ĆWICZENIA 1

KONSTYTUCYJNE PRAWO FINANSOWE

FINANSE

Ujęcie ekonomiczne - pieniężny mechanizm podziału i wymiany wartości materialnych; gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych; występują, jeśli system towarowo-pieniężny przeważa.

Znaczenie potoczne - zasób środków pieniężnych.

- procesy gromadzenia/administrowania i wydatkowania zasobów pieniężnych  w doniesieniu do państwa/jst

- skrót myślowy używany dla nazwania stosunków społecznych/ekonomicznych, zachodzących między ludźmi (jedna ze stron uzyskuje świadczenie)

- mechanizm gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych ( finanse publiczne)

Odstąpienie od reguł rynkowych:

1. Finanse publiczne - gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych w oparciu o przymus państwa

2. Wspólnoty rynkowe - ze względu na istniejące pomiędzy ludźmi więzi (np.rodzinne)

(P.prof uważa, że związki nieformalne powinny mieć możliwość wspólnego opodatkowania)

Finanse prywatne - mechanizm podziału i wymiany wartości materialnych i niematerialnych pomiędzy podmiotami prywatnymi w oparciu o reguły gospodarki rynkowej

Finanse publiczne i prywatne - podział bogactwa narodowego za pomocą pieniądza (na poziomie ogólnym i scentralizowanym)

Osoby prywatne kierują się własną korzyścią:

1. by zwiększyć własny majątek

2. by zaspokoić swoje potrzeby niemajątkowe

Podmioty publiczne powinny pełnić rolę subsydiarną przy zaspokajaniu potrzeb materialnych (wkracza wtedy, gdy jednostka nie może zaspokoić swoich potrzeb).

Jednostka ma wolny wybór na co spożytkuje swoje środki:

Art. 47. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Czasem dobro publiczne wymaga ujawnienia kierunków wydatkowania i dokonywania wyborów w tym zakresie (np. darowizny pomiędzy najbliższymi muszą być ujawnione). Państwo musi wiedzieć, jaka jest zdolność poszczególnych jednostek w partycypowaniu kosztami jego utrzymania.

FINANSE PUBLICZNE - środki pochodzą od podmiotów prywatnych, a rozdzielają je podmioty publiczne, które nie są wytwórcami mienia, i nie działają po to, by się bogacić. Gromadzenie i podział następuje w oparciu o przymus państwowy, którego tryb/zakres zastosowania wynika z ustawy.

• Zespół instytucji prawnych kreujących mechanizm gromadzenia i podziału mienia wyrażonego w pieniądzu, pochodzącego od podmiotów prywatnych, a dokonywanego przez podmioty publiczne (rozdział X K)

• Realny zasób pieniężny, który powstaje w wyniku gromadzenia i podziału (ust. o fin.pub art. 109)

• Mechanizm gromadzenia i podziału (uofp art. 1)

FINANSE PRYWATNE	FINANSE PUBLICZNE
		Wynikają z czynności cywilno-prawnych podejmowanych swobodnie przez jednostki	Tworzone w oparciu o władztwo finansowe podmiotu publicznego i związany z tym przymus
		Wydatki są całkowicie wolne	Wydatki publiczno-prawne dokonywane: - w granicach prawa -w oparciu o swobodę polityczną decydowania organów legitymizowanych demokratycznymi wyborami -wyłącznie na podstawie uchwalonych planów finansowych i -wyłącznie dla realizacji zadań publicznych i -na zasadach równego dostępu beneficjentów do świadczeń
		Całkowita swoboda podmiotów	Służą realizacji interesu publicznego, nie zaś zwiększaniu majątku podmiotu
		Objęte ochroną prywatności	Przewyższają finanse osób prywatnychwywierają decydujący wpływ na gospodarkę
			Państwo jako suweren ma wyłączne prawo emitowania pieniądza i kształtowania polityki pieniężnej
			Powinny być jawne i przejrzyste

GOSPODARKA FINANSOWA PODMIOTÓW PUBLICZNYCH

Działalność finansowa - proces, który polega na czerpaniu i wydatkowaniu środków pieniężnych

G f p p - 219 ust 4 K Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Podmioty publiczne - nie są tworzone po to, by zaspokajać własne potrzeby. Mają realizować funkcje publiczne oraz zaspokajać zbiorowe potrzeby (tylko w tych celach mogą gromadzić środki pieniężne, które nabierają cech środków publicznych Art. 216. 1.Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie)

Prowadzenie gospodarki finansowej NIE jest objęte całkowitą wolnością, NIE jest sprawą prywatną. Wolność wyboru zachowania = swoboda decyzyjna podmiotu publicznego uprawnienie niektórych organów do dokonywania wyboru, w jakiej wysokości będą prowadzone środki finansowe, i na co je przeznaczyć.

Swoboda - samodzielność finansowa podmiotu publicznego ( maja ją np. jst), by jak najlepiej realizował swoje zadania

g.f. - na podstawie prawa i w jego granicach

→ normy ustawowe przewidują kompetencje dla organów

→ publiczny plan finansowy

W toku prowadzenia g.f. dokonywane są operacje finansowe:

-wydatkowanie

- gromadzenie dochodów

-zarządzanie przepływami przychodów i rozchodów

- zarządzanie długiem publicznym ( w tym zaciąganie zob. angażujących środki publiczne)

Operacje o charakterze przygotowawczym/formalnym:

-przygotowywanie analiz

-prowadzenie ewidencji

Operacje w ramach stosunków z UE  rozliczanie z budżetem UE

FINANSE PUBLICZNE DOTYCZĄ TYLKO ŚRODKÓW PUBLICZNYCH !!!

TYPY PODMIOTÓW FINANSÓW PUBLICZNYCH

• O charakterze samoistnym i pierwotnym  państwo

1. Podmioty występujące w porządku wewnętrznym państwa

- państwo militarne

---- państwo

---- samorząd

- państwo federacyjne

---- państwo

---- stany/landy/republiki/kraje

---- samorząd

2. Podmioty występujące w porządku ponadpaństwowym

- organizacje

- podmioty ponadpaństwowe

Są to osoby prawa publicznego, działające w interesie publicznym. Korporacje, które mają polityczno - terytorialny charakter. Ich władza pochodzi z wyborów. Cechuje je jawność i przejrzystość w zarządzaniu.

Państwo ma władztwo finansowe, a inne podmioty uzyskują status z nadania państwa z uwagi na wypełnianie zadań publicznych.

ATRYBUTY WŁADZTWA FINANSOWEGO PAŃSTWA

1. Suwerenne, samoistne i wyłączne prawo do stanowienia pieniądza bankowego jako ważnego środka płatniczego, oraz związanej z nim polityki pieniężnej

2. Suwerenne, samoistne i pierwotne prawo do pobierania dochodów publicznych

3. Prawo do prowadzenia gospodarki finansowej

4. Prawo do wydatkowania w trybie publiczno-prawnym w celu zaspokajania potrzeb publicznych

Państwo może dzielić się władzą finansową w takim zakresie, w jakim ona mu przysługuje na podstawie umowy publicznej. Państwo jest wtedy ograniczone. Państwo może być zobowiązane do dzielenia na podstawie K, lub czynić to dobrowolnie.

Podmioty nie mogą domniemywać swych kompetencji ani przekazywać ich ( samowola finansowe).

K wyznacza zasady podziału władzy finansowej. Muszą być takie, by nie pozbawić państwa suwerenności. Ma to miejsce gdy państwo przekazuje atrybuty:

- Art. 90/1 Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

Atrybuty niezbywalne państwa

- prawo do stanowienia pieniądza krajowego

- prawo do stanowienia polityki pieniężnej

- prawo do stanowienia/pobierania i egzekwowania panin publicznych

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ĆWICZENIA 2

Dobrowolne dzielenie się władztwem finansowym  samoograniczenia (nieprzewidziane w Konstytucji niepełne korzystanie z władzy finansowej) np. przekazywanie 1% podatku na organizacje pożytku pub. Nie można tego utożsamiać z bezczynnością organów (niewykonywanie ustawowych obowiązków).

Restrykcje konstytucyjne - zawarte w K bezwzględne i bezwarunkowe zakazy/nakazy określonego zachowania się władz lub organów państwa

- mogą być wyrażone wprost np. art. 216 ust 5 K

Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.

- mogą przybrać postać wskazania istotnych cech danej instytucji pozbawiając inne instytucje tychże cech np. art. 227 K

Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

- mogą ograniczać jedną władzę względem drugiej ( np. 221 K Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.) bądź władzę względem obywateli ( np. 216 ust 5 K )

Samowola finansowa - kwalifikowane przekroczenie granic władzy finansowej przez państwo, wynikające z obowiązującego porządku prawnego

-może dotyczyć procesu stanowienia prawa ( np. nakładanie podatków z mocą wsteczną) lub stosowania prawa ( np. wydanie decyzji podatkowej bez podstawy prawnej)

- jest nią każde naruszenie restrykcji konstytucyjnych

SKUTKI - obowiązek przywrócenia stanu zgodnego z prawem

- obowiązek naprawienia szkody (art. 77 K Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej)

- odpowiedzialność funkcjonariuszy, którzy swoim działaniem/zaniechaniem dopuścili się samowoli

Każdy podmiot publiczny prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Prawo do administrowania środkami publicznymi podlega ograniczeniom, ale nie takim, które tę samodzielność znoszą. Ograniczone zostać mogą kompetencje stanowienia lub pobierania danin publicznych. Administrowanie i wydatkowanie pozostaje jako samodzielność.

