stosunku cywilnoprawnego będą osoby fizyczne, osoby prawne a także niekiedy jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.

Przedmiotem stosunku prawnego może być:

1. określone zachowanie - np. naprawa samochodu, opieka nad dzieckiem

2. przedmiot materialny (majątkowy) - np. dom, samochód

3. prawo - np. prawo autorskie, wierzytelność

Na treść stosunku prawnego składają się uprawnienia i obowiązki jego podmiotów - np. sprzedający samochód ma obowiązek dostarczyć go kupującemu, zapewnić serwis napraw w ramach gwarancji i rękojmi, kupujący zaś ma obowiązek zapłacić umówioną cenę i odebrać samochód.

RODZAJE STOSUNKÓW PRAWNYCH

Teoretycy prawa wyróżniają rozmaite rodzaje stosunków prawnych.

Stosunki prawne mogą być wyróżniane ze względu na metodę regulacji prawnej:

Stosunki cywilnoprawne - ich cechami charakterystycznymi jest to, że:

1. strony tych stosunków są równoprawne (równorzędne) - Żadna ze stron nie znajduje się w pozycji władczej.

2. Nawiązywanie stosunków cywilnoprawnych jest zazwyczaj (choć nie zawsze!) dobrowolne.

3. Przedmiot i treść stosunków są, z wyłączeniem sytuacji, gdy odnoszą się do norm iuris cogentis, określane swobodnie przez strony - zasada swobody umów.

4. Sankcjami, jakie grożą w przypadku naruszenia uprawnień bądź niewykonania obowiązków z zakresu prawa cywilnego są - sankcja nieważności i sankcja egzekucyjna.

Stosunki prawnoadministracyjne - charakteryzują się tym, że:

a. strony tych stosunków nie są równoprawne. Występuje w nich jako jedna ze stron (państwo, jednostka samorządu terytorialnego) reprezentowana przez organ - np. (wojewodę, ministra, wójta). Strona ta zajmuje w stosunku do pozostałych podmiotów np. osoby fizycznej pozycję władczą.

b. Zawiązanie stosunku prawnego może nie być dobrowolne dla jednej ze stron. Może wynikać z jednostronnej decyzji organu władzy publicznej.

c. Przedmiot i treść stosunku są z reguły określone za pomocą norm iuris cogentis.

d. Sankcjami grożącymi za naruszenie norm prawnoadministracyjnych są sankcje - egzekucyjna i niekiedy posiłkowo karna i sankcja nieważności.

Stosunki prawnokarne - charakteryzują się tym, że:

1. Nawiązywane są w wyniku popełnienia przez indywidualnego sprawcę czynu zabronionego przez ustawę karną.

2. Stroną tego stosunku jest Państwo działające za pośrednictwem kompetentnych organów oraz osoba, która przestępstwo popełniła.

3. Położenie prawne stron tych stosunków wyznaczone jest przez normy o charakterze iuris cogentis.

4. Sankcje mają charakter karny; a posiłkowo tylko - egzekucyjny.

WYKŁADNIA PRAWA

Przez wykładnie prawa rozumiemy ogół czynności prowadzących do ustalenia właściwej treści tekstu prawnego .

Wykładnia prawa to zespół czynności zmierzających do wyinterpretowania norm prawnych z przepisów.

Jeśli chodzi o wykładnie prawa to sprawa jest o tyle istotna, że niektóre przepisy są niejasne lub wieloznaczne. W takim przypadku aby wyinterpretować zawartą w tych przepisach normę prawną stosujemy właśnie wykładnię. Istnieje wiele rodzajów wykładni, przy czym co do niektórych istnieją określone zakazy.

I. Teorie Wykładni


Są trzy grupy teorii wykładni:
1. Wykładnia statystyczna,
2. Wykładnia dynamiczna,
3. Wykładnia mieszana

Ad.1 Za wykładnie statyczną uznaje się wykładnie prowadzącą do ustalenia intencji ustawodawcy, która przyświecała mu przy wydawaniu danego aktu.
Ustalenie tego, co miał na myśli ustawodawca, tworząc akt normatywny, jest co najmniej trudne.
Na pierwszy plan wysuwa się pytanie, co faktycznie miał zamiar uczynić ustawodawca. Prawo w myśl tej koncepcji jest tworzone tylko w celu rozwiązania konkretnych sytuacji, dlatego nie daje się ono stosować do rozwiązywania kwestii, do których regulowana konkretnie nie zostało ono stworzone.

Ad. 2 Wykładnia dynamiczna polega na tym, że wykonujemy wykładni testu prawnego wraz ze zmieniającymi się warunkami społeczno-politycznymi. Przepisy prawa są tu traktowane jako pewna materia, którą można zmienić wraz ze zmianą sytuacji.
Ad. 3 Wykładnia mieszana zakłada, ze normy prawne, które nie ulegają częstym zmianom, należy interpretować w taki sposób, jak życzyłby sobie tego obecny ustawodawca.


II. Moc obowiązująca wykładni


Z uwagi na moc obowiązującą wykładni dzielimy ją na trzy grupy:
1. Wykładnia doktrynalna
2. Wykładnia autentyczna
3. Wykładnia legalna
a) Odpowiedzi prawne
b) Zasady prawa
c) Wytyczne


Ad.1 Wykładnia doktrynalna jest dokonywana przez prawników, najczęściej naukowców . Nie ma ona mocy wiążącej, wskazuje jedynie, jak należy rozumieć dany tekst prawny. To tu prawnicy wypowiadają swoje poglądy, nie zawsze znajdując odzwierciedlenie w poglądach sędziów czy ustawodawcy.

Ad. 2 Wykładni autentycznej dokonuje podmiot, który wydał dany akt normatywny, to obowiązek dokonania wykładni spoczywa na nim. Wykładnia autentyczna sprawdza się w praktyce jedynie w przypadku jedno osobowych organów.

Ad. 3 Wykładnia legalna dokonywana jest przez osoby uprawnione do tego, Np. w PRL uprawniona do wydawania tej wykładni była Rada Państwa, obecnie czyni to Sąd Najwyższy i Trybunał Konstytucyjny.

Są trzy metody dokonywania wykładni przez Sąd Najwyższy:

a) Odpowiedzi prawne. Sąd Rejonowy lub Okręgowy mający do rozpoznania skomplikowaną sprawę może zwrócić się z zapytaniem prawnym do Sądu Najwyższego.

Ten udziela odpowiedzi prawnej lub nie. Nieudzielanie odpowiedzi prawnej wiąże się ze wskazaniem przez Sad Najwyższy przepisów lub innych sposobów wykładni, które tę kwestię jednoznacznie rozstrzygną.

b) Zasady prawa ustanawia co najmniej siedmioosobowy skład sędziów Sądu Najwyższego. Orzeczenia tego składu dotyczące wyjątkowo ważnych i zmierzających ku ujednoliceniu stosowania prawa zagadnień wpisywane są do Księgi Zasad Prawnych. Prowadzi ją Sąd Najwyższy. Zasady te wiążą wyłącznie wszystkie składy sędziowskie Sądu Najwyższego.

c) Wytyczne wydawane były w celu ujednolicenia praktyki sądowej. Obowiązują one wszystkie składy sędziowskie. Wydawano je na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości lub Prokuratora Generalnego.

Ad.4 Do wykładni operatywnej zaliczamy wszystkie przypadki wykładni dokonywanej przez sądy i inne organy stosujące prawo w toku rozpoznawania indywidualnych spraw karnych, cywilnych i innych.

III. Rodzaje Wykładni


Rodzaje wykładni to sposoby dokonywania wykładni. Oto trzy podstawowe rodzaje wykładni:
1. Wykładnia językowa
2. Wykładnia systemowa
3. Wykładnia funkcjonalna
4. Wykładnia historyczna

Ad. 1 Wykładnie językową przeprowadza się w pierwszej kolejności. Ze względu na to, że sama nauka o języku byłaby niewystarczająca, do pełnej interpretacji stosuje się też reguły wypracowane przez nauki prawnicze, tzw. dyrektywy wykładni językowej.
a) Dyrektywa interpretacyjna. Zwrotom nie można przypisywać swoistego znaczenia prawnego. Swoiste znaczenie to takie, które odmienne od znaczenia potocznego i występuje w danej dziedzinie nauki dla określenia pewnej kwestii.
b) Interpretowanym zwrotom, które znacznie zostało przypisane w języku prawnym, nie można nadawać innego specjalnego znaczenia oprócz tego, które wyraźnie im nadano.
c) Nie można w interpretacji tekstu prawnego określenia użytego przez ustawodawcę zmieniać, rozszerzać, czy zwężać.
d) To samo pojęcie w tym samym akcie normatywnym musi mieć to samo znaczenie.
e) Temu samemu pojęciu musi być przyporządkowane to samo znaczenie w obrębie danej gałęzi prawa.
f) Nie wolno traktować żadnego fragmentu interpretowanego przepisu prawnego jako zbędnego. Ustawodawca kieruje się intencją precyzyjnego wyjaśnienia wszystkich zagadnień, dlatego nie można ominąć żadnej części wypowiedzi prawnej.
g) Do interpretacji tekstu prawnego mają zastosowanie wszelkie reguły używane w nauce o języku. Tekst prawny musi być sporządzony zgodnie z regułami gramatyki.

