PODSTAWY FIZJOTERAPII I MASAŻU
seminaria
FIZJOTERAPIA
dział lecznictwa, w którym stosuje się występujące w przyrodzie naturalne czynniki
fizyczne oraz czynniki wytworzone przez różnego rodzaju urządzenia
dyscyplina klinicznej medycyny, posługująca się swoistymi metodami leczenia, opartymi
na różnych formach energii fizycznej występującej w środowisku
FIZJOTERAPIA WCHODZI W ZAKRES MEDYCYNY FIZYKALNEJ, KTÓRA ZAJMUJE SIĘ WYKORZYSTANIEM METOD FIZYCZNYCH W CELACH LECZNICZYCH, DIAGNOSTYCZNYCH, ZAPOBIEGAWCZYCH.
CEL FIZJOTERAPI usunięcie procesów chorobowych i ich następstw, zapobieganie im, usuwanie dolegliwości, możliwie jak najdalej idące odzyskiwanie zdrowia i jego utrwalenie.
CELE SZCZEGÓŁOWE: zwalczanie bólu, zwalczanie stanów zapalnych, zwiększenie odporności ogólnej, poprawa wydolności fizycznej, przeciwdziałanie skutkom hipokinezji
(bezruch), usprawnienie mechanizmów regulacyjnych ustroju oraz czynności narządów
BODŹCE
Reakcja organizmu na bodźce jest podstawą fizjoterapii. Wykorzystuje się bodźce o małym
i średnim natężeniu.
Zależy od:
- rodzaju bodźca,
- natężenia bodźca,
- długości działania,
- okolicy ciała,
- wielkości powierzchni, na którą działa.
POBUDLIWOŚĆ zdolność reagowania na bodźce zależy od właściwości osobniczych, wieku, płci, stanu u. nerwowego, wytworów biologicznych.
CZYNNIKI FIZYCZNE:
- termiczny (energia cieplna przekazana drogą przewodzenia/ przenoszenia/ promieniowania wytwarzana w tkankach,
- fotochemiczny (reakcje w tkankach pod wpływem promieniowania UV),
- elektrokinetyczny (skurcze mięśni pod wpływem prądów impulsowych),
- elektrochemiczny (reakcje chemiczne w tkankach pod wpływem prądu),
- mechaniczny (ciśnienie wody, masaż, ultradźwięki),
- kinetyczny (ćwiczenia lecznicze).
METODY FIZJOTERAPII:
-mechanoterapia (masaż leczniczy i kinezyterapia),
- magnetoterapia (leczenie polem magnetycznym),
- elektroterapia (leczenie polem elektrycznym i prądem),
- termoterapia (leczenie temperaturą),
- fototerapia (leczenie światłem),
- ultrasonoterapia (leczenie ultradźwiękami),
- hydroterapia (leczenie wodą),
- aerozoloterapia (inhalacje/ wziewania),
- balneoterapia (leczenie tworzywami naturalnymi),
- klimatoterapia (leczenie klimatem),
- laseroterapia (leczenie laserem).
METODY FIZJOTERAPII:
1. kinezyterapia
2. masaż
3. fizykoterapia
ODCZYN
Występuje w tkankach, pokazuje jak one reagują.
Zależy od: ilości energii, czasu działania energii, właściwości tkanek.
ODCZYN PROGOWY: najmniejszy, stwierdzony odczyn
WARTOŚĆ PROGOWA TOLERANCJI TKANKI granica zdolności przystosowania się tkanki do bodźca fizycznego. Przekroczenie tej granicy powoduje niszczenie tkanek.
RODZAJE ODCZYNÓW:
1. odwracalny- ustępuje po upływie pewnego czasu; porządany,
nieodwracalny- powstały w wyniku uszkodzenia tkanek (upośledzenie czynności,
zniszczenie struktury,
2. normalny- tkanki wykazujące prawidłowe czynności reagują w sposób który można
przewidzieć,
paradoksalny- tkanki zmienione chorobowo reagują w sposób odmienny od spodziewanego
2. miejscowy- w miejscu działania energii,
ogólny- odpowiedź całego ustroju lub niektórych układów na bodziec fizyczny
ADAPTACJA przystosowanie się organizmu; jeżeli bodźce działają ciągle lub z przerwami
przez jakiś czas to dochodzi do zwiększenia odporności na nie, a nawet na
inne bodźce.
PRZECIWSKAZANIA DO FIZJOTERAPII:
- niewydolność krążenia,
- nowotwory,
- stany gorączkowe,
- stany wyniszczenia,
- ostre stany zapalne skóry i tkanek miękkich.
KINEZYTERAPIA leczenie ruchem, podstawą są ćwiczenia lecznicze.
Rodzaje:
- indywidualna (miejscowa),
- ogólna (grupowa),
- metody kinezyterapeutyczne.
KINEZYTERAPIA MIEJSCOWA:
- ćwiczenia bierne (terapeuta wykonuje je z pacjentem np. po wylewie),
- ćwiczenia czynno-bierne (terapeuta wykonuje ruch, pacjent stara się
pomagać),
- ćwiczenia samowspomagane (np. jedna kończyna napędza drugą),
- ćwiczenia czynne w odciążeniu (pacjent jest w stanie wykonać ruch, ale trzeba mu pomóc,
np. podwieszając kończynę),
- ćwiczenia czynne (pacjent wykonuje sam),
- ćwiczenia czynne z oporem (pacjent ma tyle siły, że jest w stanie pokonać opór),
- redresje [rozciągania] (np. po ściągnięciu gipsu chcemy przywrócić prawidłową ruchomość
stawów, nie powinno się wykonywać na stawie łokciowym),
- ćwiczenia synergistyczne (ćwiczenia mięśni współdziałających),
- ćwiczenia ipsilateralne (ćwiczenia wolnych stawów),
- ćwiczenia kontrlateralne (ćwiczenia przeciwnej kończyny z maksymalnym oporem; w ten
sposób w drogach nerwowych toruje się ruch dla przeciwnej kończyny),
- ćwiczenia oddechowe (dla poprawy sprawności u. oddechowego),
- ćwiczenia relaksacyjne (rozluźniające, w stanach nadmiernego napięcia mięśni),
- ćwiczenia czynności samoobsługowych (np. ubieranie butów),
- pionizacja i nauka chodzenia.
KINEZYTERAPIA OGÓLNA:
- ćwiczenia ogólnousprawniające (ogólnokondycyjne, podnoszą ogólną sprawność),
- gimnastyka poranna (pobudzenie do życia funkcji org po nocy),
- ćwiczenia w wodzie (woda odciąża i daje opór),
- sport dla osób niepełnosprawnych (cel: rehabilitacja).
WPŁYW FIZJOTERAPII NA:
1. kości i stawy: lepsze ukrwienie i odżywienie, poprawa elastyczności torebek i więzadeł,
zapobieganie przykurczom, mocniejsze kości,
2. mięśnie: rozciąganie, wzmocnienie, dotlenienie, odżywienie, zapobieganie przykurczom,
3. układ oddechowy: lepsza wydolność całego układu, dotlenienie organizmu, zwiększenie
pojemności życiowej płuc, prawidłowe oddychanie,
4. układ krążenia: lepszy transport tlenu i skł odżywczych do tkanek i narządów, poprawa
pracy serca, normalizacja ciśnienia tętniczego.
CIEPŁOLECZNICTWO dostarczanie do ustroju energii cieplnej gł drogą przenoszenia
i przewodzenia. Zachodzi tu zjawisko przechodzenia energii ze źródła do organizmu.
WYMIANA CIEPŁA przenoszenie energii cieplnej z jednego ciała do drugiego lub
z jednej części ciała do drugiej
DROGI DOSTARCZANIA CIEPŁA:
a) przewodzenie ciepła wyrównanie energii kinetycznej cząsteczek w wyniku ich
bezpośredniego zderzenia dotyczy to ciał stałych np. termoform,
b) przenoszenie ciepła (konwekcja) ruch części środowiska gazowego lub ciepłego o
różnych temp,
c) promieniowanie każde ciało wyższe od 0 bezwzględnego (-273°C -> 0°K) jest źródłem
promieniowania elektromagnetycznego - prawo Boltzmanna
CIEPŁO postać energii powodująca wzrost temp ciał ogrzewanych; energia bezwładnego
ruchu cząsteczek oraz energia wzajemnego oddziaływania atomów i cząsteczek.
Odczyn na bodźce cieplne:
- rozszerzenie naczyń krwionośnych,
- poprawa krążenia,
- wydalanie elementów procesu zapalnego.
Odczyn zależy od:
- natężenia bodźca,
- okoliczności fizycznych towarzyszących oddawaniu ciepła,
- możliwości termoregulacyjnych org,
- czasu działania bodźca,
- powierzchni ciała na którą działa bodziec,
- przewodnictwa cieplnego otoczenia.
PRAWO PASTRE'A MORATA:
Bodźce termiczne (zimno lub ciepło) działające na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki jak naczynia skóry.
Rodzaje odczynów:
a) miejscowy ozszerzenie naczyń w miejscu działania energii,
b) ogólny rozszerzenie naczyń całego organizmu; jeżeli jest za dużo dostarczanego ciepła i
utrudnione oddawanie- znaczne podniesienie temp czyli przegrzanie.