Autonomia i decentralizacja finansów

Autonomia - konstytucyjne przelanie na inny wewnętrzny podmiot publiczny prawa do stanowienia dochodów publicznych

Decentralizacja - konstytucyjne przekazanie uprawnień do poboru danin publicznych oraz do stosowania w granicach prawa związanej z tym polityki finansowej ( 168 K Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.)

Z decentralizacją wiąże się zawsze samoodpowiedzialność za gospodarowanie środkami publicznymi podmiotu, który działa na własny rachunek.

Koncentracja i zarządzanie finansami publicznymi

*powinien być stosowany jeden zasób przeznaczony na całość wydatków

*umożliwia to wyborcom określenie wysokości podatków i granic opodatkowania

* nie osłabia to odpowiedzialności funkcjonariuszy państwa za racjonalność z korzystania z finansów pub.

DEKONCENTRACJA FINANSOWA

• Prawna forma przekazywania środków pub. służących finansowaniu przekazanych organowi/podmiotowi zadań pod nadzorem i kontrolą organów reprezentujących podmiot przekazujący

• Nie obejmuje kompetencji do samodzielnego pobierania i wydatkowania danin

• Łączy się z zewnętrznym nadzorem funkcjonalnymprawem do wglądu i nadzoru państwa lub innego podmiotu publicznego nad wykonywaniem zadań i ich finansowaniem

• Łączy się z współodpowiedzialnością za gospodarowanie groszem publicznym; częściowo reguluje to 417 § 2 KC Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.

• Rozwiązaniem modelowym jest zlecenie publiczno - prywatne

Transfer wewnętrzny

- forma przekazywanie środków pieniężnych wynikająca z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunku między organami administracji publicznej oraz relacje wynikające z podległości służbowej między przełożonymi i poddanymi w urzędach

Proces dekoncentracji i decentralizacji = 

Dezintegracja finansów publicznych =  rozproszenie w zarządzaniu finansami publicznymi

równorzędne upoważnienie wielu jednostek i podmiotów publicznych i prywatnych do prowadzenie gospodarki finansowej w imieniu państwa/jst/innego podmiotu publicznego

• Podmioty działają w imieniu i na odpowiedzialność państwa

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

zadania stawiane przed finansami publicznymi

1)FUNKCJA FISKALNA (alimentacyjna) - dostarczanie za pomocą instytucji finansowych środków pieniężnych niezbędnych do wypełniania przez państwo i związki publiczne ich konstytucyjnych i ustawowych zadań

2)FUNKCJA INTERWENCYJNA (stymulacyjna) - oddziaływanie za pomocą instytucji finansowych oraz strumieni pieniądza w celu zachęty do określonych zadań lub ich ograniczenia a nawet zaniechania

środki - ulgi, zwolnienia podatkowe (stymulacja pozytywna)

- bardzo surowe kary, odsetki od zaległości (stymulacja negatywna)

Mogą ją realizować instytucje prawne gromadzenia (podatki, opłaty, cła) i wydatkowania ( dotacje, zasiłki) dochodów publicznych.

fiskalizm - w odczuciu społecznym  dążenie państwa do osiągnięcia jak najwyższych dochodów

- w znaczeniu prawnym  działanie w granicach prawa, które ma zapewnić państwu dochody niezbędne do pełnienia jego funkcji

3)FUNKCJA INFORMACYJNA (kontrolna) - sygnalizowanie przebiegu procesów gospodarczych za pomocą instytucji finansowych

4)FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA (rozdzielcza) - kontynuacja funkcji fiskalnej; świadome i celowe wykorzystywanie instytucji prawno-finansowych w celu przemieszczania zasobów pieniężnych w celu wtórnego podziału PKB; realizują ją instytucje systemu podatkowego

płaszczyzny - terytorialna - między regionami

- przedmiotowa - np. między gałęziami danej gospodarki

- czasowa - pomiędzy corocznymi budżetami

PRAWO FINANSOWE

Charakterystyka ogólna

Należy do prawa publicznego (normy oparte o imperium państwa). Przedmiotem regulacji są instytucje finansowe ( urządzenia prawne służące gromadzeniu i wydatkowaniu środków przez podmioty publiczne). Reguluje działalność finansową podmiotów publicznych.

Normy prawa finansowego

- charakter dwustronny (regulują sytuacje obywatel-organ państwa)

- na ich podstawie nawiązują się stosunki prawa finansowego, gdzie zawsze jednym podmiotem jest podmiot publiczny (pozycja nadrzędna)

PF reguluje funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie ( w zakresie równym rozdziałowi X Konstytucji).

prawo finansowe =/= prawo finansów publicznych ( przedmiotem regulacji art. III UoFP (nie pokrywa się z atrybutami konstytucyjnymi) )

Ze względu na przedmiot regulacji PF dzieli się na:

- ustrojowe (organizacja i kompetencje organów państwa lub jst)

- materialne ( bezpośrednio lub z mocy prawa lub w drodze indywidualnych aktów zewnętrznych tworzy sytuację prawną adresata)

- proceduralne (określa reguły postępowania w procesie stosowania norm materialnych)

NORMY USTROJOWE

- charakter kompetencyjny (abstrakcyjnie określone upoważnienie do działania w ramach prowadzenia gospodarki finansowej)

Podział

1. określające kompetencje organów

towarzyszą przepisom materialnym i proceduralnym

np. określają właściwość organu

podstawą działań - norma kompetencyjna + przepis prawa materialnego

2. określają kompetencje skierowane wewnętrznie

zawierają wyłącznie upoważnienie do podejmowania działań w zakresie planowania gospodarki finansowej w obrębie danego podmiotu (np. regulujące transfery wewnętrzne)

nie wywołują bezpośrednich skutków wobec osób trzecich

nie są oparte na zasadzie domniemania kompetencji

podstawą działań- norma kompetencyjna + zapis w prawie finansowym

Ograniczenia zasady niedomniemania kompetencji są związane z ochroną suwerenności finansowej państwa. Istnieje domniemanie nieprzerwanego prowadzenia gospodarki finansowej.

NORMY MATERIALNE

- określają prawne przesłanki powstania obowiązku daninowego

- określają wyjątkowe zasady zwrotu świadczeń

- określają wysokość świadczeń

NORMY PROCESOWE

I)prawo formalne daninowe

- służy ujawnieniu, wymiarowi lub kontroli wymiaru oraz poborowi danin publicznych

- =/= prawo proceduralne (prawo daninowe jest pojęciem szerszym)

- reguluje obowiązki instrumentalne podatkowe - nie jest to obowiązek uiszczenia podatku, służą prawidłowemu uiszczeniu podatków (np. obowiązek ujawnienia)

- instytucja obowiązku podatkowego - celem nie utrzymywanie państwa, lecz udzielanie mu pomocy

2)prawo formalne wydatkowe

- w przypadku postępowania wydatkowego nie ma charaktery jurysdykcyjnego

PODZIAŁ PRAWA FINANSOWEGO ZE WZGLĘDU NA SYSTEMATYKĘ

I prawo budżetowe

- kwestie związane z przygotowaniem/ustaleniem/wykonaniem i kontrolą wykonania budżetu

II prawo dochodów publicznych

-prawo podatkowe i prawo innych dochodów publicznych (np. ceł i opłat)

III publiczne prawo bankowe

-problematyka finansowania banków, kwestie rozwoju banków, ich kompetencje

- NIE tzw. Prywatne prawo bankowe

IV prawo dewizowe

-reguluje dokonywanie czynności z użyciem zagranicznych środków płatniczych i innych wartości uznanych za dewizowe

Cechy unormowań prawa finansowego:

1. zmienny zakres reglamentacji prawno-finansowej

regulacja szczegółowa, wyczerpująca, zupełna

władza dyskrecjonalna państwa się kurczy (zwłaszcza tam, gdzie organy mają luz decyzyjny)

2. zmienność regulacji prawnej prawa finansowego (charakter dostosowawczy/całościowy)

przyczyny - zmieniająca się sytuacja polityczna w kraju, w tym zmiany gospodarcze

- konieczność korygowania pośpiesznie wprowadzanych zmian

3) konstytucjonalizacja - unormowanie w Konstytucji zachowań adresatów norm prawa w sposób tak szczegółowy, iż nie zachodzi potrzeba rozwijania tej materii w ustawach zwykłych

sensu largo - umieszczenie w Konstytucji pewnej instytucji prawnej bez wskazania cech

sensu stricte - uregulowanie danej instytucji bardzo szczegółowo w K

Rozdział X K obejmuje i konstytucjonalizuje cały ustrój finansowy państwa, poprzez omówienie jego atrybutów finansowych:

- pojęcie publicznych środków finansowych i ustalenie, że ich wysokość i sposób rozdziału mogą wynikać jedynie z ustawy

- określenie zasad udzielania gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo, oraz określenie górnej granicy państwowego długu publicznego

- określenie ustroju państwa w zakresie nakładania i egzekwowania danin publicznych

- definicja budżetu/ustawy budżetowej; uregulowanie procedury przygotowywania i rozliczania wykonania budżetu

Postać konstytucjonalizacji

- restrykcje konstytucyjne

- zawarcie definicji instytucji finansowej w K (ta definicja wypiera te z ustaw zwykłych)