Ad. 2 Wykładnia systemowa polega na ustaleniu znaczenia interpretowanej normy w kontekście całego systemu prawa. Podstawowe dyrektywy wykładni systemowej są następujące:
a) Znaczenie ustalonego przepisu nie może być sprzeczne z ogólnymi zasadami danego systemu prawa.
b) Znaczenie musi być zgodne z regułami danej części systemu, czyli gałęzi prawa.
c) Interpretacji tekstu prawnego dokonuje, uwzględniają systematykę budowy danego aktu normatywnego, zatem wyciąganie wniosków dotyczących interpretacji części przepisu może nastąpić dopiero po zdefiniowaniu podstawowych pojęć przez ustawodawcę.

Ad. 3 Wykładnia funkcjonalna. Jest to wykładnia, w której obrębie ustalamy interpretowanej normy przez uwzględnienie całego , bardzo złożonego, kontekstu funkcjonalnego. W jego skład wchodzą takie elementy, jak ustrój ekonomiczny, społeczno - polityczny, kultura społeczna oraz ideologie propagowane przez decydentów. W tej interpretacji prawnicy kierują się przede wszystkim celem, który przyświecał ogłoszeniu danej normy, koncentrując się na zbadaniu kontekstu, w jakim została ona wydana. Interpretując daną normę, muszą przede wszystkim ustalić, jaki cel chciał osiągnąć ustawodawca, wprowadzając ją w życie.

Ad.4 Wykładnię historyczną, która z kolei oparta jest na posiadanych materiałach historycznych, pozwalających rozumieć właściwy sens normy w świetle okoliczności, jakie istniały w momencie jej powstania.

Sądownictwo w Polsce

Zgodnie z Konstytucją wymiar sprawiedliwości w RP sprawują: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne (Naczelny Sąd Administracyjny) oraz sądy wojskowe. Sądami powszechnymi  są sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. W czasie pokoju zakazane jest wprowadzanie jakichkolwiek sądów wyjątkowych lub trybu doraźnego, a więc sposobu sądzenia, który nie respektowałby wszystkich zasad demokratycznego sądu. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne (tzn. że orzeczenie sądu I instancji podlega kontroli przez sąd II instancji). Zasada ta odnosi się obecnie także do sądownictwa administracyjnego, co będzie wymagało, by obok NSA działały także inne sądy administracyjne.

       Sądy rejonowe rozpatrują większość spraw sądowych: karnych, cywilnych, rodzinnych, opiekuńczych, gospodarczych, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Nie rozpatrują tylko tych spraw, które zostały przekazane do kompetencji sądów okręgowych.      

       Sądy okręgowe spełniają dwojaką rolę wśród organów sądowych. Rozpoznają sprawy przekazane im do rozpoznawania przez ustawy, np. sprawy o zbrodnie, sprawy o ochronę praw autorskich, dóbr osobistych, sprawy rozwodowe. W takich sprawach sąd okręgowy działa podobnie jak sąd rejonowy jako sąd I instancji - tzn. rozpatruje sprawę po raz pierwszy. Sądy okręgowe spełniają jeszcze inną rolę - rozpatrują środki odwoławcze od orzeczeń wydanych przez sądy rejonowe, czyli m.in. apelacje od wyroków oraz zażalenia na postanowienia. W tym przypadku sądy okręgowe działają jako sąd II instancji, tzn. kontrolują prawidłowość rozstrzygnięcia podjętego przez sąd rejonowy.       

       Sądy apelacyjne spełniają również podwójną rolę. Po pierwsze rozpoznają środki odwoławcze (apelacje, zażalenia) od orzeczeń wydanych przez sądy okręgowe działające jako sądy I instancji, czyli są sądami II instancji w sprawach, w których w I instancji orzekały sądy okręgowe. Ponadto w sprawach cywilnych sądy apelacyjne są sądami III instancji, a mianowicie rozpoznają kasacje od orzeczeń wydanych w II instancji przez sądy okręgowe. W postępowaniu cywilnym obowiązuje bowiem zasada trójinstancyjności postępowania.       

       Sąd Najwyższy jest naczelnym organem sądowym w Rzeczypospolitej Polskiej. Ma on różnorodne zadania, np. nadzoruje działalność innych sądów w zakresie orzekania, jako sąd III instancji rozpoznaje kasacje w sprawach cywilnych od orzeczeń wydanych w II instancji przez sądy apelacyjne; rozpoznaje kasacje w postępowaniu karnym (ale nie jako sąd III instancji, gdyż kasacja w tym postępowaniu jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym); podejmuje uchwały w celu wyjaśnienia przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce, rozpatruje wnioski o przedłużenie tymczasowego aresztowania.      

       Sądy są organizacyjnie podzielone na wydziały, zajmujące się rozpoznawaniem spraw określonego rodzaju, np. wydział cywilny, karny, rodzinny.

Sąd Najwyższy dzieli się na Izbę Administracyjną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Izbę Cywilną, Izbę Karną oraz Izbę Wojskową. Pracami sądu kieruje prezes sądu, a pracami Sądu Najwyższego - Pierwszy Prezes SN, powoływany przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród sędziów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.      

       Sądy w Polsce z zasady są organami kolegialnymi i w zależności od rodzaju sprawy, a także od tego, w której instancji orzekają, w ich skład mogą wchodzić tylko sędziowie zawodowi bądź sędziowie zawodowi i wybrani reprezentanci społeczeństwa (ławnicy). Sądy powszechne w I instancji (a więc sądy rejonowe i okręgowe) z reguły orzekają w skłądzie 1 sędziego zawodowego i 2 reprezentantów społeczeństwa, sądy okręgowe jako sądy II instancji orzekają w składzie 3 sędziów zawodowych, a sądy apelacyjne w składzie 3 sędziów apelacyjnych. Sąd Najwyższy może rozpoznawać sprawy w składzie 5, 7, a nawet całej izby sędziów zawodowych. Wyjątkowo sąd jest organem jednoosobowym, np. w sprawach z oskarżenia prywatnego lub w niektórych sprawach cywilnych nieprocesowych (np. w sprawie o stwierdzenie praw do spadku sąd składa się z 1 sędziego zawodowego).      

       Wszystkie sądy i trybunały są w RP władzą "odrębną i niezależną od innych władz": są organizacyjnie oddzielone od innych włądz, a organy innej władzy nie mogą zmieniać orzeczeń wydanych przez sądy.      

       Sędziowie w RP są niezawiśli i podlegają jedynie Konstytucji i ustawom (niezawisłość sędziowska). Konstytucja wzmocniła gwarancje niezawisłości sędziowskiej. Są to g w a r a n c j e materialne (sędziemu zapewnia się odpowiednie warunki pracy i wynagrodzenia), polityczne (sędzia nie może należeć do partii politycznej i związków zawodowych), sędziowie są nieusuwalni (złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu czy przeniesienie może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie) oraz przysługuje im immuninet sędziowski: sędzia nie może być bez uprzedniej zgody sądu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Poza określonymi wyjątkami nie można go też aresztować lub zatrzymać. Sędziów wszystkich sądów powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Krajowa Rada Sądownictwa strzeże niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów. Krajowa Rada Sądownictwa wypowiada się także w sprawach etyki zawodowej sędziów.

CHARAKTERYSTYKA

WYBRANYCH DZIEDZIN (GAŁĘZI) PRAWA

PRAWO CYWILNE

Gałąź prawa cywilnego jest uregulowana w ustawie Kodeks Cywilny z 1964 roku. Jest to główne źródło prawa cywilnego materialnego. Jednakże można wymienić jako źródła prawa cywilnego również ustawy: Prawo własności przemysłowej, czy Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

W ramach prawa cywilnego wyróżniamy 5 działów.