WPŁYW TERMOTERAPII NA ORG:
- przeciwzapalne,
- przeciwbólowe,
- zmniejszenie napięcia mięśniowego.
WSKAZANIA DO TERMOTERAPII:
- stany po urazach narządów ruchu (przewlekłe),
- RZS, ZZSK,
- choroba zwyrodnieniowa stawów,
- porażenie nerwów, nerwobóle,
- choroby układu nerwowego,
- choroby układu moczowego,
- choroby narządu rodnego.
PRZECIWSKAZANIA:
- ostre okresy chorobowe,
- niewydolność krążenia,
- żylaki, zapalenie żył,
- nowotwory,
- zaburzenia czucia,
- wyniszczenie org,
- u osób starszych,
- choroba niedokrwienna serca, zawał.
TERMOREGULACJA:
1. REGULACJA CHEMICZNA- sterowanie przemianą materii. Jej intensywność decyduje
o ilości ciepła wytwarzanego przez tkanki. Towarzyszy wytwarzanie ciepła.
2. REGULACJA FIZYCZNA- kontrola oddawanego ciepła drogą przewodzenia
i promieniowania. Decydują tu 2 podstawowe procesy: wydalanie potu oraz zmiany stanu
czynnościowego sieci naczyń krwionośnych skóry. Naczynia się rozszerzają- wydzielanie
ciepła.
Regulacja fizyczna zależy od:
- stosunku powierzchni ciał do objętości: im większa powierzchnia tym
lepsze oddawanie ciepła,
- warstwa powietrza między skórą a odzieżą- rola izolująca,
- izolujący wpływ skóry i tk. tłuszczowej,
- stopień unaczynienia skóry,
- wartość przewodnictwa cieplnego otoczenia,
- warunki fizyczne do parowania potu,
- ruch powietrza ułatwiający oddawanie ciepła.
REAKCJE ORGANIZMU NA:
1. Przegrzanie: rozszerzenie naczyń, pocenie się, zwiększenie częstości oddechów,
2. Zziębnięcie: zwężenie naczyń, wzmożenie przemiany materii, skurcze mięsni, `gęsia skórka'.
ZABIEGI: parafinoterapia, sauna, łaźnia sucha
SAUNA
Pomieszczenie, w którym panuje wysoka temperatura i wysoka lub niska wilgotność ,
w którym spędza się od kilku do kilkudziesięciu minut. Pobyt w saunie ma własności poprawiające krążenie. Po pobycie w saunie bierze się zwykle kąpiel w chłodnej wodzie.
Rodzaje sauny:
1.Sauna sucha (sauna fińska), to sauna o względnie niskiej wilgotności powietrza. Temperatura dochodzi w niej do 75-110 °C. Sauna fińska to nieduże pomieszczenie ze
schodkowato umieszczonymi ławami drewnianymi.
2. Sauna solna to sauna sucha, której ściany wykonane są z paneli ściennych zawierających foremne bryły solne wycięte z kolorowej soli kamiennej.
3. Sauna parowa (łaźnia rzymska) to sauna o wilgotności dochodzącej do 100% lecz niższej temperaturze: 40-50 °C.
4. Sauna na podczerwień - w takiej saunie temperatura sięga ok. 50°C. Można korzystać
z niej codziennie. Nie ma przeciwwskazań, by korzystały z niej dzieci, czy osoby starsze. Wynika to z innej filozofii działania - w saunie tradycyjnej ogrzewasz się przez kontakt
z gorącym powietrzem zaś w saunie infrared ciało jest ogrzewane promieniami podczerwieni, które wnikają tak, jak promienie słoneczne.
ZASADY KORZYSTANIA Z SAUNY:
- do sauny nie idzie się na czczo ani tuż po posiłku,
- nie powinno się korzystać z sauny pod wpływem alkoholu,
- wchodząc do sauny należy również zdjąć metalową biżuterię,
- przed wejściem należy umyć ciało i wysuszyć ,
- w saunie kładziemy się na ręczniku, a nie bezpośrednio na deskach,
- w saunie można przebywać kilkanaście minut, potem należy ochłodzić się w wodzie. Cykl
należy powtórzyć 2-3 razy.
- po zakończeniu sauny wskazane jest wypicie wody mineralnej,
- maksymalnie można stosować 2-3 razy w tygodniu.
- po ostatniej kąpieli nie powinno się myć ciała mydłem, ponieważ jeszcze mocniej wysusza
skórę,
- warto zrobić peeling i nałożyć tłusty krem.
Działanie sauny na organizm opiera się przede wszystkim na cyklicznych zmianach temperatury otoczenia, najpierw jest to temperatura bardzo wysoka prowadząca do nagrzania organizmu a następnie następuje faza ochładzania na zimnym powietrzu lub w chłodnej wodzie. Takie przemienne ogrzewanie i chłodzenie wymusza na organizmie reakcje obronne stanowiąc dla niego pewien rodzaj gimnastyki.
Do sauny zabieramy suchy ręcznik, który rozłożony na gorących ławach będzie izolował ciało i chronił je przed oparzeniem. Ławy w saunie znajdują się na różnych wysokościach - na najwyżej położonej panuje najwyższa temperatura. Po pierwszym wejściu do sauny należy usiąść lub położyć się na najniżej położonej i wraz z upływem czasu można przenosić się wyżej. Po kilku lub kilkunastu minutach przerywamy nagrzewanie i przechodzimy do fazy ochładzania, wychodzimy z sauny na chłodne powietrze i po chwili odpoczynku można przejść pod prysznic lub do kąpieli. Ochładzanie z użyciem wody powinno odbywać się powoli, aby nie spowodować nadmiernego obciążenia układu krążenia. Najpierw należy ochłodzić kończyny i stopniowo kierować się w kierunku serca.
WSKAZANIA:
zwyrodnienie stawów,
stany pourazowe narządu ruchu,
przewlekłe stany zapalne narządów rodnych
trądzik pospolity,
atopowe zapalenie skóry,
stres,
cellulit
PRZECIWSKAZANIA:
- ostre i przewlekłe choroby zakaźne,
- stany gorączkowe,
- przewlekłe schorzenia : gruźlica, nowotwory, choroby nerek czy wątroby,
- ciąża,
- padaczka i stany psychotyczne,
- ostra faza trądziku różowatego,
- zaburzenia rytmu serca,
- nadciśnienie tętnicze ,
- niewydolność krążenia,
- zakrzepowe zapalenie żył,
- grzybica skóry,
- ostre stany reumatyczne,
- jaskra oraz daltonizm.
ZABIEGI PARAFINOWE
Zabiegi parafinowe są najczęściej stosowanym zabiegiem przegrzewającym. W zależności od temperatury wyjściowej skóra pod okładem parafinowym uzyskuje temperaturę od 39 do 41°C, powodując głębokie przegrzanie tkanek, w wyniku której go ma miejsce lokalne intensywne przekrwienie.
Najczęściej stosuje się okłady parafinowe o temperaturze 50-55°C, które dobrze przegrzewają i nie powodują uczucia parzenia, wskazane są zwłaszcza na drobne i średnie stawy oraz u osób wrażliwych na wyższą temperaturę. Okłady o temperaturze 55-60°C raczej na duże stawy i duże grupy mięśniowe. Przy tej temperaturze najpierw należy nałożyć pierwszą warstwę parafiny przy pomocy pędzla, a dopiero w następnej kolejności nakładać zasadniczą warstwę parafiny. Czas zabiegu powinien trwać 30-45 minut, przeciętnie 30, nie mniej jednak niż 20 minut.
Najczęściej stosuje się zawijanie parafinowe w postaci plastrów o grubości 2-2,5 cm . Odpowiednia forma lub tacka wyłożona jest miękką folią, na którą nakłada się parafinę i po częściowym wychłodzeniu powierzchownej warstwy, cały plaster nakłada się na daną część ciała szczelnie okrywając grubym materiałem.
Rzadziej stosuje się pędzlowanie, które polega na nakładaniu pędzlem parafiny na wyznaczoną część ciała o grubości około 1-1,5 cm . Ma również zastosowanie zanurzenie w parafinie niektórych części ciała, zazwyczaj rąk i stóp, jednak po uprzednim nałożeniu pierwszej warstwy przy pomocy pędzla.
Obowiązują ogólne wskazania i przeciwwskazania do leczenia ciepłem, przy czym przyjmuje się, że głównymi wskazaniami do stosowania parafinoterapii są:
-przykurcze stawów; -blizny;
-zrosty pooperacyjne;
-urazy więzadeł i torebek stawowych (nie wcześniej niż 2 tygodnie po urazie); -niektóre porażenie nerwów obwodowych; -schorzenia stawów o różnej etiologii;
-zmiany zwyrodnieniowe i zniekształcające w stawach (bez odwapnień);
-RZS i ZZSK;
-wysiękowe zapalenie opłucnej i dychawica oskrzelowa;
-jako przygotowanie do ćwiczeń.
Do przeciwwskazań dodatkowo należą:
-odwapnienia - osteoporoza; -czynna gruźlica;
-ubytki i owrzodzenia skóry, wypryski; -ostre stany chorobowe; -świeże blizny;
-zespół Sudecka;
-obrzęki i zaburzenia czucia
-choroby serca
-choroby naczyń krwionośnych
-na części ciała, które bezpośrednio przed zabiegiem były wychłodzone oraz na wilgotną skórę, aby nie spowodować oparzenia.