4 ) normatywizacja i jurydyzacja

normatywizacja - miejsce zwyczaju zajmuje pełna regulacja prawna procesu gromadzenia i rozdziału środków publicznych

przyczyny - groźba stałego wzrostu podatków i innych danin publicznych

- oczekiwania beneficjentów (osoby liczące na środki z budżetu państwa i osoby je dzielące) systemu finansów publicznych by uregulować ich sytuację prawną

jurydyzacja - przepisy prawne z zakresu finansów stanowią podstawę do rozstrzygania spraw, które dotychczas były traktowane jako wewnętrzne sprawy podmiotów publicznych

5. brak kodyfikacji zasad ( ponieważ PF jest wewnętrznie bardzo zróżnicowane; poza tym K reguluje całość finansów) i brak części ogólnej PF

ĆWICZENIA 3

ZASADY PRZYZWOITEJ LEGISLACJI

Art. 2 K

zaufanie obywateli do państwa oraz stanowionego przez nie prawa (określoność prawa i jego stałość)

pewność prawa - taki zespół cech przysługujących prawu, które zapewniają jednostce bezpieczeństwo prawne

bezpieczeństwo prawne jednostki - ma ona możliwość przewidywania w jaki sposób zachowa się organ państwowy i ma pewność, że postępując zgodnie z prawem, nie będzie doznawała uszczerbku

jednostka - autonomiczna

- suwerenna

- racjonalnie myśląca

- szanuje prawo, więc i prawo powinno ją szanować

- jej godność zostaje naruszona gdy np. vacatio legis jest zbyt krótkie, przepisy mają charakter retroaktywny

zasada ochrony praw nabytych/zasada ochrony interesów w toku - zmiany prawa są możliwe, ale tylko pod pewnymi względami

Gdy przepis prawa zapewnia obywatela, że pewne reguły będą go obowiązywać przez pewien czas, a obywatel rozpoczął działalność, to nie można tych przepisów zmieniać na jego niekorzyść gdy:

- przepisy wyznaczają horyzont czasowy do realizowania pewnych przedsięwzięć

- przedsięwzięcie musi mieć charakter rozłożony w czasie i niejedno razowy

- jednostka faktycznie rozpoczęła określoną działalność w okresie obowiązywania przepisów

Zasady związane z wprowadzaniem nowego prawa

Lex retro non agit - dotyczy sytuacji pogarszających sytuację podatnika

Vacatio legis - w prawie podatkowym wynosi minimum 3 dni; zmiany mogą być wprowadzane pod koniec roku podatkowego, i dotyczyć roku następnego

Sprawiedliwość podatkowa - podatki powinny być powszechne i równe

- są pewne sytuacje indywidualizujące rozmiar podatków (ulgi/zwolnienia)

Zasada określoności prawa - prawo musi być jasne, spójne, precyzyjne, zrozumiałe

Zasada prymatu ustawy - to, co dla obywateli najważniejsze musi być uregulowane ustawowo

Art. 84.

Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Art. 217.

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

- powszechność opodatkowania

- powszechny obowiązek utrzymywania państwa przez obywateli, którzy korzystają z jego ochrony

- obywatel musi być w gotowości do uiszczania podatków i udzielania pomocy państwu (np. instrumentalny obowiązek informowania)

Podatki i inne daniny publiczne		Inne ciężary (świadczenia osobiste ( poświęcenie czasu na obliczenie podatku) i rzeczowe (ofiarowanie składników mienia) )
			pieniężny	CHARAKTER	niepieniężny
			stały element ustrojowy państwa		subsydiarny element ustrojowy państwa
			nie mają charakteru wyjątkowego (opozycja wobec wolności i praw obywatelskich)		powinny być wyjątkiem
			ustawowo - duża swoboda ustawodawcy - za każdym razem ustawodawca określa granice opodatkowania	SPOSÓB WPROWADZANIA	zasada proporcjonalności

ĆWICZENIA 4

Art. 217.

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Składa się z 3 norm:

A- nakładanie podatków i innych danin publicznych następuje w drodze ustawy

B- określenie podmiotu/przedmiotu opodatkowania/stawek opodatkowania i określenie podmiotów zwolnionych następuje w drodze ustawy

C- ustawa określa zasady przyznawania ulg i umorzeń

A „inne daniny publiczne” - nakładane w drodze ustawy z przeznaczeniem na realizację zadań publicznych

PODATKI		INNE DANINY PUBLICZNE
				świadczenie przymusowe 
			ogólne, na utrzymanie państwa	przeznaczenie	ogólne lub celowe
			bezpośrednio do budżetu państwa/jst	wpływają do	ogólne do budżetu celowe do budżetu odpowiedniej instytucji
			ustawa podatkowa	nakładanie	ustawa określająca istotne elementy danej daniny
			ustawodawca korzysta z dużej swobody politycznej	specyfika	ogólne - wchodzą do budżetu państwa; duża swoboda celowe - musi być szczególna wartość konstrukcyjna by je nałożyć; charakter wyjątkowy
				zarządzane w sposób jawny na realizację zadań w oparciu o publiczne plany finansowe 

„nakładanie” - są to świadczenia przymusowe, nakładane jednostronnie

PODATKI

- uiszcza się z majątku

- ograniczają nasze prawa i wolności

- muszą być takiej wysokości, by podatnik im podołał w ramach swojej zdolności podatkowej  ustawodawca nakładając podatki nie jest całkowicie swobodny, musi wskazać źródło opodatkowania  rzeczy lub zjawiska, które wskazują na zdolność poniesienia podatku (np. zysk z prowadzenia działalności gospodarczej, majątek)

W Polsce nie są dopuszczalne podatki typu pogłównego (płacone za sam fakt istnienia danej jednostki), natomiast można zminimalizować ciężar ze względu na sytuację życiową/rodzinną.

B nakaz uregulowania istotnych spraw związanych z podatkami w ustawie podatkowej. W praktyce nagminnie jest to łamane (RM w rozporządzeniu reguluje).Nakaz ten możemy też wyprowadzić z art. 2 i 84 K.

Klauzule generalne a prawo podatkowe

• nie mogą ich zawierać przepisy nakładające ciężary podatkowe na obywateli, ale mogą mieć te minimalizujące ciężar podatkowy. Przepisy nakładające nie mogą, bo z przepisu musi wynikać jedna kwota podatkowa do uiszczenia. Art. 217 K -wprowadza szczególne unormowania dotyczące nakładania podatków (poprawność legislacyjna i dobra legislacja)

- wprowadza obowiązki (pomoc podatnikom w realizacji działań zmierzających do obliczenia podatków) i uprawnienia ( prawo do pomocy ze strony państwa na podstawie indywidualnych interpretacji podatkowych) obywateli

nadpłata podatkowa - powstaje w następstwie wyroku TK

- zapłacenie za dużo albo zapłacenie czegoś, czego w ogóle płacić się nie miało (np. na podstawie przepisu, który okazał się niekonstytucyjny)

Wg Pani Profesor nadpłata jest rekompensatą dla podatników za wykonanie sprzecznej z art. 217 normy podatkowej.

C ulgi i umorzenia nie muszą być przewidziane w każdym podatku

-muszą istnieć jednak takie przepisy, które je przyznają (standard konstytucyjny)

ulga = zmniejszenie z obowiązku podatkowego

podmioty zwolnione - np. osoby niepełnosprawne dokonujące kupna sprzętu rehabilitacyjnego na własny użytek; podatnik sam ujawnia, że są podstawy by go zwolnić (organ ma obowiązek to uwzględnić);

ulgi i umorzenia mogą być przyznawane indywidualnie (na wniosek) i zbiorowo ( w drodze rozporządzenia (nie jest to akt wykonawczy) ).

ĆWICZENIA 6

ŹRÓDŁA PRAWA FINANSOWEGO

prawo międzynarodowe - umowy dotyczące praw i obowiązków obywatelskich mają pierwszeństwo przed ustawami krajowymi

3 stanowiska

1. art. 217 K całkowicie modyfikuje system źródeł prawa finansowego; umowy międzynarodowe mogą nakładać obowiązek na obywatela, nie są bezpośrednio stosowane

2. umowy międzynarodowe mają pierwszeństwo przed ustawami. Problem nakładania podatków nie jest zastrzeżony tylko dla ustaw podatkowych

3. stanowisko Pani Profesor - art. 217 modyfikuje system źródeł prawa finansowego w zakresie niezbędnym dla zachowania istoty suwerenności państwa.

Umowa międzynarodowa nie może nakładać podatków.

Umowa międzynarodowa może zobowiązać RP do wprowadzenia podatku, lub by RP nadała podatkom konstrukcję prawnie określoną w tej umowie.

Do spraw z art. 90 ust 1 K nie należą sprawy dotyczące nakładania podatków

Art. 90

1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

Czy umowa międzynarodowa może zmniejszać ciężar podatków, ograniczać ich zakres podmiotowy, lub przedmiotowy? MOŻE!

Ale tylko w takim stopniu, by nie uniemożliwić pobierania podatków nałożonych polską ustawą.