1. CZĘŚĆ OGÓLNA

- reguluje zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego.

Pojęcia te zostały omówione wyżej (zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, osoby prawne, osoby fizyczne, czynności prawne, wady oświadczenia woli, pełnomocnictwa itd.).

2. WŁASNOŚĆ I INNE PRAWA RZECZOWE

a. Własność - prawo skuteczne erga omnes, a więc wobec wszystkich (a nie, tak jak w przypadku stosunku zobowiązaniowego, inter partes - tylko między stronami tego stosunku tak jak przy stosunkach zobowiazaniowych). Własność to najszersze prawo rzeczowe, czyli - najszersze prawo do rzeczy. W rozumieniu prawa cywilnego rzeczami są tylko przedmioty materialne. Rzeczy możemy podzielić na ruchomości i nieruchomości. Ruchomościami są rzeczy, które nie są trwale związane z gruntem, np. samochód; nieruchomościami zaś są rzeczy trwale związane z gruntem, np. dom. Możemy również mówić o nieruchomości gruntowej, czyli o gruncie. Własność to najszersze prawo do rzeczy, daje właścicielowi najwięcej uprawnień w stosunku do rzeczy. Właściciel może: (art. 140 kc.)

1. korzystać z rzeczy,

2. pobierać pożytki i dochody z rzeczy,

3. rozporządzać rzeczą.

Do ochrony prawa własności można stosować środki ochrony zawarte w art.77 - 81 Konstytucji np.:

- pełną dostępność drogi sądowej dla ochrony własności,

- możliwość odwołania się od wyroków sądowych i od decyzji administracyjnych w sprawach własności,

- prawo wniesienia skargi do TK itp.

KC przewiduje ustawowe środki ochrony własności:

- roszczenie windykacyjne - czyli roszczenie o wydanie rzeczy właścicielowi,

- roszczenie negatoryjne - czyli roszczenie o zaprzestanie naruszania prawa własności inne niż roszczenie o wydanie rzeczy. (np. roszczenie o zaprzestanie przejazdu przez nieruchomość osoby do tego nieuprawnionej)

Prawo własności nie jest jednak prawem absolutnym. Własność może być ograniczona. Konstytucja dopuszcza ograniczenie prawa własności tylko po spełnieniu jednocześnie dwóch warunków:

- nastąpi to „tylko w drodze ustawy”

- „tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności”. Art. 64 ust. 3 Konstytucji.

Konstytucja dopuszcza w art. 21 ust. 2 wywłaszczenie (przymusowe pozbawienie własności - decyzją administracyjną), ale tylko przy równoczesnym spełnieniu 2 warunków:

• gdy jest dokonywane na cele publiczne;

• za słusznym odszkodowaniem.

b. Użytkowanie wieczyste

Użytkowanie wieczyste jest specjalnym prawem rzeczowym. Jest bardzo zbliżone do prawa własności, ale prawem własności nie jest. Dotyczy ono tylko nieruchomości. Nie zostało również zakwalifikowane przez ustawodawcę jako prawo rzeczowe ograniczone. Najprościej rzecz ujmując, użytkownik wieczysty ma podobne prawa jak właściciel, ale jest w nich ograniczony czasowo, i po upływie pewnego okresu czasu musi zwrócić rzecz.

c. Prawa rzeczowe ograniczone

Prawami rzeczowymi ograniczonymi są m.in. użytkowanie, służebność, zastaw, hipoteka (kc. wymienia więcej praw rzeczowych ograniczonych). Nazywają się ograniczonymi prawami rzeczowymi, gdyż nie są tak szerokie w swojej treści jak prawo własności.

użytkowanie - to ograniczone prawo rzeczowe, które uprawnia użytkownika do używania rzeczy i do pobierania z niej pożytków;

zastaw - polega na zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności przez obciążenie rzeczy ruchomej prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia się z rzeczy bez względu na to, czyją stała się ta rzecz własnością, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy;

hipoteka - ma podobny charakter jak zastaw, aczkolwiek dotyczy nieruchomości.

3. ZOBOWIĄZANIA

W państwie liberalnym, zwykle osoby kształtują pomiędzy sobą stosunki cywilne zgodnie ze swoimi potrzebami, poprzez własne działania, czyli umowy.

Wzorcowy stosunek zobowiązaniowy wyznaczają co najmniej 2 normy prawne:

1. nakładająca obowiązek na jeden z podmiotów (podmiot zobowiązany, zwany dłużnikiem);

2. dająca odpowiadające obowiązkowi uprawnienie drugiemu podmiotowi, zwanemu wierzycielem.

charakterystyka umów

Umowa w rozumieniu prawnym jest przede wszystkim pojęciem z zakresu prawa cywilnego.

Umową nazywamy zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch stron,

Zmierzające do wywołania skutku prawnego w postaci wywołania, zmiany bądź zniesienia stosunku prawnego.

W prawie polskim obowiązuje zasada swobody umów, która jest zawarta w art.353 KC:

„ Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wedle swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości i naturze) stosunku, ustawie ani zasadom życia społecznego.”

Przepisy KC nie definiują pojęcia umowy ale na ich podstawie można wywnioskować że istotą umowy są następujące okoliczności:

• Udział co najmniej dwóch stron (osób fizycznych lub osób prawnych)

• złożenie przez strony zgodnego oświadczenia woli

• wspólny cel ( wywołania konkretnych skutków prawnych )

W zależności od tego czy w ramach umowy obowiązek świadczenia ciąży na jednej stronie czy też na obu stronach rozróżnia się:

• umowy jednostronne, które charakteryzują się tym iż jedna strona jest w zasadzie tylko dłużnikiem a druga w zasadzie tylko wierzycielem.

( umowa darowizny )

• umowy dwustronne, polegające na tym, że każda ze stron jest wierzycielem i dłużnikiem ( umowa sprzedaży, umowa o dzieło )

Odmianą umowy dwustronnej jest umowa wzajemna.

Umowa wzajemna jest to umowa w ramach której wyraźnie widoczne jest to, że każda ze stron występuje jednocześnie w roli wierzyciela i dłużnika.

W umowie wzajemnej odnajdujemy równowagę świadczeń. Świadczenia powinny być spełnione jednocześnie.

Ze względu na kryterium odpłatności można podzielić umowy na:

• odpłatne w ramach których obie strony ponoszą korzyści i ciężary ( umowa sprzedaży, dzierżawy )

• nieodpłatne, które charakteryzują się tym, że tylko jedna strona umowy odnosi korzyści a zakres obowiązków dłużnika jest mniejszy.( umowa darowizny )

W ramach kolejnego podziału można mówić o umowach:

• konsensualnych ich cechą jest to, iż samo porozumienie stron wywołuje skutki dla stron umowy.( umowa najmu, umowa spółki cywilnej)

• Realnych czyli takich w których porozumienie stron i wydanie rzeczy jest niezbędne aby umowa doszła do skutku.

Można także dokonać podziału umów na:

• Nazwane - gdy są uregulowane w Kodeksie cywilnym lub innych ustawach. ( umową nazwaną kodeksową jest np. umowa sprzedaży - bo uregulowania jej dotyczące znajdują się w KC, natomiast umową nazwaną pozakodeksową jest umowa wydawnicza ).

Umowy nazwane są to umowy często powtarzające się w obrocie cywilnoprawnym, unormowane w sposób szczegółowy przez przepisy prawa obowiązującego.

• nienazwane - umowy nienazwane występują wtedy, gdy treść umowy zawartej przez strony nie odpowiada żadnej z umów nazwanych ani nie zawiera elementów różnych umów nazwanych.

Treść takiej umowy występuje wówczas jedynie w stosunku prawnym, który strony tak właśnie ukształtowały.

Strony ustalają treść umowy, ponieważ nie jest opisana normatywnie w przepisach żadnej ustawy.

Umowami nienazwanymi są:

a) umowa cesji - na mocy której dotychczasowy wierzyciel, zwany cedentem, przenosi wierzytelność do majątku osoby trzeciej na rzecz cesjonariusza i ten staje się wierzycielem.

2. umowa faktoringu

c) umowa franchisingu - polegająca na porozumieniu o współpracy gospodarczej, w ramach której dawca - jako organizator sieci podmiotów gospodarczych - udostępnia za opłatą innym przedsiębiorcom prawo do występowania pod jego firmą.

d) umowa know - how, polegająca na udostępnieniu przez dawcę informacji objętych tajemnicą, patentem, dotyczących technologii, procedury postępowania itp. biorcy.