- hemofilia,
- miażdżyca,
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby nowotworowe,
- żylaki,
- zmiany troficzne skóry,
- świeże wynaczynienia,
KRIOTERAPIA leczenie zimnem
Obniżenie temp tkanek drogą przenoszenia lub przewodzenia
Rodzaje:
- miejscowa -> obniżenie temp skóry i tkanek leżących głębiej,
- ogólna -> oziębienie całego ustroju
Od czego zależy intensywność krioterapii?
Temperatura,
Sposób oziębiania,
Czas trwania,
Powierzchnia ciała.
Odczyn organizmu na zimno:
1. I faza: skurcz naczyń krwionośnych (najsilniej w kończynach, najsłabiej w głowie), zwolnienie oddechu, skurcze mięśni, wmożenie czynności nerek, zmniejszenie wydzielania potu. Dłuższe zabiegi zimnem powodują zmniejszenie napięcia mięśni i pobudliwości włókien nerwowych. Zabiegi krótkotrwałe- odwrotnie.
2. II faza: wzmożony przepływ krwi, dostarczenie ciepła do oziębionej okolicy
Działanie lecznicze krioterapii:
- przeciwbólowe,
- przeciwzapalne,
- przeciwobrzękowe,
- zmniejszenie napięcia mięśni.
WSKAZANIA DO KRIOTERAPII MIEJSCOWEJ:
Stany po urazach i przeciążeniach (do 5 dni od urazu),
Obrzęk po złamaniach, zwichnięciach i skręceniach,
Ostre zapalenia tkanek miękkich okołostawowych,
Reumatoidalne zapalenie stawów (w okresie ostrym),
Stany bólowe w chorobie zwyrodnieniowej stawów,
Nerwobóle w okresie ostrym,
Stany wzmożonego napięcia mięśni przed kinezyterapią,
Oparzenia,
Ostry ból zęba,
Stany po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy ustnej, szczęki i żuchwy.
WSKAZANIA DO KRIOTERAPII MIEJSCOWEJ:
Przewlekłe zapalenie stawów,
Spastyczny nieżyt oskrzeli.
PZECIWSKAZANIA DO KRIOTERAPII:
Nadwrażliwość na zimno,
Choroby w których zimno jest czynnikiem wywoławczym np. zespół Raynauda,
Zespół Sudecka,
Zapalenie miedniczek nerkowych, pęcherza moczowego,
Stany wyniszczenia, osłabienia,
Odmrożenia,
Zespoły cieśni.
Zabiegi krioterapii: miejscowe (okłady, zawijania, przy użyciu ciekłego azotu)
i ogólne (kriokomory).
HYDROTERAPIA (wodolecznictwo)
Wodolecznictwo jest działem lecznictwa fizykalnego, w którym wykorzystuje się działanie wody na ustrój.
Woda może być we wszystkich stanach skupienia.
Czynniki zabiegów wodoleczniczych:
a) termiczny: działanie temp wody na org,
b) mechaniczne: ciśnienie hydrostatyczne, ciśnienie hydrodynamiczne, wypór, lepkość, spójność
CZYNNIK TERMICZNY
Podział odczuwania wody:
- woda zimna 8-20°C,
- woda chłodna 21-27°C,
- woda letnia 28-33°C,
- woda ciepła 34-37°C,
- woda gorąca 38-42°C.
Obojętny punkt wody -> 34-36°C, a powietrza -> 20°C
DZIAŁANIE WODY NA ORGANIZM
1. Woda ciepła:
- rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry,
- obniżenie ciśnienia krwi,
- przyspieszenie akcji serca, oddechu,
- zwiększenie wydzielania nerek,
- zmniejszenie napięcia mięśni,
- działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
2. Woda gorąca:
- krótkotrwały skurcz naczyń, potem ich rozszerzenie,
- obniżenie ciśnienia krwi,
- przyspieszenie akcji serca, oddechu,
- zmniejszenie wydzielania nerek,
- zmniejszenie napięcia mięśni,
- działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
3. Woda zimna:
- krótkotrwały skurcz naczyń, potem ich rozszerzenie,
- podwyższenie ciśnienia krwi,
- zwolnienie akcji serca, oddechu,
- wzmożenie wydzielania nerek,
- wzmożenie napięcia mięśni.
CIŚNIENIE HYDROSTATYCZNE
Działa głównie w kąpielach i zwiększa się wraz z głębokością zanurzenia
i gęstością wody. Występuje najwyraźniej w pozycji stojącej, powoduje przesunięcie się krwi z żył skóry i jamy brzusznej do klatki piersiowej, na którą oddziałuje słabiej ze względu na obecność w niej powietrza.
CIŚNIENIE HYDRODYNAMICZNE
W przypadku stosowania ruchu wody np. w natryskach, kąpieli wirowej, masażu podwodnym itp.
WYPÓR WODY
Zgodnie z prawem Archimedesa siła wyporu zależy od objętości wypartej przez ciało wody. Jest to wykorzystywane w kinezyterapii w wodzie.
LEPKOŚĆ WODY
Powstanie sił tarcia, czyli oporu przeciwko siłom wewnętrznym.
Zabiegi wodolecznicze:
a) kąpiele (zimna, chłodna, letnia, ciepła), kinezyterapeutyczna, parowa, wirowa, perełkowa,
b) półkąpiele (ciepłe, gorące),
c) natryski (ruchome: biczowy, wachlarzowy; stałe: deszczowy, płaszczowy, parowy;
specjalne: podwodny, nasiadowy
d) polewania (całkowite, częściowe),
e) nacierania (całkowite, częściowe),
f) okłady (chłodzące, rozgrzewające).
KĄPIELE
Kąpielą nazywa się postępowanie, w którym całe ciało lub jego część pozostaje przez określony czas zanurzone w ośrodku
o odpowiedniej temperaturze.
1. Kąpiel zimna.
Temperatura wody od 8 do 20°C. Czas trwania kąpieli od kilku sekund do 1 minuty, w zależności od stanu ogólnego i samopoczucia chorego.
2. Kąpiel chłodna.
Temperatura wody od 20 do 27°C. Czas trwania kąpieli 5-15 minut.
Metodyka. Kąpiele zimne i chłodne wykonuje się w specjalnych wannach, zwykle drewnianych, lub basenach. W czasie kąpieli chory powinien wykonywać energiczne ruchy i rozcierać ciało w celu przyśpieszenia odczynu naczyniowego.
Wskazania. Choroby przemiany materii — otyłość, cukrzyca.
Przeciwwskazania. Choroby serca i naczyń, choroby nerek, niedokrwistość, nerwice, nerwobóle.
3. Kąpiel letnia.
Temperatura wody od 28 do 33°C. Czas kąpieli 10-20 minut.
Wskazania. Kąpiele letnie wykonuje się w stanach podciśnienia tętniczego, dychawicy oskrzelowej, niektórych chorobach układu nerwowego, w stanach nadmiernej pobudliwości.
4. Kąpiel ciepła.
Temperatura wody od 34 do 37°C. Czas kąpieli 10-30 minut.
Wskazania. Kąpiele ciepłe wykonuje się zwykle jako zabieg higieniczny, stosuje się je również w stanach wzmożonej pobudliwości, bezsenności, w niektórych chorobach skóry.
NATRYSKI
Natryskiem nazywamy zabieg wodoleczniczy, w którym zasadniczy wpływ wywiera ciśnienie i temperatura uderzającego w ciało jednego lub wielu strumieni wody.
Wskazania:
Wskazania do stosowania natrysków są bardzo rozległe.
Leczenie nerwic
Stany wyczerpania psychicznego,
Nerwobóle
Różne postacie gośćca stawowego i tkanek miękkich
Przewlekłe schorzenia dróg oddechowych,
Zaburzenia ukrwienia obwodowego.
Przeciwwskazania:
Choroba nadciśnieniowa
Choroba wieńcowa
Stany padaczkowe
Niewydolność krążenia
Stany wyniszczenia
Zapalenie nerwów i nerwobólach
Ostre stadium choroby oraz u osób z zaawansowaną nerwicą serca.
MASAŻ PODWODNY (natrysk podwodny)
Wykonuje się w środowisku wodnym przy użyciu strumienia wody o określonym ciśnieniu za pomocą specjalnego urządzenia. Ten rodzaj natrysku wykonuje się w wannach lub basenach kinezyterapeutycznych typu Hubbarda.
Wpływ masażu podwodnego na organizm
Poprawa ukrwienia
Działanie przeciwbólowe
Działa rozluźniająco na mięśnie
Wskazania:
Choroby narządu ruchu
Nerwobóle
Choroby układu kostno -stawowego
Choroby układu mięśniowego
Choroby neurologiczne
Otyłość
Przeciwwskazania:
Nadciśnienie
Choroby serca
Ciąża
Choroby skóry
Wysoka temperatura (pow 38 °)
Wczesne okresy po złamaniach, zwichnięciach
Temp. Wody 35° - 38°C
Masaż podwodny wykonuje się wężem gumowym z otworem - duża nasadka, Pod woda wykonujemy ruchy okrężne wzdłuż kręgosłupa i tułowia pacjenta.
Czas trwania zabiegu 5-7 min jedna okolica, i 12-15 min - masaż całkowity.