Art. 89 i 90 ust 1 K

( Art. 89. 1.Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy. )

• umowa dotyczy unikania podwójnego opodatkowania

• ma zastosowanie w stosunku do podatków dochodowych i majątkowych

• przesłanki, które muszą być spełnione, aby mówić o podwójnym opodatkowaniu:

- tożsamość podmiotu zobowiązanego do płacenia podatku

- tożsamość okresu objętego świadczeniem

- tożsamy lub taki sam przedmiot objęty obowiązkiem podatkowym

- różne władze państwowe uprawnione do pobierania podatku

METODY ELIMINACJI JURYSDYKCJI PODATKOWEJ PAŃSTWA:

1. jednostronne zrzeczenie się państwa na zasadach wzajemności

2. jednostronne zrzeczenie się w drodze ustawy (np. ograniczony oraz nieograniczony obowiązek podatkowy w podatkach dochodowych)

3. umowa międzynarodowa o minimalnie podwójnym opodatkowaniu; charakter norm rozdzielczych

zakres podmiotowy - osoby, które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w jednym lub obu umawiających się państwach

zakres przedmiotowy - dotyczy podatków pochodowych i majątkowych

PRAWO UE A ART. 217

ETS, doktryna:

- zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego (art. 91 K)

- nakaz stosowania prawa wspólnotowego w momencie konfliktu z prawem krajowym

- sady i organy władzy publicznej (podatkowe) mają obowiązek stosowania prawa wspólnotowego i odmowy stosowania prawa krajowego sprzecznego z prawem UE

PANI PROFESOR:

- prawo pochodne nie może nakładać obowiązków podatkowych

- prawo pochodne w zakresie, w jakim ogranicza obowiązki podatkowe lub skutkuje zmniejszeniem ciężaru podatków ma pierwszeństwo przed polskimi ustawami podatkowymi. Pierwszeństwo to należy rozumieć jako obowiązek dostosowania przepisów krajowych do prawa pochodnego. Ponadto jest to obowiązek naprawienia szkód powstałych w wyniku obowiązywania prawa krajowego sprzecznego ze wspólnotowym

-prawo pochodne nie może być bezpośrednio stosowane

- prawo pochodne nie może wypierać, zastępować ustawy podatkowej i prowadzić do odmowy jej wykonania przez organ lub obywateli

ROZPORZĄDZENIA A ART. 217

Wszelkie istotne kwestie muszą być normatywizowane w ustawach. Rozporządzenia powinny regulować jedynie kwestie techniczne.

TK orzekł, że nie tylko to, co wymienione w art. 217 musi być regulowane ustawowo. Art. ten dotyczy też wszelkich innych kwestii, które rzutują na wysokość świadczeń lub nakładają inne obowiązki lub ciężary publiczne na podatnika.

LOKALNE PRAWO PODATKOWE

Art. 167.

1.Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

2.Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

3.Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

4.Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Art. 168.

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Dotyczy dochodów, subwencji, dotacji.

Dochody jst dzielimy na:

- dochody własne

- subwencje ogólne

- dotacje celowe

Prawo nie może być pozorne, czyli nie może dotyczyć podmiotów niemających znaczenia dla budżetu jst.

Lokalne władztwo daninowe nie ma charakteru samoistnego i pierwotnego, ponieważ to państwo musi wpierw określić ustawą, jakie podatki jst mogą pobierać.

ĆWICZENIA 7

BUDOWA NORMY PRAWA FINANSOWEGO

Cechy norm prawa finansowego

1. obiektywizm działania norm

- przesłanki powstania obowiązku podatkowego/ opłatowego / celnego niezależne od woli adresata norm

- adresat nie może uchylić się od spełnienia obowiązku z dyspozycji

- w drodze umowy cywilno - prawnej nie można przenieść obowiązku płacenia

- odpowiedzialność w prawie finansowym ma charakter zobiektywizowany - nie uwalnia brak winy/ zamiaru niewykonania obowiązku przez osobę trzecią (np.księgowego)

WYJĄTKI (spełnienie przesłanek ulgi/zwolnienia):

^ łączne opodatkowanie małżonków na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych

warunki łącznego opodatkowania:

• pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy

( w 2004 roku TK zakwestionował stwierdzenie „cały rok”  sytuacja, w której jeden z małżonków w trakcie roku podatkowego zmarł lub po jego zakończeniu, ale przed złożeniem zeznania  wprowadzono możliwość wspólnego opodatkowania w tych przypadkach)

• podleganie przez każdego z małżonków nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu

• istnienie wspólności majątkowej

• wniosek małżonków o wspólne opodatkowanie

• niepodleganie przez żadnego z małżonków ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym ani ustawie o podatku tonażowym

^ art. 10 OP - dotyczy ryczałtu

Art. 10. § 1. Wprowadzenie zryczałtowanej formy opodatkowania nie pozbawia podatnika możliwości dokonania wyboru opodatkowania na zasadach ogólnych.

• Fakultatywna możliwość wyboru między rozliczaniem na zasadach ogólnych a ryczałtem

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli ustawy podatkowe nie przewidują możliwości wyboru przez podatnika formy opodatkowania.

^Art. 8. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Art. 30. § 1. Płatnik, który nie wykonał obowiązków określonych w art. 8, odpowiada za:

- podatek niepobrany lub

- podatek pobrany a niewpłacony.

(…)

§ 5. Przepisów § 1-4 nie stosuje się, jeżeli:

- odrębne przepisy stanowią inaczej albo

- jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika;

• w tych przypadkach organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika.

Wina jest tutaj wyjątkiem od zasady obiektywizmu.

B) automatyzm - przesłanki powstania obowiązku nie potrzebują ingerencji władzy organu administracji

55 OP - również odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania

WYJĄTEK - zobowiązanie podatkowe powstałe z chwilą doręczenia decyzji

C) imperatywno - atrybutywny charakter

Obowiązkowi podmiotu biernego towarzyszy uprawnienie podmiotu czynnego.

Podmiot bierny - adresat normy prawa finansowego; cechuje go brak aktywności; poddaje się przymusowej konkretyzacji praw i obowiązków, co stanowi kompetencje podmiotu czynnego; osoba fizyczna lub prawna (zdolność prawna wg. KC) lub swoiste łączne podmioty prawa finansowego (nieznane prawu cywilnemu; małżonkowie, podatkowe grupy kapitałowe - na gruncie podatku dochodowego od Osów prawnych CIT (grupa minimum 2 spółek mających osobowości prawne, pomiędzy którymi występują związki kapitałowe)).

Prawa i obowiązki podmiotów biernych

Materialne podstawowe Dana norma prawa finansowego ustanawia daną jednostkę podmiotem tego prawa (np. kto jest podatnikiem wg art. 7 OP)			Proceduralne instrumentalne Rola służebna do podstawowych (by je prawidłowo zrealizować)
Prawo budżetowe	Prawo daninowe	Podział ze względu na przedmiot regulacji		Prawo dewizowe	Prawo bankowe

Przy tym podziale status podmiotów biernych ustalamy wg kryteriów:

I formy prawnej podmiotu

II zbadania, czy podmiot jest publiczny czy prywatny

III zbadania, czy podmiot jest rezydentem czy nie-rezydentem

IV czy podmiot jest czy nie jest podmiotem sektora finansów publicznych

W prawie budżetowym najważniejsze znaczenie ma kryterium IV. Jeśli podmiot jest podmiotem sektora finansów publicznych, wiąże go reżim tego prawa. Ponadto musi stosować i przestrzegać prawa o zamówieniach publicznych.

Metody powiązania podmiotu z budżetem:

- brutto ( całość wydatków pokrywają środki budżetowe i całość dochodów odprowadzana jest do budżetu; np. wyższe uczelnie)

- netto ( jednostka powinna się samofinansować; wyjątkowo może otrzymać dotacje; np. MPK)

Daninowe podmioty bierne:

- zobowiązane do świadczeń pieniężnych

( podatnicy podatki

osoby zobowiązane do opłat  opłaty

osoby trzecie - osoby zobowiązane solidarnie

następcy prawni - podmioty, które wstępują we wszelkie prawa i obowiązki podatnika

płatnik i inkasent - nie są zobowiązani do spełnienia świadczenia, ciążą na nich obowiązki o charakterze niepieniężnym)

Dewizowe podmioty bierne:

- rezydent/ nie-rezydent

Ustala się wg kryterium miejsca zamieszkania (osoby fizyczne) albo siedziby (osoby prawne).

Bankowe podmioty bierne:

- banki

- instytucje para bankowe

- zakłady ubezpieczeniowe

- biura maklerskie

- towarzystwa funduszy inwestycyjnych i emerytalnych

 oraz ich klienci

Podmioty czynne

• organ reprezentujący państwo lub inny organ działający w granicach ustawowego zobowiązania

Prawa i obowiązki - charakter głównie proceduralny; wynikają z celów i zadań dla których je powołano

Zadania - państwa/ samorządu terytorialnego w dziedzinie gromadzenia i wydatkowania środków publicznych.

Posiadają atrybuty władczości wobec podmiotów biernych. Pod względem ustrojowym są organami administracji publicznej, ale z pewnymi wyjątkami (np. NBP).

ORGANY FINANSOWE

WŁADCZE

-zarządzające finansami publicznymi (np. minister finansów, Rada Ministrów, NBP, sejm, senat)

- sprawują funkcje kierownicze w procesie zarządzania finansami publicznymi

tworzenie prawa

planowanie finansowe

organizowanie i kierowanie wykonaniem planowanych zadań finansowych

kontrola finansowa (Minister Finansów = naczelny organ kontroli)

WYKONUJĄCE DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWĄ

- wykonują zadania państwa lub samorządu terytorialnego związane z konkretyzacją indywidualnych uprawnień i obowiązków prawno-finansowych podmiotów biernych (np. urzędy skarbowe/celne)

ĆWICZENIA 8

Normy prawa finansowego nie mają własnej sankcji, korzystają z sankcji prawa administracyjnego i karnego. Sankcje karne i administracyjne spotykają się z instytucjami prawa finansowego, które pogarszają sytuacją adresata (np. odsetki od zaległości podatkowej i funkcja kompensacyjna).