Umowy mieszane - są to umowy, które zawierają elementy różnych umów nazwanych i nienazwanych przez co powstaje nowa umowa np.:

• umowa o podróż, na którą składa się umowa o dzieło, umowa sprzedaży, umowa przewozu.

• Umowa hotelowa ( umowa najmu, przechowania, świadczenia usług )

Umowy losowe - umowami losowymi nazywamy takie umowy, w których treść i rozmiar świadczenia, a nawet samo jego istnienie uzależnione jest od przypadku - nie wiadomo czy i kiedy nastąpi. (umowa ubezpieczenia, gry losowe )

Umowa przedwstępna - stanowi przygotowanie do zawarcia umowy właściwej między stronami, jej treścią jest zobowiązanie się do zawarcia w przyszłości umowy przyrzeczonej ( stanowczej ).

Bezpodstawne uchylenie się od zawarcia umowy przyrzeczonej może pociągnąć za sobą następujące skutki:

• Skutek słabszy - obowiązek naprawienia szkody, jaką osoba uprawniona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej.

• Skutek silniejszy - polega na obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej.

Zadatek nie jest umową jest to suma pieniężna lub jakiś przedmiot majątkowy, który jedna strona umowy daje drugiej stronie przy zawarciu umowy.

Zadatek nie jest rodzajem umowy. Zadatek jest czynnością prawną realną - aby powstały skutki potrzebne jest wręczenie zadatku.

Zadatek charakteryzuje się następującymi cechami:

1. W razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zatrzymać, a jeśli sama go dała może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

2. W razie wykonania świadczenia zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała, a jeśli zaliczenie nie jest możliwe zadatek ulega zwrotowi.

3. W razie oświadczenia woli będącym zgodnym oświadczeniem woli stron zadatek zostaje zwrócony.

4. Zadatek również zostaje zwrócony gdy niewykonanie nastąpi wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności żadna ze stron, albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony tak samo.

RĘKOJMIA

Rękojmia jest to szczególny rodzaj odpowiedzialności za jakość rzeczy. Każdy sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego za wady rzeczy. KC wyróżnia dwa rodzaje wad rzeczy:

1. WADY FIZYCZNE RZECZY

2. WADY PRAWNE RZECZY

AD. 1 WADA FIZYCZNA RZECZY

Określenie wady fizycznej zawiera art. 556 k.c. "Wadą fizyczną rzeczy jest takie obniżenie jakości, które zmniejsza jej wartość lub użyteczność w porównaniu z taką wartością, jakiej kupujący może się zasadnie spodziewać ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia rzeczy, jeżeli nie właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, albo jeśli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym".

Przy ocenie, czy mamy do czynienia z wadą fizyczną rzeczy sprzedanej, istotne jest to, aby wada tkwiła w rzeczy jeszcze przed jej wydaniem kupującemu. Odpowiedzialność sprzedawcy opiera się na zasadzie ryzyka - to znaczy że ponosi odpowiedzialność za wady rzeczy bez względu na to czy o nich wiedział czy nie.

wada istotna rzeczy

Wadą istotną jest taka, która uniemożliwia kupującemu normalne korzystanie z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem lub pozostaje w sprzeczności z właściwościami określonymi w umowie przez strony. W przypadku sporu - o tym, czy określona wada ma charakter istotny, powinny rozstrzygnąć same strony, które w razie potrzeby mogą powołać biegłego.

Rękojmia za wady fizyczne rzeczy sprzedanej

Zasady rękojmi za wady fizyczne są uregulowane ustawowo, w kodeksie cywilnym co oznacza, że odpowiedzialność ta powstaje z mocy prawa bez konieczności każdorazowego określania jej reguł w treści umowy.

Ustawa przyznaje kupującemu kilka uprawnień, w sytuacji gdy rzecz kupiona ma wadę fizyczną. Kupujący może:

a. odstąpić od umowy,

b. żądać obniżenia ceny,

c. żądać wymiany rzeczy na nową, wolną od wad,

d. żądać naprawy

Ad. a) Odstąpienie od umowy polega na zwrocie przez sprzedawcę ceny przy jednoczesnym zwrocie wadliwej rzeczy przez kupującego.

Kupujący nie może jednak odstąpić od umowy gdy:

1. Sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad,

2. lub naprawi niezwłocznie rzecz ,

Ograniczenia te nie mają zastosowania gdy sprzedawca już raz rzecz wymieniał lub naprawiał.

Ad. b) Żądanie obniżenia ceny

Obniżenie ceny stanowi jeden ze środków w ramach rękojmi, który umożliwia kupującemu zrównoważenie wzajemnych świadczeń stron w sytuacji, gdy rzecz ma wadę fizyczną, zmniejszającą jej wartość lub użyteczność, nie ma wymaganych cech albo została wydana w stanie niezupełnym. zmniejszenie ceny powinno nastąpić z zachowaniem zasady proporcji, tj. w takim stosunku, w jakim wartość (użyteczność) rzeczy bez wady pozostaje do wartości obliczonej z uwzględnieniem istniejącej wady.

Ad. c) Żądanie wymiany rzeczy na nową, wolną od wad

Wymiana wadliwej rzeczy na nową stanowi jedno z uprawnień kupującego w ramach rękojmi. Do wymiany może służyć wyłącznie rzecz wolna od wad.

Ad. d) Żądanie naprawy rzeczy w ramach rękojmi

Uprawnienie to dotyczy jedynie odpowiedzialności za wady rzeczy oznaczonych co do tożsamości, wytworzonych przez sprzedawcę.

Poza ograniczeniem zawartym w pkt. 1 to kupujący decyduje o sposobie postępowania w sytuacji gdy rzecz okaże się mieć wadę prawną.

AD. 2) WADA PRAWNA RZECZY występuje wtedy gdy rzecz nie należy do sprzedawcy, lub gdy jest obciążona prawem osoby trzeciej.

W razie stwierdzenia wady prawnej rzeczy, kupującemu przysługuje jedno z uprawnień:

• odstąpienie od umowy,

• żądanie dostarczenia rzeczy wolnej od wad

• żądanie obniżenia ceny rzeczy sprzedanej

Uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o budynek po upływie 3 lat od momentu wydania rzeczy.

GWARANCJA JAKOŚCI

Gwarancja jakości stanowi zobowiązanie gwaranta do spełnienia określonych świadczeń w przypadku, gdyby w oznaczonym terminie gwarancyjnym ujawniły się wady fizyczne rzeczy sprzedanej.

(art. 577 k.c.) W wypadku gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument gwarancyjny co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że wystawca dokumentu (gwarant) jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w gwarancji.

§ 2. Jeżeli w gwarancji nie zastrzeżono innego terminu, termin wynosi jeden rok licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.

Gwarancja jakości nie powstaje z mocy prawa.

Najczęściej przyjmuje się, że powstaje przez umowę zawieraną pomiędzy gwarantem a kupującym.

Osobą, która udziela gwarancji jakości jest gwarant. Może nim być producent, importer lub sprzedawca.

Udzielanie gwarancji nie jest obowiązkowe, co oznacza, że można sprzedawać towary nie objęte gwarancją. Kupujący jest wówczas chroniony na mocy przepisów kodeksu cywilnego, na podstawie rękojmi.

Istotą gwarancji są:

• zapewnienie ze strony gwaranta ( potwierdzeniem jest dokument gwarancyjny),

• wystawienie dokumentu gwarancyjnego.

GWARANCJA JAKOŚCI

Jeśli gwarancji udzielono - wówczas kupujący ma prawo żądać wydania karty gwarancyjnej i tego, aby została ona prawidłowo wypełniona i zawierała wszystkie wymagane elementy i oznaczenia wystawcy (gwaranta), sklepu w którym kupiono rzecz, określenie rzeczy sprzedanej (typ, rodzaj, nr serii) i adresy punktów serwisowych.

Uprawnienia kupującego z tytułu gwarancji jakości wynikają z treści postanowień dokumentu gwarancyjnego.

UPRAWNIENIA KUPUJĄCEGO Z TYTUŁU GWARANCJI

Możliwość realizacji uprawnień z gwarancji powstaje wówczas, gdy rzecz ma wadę, rozumianą jako obniżenie użyteczności rzeczy lub jej niezdatność do typowego, zwykłego przeznaczenia.