Po zakończeniu zabiegu nie wskazane jest bezpośrednie wyjście na zimne powietrze, szczególnie w okresie niskich temp. oraz wiatru.
BALNEOTERAPIA
Leczenie naturalnymi tworzywami występującymi w przyrodzie (np. wody mineralne, peloidy, gazy).
LECZNICZE WODY MINERALNE powstają w wyniku wzbogacenia
o składniki mineralne wód infiltracyjnych. Proces ten zachodzi szczególnie łatwo, jeżeli woda w czasie przepływu napotyka łatwo rozpuszczalne skały.
Ważną rolę odgrywa CO2, który nadając wodzie charakter słabego kwasu, pomaga w rozpuszczaniu słabo rozpuszczalnych skał.
PODZIAŁ WÓD:
1. Podział wód ze względu na zawartość makroskładników:
anion kation |
HCO3 |
Cl |
SO4 |
Na,K |
wodorowęglanowo alkaliczne |
chlorkowo-sodowe (potasowe) |
siarczano-sodowe (glauberskie)
|
Ca |
wodorowęglanowo wapniowe |
chlorkowo-wapniowe |
siarczano-wapniowe
|
Mg |
wodorowęglanowo magnezowe |
chlorkowo-magnezowe |
siarczano-magnezowe (gorzkie)
|
2. Podział wód ze względu na zawartość mikroskładników:
Żelazista, arsenowa, fluorkowa, bromkowa, jodkowa, siarczkowa, borowa,
krzemowa, szczawa (z CO2), radoczynna
3. Podział wód ze względu na temp: chłodne (do 20°C) i cieplice (powyżej 20°C).
4. Podział wód porównując temp wody z temp ciała: hipotermalne (20-30°C), izotermalne (35-40°C), hipertermalne (>40°C)
Zabiegi z wykorzystaniem wód mineralnych:
- kąpiele,
- wziewania,
- krenoterapia (kuracja pitna).
Zasady kuracji pitnej:
- wolne popijanie (nie obciąża u. krążenia),
- picie przez rurkę,
- dawka dobrana do masy ciała, na początku 100ml/dzień,
- woda dobrana do schorzenia,
- dzienna racja podzielona na kilka dawek.
Działanie kuracji pitnej:
a) miejscowe- przewód pokarmowy, związane z objętością wody, temp, ilością i jakością
chemicznych i biologicznie czynnych składników oraz oddychaniem,
b) ogólne- cały org, działanie farmakologiczne, wpływ na przemianę materii, zwiększone
wydalanie wody- przepłukanie nerek.
GAZY LECZNICZE gazy dostają się do wód w wyniku zachodzących w skorupie ziemskiej procesów geochemicznych. Najczęściej występuje CO2, a największe znaczenie lecznicze ma siarkowodór, radon i CO2.
PELOIDY (gr. Pelos - błoto) występujące w przyrodzie tworzywa powstałe
W wyniku naturalnych procesów geologicznych. Po rozdrobnieniu i zmieszaniu z wodą stosowane do celów leczniczych.
Podział peloidów:
a) osady podwodne:
- abiolity- osady mineralne,
- biolity- tworzywa powstałe z sub organicznej (torfy, muły; np. borowina),
b) ziemie lecznicze, czyli produkty wietrzenia minerałów (glinka, less).
BOROWINA
W Polsce stosuje się torfy lecznicze, zwane borowinami. Zawierają one su borg: składniki roślin nierozłożone (lignina, celuloza, pektyny i inne) oraz bituminy (zawierają sub hormonalne o charakterze estrogenów), kwasy humusowe, huminowe. Zawartość wody
w masie torfowej może sięgać do 90%.
Cechy borowiny:
- duża pojemność cieplna,
- złe przewodnictwo cieplne (wolno traci ciepło).
Lecznicze działanie borowiny:
- oddziaływanie cieplne,
- mechaniczne,
- wpływ związków chemicznych.
Zabiegi borowinowe: okłady, kąpiele, zawijania.
KĄPIELE SOLANKOWE
Działanie lecznicze kąpieli solankowych trwa nie tylko podczas samych kąpieli, ale również po ich odbyciu. Jest to związane z odkładaniem się substancji leczniczych pochodzących z kąpieli o warstwie luźnej skóry. Dlatego też po ich zakończeniu nie należy opłukiwać ciała.
Solanki to wodne roztwory jonów głównie sodowych i chlorkowych, ale także bromkowych, jodkowych, borowych i siarczkowych. Charakteryzuje je wysoki ciężar właściwy, a także duże ciśnienie hydrostatyczne i osmotyczne. Mają wysoką pojemność cieplną (patrz definicja wyżej) i małe przewodnictwo cieplne (definicja wyżej). Solanki mogą być pochodzenia naturalnego jako wody mineralne, bądź wytworzone sztucznie. Kąpiele w nich mogą odbywać się indywidualnie lub grupowo. Mogą towarzyszyć im ćwiczenia.
Kąpiele zmniejszają pobudliwość nerwów czuciowych i ruchowych. Regulują ciśnienie tętnicze. Poprawiają krążenie i ukrwienie skóry.
Wskazania:
Kąpiele solankowe są stosowane głównie w leczeniu:
chorób narządów ruchu (takich jak: schorzenia reumatoidalne, gościec, zwyrodnienie stawów, choroby związane ze wzrostem napięcia mięśni, choroby ortopedyczne),
chorób związanych z zaburzeniami krążenia (pochodzenia miażdżycowego bądź z urazów),
chorób neurologicznych (nerwice wegetatywne),
chorób dermatologicznych (łojotokowe zapalenie skóry, łuszczyca),
chorób związanych z obniżoną odpornością ;
Przeciwwskazania do stosowania kąpieli:
*kolagenozy (choroby z zaburzeniem syntezy kolagenu),
*wczesne stany pooperacyjna,
*ostry stan choroby,
*choroby zapalne układu oddechowego,
*uszkodzenia skóry, ubytki skórne, stany ropne skóry,
*skłonności do częstych krwawień,
*choroba nadciśnieniowa, niewydolność sercowo - naczyniowa,
*stany pobudzenia i psychozy,
Metodyka: kąpiele są stosowane w kilku seriach o rosnącej temperaturze i zasoleniu. Te podwyższone parametry wymagają wydłużonego okresu wypoczynku po zakończeniu zabiegu.
Kąpiele średnio trwają 15 - 20 minut, co 1 - 3 dni, w temperaturze około
36 - 38 stopni Celsjusza.
KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
Kąpiel kwasowęglowa wykorzystuje wodę ze zwiększoną zawartością rozpuszczonego w niej (dwutlenku węgla). Powinna zawierać co najmniej 1000 mg dwutlenku węgla na 1 litr wody. Reakcje na skórze są widoczne już przy stężeniu 600 mg na 1 litr wody. Wykazano, iż podczas zabiegu przeciętnego mężczyzny, zażywającego kąpieli o stężeniu 500 mg na 1 litr wody, może w czasie jednej godziny wchłonąć się nawet do 9 litrów .
Dwutlenek węgla jest gazem bezwonnym, półtora razy cięższy od powietrza. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie oraz tłuszczach, stąd też przenika przez barierę skórną. Rozpuszczony w wodzie tworzy kwas węglowy, który szybko dysocjuje na jony i . Szybkość przenikania przez skórę jest zależne od różnicy stężeń (wraz ze wzrostem stężenia dwutlenku węgla stopień przenikani rośnie), od temperatury, od obecności soli mineralnych (im więcej soli mineralnych tym szybciej przenika), od ciśnienia hydrostatycznego (wraz z jego wzrostem rośnie szybkość), od osobniczych cech skóry (jak na przykład: grubość, wilgotność, ciągłość).
Działanie kąpieli kwasowęglowych jest zależne nie tylko od stężenia dwutlenku węgla ale także od temperatury i stężenia soli mineralnych. Kąpiele te mogą być przygotowane naturalnie, jako wody mineralne, bądź sztucznie. Odbywają się jako indywidualne i grupowe. Kąpiele występują w formie wodnej lub gazowej, które wymagają odpowiedniego zaplecza technicznego. Kąpiele gazowe wpływają na zwiększenie pobudliwości receptorów ciepła a zmniejszenie pobudliwości receptorów zimna. Pęcherzyki CO2 pobudzają mechanoreceptory skórne.
Kąpiele kwasowęglowe wpływają na poprawę krążenia poprzez rozszerzenie naczyń włosowatych, zwiększają przepływ wieńcowy oraz powodują zwiększony powrót krwi do serca, przez co wzrasta objętość wyrzutowa serca. Dochodzi do zwolnienia akcji serca oraz zwiększenia wentylacji płucnej. Powoduje to obniżenie ciśnienia tętniczego. Wpływa na zmniejszenie ilości produktów przemiany materii we krwi oraz wzrost wolnych kwasów tłuszczowych przez co obniża poziom złego cholesterolu (LDL). Zwiększa zawartość tlenu we krwi, co powoduje lepsze ukrwienie tkanek . Działa uspakajająco oraz relaksująco.