HIPOTEZA

-określa stan faktyczny

-krąg podmiotów zobowiązanych lub uprawnionych

-w prawie podatkowym stan faktyczny to zdarzenie prawno-podatkowe

-OP Art. 4. Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.  definicja obowiązku podatkowego

-musi być tak sformułowana, by podatnik patrząc na nią mógł z góry poznać istotne elementy normy (podatek, przedmiot opodatkowania, stawka)

Nie każde zdarzenie jest zdarzeniem prawno-podatkowym. Zakazane są podatki typu pogłównego, ponieważ podatek musi nawiązywać do majątku.

DYSPOZYCJA

- określa powinne zachowanie

-przedmiot - uprawnienie jednego podmiotu i obowiązek strony przeciwnej

-treść - nałożenie obowiązku na podmioty bierne (nakaz określonego zachowania co do zasady określony w pieniądzu), rzadziej uprawnienie podmiotów biernych (ulgi, zwolnienia, prawo do pomocy, świadczenia); uprawnienie podmiotu biernego skutkuje, gdy wykaże on określoną aktywność, nie działa ex lege

NADPŁATA - bezpodstawne wzbogacenie Skarbu Państwa (wg. p.prof)

SANKCJA

-minusy następstw niewykonania lub nieprawidłowego wykonania dyspozycji

-brak zgodności w doktrynie, czy istnieją sankcje finansowe

-odpowiedzialność w prawie finansowym oparta jest na różnego rodzaju prawnych

Podmioty bierneodpowiedzialność za naruszenie dyspozycji normy prawa finansowego:

1. odpowiedzialność majątkowa i osobista za niespełnienie świadczenia podatkowego

Art. 26. Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki

2. sankcja typu represyjnego (karna/karno-skarbowa)

3. sankcje administracyjno-skarbowe wymierzane są przez organy administracyjne (nie bada winy i stopnia społecznej szkodliwości)

[Dodatkowe zobowiązanie podatkowe podatku VAT - TKjest to podwójna sankcja wobec tego samego czynu w odniesieniu do osób fizycznych niedopuszczalna => zlikwidowano tę instytucje w stosunku do osób fizycznych, pozostawiając w stosunku do osób prawnych (brak tożsamości podmiotu ponoszącego sankcję)]

Podatki nierealizujące celów fiskalnych przestają być podatkami, stają się sankcjami.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe - cel  sankcje

Art. 84. K

Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

• Podatki mają funkcję alimentacyjną a nie sanacyjną.

Penalties

-dolegliwość będąca skutkiem naruszenia dyspozycji normy prawa finansowego

-nie są to sankcje represyjne

-maja oddziaływać prewencyjnie i dyscyplinująco

-rola zbliżona do sankcji

-powodują pogorszeniem sytuacji prawnej adresata, na gruncie procesowym, który nie wykonał lub nieprawidłowo wykonał dyspozycję normy prawa finansowego

-występują obok odpowiedzialności karnej

Art. 23. OP § 1. Organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli:

  1)   brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia lub

  2)   dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania, lub

  3)   podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania.

§ 2. Organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania.

§ 3. Podstawę opodatkowania określa się w drodze oszacowania, stosując następujące metody:

  1)   porównawczą wewnętrzną - polegającą na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu;

  2)   porównawczą zewnętrzną - polegającą na porównaniu wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i w podobnych warunkach;

  3)   remanentową - polegającą na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu;

  4)   produkcyjną - polegającą na ustaleniu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa;

  5)   kosztową - polegającą na ustaleniu wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziałów tych kosztów w obrocie;

  6)   udziału dochodu w obrocie - polegającą na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie.

§ 4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy nie można zastosować metod, o których mowa w § 3, organ podatkowy może w inny sposób oszacować podstawę opodatkowania.

§ 5. Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania powinno zmierzać do określenia jej w wysokości zbliżonej do rzeczywistej podstawy opodatkowania. Organ podatkowy, określając podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, uzasadnia wybór metody oszacowania.

tzw. „szacowanie dochodów”; na gruncie materialnym-pogorszenie sytuacji adresatów normy (zostaje im wymierzony wyższy podatek na gruncie procesowym)

Podmioty czynne

-odpowiedzialność za naruszenie normy kompetencyjnej prawa finansowego

-odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny

-odpowiedzialność za naruszenie przepisów o gospodarce finansowej (przed TS i TK)

-odpowiedzialność polityczna przed wyborcami

-odpowiedzialność karna

-odpowiedzialność służbowa, pracownicza

Karane jest

-niewykonanie obowiązku

-nienależyte wykonanie obowiązku

-skorzystanie z uprawnienia mimo niespełnienia wymagań

ĆWICZENIA 9

Jednostki sektora finansów publicznych

Zakres podmiotowy ustawy o finansach publicznych:

Art. 4.

1. Sektor finansów publicznych tworzą:

1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i och­rony prawa, sądy i trybunały;

2) gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane dalej „jednostkami samorządu terytorialnego”, oraz ich związki;

3) jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;

4) państwowe i samorządowe fundusze celowe;

5) państwowe szkoły wyższe;

6) jednostki badawczo-rozwojowe;

7) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

8) państwowe i samorządowe instytucje kultury;

9) Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;

10) Narodowy Fundusz Zdrowia;

11) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

12) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie od­rębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przed­siębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

2. Sektor finansów publicznych dzieli się na podsektory:

1) rządowy, obejmujący organy władzy publicznej, organy kontroli państwowej i och­rony prawa, sądy i trybunały, organy administracji rządowej, Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne oraz jednostki wymienione w ust. 1 pkt 3-8, 10 i 12, dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji rządowej albo inna jednostka zaliczana do podsektora rządo­wego;

2) samorządowy, obejmujący jednostki samorządu terytorialnego, ich organy oraz związki i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 1 pkt 3, 4, 7, 8 i 12, dla któ­rych organem założycielskim lub nadzorującym jest jednostka samorządu tery­torialnego;

3) ubezpieczeń społecznych, obejmujący jednostki wymienione w ust. 1 pkt 9.

Ustawa nie wskazuje definicji sektora finansów publicznych.

Sektory finansów publicznych:

-rządowy

-samorządowy

-ubezpieczeń społecznych

(ich charakterystyka była na wykładzie )

Jednostki sektora finansów publicznych wyróżnia się, ponieważ prowadzą gospodarkę finansową na szczególnych zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych. Jednostki sektora finansów publicznych mają obowiązek stosowania ustawy „prawo zamówień publicznych. Pracownicy i kierownicy jsfp ponoszą odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Ustawa nie wskazuje kryteriów wyodrębnienia jsfp.

Kryteria doktrynalne:

-cel i rodzaj działalności

-publiczna własność majątku danego podmiotu

-publiczne zasilanie (funkcjonują w oparciu i środki publiczne)

-forma organizacyjno-prawna (jsfp są osobami prawnymi lub ułomnymi osobami prawnymi)

Art. 19.

Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone w for­mach określonych w niniejszym rozdziale oraz na podstawie odrębnych ustaw jako państwowe lub samo­rządowe osoby prawne albo jako państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające oso­bowości prawnej.

Na podstawie UoFP wyróżniamy 3 rodzaje jsfp:

1)budżetowe

2)gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych

3)zakłady budżetowe

Wg art. 19 jstp nie mogą powstac na podstawie umów międzynarodowych, rozporządzeń itp.

Najczęściej jsfp nie mają osobowości prawnej. Ich cechą wspólną jest wyodrębnienie organizacyjne (własna struktura organizacyjna, majątek, pracownicy) i finansowe ( mają własny plan finansowy, posiadają własny rachunek bankowy).

Zróżnicowanie jsfp wynika z dwóch metod ich powiązania z budżetem

1. brutto - wydatki z dochodów publicznych, wpływy do budżetu państwa (np. jednostki budżetowe)

zalety - pewność, że zadanie zostanie zrealizowane

- kontrola wydatkowania środków publicznych

wady - brak bodźców do prowadzenie racjonalnej gospodarki

2. netto - rozliczają się z budżetem saldem swej działalności (np. zakłady budżetowe)

JEDNOSTKA BUDŻETOWA

Art. 20.

1. Jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów pub­licznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z zastrzeżeniem art. 22 ust. 1-3.

rozlicza się metodą brutto

ale pewne dochody może traktować jako własne

np. szkoły, uczelnie, ambasady

świadczą swoje usługi w większości nieodpłatnie a dochody musza zwracać budżetowi państwa/jst

wykonują zadania niewładcze państwa/jst, które mocą ustawy zostały nałożone na państwo/jst LUB zajmują się obsługa organów władzy publicznej

dzieląc je wg kryterium organu je stanowiącego/likwidującego/wyposażającego wyróżniamy państwowe i samorządowe

prowadzone są na podstawie planu finansowego

dochody własne zostają wprowadzone by dać impuls do prowadzenia działalności wg zasad rynkowych

Art. 22. 