- żądać naprawy,

- żądać wymiany rzeczy.

Wybór pomiędzy wymianą gwarancyjną a naprawą przysługuje gwarantowi

W gwarancji mogą być ponadto wymienione inne uprawnienia kupującego, ponieważ decydująca jest w tym zakresie wola gwaranta.

Z uwagi na to, że gwarancja może dotyczyć całej rzeczy lub jej części (podzespołów) - żądanie wymiany albo naprawy przysługuje odpowiednio w stosunku do całej rzeczy albo jej części, na którą gwarancji udzielono.

Niektóre karty gwarancyjne zawierają jednak tylko jedno uprawnienie (co jest dopuszczalne) - np. żądanie naprawy gwarancyjnej. Wówczas kupującemu przysługuje to uprawnienie zgodnie z treścią karty gwarancyjnej.

kupujący może wykonać uprawnienia z tytułu rękojmi niezależnie od uprawnień z tytułu gwarancji jakości.

art. 579 KC Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji.

Oznacza to, że o ile rzecz została sprzedana z gwarancją - ani rękojmia nie ma pierwszeństwa przed gwarancją, ani gwarancja nie ma pierwszeństwa przed rękojmią, a wybór pomiędzy gwarancją i rękojmią należy do kupującego.

FORMA UMÓW

Kodeks cywilny, nie chcąc niepotrzebnie formalizować obrotu cywilnego, dopuszcza generalnie dokonywanie czynności prawnych w formie dowolnej, czyli ustnej, pisemnej, czy w sposób dorozumiany.

Jednak w niektórych sytuacjach KC przewiduje formę szczególną:

formę aktu notarialnego pod rygorem nieważności KC przewiduje miedzy innymi:

• dla przeniesienia własności nieruchomości

• dla ustanowienia bądź przeniesienia użytkowania wieczystego

formę pisemną pod rygorem nieważności zastrzeżona jest dla:

• umowy o przejęcie długu

• umowy kontraktacyjnej

forma pisemna dla osiągnięcia szczególnych skutków prawnych:

• najem nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok

forma pisemna dla celów dowodowych zastrzeżona jest dla:

• umowy spółki

• umowy ubezpieczenia

Przez formę czynności dla celów dowodowych rozumie się formę pisemną, jeżeli jej niezachowanie nie pociąga za sobą nieważności umowy a jedynie ogranicza możliwość , w razie sporu, skorzystania z niektórych środków dowodowych.

TRYBY ZAWARCIA UMOWY ( art. 66 - 72 K.C )

1. TRYB OFERTOWY

2. TRYB PRZETARGOWY

3. TRYB NEGOCJACYJNY

Ad.1 Tryb ofertowy zawarcia umowy jest inicjowany przez oferenta ( wobec oblata ( adresata umowy ).

• Oferta jest jednostronnym oświadczeniem woli oferenta skierowanym do oblata, które zawiera stanowczą propozycję do zawarcia umowy oraz istotne postanowienia dotyczące treści przyszłej umowy.

W momencie złożenia oferty oferent jest nią związany. Związanie ofertą oznacza że:

• powstaje uprawnienie oblata do zawarcia umowy przez jednostronne oświadczenie woli.

• Jeżeli oferent uchyla się od umowy, to w razie powstania po stronie oblata szkody może on wystąpić z roszczeniem do oferenta.

Termin oferty

1. jeżeli oferent oznaczył termin to jest nim związany i nie może go cofnąć,

2. gdy oferent nie oznaczył terminu oferta przestaje wiązać gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie.

Oferta musi być przyjęta całościowo bez modyfikacji.

Może mieć miejsce tzw. milczące przyjęcie oferty :

1. art.69 k.c. - gdy oblat niezwłocznie przystąpi do jej wykonania

2. art.68 k.c. - dorozumiane przyjęcie oferty w stosunkach gospodarczych.

Ad. 2 Tryb przetargowy polega na tym, że organizator przetargu inicjuje postępowanie doprowadzające do zawarcia umowy.

Kieruje on do adresatów zaproszenie do składania ofert i wybiera najlepszą z nich.

Przeprowadzenie przetargu jest poprzedzone ogłoszeniem przetargu ( bez ogłoszenia przetarg nie może się odbyć)

Ogłoszenie przetargu zawiera:

• czas i miejsce przetargu,

• przedmiot przetargu,

• warunki szczególne przetargu,

Przetarg może być ograniczony, gdy jest skierowany do pewnego tylko grona adresatów, lub nieograniczony, gdy jest skierowany do nieograniczonej liczby adresatów.

Szczególne unormowania dotyczą stosowania przetargu w zamówieniach publicznych. ( ustawa o zamówieniach publicznych z 10.06.94 r.)

Trybem udzielania zamówień publicznych jest przetarg nieograniczony, jeśli ta zasada zostanie złamana to umowa tak zawarta jest nieważna. (art.58 k.c.)

Ad.3 Tryb negocjacyjny ma miejsce wtedy gdy zawarcie umowy nastąpi dopiero po dojściu stron do porozumienia we wszystkich istotnych postanowieniach umowy.

1. Prawo spadkowe

Prawo spadkowe to dział prawa cywilnego regulujący losy majątku pozostawionego przez zmarłą osobę fizyczną. W szczególności prawo spadkowe reguluje przejście tego majątku, a więc praw i obowiązków majątkowych zmarłego, na inne osoby fizyczne i prawne.

Spadkodawca to zmarły, którego śmierć, jako fakt prawny, zapoczątkowuje proces dziedziczenia. Spadkodawcą może być tylko osoba fizyczna. Spadkodawcą jest również człowiek, który został uznany za zmarłego orzeczeniem sądu.

Spadkobierca to osoba, która dziedziczy lub mogłaby dziedziczyć po zmarłym. Spadkobiercą może być zarówno osoba fizyczna i prawna.

W Polskim prawie rozróżnia się dziedziczenie testamentowe i dziedziczenie ustawowe. Dziedziczenie ustawowe zachodzi wówczas, gdy osoba zmarła nie sporządziła testamentu albo też żadna z osób powołanych w testamencie nie może lub nie chce dziedziczyć.

Przepisy prawne (kodeks cywilny) precyzyjnie określają kolejność i proporcje dziedziczenia ustawowego.

Ważny testament sporządzony przez osobę zmarłą upoważnia do dziedziczenia testamentowego. Prawo polskie przewiduje dwa rodzaje testamentów - zwykłe i szczególne. Do tych pierwszych zaliczamy:

Testament własnoręczny - napisany w całości pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą przez spadkodawcę. Jeżeli testament zostanie napisany (choćby w części) na maszynie lub przez inną osobę, staje się nieważny. Ten sam skutek powoduje brak podpisu spadkodawcy.

Testament notarialny - zostaje sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego.

Testament allograficzny - polega na ustnym oświadczeniu ostatniej woli przez spadkodawcę wobec przewodniczącego zarządu gminy, sekretarza gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego w obecności 2 świadków.

Testamenty szczególne mogą być sporządzane jedynie w okolicznościach ściśle określonych w kodeksie cywilnym. W praktyce największe znaczenie spośród nich ma testament ustny. Może on być sporządzony, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. W takiej sytuacji spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie w obecności co najmniej 3 świadków.

6. Prawo gospodarcze

Pojęcie działalności gospodarczej zostało zdefiniowane w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Artykuł ten brzmi:

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Pojecie działalności gospodarczej można analizować w trzech aspektach:

- przedmiotowym

- celowościowym (zarobek)

- podmiotowym

Przedmiotem dz. gospodarczej według art. 2 są następujące rodzaje działalności o charakterze ekonomicznym: wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa, poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin oraz działalność zawodowa.

Działalność gospodarcza musi mieć następujące cechy:

- mieć charakter zarobkowy

- być wykonywana w sposób zorganizowany

- być wykonywana w sposób ciągły

Zarobkowy charakter oznacza, że przedsiębiorca wykonujący dz. gospodarczę kieruje się subiektywnym zamiarem aby podejmowane przez niego działania i czynności przyniosły mu dochód. Działalność ta ma charakter zarobkowy nawet wtedy gdy nie przynosi dochodu a nawet powoduje stratę.

Zarobkowego charakteru nie będzie miała działalność na własne potrzeby czy działalność non profit.