Wskazania:
*niewydolność krążenia (związana z procesami miażdżycowymi, szczególnie dotyczących kończyn dolnych),
*choroba nadciśnieniowa,
*choroba wieńcowa, przebyte zapalenie mięśnia sercowego,
*otyłość i cukrzyca,
*polineuropatia,
*nerwobóle,
*nerwica,
Metodyka: kąpiele mogą odbywać się w specjalnej komorze (faza gazowa) lub w wannie (faza ciekła). Są dwa rodzaje wanien: płytka i przykryta. Wanny napełniane są początkowo wodą o odpowiedniej temperaturze, a następnie dołem wprowadzany jest gaz. Kąpiele odbywają się w kilku seriach od 12 do 15, co 1 - 2 dni. Ich czas trwania to około 15 - 20 min, a temperatura wynosi 32 -35 stopni Celsjusza.
KĄPIELE SIARKOWODOROWE
Kąpiele siarkowe zawierają wodę o odczynie lekko zasadowym. Używana siarka jest w postaci rozpuszczonego siarkowodoru oraz kwasu siarkowego. Dlatego w wodzie występują jony siarczanowe, wodorosiarkowe oraz siarka koloidalna. Siarka przenika przez skórę jako siarka koloidalna i siarkowodór. W krwioobiegu jest transportowana jako siarczany. Stężenia siarki są zależne od stężenia siarkowodoru:
*małe (do 50 mg na litr),
*średnie (od 50 do 100 mg na litr)
*duże (powyżej 100 mg na litr),
Pochłonięcie zbyt dużej ilości siarki powoduje zatrucie, którego objawami są: senność, bóle mięśniowe, pobudzenie żołądkowo - jelitowe, bóle głowy.
Wody siarczkowo - siarkowodorowe ze względu na swoje zasadowe pH powodują zmiękczenie naskórka oraz jego przebudowę. Jest to tak zwane działanie keratoplastyczne. Silnie rozszerzają naczynia krwionośne powodując rumień. Pobudzają mechanoreceptory skóry, co może powodować uczucie swędzenia i pieczenia. W organizmie uzupełniają braki siarki. Siarka występuje w niezbędnych aminokwasach takich jak: metionina i cysteina, a także jest składnikiem kwasu chondroitynosiarkowego będącego niezbędnym składnikiem syntezy chrząstki stawowej. Przy zatruciach rtęcią, ołowiem, bizmutem i arsenem siarka ma działanie odtruwające.
Wskazania:
*choroby dotyczące narządu ruchu ( choroba zwyrodnieniowa stawów, stany pooperacyjne, stany zapalne i pourazowe stawów),
*choroby związane z układem krążenia (hypertomia - choroba nadciśnieniowa, zaburzenia krążenia, zaburzenia krążenia obwodowego),
*choroby związane z skórą (łuszczyca, dermatoza, trądzik),
*choroby narządu rodnego (przewlekłe zapalenie śluzówki macicy, boleści miesiączkowe);
Przeciwwskazania:
*hypotomia (zbyt niskie ciśnienie krwi),
*zmiany ropne skóry,
*wczesne stany pooperacyjne,
*niewydolność sercowo - naczyniowa,
*nadwrażliwość ma siarkę;
Metodyka: zabiegi są stosowane jako półkąpiele albo kąpiele całkowite. Ważna jest wentylacja (gdyż siarkowodór jest gazem trującym). Ma ona charakter przypodłogowy, ze względu na to, iż siarkowodór jest cięższy od powietrza. Kąpiele odbywają się w kilku seriach około 5 -12 razy co trzy dni. Jeden zabieg trwa około 5 - 15 minut w temperaturze 33 - 38 stopni Celsjusza. Należy pamiętać o zdjęcie biżuterii, ponieważ metale wchodzą w reakcję z siarką.
KĄPIELE BOROWINOWE
Działanie:
Działanie przeciwzapalne, ściągające, przeciwzakrzepowe
Powolny wzrost temperatury tkanek
Duże przegrzanie organizmu przy małym odczuciu ciepła
Przyspieszenie akcji serca, wzrost pojemności minutowej
Zmniejszenie oporu obwodowego naczyń, obniżenie RR
Rozluźnienie mięśni szkieletowych
Wzrost diurezy
Zwiększone pocenie
Wzrost metabolizmu komórkowego
Działanie odprężające
Przewaga układu współczulnego w trakcie zabiegu, a przywspółczulnego po
skóra jest dobrze odżywiona i nawilżona, włosy i paznokcie również
Wskazania:
Choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa
Po urazach narządu ruchu
Przykurcze stawów
Nerwobóle
Niektóre choroby ginekologiczne
Niektóre choroby skóry
Niedokrwienie kończyn
Zrosty otrzewnej
Nieżyt żołądka
Bóle towarzyszące osteoporozie
ZZSK
Łuszczycowe zapalenie stawów
Przewlekłe choroby układu pokarmowego, wątroby, dróg żółciowych
Pielęgnacja ciała (np. zabiegi antycellulitowe)
Przeciwwskazania:
Ostre i podostre stany zapalne
Gorączka
Nowotwory
Gruźlica
Nadciśnienie tętnicze
Zaburzenia czucia
Podeszły wiek
Cukrzyca
Miażdżyca, zakrzepowe zapalenie żył
Zaburzenie rytmy serca
Niedokrwistość
Znaczne osłabienie organizmu
Ciąża
Choroby nerek
Skłonność do krwawień i wybroczyn
Metodyka: Przed zastosowanie borowinę rozdrabnia się tak, aby jej ziarna miały ok. 2mm średnicy (w naturalnej postaci jest gruboziarnista) i miesza się z wodą lub robi się proszek (do sporządzenia pasty). Przy wykonywaniu zabiegów borowinę stosuje się w temp. ok. 42°C (wtedy temp. skóry w kilka minut osiąga 39°C). Im bardziej gęsta borowina tym wyższa będzie ciepłota ciała.
Po rozdrobnieniu borowinę oczyszcza się i przesiewa. Następnie poddaje się zabiegowi pęcznienia w podgrzewanych kadziach, dodaje się wodę i podgrzewa do temp. 40-45°C. W zależności od ilości dodanej borowiny uzyskuje się konsystencję rzadką (75 kg borowiny na wannę), średnio gęstą (100 kg) lub gęstą (150 kg).
Następnie pacjent stopniowo zanurza się w wannie. Czas trwania zabiegu: do 25 min. Po zabiegu spłukuje się borowinę i należy odpocząć w pozycji leżącej przez minimum pół godziny.
Podczas kąpieli następuje wzrost temperatury ciała, dzięki czemu poprawia się krążenie krwi, więc szybciej usuwane są produkty przemiany materii oraz jednocześnie tkanki są odżywiane i dotleniane. Organizm dodatkowo oczyszcza się poprzez wzmożone wydzielanie potu. Przegrzana skóra jest oczyszczona i jeszcze lepiej wchłania substancje odżywcze zawarte w borowinie.
ŚWIATŁOLECZNICTWO
Światłolecznictwo (fototerapia)- dział fizykoterapii wykorzystujący biologiczny wpływ części promieniowania elektromagnetycznego zawartego w przedziale 200-1500 nm dł fali.
RODZAJE PROMIENIOWANIA:
podczerwone: 760-1500nm,
widzialne: 400-760nm,
nadfioletowe: 100-400nm.
PRAWO GROTTHUSA-DRAPERA
Przemiany fotochemiczne układu regenerującego wywołuje promieniowanie pochłonięte; na przebieg reakcji fotonem nie ma wpływu promieniowanie odbite, przepuszczone lub rozproszone.
PROMIENIOWANIE PODCZERWONE (IR)
Promieniowanie niewidzialne, emitowane przez rozgrzanie ciała (IR- inra red).
Podział:
IR A: 770-1500nm, krótkofalowe,
IR B: 1500-300nm, średniofalowe,
IR C: 3000-1500nm, długofalowe.
Działanie biologiczne promieniowania IR:
- IR A- poprawia ukrwienie, gojenie się po urazach, procesy naprawcze skóry,
- IR C- przeciwbólowo.
Odczyny:
miejscowy rumień cieplny (rozszerzenie naczyń): występuje w trakcie naświetlania, wzrasta im dłużej się naświetla, ustępuje niedługo po zabiegu,
ogólny rozszerzenie naczyń całego org; jeśli jest za dużo dostarczonego ciepła i utrudnione oddawanie- znaczne podniesienie temp czyli przegrzanie
Wskazania do zabiegów prom IR:
- przewlekłe stany zapalne i reumatyczne stawów i części miękkich,
- nerwobóle,
- zespoły bólowe,
- stany po zapaleniach skóry, odmrożeniach,
- przygotowanie do masażu, kinezyterapii.
Przeciwwskazania do zabiegów prom IR:
- ostre okresy chorób,
- niewydolność krążenia,
- żylaki, zapalenie żył,
- nowotwory,
- zaburzenia czucia,
- wyniszczenia org,
- u osób starszych,
- skłonności do krwawień.
PROMIENIOWANIE NADFIOLETOWE (UV)
Niewidzialne prom elektromagnetyczne UV (z ang. Ultra Violet)
Podział:
UV A: 400-315nm,
UV B: 315-280nm,
UV C: 280-200nm.
Działanie na org człowieka:
- rumień fotochemiczny,
- reakcja barwnikowa- tworzenie pigmentu,
- tworzenie związków przeciwkrzywiczych,
- działanie bakteriobójcze.
Rumień fotochemiczny jest to zaczerwienienie (rozszerzenie naczyń) w naskórku,
najsilniej wywołują go UV B.