1. Jednostki budżetowe uzyskujące dochody z:

1) opłat za udostępnianie dokumentacji przetargowej;

2) spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;

3) odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej

- mogą je gromadzić na wydzielonym rachunku dochodów własnych.

państwowe i samorządowe jednostki budżetowe mogą gromadzić środki z 3 tytułów:

1)opłaty za udostępnienie dokumentacji przetargowej

2)spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej

3)odszkodowania i wpłaty za uszkodzone lub utracone mienie

decyzję o utworzeniu rachunku dochodów własnych podejmują kierownicy jednostek

jednostki państwowe mają dodatkowe 14 tytułów gromadzenia środków

2. Państwowe jednostki budżetowe mogą gromadzić na rachunku dochodów własnych dochody uzyskiwane:

1) z działalności wykraczającej poza zakres działalności podstawowej, określonej w statucie, polegającej między innymi na świadczeniu usług, w tym szkoleniowych i informacyjnych;

2) z opłat egzaminacyjnych, za wydawanie świadectw i certyfikatów, jak również za sprawdzanie kwalifikacji;

3) z wpisów i wpłat z tytułu prowadzenia postępowań odwoławczych;

4) ze sprzedaży zapasów mobilizacyjnych;

5) w związku z realizacją zadań i przedsięwzięć we współpracy ze służbami specjalnymi innych państw;

6) za czynności polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa imprez ma­sowych;

7) z Narodowego Funduszu Zdrowia za udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej i podstawowych świadczeń lekarza dentysty w jednostkach utworzonych przez Ministra Obrony Narodowej, Ministra Sprawiedliwości i ministra właściwego do spraw wewnętrznych;

8) z opłat za wykonywanie czynności, o których mowa w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz.U. Nr 33, poz. 287 i Nr 91, poz. 877);

9) z opłat, o których mowa w art. 22a ust. 5, art. 68b ust. 6 i art. 77a ust. 9 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z późn. zm.⁾);

10) z wpływów z działalności, o której mowa w art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachun­kowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577, z późn. zm.⁾)

11) z opłat z tytułu zryczałtowanych kosztów rzeczywistych za wy­konane czynności konsularne;

12) z wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników mająt­kowych placówek zagranicznych w wysokości 75% tych wpływów;

13) z odsetek z tytułu wkładów i lokat na rachunkach bankowych placówek zagranicznych;

14) z opłat, o których mowa w art. 64 § 1 i § 6, art. 64c § 2 oraz art. 66 § 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968, z późn. zm.⁾).

natomiast:

3. Jednostki budżetowe, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 2, mogą gro­madzić na rachunku dochodów własnych dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

dochody własne mogą być przeznaczone na cele określone w UoFP i w trybie tam określonym

6. Dochody własne jednostek budżetowych wraz z odsetkami są przezna­czone na:

1) sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych związanych z uzyskiwaniem przez jednostkę budżetową dochodów z tytułów wymienionych w ust. 1 pkt 1, a przez państwową jednostkę bud­żetową również z tytułów wymienionych w ust. 2 pkt 1-3, 5-11 i 14;

2) cele wskazane przez darczyńcę;

3) remont lub odtworzenie mienia w przypadku uzyskiwania dochodów z tytułów wymienionych w ust. 1 pkt 3, a przez państwową jednostkę budżetową również z tytułów wymienionych w ust. 2 pkt 4, 12 i 13.

dochody własne nie mogą być przeznaczone na wynagrodzenia osobowe (wyjątek- policja, urzędy skarbowe); [można to obejść gdy darczyńca wskaże, na jaki cel przeznacza darowiznę]

Państwowe jednostki budżetowe zobowiązane są odprowadzać do budżetu państwa nadwyżkę na 31 XII przekraczającą 1/6 wydatków finansowych z dochodów własnych ( gdy utworzyły rachunek dochodów własnych). Samorządowe nie mają takiego obowiązku, ale może go ustanowić uchwała organu stanowiącego.

FUNDUSZE MOTYWACYJNE

Art. 23. 

1. Fundusze motywacyjne są środkami finansowymi gromadzonymi przez państwowe jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach banko­wych, z części dochodów budżetu państwa uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnienia przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych.

2. Fundusze motywacyjne są przeznaczone na nagrody dla pracowników, żołnierzy i funkcjonariuszy, którzy bezpośrednio przyczynili się do uzys­kania dochodów budżetu państwa z tytułów, o których mowa w ust. 1.

3. W przypadku gdy więcej niż jedna jednostka budżetowa jest uprawniona do gromadzenia funduszu, o którym mowa w ust. 1, wielkość części dochodów budżetu państwa przeznaczonych na fundusz motywacyjny w sumie nie może być większa niż wielkość określona odrębną ustawą.

4. Fundusze motywacyjne nie są funduszami celowymi w rozumieniu niniej­szej ustawy.

środki pochodzące z tytułu wykrywania przestępstw przeciw mieniu/skarbowych/wykroczeń skarbowych

nie SA celowe

forma zachęcania jednostek do wykrywania wykroczeń

przeznaczane na nagrody

mogą być tworzone w jednostkach państwowych (np. policji)

GOSPODARSTWA POMICNICZE

Art. 26. 

1. Gospodarstwem pomocniczym jednostki budżetowej, zwanym dalej „gospodarstwem pomocniczym”, jest wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna.

2. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwa­nych przychodów włas­nych, z zastrzeżeniem ust. 4. Do przychodów własnych nie zalicza się dochodów z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze dotyczących składników majątkowych odpowiednio Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

3. Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finan­sowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu, koszty i inne obciążenia, ra­chunek zysków i strat, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na począ­tek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem.

4. Gospodarstwo pomocnicze może otrzymywać z budżetu dota­cje przedmiotowe.

5. Nowo utworzonemu gospodarstwu pomocniczemu może być przyznana z budżetu dotacja na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

6. Sprzedaży usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej gospodarstwo pomoc­nicze dokonuje według kosztów własnych.

7. Gospodarstwo pomocnicze wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku.

8. W planie finansowym gospodarstwa pomocniczego mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

9. Kierownik jednostki budżetowej może upoważnić kierownika gospodarstwa pomoc­niczego do dokonywania innych niż określone w ust. 8 zmian w planie finansowym w ciągu roku, pod warunkiem że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

10. Kierownik państwowej jednostki budżetowej jest właściwy do podjęcia decyzji w za­kresie inwestycji gospodarstwa pomocniczego tej jednostki.

rozliczają się metoda netto

do ich przychodów własnych nie zalicza się dochodów z najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze dotyczących składników majątkowych Skarbu Państwa ( z wyjątkiem jednostek pomocniczych, które zajmują się administrowaniem i zarządzaniem mieniem Skarbu Państwa)

mogą otrzymywać dotacje przedmiotowe i na wyposażenie w środki obrotowe

świadczą usługi na zewnątrz (wg kosztów własnych + marża) i na rzecz macierzystej jednostki budżetowej

podstawa gospodarki jest roczny plan finansowy, który można jednak modyfikować w przypadku realizowania przez dane gospodarstwo wyższych od planowanych przychodów i kosztów gdy:

-nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu

-nie wymaga to zwiększenia dotacji

Rozliczają się z budżetem osiągniętym wynikiem budżetowym, czyli dodatnia różnica między przychodami kosztami działalności (potrącają podatek dochodowy 50% - ½ tego co zostaje dla budżetu, ½ dla gospodarstw pomocniczych)

Art. 27.

1. Gospodarstwo pomocnicze tworzy, przekształca w inną formę organizacyjno-prawną i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:

1) właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego, woje­wody - w przypad­ku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

2) zarządu jednostki samorządu terytorialnego - w przypadku gospo­darstw pomoc­niczych gminnych, powiatowych i woje­wódzkich jednostek budżetowych.

2.  Tworząc gospodarstwo pomocnicze kierownik jednostki budże­towej określa nazwę i siedzibę gospodarstwa pomocniczego, nazwę i siedzibę jednostki budżetowej, przedmiot działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej oraz składniki majątkowe przydzielone gospodarstwu przez jednostkę budżetową.

3. Składniki majątkowe, należności i zobowiązania zlikwidowa­nego gospodarstwa po­mocniczego przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowało gospodarstwo.

4. Przekształcenie gospodarstwa pomocniczego w inną formę orga­nizacyjno-prawną wymaga uprzedniej jego likwidacji.

5. Decyzję o przeznaczeniu składników majątkowych przydzielo­nych gospodarstwu po­mocniczemu, w przypadku jego przekształcenia, podejmuje organ tworzący jednostkę budżetową, przy której funkcjonowało gospodarstwo. W przypadku gospodarstwa pomocniczego państwowej jednostki budżetowej decy­zja o przeznaczeniu składników majątkowych jest podejmowana w porozu­mieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Zadaniem gospodarstw pomocniczych jest pomoc jednostkom budżetowym w realizacji ich zadań.

Likwidacja gospodarstw pomocniczych:

-gdy są nierentowne

-gdy likwiduje się jednostkę budżetowa, której pomagają

-przekształcenie w inna formę organizacyjno-prawną

Przykłady gospodarstw pomocniczych:

-stołówka

-sad przy SGGW

ĆWICZENIA 10

ZAKŁAD BUDŻETOWY - Art. 24. UFP

1. Zakładami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów pub­licznych, które:

1) odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania;

2) pokrywają koszty swojej działalności z przychodów włas­nych, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5.