Zorganizowany sposób dotyczy zarówno etapu podejmowania działalności gospodarczej (rejestracja działalności, założenie rachunku bankowego, uzyskanie zezwolenia lub koncesji), jak również etapu jej wykonywania. Najważniejszym jednak znaczeniem jest znaczenie dotyczące konieczności prowadzenia działalności gospodarczej w formie organizacyjno-prawnej, wybranej przez przedsiębiorcę lub nakazanej przez prawo.

Element ciągłości ma świadczyć o względnie stałym (trwałym) zamiarze wykonywania tej działalności. Nie wyklucza to jednak wykonywania tej działalności sezonowo lub np. do osiągnięcia pewnego celu.

Warunki prawne:

1.podejmowania działalności gospodarczej

2.wykonywania działalności gospodarczej

Czynności wymagane przy podejmowaniu działalności gospodarczej:

- Wpis do rejestru (art.7 ustawy Prawo działalności gospodarczej )

wpis do rejestru właściwego dla danego przedsiębiorcy jest niezbędnym warunkiem podjęcia działalności gospodarczej.(warunek sine qua non )

- REGON to numer statystyczny. W celu jego uzyskania należy wystąpić- z wnioskiem do właściwego wojewódzkiego oddziału GUS. REGON zawiera zakodowane dane dotyczące przedsiębiorcy.

- NIP jest to numer identyfikacji podatkowej. Zgłoszenia w sprawie NIP należy dokonać w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na siedzibę przedsiębiorcy.

- Inne obowiązki w ciągu 14 dni od podjęcia działalności gospodarczej przedsiębiorca ma obowiązek: zgłoszenia tego faktu do właściwego inspektoratu ZUS, do inspektora pracy w oddziale okręgowym PIP, do inspektora sanitarnego w inspektoracie PIS.

Obowiązki przedsiębiorców już wykonujących działalność gospodarczą

1.Przestrzeganie „zasady uczciwej konkurencji”

2.Poszanowanie „dobrych obyczajów”

3.Poszanowanie „słusznych interesów konsumentów”

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej w art.17,18,19 nakłada na przedsiębiorców wykonujących dz. gospodarczą obowiązek przestrzegania w szczególności tych przepisów prawnych które dotyczą:

- ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia, ludzkiego, moralności publicznej.

- ochrony środowiska

Jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień zawodowych przy wykonywaniu określonej działalności gospodarczej wówczas przedsiębiorca ma obowiązek zapewnić, aby działalność była wykonywana bezpośrednio przez osobę legitymującą się takimi uprawnieniami.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nakłada jeszcze szereg innych obowiązków związanych z wykonywaniem dz. gospodarczej.(art.20,21,22.)

Z ważnych obowiązków przedsiębiorcy wykonującego dz. gospodarczą które nie są zawarte w ustawie Prawo działalności gospodarczej ale są zawarte w innych aktach normatywnych można wymienić:

- obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych

- obowiązek składania deklaracji podatkowych i rocznego zeznania podatkowego

Reglamentacja działalności gospodarczej

Reglamentacja działalności gospodarczej zawsze musi być traktowana jako wyjątek od konstytucyjnej zasady wolności działalności gospodarczej.

Ustawa Prawo działalności gospodarczej mówi iż podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej może odbywać się w trojaki sposób:

- mieć charakter wolny;

- podlegać warunkowi regulowania dz.gosp;

- odbywać się na podstawie koncesji;

Istnieją zatem dwie formy reglamentacji podejmowania i wykonywania dz. gospodarczej:

- koncesje;

- zezwolenia.

KONCESJE

1. Odnoszą się jedynie do tych sfer dz. gospodarczej, które są lub powinny być objęte wyłącznością państwa.

2. Tylko 6 dziedzin dz. gospodarczej jest objęte koncesjami. Są one wymienione w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Jest to wyliczenie wyczerpujące. Art.46 ust 1.

1. poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie złóż kopalin,

2. wytwarzanie, obrót amunicją i materiałami wybuchowymi,

3. obrót paliwami i energią,

4. ochrona osób i mienia,

5. rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych,

6. przewozy lotnicze.

3. Postępowanie w sprawie udzielenia, odmowy, cofnięcia koncesji jest postępowaniem administracyjnym. Koncesja to akt administracyjny o charakterze konstytutywnym.

4. Koncesji udziela się na czas określony od 5 do 50 lat. Przedsiębiorca może wnioskować o udzielenie koncesji na okres poniżej 5 lat

5. Zasady udzielania koncesji są uregulowane w jednej ustawie o swobodzie dz. gosp. W art. 46 -76.

Każdy przedsiębiorca może ubiegać się o uzyskanie koncesji na równych prawach.

Organem koncesyjnym jest organ administracji rządowej lub organ jednostki samorządu terytorialnego. Najczęściej w praktyce są to właściwi przedmiotowo ministrowie.(art.47 pkt. )

Organ koncesyjny jest zobligowany w niektórych przypadkach do cofnięcia przyznanej koncesji.

ZEZWOLENIA

1.Nie dotyczą działalności gospodarczej objętej monopolem państwa.

2.Prawo polskie przewiduje ponad 40 rodzajów dz. gospodarczej objętej zezwoleniem

3. Zezwolenia mogą się nazywać pozwoleniami, zgodą itd.

4.Są udzielane bezterminowo,

5.Znajdują się w wielu ustawach

Przedsiębiorcy

W świetle przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalność gospodarczą mogą podejmować i wykonywać podmioty określone w tej ustawie mianem „przedsiębiorców.”

Art. 4 ustawy o swobodzie dz.gosp.

Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie jednostka organizacyjna, niebędąca osoba prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

1. Przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, jeżeli posiada zdolność do czynności prawnych.

2. Przedsiębiorcą może być osoba prawna. W świetle art. 33 KC osoba prawna to:

Skarb Państwa i jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne nadają osobowość prawną.

Każda osoba prawna w świetle ustawy Prawo działalności gospodarczej musi być uznana za przedsiębiorcę,

3. Przedsiębiorcą są również nie mające osobowości prawnej spółki prawa handlowego:

- spółka jawna

- spółka partnerska

- spółka komandytowa

- spółka komandytowo-akcyjna

Ustawa stanowi również, że za przedsiębiorców uznaje także wspólników spółki cywilnej.

Przedsiębiorcy muszą spełniać łącznie trzy warunki:

- podjąć i wykonywać dz. gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

- czynić to zawodowo - oznacza to, że przedsiębiorca traktuje wykonywaną działalność gospodarczą jako zasadnicze (co nie znaczy, że wyłączne lub jedyne) źródło swego utrzymania i wykonuje tę działalność gospodarczą profesjonalnie;

- czynić to we własnym imieniu - oznacza, że prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek i własne ryzyko, samodzielnie podejmuje decyzje dotyczące tej działalności.

Przedsiębiorcami nie są w rozumieniu ustawy o swobodzie dz.gosp. notariusze, adwokaci i radcy prawni.

Przedsiębiorcami w Polsce są nie tylko podmioty krajowe, ale także zagraniczne. Wyróżniamy trzy kategorie podmiotów zagranicznych:

1. obywatele państw obcych, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terenie RP - mogą podejmować i wykonywać dz. gospodarczą na takich samych zasadach, jak przedsiębiorcy polscy;

2. osoby zagraniczne - są to podmioty gospodarcze, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą - tu obowiązuje zasada wzajemności;

3. przedsiębiorcy zagraniczni, czyli podmioty zagraniczne, wykonujący działalność gospodarczą za granicą - mogą tworzyć na terenie Polski oddziały i przedstawicielstwa - na zasadzie wzajemności.

Instytucje prawne wspólne dla przedsiębiorców

REJESTR PRZEDSIĘBIORCÓW

Rejestr przedsiębiorców jest jednym z trzech rejestrów, prowadzonych przez KRS. KRS prowadzą w systemie informatycznym sądy rejonowe (gospodarcze). W ustawie możemy je znaleźć pod nazwą sądy rejestrowe. Wpis do KRS jest dokonywany na wniosek zainteresowanego podmiotu, chyba że przepis szczególny przewiduje wpis z urzędu.

Sąd rejestrowy jest właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu, który dokonuje wpisu do KRS. Wniosek o wpis do KRS powinien być złożony w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego wpis.

Sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne co do formy i treści z przepisami prawa. Istnieje generalne domniemanie, że dane wpisane do rejestru są prawdziwe.

KRS jest jawny. Wyróżniamy zasadę jawności formalnej i materialnej.