Ewolucja rumienia:
okres utajony 1-6h,
okres narastania 6-24h,
okres ustępowania- kilka h do kilku dni.
Rumień cieplny a fotochemiczny:
cieplny- występuje w czasie napromieniowania, plamisty, niewyraźne granice,
fotochemiczny- ewolucja rumienia, jednolity, wyraźne granice.
Tworzenie pigmentu:
- występuje najsilniej po UV A i UV B,
- brunatny barwnik (melanina)- reakcja obronna skóry przed UV,
- opalenizna- IR, UV, światło widzialne.
Tworzenie związków przeciwkrzywiczych:
- w org występuje PROWITAMINA D. Pod wpływem pochłoniętego prom UV o dł poniżej 320nm tworzy się witamina D3.
Działanie bakteriobójcze:
- wykazują je prom o dł 250-270nm (UV C),
- najlepiej 254 nm- zmiana w strukturze białek bakterii, zahamowanie procesów życiowych.
Odczyny przewlekłe- stosowanie prom UV wiele lat:
- nadmierne rogowacenie skóry,
- szybsze starzenie się skóry (uszkodzenie włókien kolagenowych i elastycznych),
- nowotwory skóry i choroby oczu.
Wskazania do stosowania UV:
- profilaktyka: krzywica, wzmożenie sił obronnych ustroju,
- nieżyty górnych dróg oddechowych,
- krzywica,
- trądzik, łuszczyca, bielactwo,
- trudno gojące się rany, owrzodzenia,
- utrudniony zrost kostny,
- niedoczynność gruczołów wydzielania wewnętrznego,
- stany rekonwalescencji.
Przeciwwskazania do stosowania UV:
- przeciwwskazania ogólne,
- zwiększona wrażliwość na światło,
- nadczynność tarczycy,
- cukrzyca,
- obniżone ciśnienie krwi,
- padaczka.
HELIOTERAPIA
Wykorzystanie do celów lecznicych prom słonecznego.
Skład widma słonecznego:
59-65% IR,
33-20% widzialne,
1-2% UV.
Natężenie promieni słonecznych zależy od:
- wysokości n.p.m.,
- pory roku i pory dnia,
- zachmurzenia,
- zawartości w powietrzu pary wodnej i pyłów.
Optymalne warunki:
- czyste powietrze,
- nad morzem i brzegiem wód,
- góry- śnieg (odbicie i rozproszenie).
Występuje rumień cieplny jak i fotochemiczny. Wskazania podobne jak przy UV.
NAŚWIETLANIA LAMPĄ SOLUX
Działanie:
rozszerzenie naczyń włosowatych, powodujący zwiększony przepływ krwi tętniczej przez tkanki,
obniżenie napięcia mięśniowego,
podwyższenie progu odczuwania bólu,
wzmożenie przemiany materii,
przyspieszenie regeneracji uszkodzonych tkanek.
Wskazania:
przewlekłe i podostre stany zapalne oraz reumatyczne,
po urazach kończyn,
dyskopatie, nerwobóle, zespoły bólowe,
odmrożenia,
przewlekłe stany zapalne jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha zewnętrznego i stawów żuchwy,
przygotowanie do masażu, zabiegów elektrycznych i ćwiczeń ruchowych.
Przeciwwskazania:
nowotwory,
zaawansowana miażdżyca naczyń krwionośnych, niewydolność krążenia, nadciśnienie tętnicze II stopnia,
ciąża,
gorączka,
nieodwracalne uszkodzenie skóry i jej naczyń,
obrzęki,
zaburzenia czucia,
świeże urazy,
choroby zakrzepowe, zapalenie żył.
Pacjent odsłania część ciała wyznaczoną do naświetlania, a przy naświetlaniu twarzy lub okolic nakłada okulary.
Czas trwania zabiegu wynosi 10-15 minut.
Po zabiegu na skórze pojawiają się zaczerwienienia.
NAŚWIETLANIA LAMPĄ KWARCOWĄ
Działanie: Lampa kwarcowa (kwarcówka), za pomocą wyładowań w parach metali lub gazów szlachetnych, wytwarza promieniowanie nadfioletowe. Kwarcówka zbudowana jest z osłony z przezroczystego i zahartowanego na wysokie temperatury szkła kwarcowego. Przezroczyste szkło przepuszcza promienie nadfioletowe.
Stosuje się ją do:
naświetlania chorych i rekonwalescentów,
do wyjaławiania sal operacyjnych i pracowni bakteriologicznych,
do wyjaławiania pomieszczeń w zakładach farmaceutycznych,
w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym, gabinetach kosmetycznych itp.
Opis zabiegu naświetlania lampą kwarcową:
W wyniku naświetlania lampą kwarcową dochodzi do reakcji fotochemicznych powstanie rumienia fotochemicznego zwanego pigmentacją. Efektem naświetlań lampą kwarcową jest wytwarzanie ciał przeciwkrzywiczych. Promienie UV wywierają silne działanie bakteriobójcze. oddziaływanie biologiczne promieniowania łączy się bezpośrednio z energią kwantową, jaka przenika w głąb komórek, aktywowanie w skórze ciał przeciwkrzywiczych, promienie UV posiadają zdolność aktywowania w ustroju witaminy D, powstawanie odczynów rumieniowych, wytwarzanie pigmentacji. Promienie UV wywierają działanie bodźcowe na zakończenia nerwowe w skórze. Skóra wystawiona na działanie słońca i promieni UV staje się lepiej unaczyniona i odżywiona, nabiera elastyczności i sprężystości. Promienie pozafioletowe zwiększają odporność skóry na zakażenia.
Wskazania do stosowania naświetlania lampą kwarcową:
łuszczyca
choroba zwyrodnieniowa dużych stawów
nerwoból nerwu kulszowego
gościec tkanek miękkich
trądzik pospolity
czyraczność
owrzodzenia troficzne
trudno gojące się rany
Przeciwskazania do stosowania naświetlania lampą kwarcową:
nerwica
częściowe wyniszczenie organizmu
wysoka temperatura
niskie ciśnienie krwi
gruźlica płuc
cukrzyca
ostre i przewlekłe zapalenie nerek
nadczynność tarczycy
liszaj rumieniowaty
choroba Addisona, choroba Basedowa
ULTRADŻWIĘKI
Są to drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego.
W lecznictwie znajdują najczęściej zastosowanie ultradźwięki o częstotliwościach 800, 1000 i 2400 kHz.
Pochłanianie dźwięków:
- dużą dźwiękochłonność wykazuje tkanka nerwowa,
- mniejszą- mięśniowa,
- najmniejszą- tłuszczową.
Fale krótsze o dużych częstotliwościach pochłaniane są na mniejszych głębokościach, duże zaś na większych.
PRAWO GROTTHUSA-DRAPERA:
Energia ultradźwięków wywołuje w tkankach odczyn, jeżeli zostanie przez nie
w dostatecznej ilości pochłonięta.
Działanie biologiczne ultradźwięków:
- zmiany miejscowe (pierwotne),
- zmiany ogólne (wtórne).
Zmiany miejscowe:
- działanie mechaniczne (mikromasaż tkanek),
- działanie cieplne (w tk wytwarza się ciepło),
- działanie fizykochemiczne (zmiany fizykalne i chemiczne w tkankach np.
przyspieszenie rozpadu białek, utlenianie).
Zmiany wtórne:
- przez nadźwiękawianie okolic korzeni, splotów czy zwojów nerwowych można
uzyskać drogą odruchową zmiany w odległych narządach i układach.
Lecznicze działanie ultradźwięków:
przeciwbólowo,
zmniejszenie napięcia mięśni,
powstawanie związków aktywnych biologicznie,
wpływ na enzymy ustrojowe,
rozszerzenie naczyń krwionośnych,
hamowanie procesów zapalnych,
przyspieszenie wchłaniania tkankowego,
wyzwalanie substancji histaminopodobnych w ilościach aktywnych biologicznie.
Dawkowanie ultradźwięków:
Prawo Arndta-Schultza- słabe bodźce pobudzają, silne hamują,
a najsilniejsze niszczą tkankę,
obowiązuje zasada doboru minimalnej, a jednocześnie optymalnej dawki.
Dawki:
- słabe: 0,05-0,5 W/cm2,
- średnie: 0,5-1,5 W/cm2,
- mocne: 1,5-2,0 W/cm2.
Wskazania do ultradźwięków:
zespoły bólowe np. pleców, krzyża,
rwa kulszowa,
choroby zwyrodnieniowe stawów,
zespół bolesnego karku, łokcia,
nerwobóle,
blizny.
Przeciwwskazania:
nowotwory,
ciąża,
czynna gruźlica,
skazy krwotoczne,
niewydolność krążenia,
zaburzenia rytmu serca,
wszczepienie rozrusznika serca,
zaburzenie ukrwienia obwodowego,
zakrzepowe zapalenie żył,
ostre procesy zapalne i stany gorączkowe,
ciężki stan ogólny i wyniszczenie,
niezakończony wzrost kości,
stany po terapii RTG,
obecność w tk ciał metalowych.
Powyżej 3-go kręgu szyjnego nie stosujemy ultradźwięków żeby nie nadźwiękawać rdzenia przedłużonego. Nie stosujemy też na narządy wewnętrzne.