-nie prowadzi działalności gospodarczej

-odpłatność= przysporzenie po jednej ze stron skorelowane ze zubożeniem po drugiej stronie

-im bardziej państwo ma charakter opiekuńczy, tym większa ich rola

Zasady gospodarki finansowej zakładów budżetowych

-rozliczenie z budżetem metodą netto

-nadwyżka odprowadzana w całości do budżetu

-normalnie rozlicza się z budżetem co kwartał

-podstawą roczny plan budżetowy

-mogą otrzymywać dotacje:

 jednorazowe

przedmiotowe

podmiotowe

celowe

-dotacje nie mogą przekraczać 50% kosztów działalności za wyjątkiem dotacji inwestycyjnych i otrzymanych w związku z realizacją projektu lub zadania współfinansowanego ze środków pochodzących z funduszy strukturalnych lub funduszy spójności UE

Jeśli wykorzystano dotacje na inny cel nich cel ich przeznaczenia powstaje obowiązek ich zwrotu i odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Zakłady budżetowe nie mogą tworzyć funduszy inwestycyjnych i gospodarstw pomocniczych.

Zakłady budżetowe nie mają samodzielnej osobowości prawnej, są objęte osobowością SP lub jst.

FUNDUSZE CELOWE

-powiązanie wydatków na wskazany cel z przychodami pochodzącymi ze ściśle określonych źródeł

- Art. 29. UFP

1. Funduszem celowym jest fundusz powołany ustawowo, którego przychody pochodzą ze środków publicznych, a wydatki są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań, z zastrzeżeniem ust. 9.

Klasyfikacja (przesłanki uznania za fundusz celowy):

-czy został stworzony w drodze ustawy?

-czy jego przychody i wydatki mają charakter publiczny w rozumieniu ustawy o FP?

-czy realizuje wyodrębnione zadania państwa lub jst?

Ustawa powołująca określa:

-nazwę

-cel działania

-źródła przychodów i ich przeznaczenie

-wskazuje, czy ma osobowość prawną czy funkcjonuje jako wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponują organizacje tworzące fundusz

Przychody i wydatki mają charakter publiczny, ale czasem mogą go nie mieć.

Realizują zadania państwa (państwowe FC) lub jst (samorządowe FC)

Ustawa budżetowa może zawierać zapis o ich przeznaczeniu a po swoim wygaśnięciu FC wraca do przeznaczenia określonego w ustawie, która go tworzy.

Formy prawne FC

-osoba prawna

-rachunek bankowy, którym dysponują podmioty wskazane w ustawie tworzącej

Osoba prawna:

-osobowość prawna z mocy ustawy

-państwowe FC z osobowością prawną:

Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Rachunki bankowe:

większość FC

o wyodrębnieniu FC świadczy fakt, ze istnieje wyodrębniony rachunek bankowy, na którym gromadzone są środki

FC tworzy się ze względów społecznych, ekonomicznych, politycznych.

Gospodarka finansowa

-UFP nie określa zasad gospodarki finansowej

-ta materia powinna być zawarta w ustawie tworzącej

-podstawą gospodarki finansowej FC roczny plan finansowy

-w wyjątkowych wypadkach FC mogą zaciągać pożyczki i brać kredyty

Klasyfikacja FC

-państwowe/samorządowe

-osoby prawne/rachunki bankowe

ĆWICZENIA 11

BUDŻET

Jako kategoria ekonomiczna - scentralizowany zasób środków pieniężnych, które państwo gromadzi i wydatkuje na cele publiczne

Jako instytucja prawna - akt normatywny w formie którego jest uchwalany przez parlament budżet; obowiązuje przez okres, na który go uchwalono

Wg pani profesor - publiczny plan finansowy będący szczegółowym zestawieniem przewidywanych dochodów i wydatków państwa, uchwalany przez sejm na okres roku budżetowego w formie ustawy budżetowej będącej obligatoryjną podstawą prowadzenia gospodarki finansowej państwa

Art. 95. UFP

1. Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

1) organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa;

2) sądów i trybunałów.

2. Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalen­darzowego, zwanego dalej „rokiem budżetowym”.

3. Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku budże­towym.

Art. 219.K

1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.

3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.

4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

CECHY

-planowy charakter (odnosi się do przyszłości); jest planem, przewidywaniem

-jest planem finansowym dochodów/przychodów/rozchodów/wydatków; wyraża wartości w pieniądzu

-musi być wskazane źródło pobrania i wielkość dochodów

-wskazuje podmiotowe i przedmiotowe przeznaczenie wydatków

-musi być zupełny (obejmować całość dochodów i wydatków)

-musi być kompletny

-p. prof. - zasada zupełności nie ma charakteru absolutnego; wyjątki (np. fundusze celowe) wprowadzane w drodze ustawy nie mogą naruszać zupełności jako wartości konstytucyjnej

-jest zdefiniowany w ujęciu podmiotowym (plan organów władzy publicznej)

-jest planem rocznym - co do zasady wydatki zrealizowane wygasają wraz z upływem roku budżetowego (wyjątekinwestycje wieloletnie; wydatki finansowe ze środków zagranicznych)

-rok budżetowy jest równy rokowi kalendarzowemu ale niekoniecznie od stycznia (co roku aktualizuje się obowiązek jego uchwalenia)

-uchwalenie i wejście w życie po 1 stycznia nie narusza zasady bycia rocznym (ustawa budżetowa wtedy konsumuje to, co zostało wydane do jej wejścia w życie)

-zakaz próżni budżetowej (prowizorium budżetowe)

-podstawowy plan finansowy państwa ( akt zarządzania, bez którego nie może być prowadzona gospodarka finansowa)

-uchwalany w formie ustawy budżetowej (systemowa odrębność od ustaw zwykłych; ustawa podatkowa też jest odrębna, ale reguluje wiele podatków, a ustawa budżetowa tylko 1 budżet)

-p. prof. - budżet to trzon ustawy budżetowej, główna, niezbywalna jego część

przygotowywany i uchwalany w trybie okresu w UFP

Cechy ustawy budżetowej:

-nazwa własna

-treść/materia jest obowiązkowa i limitowana (to, co nie dotyczy budżetu jest wyjątkiem)

Obładowywanie ustawy budżetowej - wprowadzanie postanowień, których nie wymaga UFP

Art. 99. UFP

1. Ustawa budżetowa:

1) określa prognozę dochodów budżetu państwa oraz limit wydatków budżetu państwa;

2) ustala:

a) deficyt budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia,

b) limity zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń w państwowych jednostkach budżetowych,

c) przychody i rozchody budżetu państwa,

d) rozchody obejmujące prefinansowanie zadań przewi­dzianych do finansowa­nia ze środków Unii Euro­pejskiej,

e) dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej, zadań inspekcji i straży oraz innych zadań zleconych odrębnymi ustawami,

f) zakres i kwoty dotacji przedmiotowych.

2. Ustawa budżetowa zawiera także:

1) zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych i gospodarstw po­mocniczych jednostek budżetowych;

2) plany finansowe państwowych funduszy celowych;

3) plany finansowe jednostek podsektora rządowego, o których mowa w art. 120 ust. 2;

4) wykaz programów wieloletnich;

5) wykaz inwestycji wieloletnich;

6) wykaz wydatków budżetu państwa na współfinansowanie programów i projektów, realizowanych z udziałem środków o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 2-4;

7) wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i celowe oraz kwoty dotacji;

8) wykaz wieloletnich limitów zobowiązań w kolejnych latach realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz wykaz wieloletnich limitów wydatków w kolejnych latach realizacji Narodowego Planu Rozwoju;

9) zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 i ust. 3 pkt 1 i 4, w podziale na poszczególne okresy realizacji;

10) zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 2, w podziale na poszczególne okresy realizacji i źródła pochodzenia środków na ich realizację; w odniesieniu do programów zestawienie sporządza się według kategorii interwencji funduszy strukturalnych.

3. Ustawa budżetowa może ustalać plany finansowe innych jednostek podsektora rządowego.

-zamieszczanie postanowień w ogólne niewiążących się z gospodarką finansową

-art. 100 ust 7. UFP Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmienia­jących inne ustawy.

nie jest to jej materia

skutkuje ona tylko przez rok, zatem i zmiany by trwały tylko rok

przyjmuje się, że wynika też z tego zakaz uchylania

-jedyna ustawa uchwalana z nakazu Konstytucji

-stały, niepowtarzalny element prowadzenia gospodarki finansowej; jest czasowa, lecz nie epizodyczna ani przejściowa

-bezwzględna niezdolność do zmieniania innych ustaw oraz kreowania nowych praw podmiotowych

Art. 32. UFP

1. Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób wobec państwa.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do wydatków budżetu państwa na subwencje dla jed­nostek samorządu terytorialnego.

3. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Art. 34.

1. Ujęte w budżecie państwa, budżetach jednostek samorządu terytorialnego i planach finansowych jednostek budżetowych:

1) dochody - stanowią prognozy ich wielkości;

2) wydatki, z wyłączeniem wydatków finansowanych z dochodów własnych jednostek budżetowych, oraz rozchody - stanowią nieprzekraczalny limit.