Rejestr przedsiębiorców jest podstawowym rejestrem KRS. Art. 36 Ustawy o KRS, która weszła w życie 1 stycznia 2001, enumeratywnie wymienia 14 podmiotów, które mogą uzyskać wpis do rejestru. Jest to wyliczenie wyczerpujące. Nie może być interpretowane rozszerzająco.

Dane dotyczące przedsiębiorców zawierają się w sześciu działach - jest w nich znacznie więcej informacji, niż we wcześniejszych rejestrach.

EWIDENCJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Istnieje od 1988 roku. Ewidencję tę prowadzą gminy. Ewidencja dz. gosp. Jest przeznaczona tylko dla osób fizycznych prowadzących dz. gosp.

Pozostałe podmioty rejestrują się w KRS. Wpisu dokonuje przewodniczący organu wykonawczego gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta) ewentualnie osoba przez niego upoważniona.

Postępowanie ewidencyjne jest postępowaniem administracyjnym. Zgłoszenia o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej dokonuje osoba fizyczna. Zgłoszenie to zawiera tylko cztery informacje:

1. oznaczenie przedsiębiorcy;

2. oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy;

3. określenie przedmiotu działalności gospodarczej;

4. wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Ewidencja działalności gospodarczej jest jawna. Zaświadczenie o wpisie organ musi wydać w terminie 14 dni i doręczyć je z urzędu.

Przedsiębiorca jest zobowiązany zgłaszać organowi ewidencyjnemu wszelkie objęte danymi zawartymi w zgłoszeniu o wpis zmiany stanu faktycznego i prawnego w terminie 14 dni od powstania tych zmian.

NAZWA I FIRMA PRZEDSIĘBIORCY

Przedsiębiorcy występują pod nazwą, będącą oznaczeniem przedsiębiorcy. W zakresie oznaczenia przedsiębiorcy obowiązuje zasada wyłączności. Jest to zakaz wpisywania do rejestru ewidencji takiego oznaczenia przedsiębiorcy w stosunku do przedsiębiorców już wpisanych, które mogłoby wprowadzić w błąd lub utrudnić identyfikację tego przedsiębiorcy.

Prawo przedsiębiorcy do nazwy to prawo podmiotowe o charakterze bezwzględnym, skutecznym wobec wszystkich (erga omnes).

Kwalifikowaną nazwą przedsiębiorcy, odnoszącą się tylko do spółek handlowych, jest firma. Firma jest nazwą, pod którą przedsiębiorca - spółka handlowa prowadzi przedsiębiorstwo. Pod tą nazwą (firmą) spółka handlowa może występować do sądu z pozwami przeciw innym przedsiębiorcom, jak również do sądu być pozywana.

Obowiązują następujące zasady dotyczące firmy:

1. Zasada wyłączności firmy;

2. zasada prawdziwości firmy;

3. zasada indywidualności firmy;

4. zasada ciągłości firmy;

5. zasada jawności firmy;

6. zasada ograniczonego związania firmy ze spółką.

Firma spółki handlowej składa się z dwu elementów: „korpusu” i dodatków. Korpus identyfikuje spółkę (niczym nazwisko osoby fizycznej). Dodatki możemy podzielić na obligatoryjne i fakultatywne. Dodatki obligatoryjne mają wskazywać na typ spółki handlowej.

RODZAJE PEŁNOMOCNICTW I PROKURA

Przedsiębiorca może skorzystać z instytucji pełnomocnictwa, znanej prawu cywilnemu. Istnieją trzy rodzaje pełnomocnictwa (art. 98 kc):

1. pełnomocnictwo ogólne - dotyczy czynności zwykłego zarządu, czyli czynności mających na celu zachowanie majątku i osiągnięcie z majątku maksymalnych korzyści (są to czynności polegające na codziennej eksploatacji przedsiębiorstwa);

2. pełnomocnictwo rodzajowe - jest to pełnomocnictwo do określonego rodzaju czynności, także przekraczających zakres zwykłego zarządu (nie chodzi o konkretną, jednorazową czynność3. , lecz o pewien typ, rodzaj czynności);

4. pełnomocnictwo szczególne - dotyczy umocowania do dokonania konkretnej, określonej czynności prawnej.

Prokura jest to pełnomocnictwo o ściśle określonym ustawowo zakresie umocowania, ale jednocześnie jest pełnomocnictwem o najszerszym zakresie umocowania. Pozwala na dokonanie czynności przekraczających zwykły zarząd bez potrzeby uzyskiwania dodatkowego pełnomocnictwa rodzajowego lub szczególnego. Upoważnia do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych, wiążących się z prowadzeniem przedsiębiorstwa zarobkowego spółki handlowej.

Prokura nie pozwala na ograniczenie jej ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Ustanowienie prokury następuje przez jednostronną czynność prawną - oświadczenie woli spółki handlowej.

Prokura może być ustanowiona przez każdą osobową i kapitałową spółkę handlową. W spółkach osobowych ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia praw spółki. W spółkach kapitałowych powołanie prokury wymaga zgody wszystkich członków zarządu. Wymaga się oświadczenia pisemnego o udzieleniu prokury i wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Prokurentem może być tylko osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Prokura może być udzielona kilku osobom.

Łącznie	Oddzielnie
Do ważności czynności prawnej potrzebne jest współdziałanie wszystkich ustanowionych prokurentów	Każdy z prokurentów działa niezależnie od innych

Prokura może wygasnąć w dwojaki sposób:

Z przyczyn leżących po stronie samego prokurenta	Ze zdarzeń zachodzących po stronie spółki handlowej
1. Prokurent może w każdej chwili zrzec się prokury	1. Odwołanie prokury przez spółkę (prokurę może odwołać każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki lub każdy członek zarządu).
2. Prokura wygasa w chwili śmierci prokurenta	2. Wygaśnięcie prokury następuje w przypadku upadłości spółki handlowej
3. Prokura wygasa w momencie utraty przez prokurenta zdolności do czynności prawnych	3. W przypadku otwarcia likwidacji spółki

Wygaśnięcie prokury należy zgłosić do sądu rejestrowego.

Wiadomości ogólne o spółkach handlowych

W art. 1 ust. 2 ksh ustawodawca wymienia spółki handlowe: s. jawna, s. partnerska, s. komandytowa, komandytowo-akcyjna, s. z ograniczoną odpowiedzialnością i s. akcyjna.

Spółki można podzielić na:

1. spółki osobowe - to s. jawna, s. partnerska, s. komandytowa i s. komandytowo-akcyjna;

2. spółki kapitałowe - to s. z o.o. i s. akcyjna.

W s. osobowych decydującą rolę odgrywają cechy osobiste wspólników. W s. kapitałowych decydującą rolę odgrywa kapitał.

Istnieje również podział spółek na:

1. jednoosobowe - mogą być tworzone przez jednego wspólnika (jest to jednoosobowość pierwotna) oraz dla ich istnienia wystarczy jeden wspólnik w s. (jednoosobowość wtórna); s. jednoosobowymi mogą być tylko s z o.o. i s. akcyjna;

2. wieloosobowe - tzn. co najmniej dwuosobowe, muszą być spółki: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna; wieloosobowość może być także pierwotna lub wtórna.

S. handlowe, tak osobowe jak i kapitałowe, posiadają wspólne cechy:

a) powstają na podstawie umowy (może to być statut);

c) uczestnikami spółki są wspólnicy (lub akcjonariusze);

d) wspólnicy dążą do osiągnięcia wspólnego celu;

e) wspólny cel ma być osiągnięty przez wniesienie wkładów przez wspólników lub przez współdziałanie w inny określony sposób.

Różnice między s. osobowymi a s. kapitałowymi:

Spółki osobowe	Spółki kapitałowe
Tylko wieloosobowe	Wieloosobowe i jednoosobowe
Tworzone są wyłącznie w celach gospodarczych	W każdym celu prawnie dozwolonym
Nie istnieją przed wpisem do rejestru	Istnieją przed wpisem jako „spółki w organizacji”
Zgłoszenie spółki do rejestru jest prawem i obowiązkiem każdego ze wspólników	Zgłoszenie spółki do rejestru jest prawem zarządu spółki
Wkłady mają postać: a) pieniężną; b) aportów; c) dokonywania innych świadczeń na rzecz spółki	Wkłady mogą mieć postać a) pieniężną; b) aportów
Nie posiadają organów wewnętrznych (zazwyczaj)	Muszą mieć organy spółki
Nie są osobami prawnymi; mają tylko ograniczoną zdolność prawną	Są osobami prawnymi i posiadają pełną zdolność prawną (od momentu wpisu do rejestru do momentu wykreślenia z rejestru)
Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki	Prowadzenie spraw spółki i reprezentowanie należy wyłącznie do zarządu
Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem solidarnie i subsydiarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką	Wspólnicy i akcjonariusze nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki
Rozwiązanie s. nie musi być poprzedzone procesem likwidacji	Rozwiązanie spółki musi być poprzedzone procesem likwidacji s.