ELEKTROTERAPIA
Elektrolecznictwo dział lecznictwa fizykalnego, wykorzystujący do leczenia prąd
stały oraz prądy impulsowe małej i średniej częstotliwości.
Prąd stały prąd, który w czasie przepływu nie zmienia kierunku ani natężenia.
Działanie prądu stałego na org człowieka:
- powstawanie w tkankach ciepłą,
- rozszerzenie naczyń krwionośnych,
- reakcja nerwów i mięśni na prąd stały,
- zjawiska elektrochemiczne,
- zjawiska elektrokinetyczne.
Powstawanie ciepła w tkankach:
1. Ciepło powstaje w tkankach na skutek tarcia między poruszającymi się jonami
a środowiskiem.
2. Ilość ciepła jest niewielka.
3. Istotniejszy wpływ wywiera podniesienie ciepłoty wskutek rozszerzenia naczyń
krwionośnych pod wpływem prądu.
Rozszerzenie naczyń krwionośnych:
- odczyn ten wyraża się zaczerwienieniem skóry,
- występuje najwyraźniej pod elektrodami,
- pod katodą (-) jest intensywniejszy, pod anodą (+) słabszy.
3 okresy rozszerzenia naczyń:
I) rozszerzenie naczyń skóry, zaczerwienienie (w trakcie lub tuż po zabiegu),
II) po 30 min rozszerzenie naczyń słabnie lub ustępuje,
III) głębokie przekrwienie tkanek utrzymujące się do kilku godz.
Reakcja nerwów i mięśni na prąd stały:
zmiana pobudliwości nerwów i mięśni pod wpływem prądu stałego,
pobudliwość pod katodą wzrasta, pod anodą maleje,
anoda ma działanie przeciwbólowe.
Zjawiska elektrochemiczne i elektrokinetyczne:
1. zjawiska elektrochemiczne- powstawanie zasadowego odczynu wokół katody i
kwaśnego wokół anody,
2. zjawiska elektrokinetyczne- przesunięcie się względem siebie faz koloidu
tkankowego pod wpływem pola elektrycznego.
Przeciwwskazania do stosowania prądu stałego;
-ropne stany zapalne skóry i tk miękkich,
- wypryski,
- stany gorączkowe, wyniszczenia,
- porażenia spastyczne,
- nowotwory.
Zabiegi przy użyciu prądu stałego: galwanizacja, jonoforeza, kąpiele elektryczno-wodne
GALWANIZACJA
Wskazania:
Nerwobóle
Zapalenia nerwów
Zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa
Bóle stawów
Osteoporoza
Owrzodzenia żylakowate
Odleżyny
Stany pourazowe( krwiaki, obrzęki)
Porażenie nerwu twarzowego
Prąd galwaniczny stosuje się w celu:
Zwiększenia ukrwienia
Zwiększenia pobudliwości układu nerwowo-mięśniowego
Zmniejszenia napięcia mięśni
Zmniejszenia obrzęku
Przyśpieszenia procesu gojenia się ran
Stymulacji rozrostu kości
Uśmierzenia bólu
Miejscowego wprowadzenia leków
Przeciwwskazania:
Miejscowe zaburzenia czucia
Nowotwory
Nadciśnienie
Ciąża
Stany zapalne skóry i tkanek miękkich
Osobnicza nietolerancja prądu
Stany gorączkowe
Uczulenie na prąd
Przerwanie ciągłości skóry
Rozrusznik serca
W zależności od bieguna prądu przyłożonego do elektrody czynnej wyróżnia się również:
-galwanizację katodową
Katodowa:
-skóra ziemista, źle ukrwiona, słabo dotleniona
-przy nałożeni masek kosmetycznych
-stare odmrożenia i odmroziny
-galwanizację anodową
• Anodowa:
-po zabiegu oczyszczania
-przy rozszerzonych porach
-rozszerzenie naczyń krwionośnych
-trądzik różowaty
-teleangiektazje
-nerwica naczyniowa skóry
-świeże odmrożenia i odmroziny
Czas zabiegu galwanizacji waha się w zależności od wskazań, 10-30 minut, zwykle jednak wynosi od 15 do 20.
PRĄDY IMPULSOWE (małej częstotliwości)
Prądy małej częstotliwości są to prądy złożone z impulsów elektrycznych o różnym przebiegu i częstotliwości od 0,5 do 500Hz.
3 grupy prądów:
- prądy złożone z impulsów o prostokątnym przebiegu,
- prądy złożone z impulsów o trójkątnym przebiegu; ich odmianą jest prąd o impulsie w kształcie trapezu,
- prądy składające się z impulsów stanowiących połówkę sinusoidy.
Prawo Du Bois Reymouda:
Przyczyną powstawania bodźca elektrycznego jest nie sam prąd, lecz dostatecznie szybka zmiana jego natężenia w czasie.
Cele terapii prądami impulsowymi:
- impulsy prostokątne- elektrostymulacja mięśni zdrowych i nerwów,
- impulsy trójkątne- elektrostymulacja mięsni odnerwionych i mięśni gładkich, działanie przeciwbólowe (nie działa na mięśnie zdrowe, gdyż mają one zdolność akomodacji, czyli przystosowania się do wolno narastającego natężenia).
Przeciwwskazania:
- jak przy prądzie stałym,
- na okolicę serca,
- u osób z rozrusznikiem serca.
Zabiegi: elektrostymulacja, elektrostymulacja wybiórcza, tonoliza, elektrostymulacja czynnościowa, przezskórna stymulacja elektryczna TES
ELEKTROSTYMULACJA:
Elektrostymulacja to zabieg elektroleczniczy, w którym wykorzystuje się prąd impulsowy małej częstotliwości. W zabiegach tych wykorzystuje się impulsy prostokątne, których cechą charakterystyczną jest bardzo krótki czas narastania.
Najczęściej wykonuje się elektrostymulację nerwów i mięśni.
Wyróżnia się dwie metody elektrostymulacji układu nerwowo-mięśniowego, a mianowicie tzw. elektrostymulację elektrodą czynną oraz elektrostymulację dwuelektrodową.
ELEKTROSTYMULACJA ELEKTRODĄ CZYNNĄ
Polega na pobudzeniu nerwu lub mięśnia czynną elektrodą w miejscu na skórze odpowiadającym tzw. punktowi motorycznemu.
Punkt motoryczny nerwów jest to punkt pośredni odpowiada miejscu na skórze w którym nerw znajduje się najbliżej jej powierzchni.
- Punkt motoryczny mięśnia jest to miejsce w którym nerw wnika do mięśnia.
Elektroda czynna połączona jest z biegunem ujemnym źródła prądu. Jej wymiary są wiele razy mniejsze od elektrody biernej, umieszczonej na skórze w dostatecznie dużym oddaleniu.
Elektroda czynna najczęściej występuje w postaci grzybka lub kulki. Układa ją się na tzw. punkcie motorycznym.
Elektroda bierna znajduje się w oddaleniu od czynnej najczęściej pacjent trzyma ją w ręce.
Elektrostymulację jednobiegunową wykonuje się najczęściej na mięśniach małych i krótkich dlatego dotyczy zabiegów w obrębie głowy, rąk i stóp.
ELEKTROSTYMULACJA DWUBIEGUNOWA
Metodę tę stosujemy w elektrostymulacji mięśni odnerwionych które w wyniku uszkodzenia komórek rogów przednich rdzenia lub nerwu ruchowego zostały wyłączone z dopływu impulsów nerwowych.
ułożenie na skórze dwóch małych, równej wielkości elektrod w pobliżu przyczepów mięśni.
Metodę dwuelektrodowej elektrostymulacji można stosować również z dobrymi wynikami w pobudzaniu do skurczu mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych.
W elektrostymulacji dwuelektrodowej biegun ujemny łączy się z elektrodą ułożoną obwodowo.
Metodę tą zastępuje się ostatnio metoda wieloelektrodowa-(TENS). Wykorzystuje się ją głównie w celu wzmocnienia siły mięśniowej oraz redukcji tkanki tłuszczowej.
Działanie biologiczne:
uwalnianie szkodliwych produktów przemiany materii,
udrażnianie naczyń limfatycznych (poprzez skurcz mięśni),
pobudzenie wymiany metabolicznej,
wzrost aktywności biologicznej komórek,
redukcja stwardnień w tkance podskórnej,
poprawia się krążenie
Wskazania:
Porażenia nerwów obwodowych, w tym nerwu twarzowego i trójdzielnego,
zaniki mięśniowe,
redukcja tk tłuszczowej,
cellulit,
zmniejszenia obwodów ciała,
regeneracji tkanek,
relaksacji,
ujędrniania i uelastyczniania skóry mięśni,
zmniejszenia rozstępów,
zwiększenie siły i wytrzymałości mięsni,
podniesienie lub obniżenie tonusu mięśniowego,
zmniejszenie obrzęków.
Przeciwwskazania:
ropne stany zapalne skóry,
wypryski,
gorączka,
nowotwory,
zaburzenia czucia,
rozrusznik serca,
zakrzepy,
zatory,
zakrzepowe zapalenie żył,
endoprotezy,
miażdżyca tętnic.
PRĄDY DIADYNAMICZNE
Prądy diadynamiczne są to prądy powstałe z nałożenia jednopołówkowo wyprostowanego prądu sinusoidalnie zmiennego na przebieg prądu stałego.