POSTĘPOWANIE CYWILNE

Postępowanie cywilne - działania sądu mające na celu rozpoznawanie i rozstrzyganie spraw o charakterze cywilnym objętych Kodeksem postępowania cywilnego (k.p.c) z 1964 roku wraz z nowelizacjami.
Sprawy cywilne rozpatrywane są przez sądy polubowne lub przez sądy powszechne.
Sądy polubowne:
a) niepaństwowe powoływane przez strony danego sporu
b) bieżące (występują dla konkretnej sprawy) lub stałe
c) członkowie s.p. są nazywani arbitrami

Postępowanie przed sądami powszechnymi:
a) sporne - rozstrzygane w trybie procesowym, występują dwie strony:

Powód - strona która wytacza powództwo, kieruje do sądu żądanie o wydanie orzeczenia,

Pozwany - strona przeciwna, przeciwko której powód wytacza powództwo

b) niesporne (nieprocesowe):
- gdy występuje tylko 1 strona
- może wystąpić kilka podmiotów realizujących własny interes nie kolidujący z interesami pozostałych

Organy rozstrzygające spory cywilne:
W większości spraw I instancją są sądy rejonowe, odwołujemy się do sądów okręgowych (II instancja), Sądu Apelacyjnego, w ostateczności można złożyć skargę kasacyjną do sądu najwyższego
W sprawach o charakterystyce złożonej lub dotyczących podmiotów, sporów dużej wartości I instancją są sądy okręgowe, odwołujemy się do sądów apelacyjnych, apelacyjnych ostateczności można złożyć skargę kasacyjną do sądu najwyższego
Właściwość sądów do rozstrzygania sporów cywilnych:
a) rzeczowa - zależy od przedmiotu sporu, o jaką rzecz toczy się spór.
b) miejscowa - określa, który sąd jest właściwy do rozstrzygania terytorialne (rozpatrują sądy w miejscu zamieszkania pozwanego lub siedziby pozwanej osoby prawnej)
c) przemienna - np. właściwym będzie sąd, gdzie sporna umowa miała być realizowana

PRAWO PRACY

l. Ogólne uwagi o prawie pracy
Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy z 1974 r. Kodeks pracy reguluje w sposób kompleksowy wszystkie podstawowe zagadnienia związane z pracowniczymi stosunkami pracy: zasady prawa pracy, formy nawiązania stosunku pracy i jego rozwiązanie, wynagrodzenie za pracę, obowiązki pracownika i obowiązki zakładu pracy, odpowiedzialność materialną pracowników, zasady ustalania czasu pracy, urlopy pracownicze, zatrudnienie młodocianych i ich ochronę oraz ochronę pracy kobiet, bezpieczeństwo i higienę pracy, wreszcie rozstrzyganie sporów między pracownikami i zakładami pracy.
Uzupełnienie kodeksu pracy stanowi kilkadziesiąt rozporządzeń Rady Ministrów i innych naczelnych organów administracji państwowej zawierających przepisy wykonawcze. Zostały w nich uregulowane wskazane w kodeksie zagadnienia szczegółowe.
2. Pojęcie stosunku pracy
Stosunek pracy jest to stosunek prawny, w którym pracownik obowiązany jest do osobistego i zgodnego z poleceniami pracodawcy świadczenia pracy określonego rodzaju i na określonym stanowisku, a pracodawca do stworzenia warunków umożliwiających jej wykonywanie oraz wypłaty wynagrodzenia i świadczeń dodatkowych.
Charakterystyczną cechą stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika pracodawcy w toku świadczenia pracy. Pracownik ma obowiązek przestrzegać obowiązującego w zakładzie porządku pracy i wykonywać polecenia przełożonych. Mówimy, że pracownik świadczy pracę podporządkowaną, istotną cechą stosunku pracy jest również obowiązek osobistego świadczenia pracy przez pracownika, który nie może się wyręczyć inną osobą. Praca wynikająca ze stosunku pracy jest zawsze odpłatna.

Nawiązanie stosunku pracy między pracownikiem i zakładem pracy powodują:
1) umowa o pracę
2) powołanie,
3) wybór,
4) mianowanie,
5) spółdzielcza umowa o pracę.
Podstawową formą nawiązania stosunku pracy jest umowa o pracę. Dotyczące umowy o pracę przepisy stosowane są w dość szerokim zakresie także do stosunków pracy wynikających z mianowania (nominacji), wyboru i innych źródeł. O umowie o pracę będzie mowa osobno.
W drodze powołania nawiązuje się stosunek pracy z niektórymi pracownikami służby państwowej - w wojsku, służbie zdrowia i in. Osoby na te stanowiska powołuje właściwy organ. Pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie odwołany ze stanowiska. Odwołanie ze stanowiska jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę.
Na podstawie wyboru nawiązuje się stosunek pracy wówczas, gdy z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika. Dotyczy to na przykład członków władz organizacji społecznych pracujących etatowo, członków zarządu spółdzielni i spółek kapitałowych, w których zgodnie z obowiązującymi przepisami lub statutami obsadzanie kierowniczych stanowisk wymaga aktu wyboru.
W drodze mianowania (nominacji) powstaje stosunek pracy niektórych kategorii pracowników państwowych, na przykład prokuratorów, funkcjonariuszy policji, żołnierzy w służbie zawodowej, sędziów, urzędników administracji państwowej. Mianowanie jest jednostronnym aktem organu państwowego. Do powstania stosunku pracy potrzebna jest zgoda pracownika, wyrażająca się w przyjęciu nominacji.
Spółdzielcza umowa o pracę jest źródłem stosunku pracy pomiędzy spółdzielnią pracy a jej członkiem.
Treść stosunku pracy
Podstawowym obowiązkiem pracownika wynikającym ze stosunku pracy jest świadczenie pracy na rzecz pracodawcy. Obowiązek ten jest skonkretyzowany w umowie o pracę (akcie mianowania itd.) określającej stanowisko pracownika, a precyzuje go porządek organizacyjny danego zakładu pracy, oznaczający czas pracy, miejsce pracy, przełożonego i konkretne obowiązki pracownika. Pracownik ma obowiązek wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych. W szczególności powinien przestrzegać czasu pracy, przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, dbać o dobro zakładu, zachowywać w tajemnicy informacje istotne dla interesów pracodawcy, przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
3. Zawarcie umowy o pracę
Umowa o pracę może być zawarta:
a) na czas nie określony,
b) na czas określony,
c) na czas wykonywania określonej pracy.
W praktyce umowy o pracę zawierane są najczęściej na czas nie określony. Umowa na czas określony i na czas wykonania określonej pracy stosowana jest stosunkowo szeroko w niektórych gałęziach gospodarki, na przykład, przy pracach sezonowych w rolnictwie, przy budowie dróg itp. Stosunek pracy gaśnie wówczas automatycznie z upływem umówionego okresu lub wykonania prac.
Każda z wymienionych wyżej umów może być poprzedzona umową o pracę na okres próbny. Okres próbny nie może być w zasadzie dłuższy niż trzy miesiące. Umowa na okres próbny rozwiązuje się z jego upływem.
Zawarcie po raz trzeci umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach z zawarciem umowy na czas nie określony, jeżeli przerwa po rozwiązaniu poprzedniej umowy nie przekroczyła miesiąca.
Stosunek pracy między pracodawcą i pracownikiem nawiązuje się w terminie ustalonym przez strony w umowie, a jeżeli umowa nie zawiera wyraźnego postanowienia w tej sprawie - w terminie wskazanym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy. O ile umowa nie zawiera żadnego postanowienia w tej mierze, do nawiązania stosunku pracy dochodzi w chwili zawarcia umowy.
Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Jeżeli nie została zawarta na piśmie, zakład pracy powinien niezwłocznie potwierdzić pracownikowi na piśmie rodzaj umowy i jej warunki.

1

- Podstawy prawa - część I - 1 -

---