Rodzaje prądów diadynamicznych:
DF, MF, CP, LP, RS, MM
Działanie prądów diadynamicznych:
- przeciwbólowe,
- rozszerzenie naczyń krwionośnych (najsilniej przy elektrodzie połączonej z ujemnym biegunem), jest silniej wyrażone niż w przypadku prądu stałego,
- wpływ na mięśnie szkieletowe:
a) MF- wzmożenie napięcia mięśni,
b) DF- obniżenie,
c) stosowanie naprzemiennie CP i LP powoduje gimnastykę mięśnia, co daje efekt obniżenia napięcia.
Wskazania:
-zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa,
- nerwobóle,
- zapalenia okołostawowe,
- choroba zwyrodnieniowa stawów,
- stany po urazach narządu ruchu,
- porażenie obwodowe nerwu twarzowego.
Przeciwwskazania:
- jak przy prądzie stałym.
- na okolice serca,
- u osób z rozrusznikiem.
PRĄDY INTERFERENCYJNE
Powstają w wyniku interferencji w tkankach 2 prądów o średniej częstotliwości w przebiegu sinusoidalnym, których częstotliwości mało różnią się od siebie.
W lecznictwie wykorzystujemy częst ok 4000Hz np. 3900 i 4000Hz lub 4000 i 4100 Hz.
Interferencję uzyskujemy przez zastosowanie 2 niezależnych obwodów.
Wskazania i przeciwwskazania jak przy prądach małej częst.
PRĄDY STEREOINTERFERENCYJNE
Powstają w wyniku interferencji w tk prądów średniej częst ok. 5000 Hz, stosowanych w 3 obwodach.
MAGNETOTERAPIA
Magnetoterapia- wykorzystanie leczniczego wpływu pola magnetycznego.
Pole magnetyczne
Jest wykorzystywane przez poruszające się w sposób uporządkowany ładunki elektryczne, a także przez poruszające się naładowane ciała.
W lecznictwie znajdują zastosowania pola magnetyczne małej częst. do 50Hz.
Pole magnetyczne przenika przez wszystkie struktury ustroju
Działanie lecznicze pola magnetycznego:
- korzystny wpływ na proces tworzenia się kostniny w przypadkach utrudnionego wzrostu kostnego,
- wzmożenie wymiany jonów, stymulacja reakcji biochem,
- usprawnienie krążenia obwodowego,
- działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Parametry zabiegu:
- czas trwania- od 5 do 30-60 min,
- częstotliwość- w stanach ostrych mniejsza, w przewlekłych większa,
- natężenie.
Wskazania:
- choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa, stawów,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- złamania kości,
- urazy sportowe więzadeł, mięśni, ścięgien i stawów,
- trudno gojące się rany i oparzenia,
- zaburzenia krążenia obwodowego.
Przeciwwskazania:
- ciąża,
- nowotwory,
- czynna gruźlica płuc,
- młodzieńcza cukrzyca,
- ostra niewydolność wieńcowa,
- krwawienia z przewodu pokarmowego,
- ciężkie infekcje,
- obecność elektronicznych implantów wspomagających pracę różnych narządów.
DRGANIA ELEKTROMAGNETYCZNE
Działanie drgań elektromag. drgania te uzyskuje się dzięki zastosowaniu specjalnych układów elektronicznych.
Działają na ustrój- w różny sposób:
- prąd wielkiej częst,
- pole elektryczne wielkiej częst,
- pole magnetyczne wielkiej częst,
- pole elektromag wielkiej częst.
Działanie lecznicze:
Istota działania leczniczego tych metod polega na wytwarzaniu w tk ciepła. Zabiegi z wykorzystaniem tych metod noszą nazwę głębokiego przegrzania czyli DIATERMII.
Prąd wielkiej częst:
- płynie przez tk w wypadku włączenia w obwód układu wytworzonego przez drgania elektromagnetyczne wielkiej częst. Prąd ten ma częst w granicach 1-5 MHz,
- w tk o dużej przewodności powstaje mniej ciepła,
- ilość ciepła jest wprost proporcjonalna do kwadratu gęstości prądu (przy małych elektrodach- koagulacja).
Pole elektryczne wielkiej częst:
- oddziaływanie to występuje w metodzie kondensatorowej diatermii. Umieszcza się obiekt przegrzewany między okładkami kondensatora, którym są elektrody zabiegowe. Częst zmian kierunku natężenia pola sięga 40 MHz,
- w tk o dużej przewodności powstaje dużo ciepła,
- duże natężenie pola powoduje powstawanie dużej ilości ciepła.
Pole magnetyczne wielkiej częstotliwości:
- oddziaływanie występuje w metodzie indukcyjnej diatermii, przy użyciu specjalnych elektrod kablowych lub zwojnic,
- w tk lepiej przewodzących powstaje więcej ciepła.
Pole elektromagnetyczne wielkiej częst:
- pole elektromag o częst mikrofalowej tzn fale El.-mag. o dł 0,1 do 100cm,
- metoda polega na przegrzaniu tk w tym polu,
- fale te zostają pochłonięte w ok. 50% na głębokość 6-8cm,
- ilość ciepła jest wprost proporcjonalna do przewodności tk.
Zabiegi lecznicze: prądy d'Arsonwala, diatermia krótkofalowa, terapuls, diatermia mikrofalowa
ULTRADŹWIĘKI
Ultradźwięki to fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości niesłyszalne dla człowieka. Część organizmu naświetlonego tego typu falami podlega masażowi, przez co przyspiesza się krążenie. Ultradźwięki działają przeciwbólowo oraz rozluźniająco. Dodatkowo przyspiesza gojenie, dlatego są tak skuteczne w walce z zapaleniem stawów kręgosłupa, zwyrodnieniami stawu kolanowego, biodrowego oraz wszelkich bólach mięśni, przykurczach, rwach kulszowych i barkowych.
Działanie terapeutyczne ultradźwięków:
- przeciwbólowe,
- przeciwzapalne,
- poprawiają ukrwienie tkanek,
- powodują wzrost potencjału błonowego,
- poprawiają przewodnictwo nerwowe,
- obniżają napięcie mięśni szkieletowych,
- przyspieszają przepływ limfy w naczyniach limfatycznych i zwiększają procesy wchłaniania,
- powodują rozgrzanie i przekrwienie tkanek,
- działają hamująco na układ współczulny,
- przyspieszają gojenie ran,
- zwiększają rozciągliwość tkanki łącznej w bliznach, przykurczach, zwłókniałych mięśniach i torebkach stawowych.
Przeciwwskazania:
nowotwory,
- ostre stany zapalne,
- zaawansowane zwapnienie naczyń,
- zakrzepowe zapalenie żył, żylaki, zakrzepica,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- wyniszczenie organizmu,
- wszczepiony rozrusznik serca,
- metalowe implanty w polu zabiegowym,
- okolica nasad kości u dzieci,
- ciąża.
DIATERMIA KRÓTKOFALOWA
Przebieg zabiegu: Przed zabiegiem należy koniecznie całkowicie odsłonić okolicę ciała poddaną zabiegowi oraz zdjąć wszystkie opatrunki, przedmioty metalowe gdyż w przeciwnym wypadku może dojść do groźnych w skutkach poparzeń. Przygotowując się do zabiegu przyjmij wygodną dla siebie pozycję (bo w czasie zabiegu nie wolno jej zmieniać). Jeżeli masz zabieg np. na dwa kolana, to poproś o filc, który zostanie umieszczony między Twoimi kolanami, które w żadnym wypadku nie mogą w trakcie zabiegu stykać się ze sobą (grozi to zagęszczeniem linii sił pola elektromagnetycznego co w konsekwencji grozi poparzeniem). Osoba wykonująca zabieg umieści w niewielkiej odległości od Twojego ciała elektrody (oddzielając je od ciała filcem, lub też zwykłą warstwą powietrza).
Działanie:
obniżenie napięcia mięśni,
rozgrzewające,
przeciwbólowe,
poprawa ukrwienia i czynności tkanek,
zwiększenie wchłaniania wysięku zapalnego,
rozszerzenie naczyń krwionośnych.
Wskazania:
podostre i przewlekłe stany zapalne np. stawów ,
choroba zwyrodnieniowa stawów,
zapalenie pochewek ścięgnistych,
nerwobóle,
przewlekłe zapalenia nerwów,
przewlekłe zapalenia krtani,
entezopatie,
przewlekły nieżyt oskrzeli,
stan po przebytym zapaleniu płuc,
dychawica oskrzelowa,
przewlekłe zapalenie migdałków oraz ucha,
przewlekłe zapalenie miedniczek nerkowych,
zaburzenia czynności dokrewnej jajników,
odmrożenia.
Przeciwwskazania:
choroba nowotworowa,
stany po leczeniu jonizującym,
choroby z przeciwwskazaniem do ciepła,
epilepsja,
ostre procesy zapalne,
zaburzenia krążenia obwodowego,
obrzęki,
wylewy krwawe do narządów wewnętrznych,
skłonność do krwawień z układu pokarmowego i dróg oddechowych,
metale wewnątrz i na zewnątrz organizmu,
zbyt młody wiek,
miesiączka,
ciąża,
stany z wysoką gorączką,
ropne stany zapalne ucha środkowego i pęcherza żółciowego,
żylaki,
zakrzepowe zapalenie żył,
rozrusznik serca.