2. Ujęte w rocznych planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych:

1) przychody - stanowią prognozy ich wielkości;

2) koszty - mogą ulec zwiększeniu, jeżeli:

a) zrealizowano przychody własne wyższe od prognozowanych,

b) zwiększenie kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu oraz nie zmniejszy wielkości planowanych wpłat do budżetu albo zysków oraz planowanego stanu środków obrotowych na dzień 31 grudnia roku objętego planowaniem.

3. Zmiany przychodów i kosztów, o których mowa w ust. 2, wy­magają dokonania zmian w rocznym planie finansowym.

moc wiążąca ustawy budżetowej wiąże się z dyrektywami planowymi, które stanowią wiążącą normę dla wykonawcy normy, który odpowiada za prawidłową realizację budżetu

-szczególna procedura uchwalania

-deficyt, w przeciwieństwie do nadwyżki na charakter dyrektywny

Dyrektywny charakter wydatków może być wzruszony przez rezerwy, czyli kredyty budżetowe.

Kredyty budżetowe:

-ogólne - bez przeznaczenie - obowiązek utworzenia wg UFP 0,2% wydatków

-celowe - fakultatywny - max 5%

-wg art. 32 UFP nie może kreować praw podmiotowych dla osób 3 spoza sektora budżetowego.

Roszczenie o wypłatę subwencji orzeczonej w budżecie odbywa się na podstawie procedury administracyjnej.

ĆWICZENIA 12

SYTUACJE KREUJĄCE ZOBOWIĄZANIA PAŃSTWA DO WYPŁATY ŚWIADCZEŃ NA RZECZ OSÓB 3 W POWIĄZANIU Z USTAWĄ BUDŻETOWĄ:

1) ustawa kreująca zobowiązanie weszła w życie przed przedstawieniem projektu ustawy budżetowej i jej uchwaleniem

2) obowiązek wynika z relacji między ustawą budżetową a nieuchwaloną jeszcze ustawą kreującą zobowiązanie

W obu tych przypadkach relacja ma charakter opozycyjny, gdyż dochodzi do konkurencji dwóch wartości. Przyjęcie ustawy zobowiązuje państwo do wypłaty świadczeń i powinno to znaleźć odzwierciedlenie w ustawie budżetowej. Z drugiej strony, ochrona równowagi finansowej państwa nie pozwala, by ustawa budżetowa była wiernym odzwierciedleniem przyjętych przez państwo zobowiązań.

Rząd poprzez ustawę budżetową powinien swobodnie kreować wydatki i ich hierarchię. Ustawa budżetowa określa kolejność wykonywania wydatków.

Zobowiązania państwa w stosunku do osób trzecich wynikające z ustaw powinny być traktowane jednolicie, jako prawa słusznie nabyte. Zobowiązanie państwa do świadczeń może mieć charakter bezpośredni (wypłata świadczeń socjalnych) lub pośredni (połączenie pewnych świadczeń).

Ponieważ ustawą budżetową nie można uchylić ani zmienić innych ustaw, tak samo ma się kwestia praw wynikających z innych zobowiązań - mają one pierwszeństwo przed ustawą budżetową.

Art. 118 ust 3 K Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.

wnioskodawca ustawy ma obowiązek określenia w jaki sposób ta ustawa wpłynie na ustawę budżetową, zwiększenie wydatków, deficyt budżetowy w danym roku oraz w następnych ustawach budżetowych.

Ocena skutków finansowych wprowadzenia tego typu ustawy jest obligatoryjnym elementem inicjatywy ustawodawczej. Jeżeli dojdzie do złożenia projektu ustawy, która skutkowałaby wzrostem wydatków budżetu w trakcie roku budżetowego ponad górną granicę deficytu przyjętą w ustawie budżetowej, powstaje obowiązek sejmu wskazania źródła pokrycia tych wydatków, a jeśli brak takiego źródła, ustawa wchodzi w życie wraz z nowym rokiem budżetowym.

ZASADY BUDŻETOWE

postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki dotyczące prawidłowego funkcjonowania i organizacji gospodarki finansowej i budżetowej państwa

brak ich zamkniętego katalogu

w szczególności:

1powszechność (zupełność) budżetu (=budżetowanie brutto)

2jedność materialna ( niefunduszowanie)

3jedność formalna

4szczegółowość (specjalizacja)

5równowaga

6jawność

7przejrzystość

8uprzedniość

9roczność

1 budżet zupełny to taki, w którym wszystkie jednostki państwowe wchodzą do niego w całości swoich dochodów i wydatków; przeciwieństwem tej ustawy jest budżetowanie netto (zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, fundusze celowe)

2postuluje, by budżet był realizowany na zasadzie jednej puli środków, którą przeznaczamy na całość wydatków; np. fundusze celowe z konkretnego źródła na konkretny wydatek; w naszym porządku prawnym postulat realizowany częściowo

UFP art. 31 ust. 2. Środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie wymienionych wydatków, chyba że odrębna ustawa sta­nowi inaczej.

3. Ograniczenia wynikającego z ust. 2 nie stosuje się do:

1) wydatków finansowanych z kredytów udzielonych przez międzynarodowe in­stytucje finansowe;

2) wydatków finansowanych ze środków pochodzących z bud­żetu Unii Europejskiej;

3) wydatków finansowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi;

4) jednostek prowadzących działalność gospodarczą, za­kładów budżetowych i gos­podarstw pomocniczych.

3 budżet państwa ma być ujęty w postaci jednego aktu prawnego; zasada ta jest nakazem prawnym

4postuluje, aby budżet był uchwalany, ustalany i wykonywany za szczegółowym podziałem dochodów i wydatków; wyjątek od tej zasady stanowi prowizorium budżetowe; jest ona realizowana za pomocą tzw. klasyfikacji budżetowej za pomocą jednostek klasyfikacyjnych.

4 jednostki podziału:

- części

- działy

-rozdziały

-paragrafy

Części odpowiadają organom władzy publicznej. Działy wyróżnione w oparciu o kryterium przedmiotowe (np. ochrona zdrowia). Rozdział określa przedmiot lub podmiot bardziej szczegółowo ukazując rodzaj działalności. Paragraf uściśla dochody, przychody, rozchody.

Środkami budżetowymi dysponują tzw. dysponenci środków budżetowych. Są nimi:

- dysponenci części budżetu

-kierownicy podległych tym dysponentom państwowych jednostek budżetowych (np. szef Kancelarii Sejmu)

5w ujęciu klasycznym zasada ta postulowała takie ukształtowanie wydatków, aby nie przekraczały dochodów (brak deficytu); z czasem jednak deficyt został uznany za stymulator rozwoju i zaczęto go dopuszczać; jednak w ostatecznym rozrachunku deficyt powinien równoważyć się z nadwyżkami (w skali wieloletniej).

Art. 220. K

Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

ograniczenie deficytu

216 K Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.

dopuszczenie deficytu

6 budżet ma być ujawniony obywatelom w fazie planowania, uchwalanie i wykonywania

Warunki jawności:

- regularne publikowanie danych budżetowych

-dostępność debat budżetowych dla publiczności

Brak jest konkretnego przepisu dotyczącego jawności budżetu, ale można o niej wnioskować z art. 12 UFP

1. Gospodarka środkami publicznymi jest jawna.

7jeżeli budżet ma być jawny to logiczne jest, że powinien być też przejrzysty; zasada ta dotyczy całej gospodarki finansowej; realizowana za pomocą klasyfikacji budżetowych

8budżet powinien być uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego, w którym ma obowiązywać

9dochody i wydatki ustala się na okres roku

ĆWICZENIA 13

ŚRODKI FINANSOWE NA CELE PUBLICZNE

216 ust 1 K Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.

zatem środkami finansowymi na cele publiczne są środki finansowe gromadzone i wydatkowane na cele publiczne (zaspakajanie potrzeb publicznych).

Podział środków publicznych

KRYTERIUM I wg metody finansowania oraz natury prawnej i finansowej środków publicznych

1) dochody i wydatki (przymus państwa, imperium; np. podatki)

Cechą charakterystyczną jest bezzwrotna metoda operacji finansowych charakterystyczna dla operacji budżetowych w odróżnieniu do bankowych. Są one definitywne i ostateczne

2)przychody i rozchody (brak przymusu; np. emisja obligacji)

Metoda zwrotna polega na uzyskaniu środków przez podmiot co dopiero po pewnym czasie kreuje obowiązek ich zwrotu; charakter dobrowolny. Do tej kategorii zaliczamy też środki bezzwrotne, definitywne, ale o charakterze nadzwyczajnym i jednorazowym (np. dochody z tytułu prywatyzacji majątku SP i jst)

KRYTERIUM II wg kierunku przepływu finansowych środków publicznych

1)wpływydochody i przychody

2)wypływywydatki i rozchody

Art. 5 UFP definiuje środki publiczne

Środkami publicznymi są:

1) dochody publiczne;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej;

3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów;

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Wyróżniamy 3 grupy środków publicznych

1) dochody publiczne (mają największe znaczenie)

2)przychody publiczne

3)bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych

Ad.1.

Daniny publiczne - dochody publiczne o charakterze obowiązkowym uiszczane na rzecz jednostek sektora finansów publicznych (podatki, opłaty, obowiązkowe składki) i inne świadczenia, których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw (cła).

Dochody o zróżnicowanym charakterze osiągane przez jednostki sektora finansów publicznych w wyniku różnych czynności cywilno-prawnych (np. sprzedaż, najem, dzierżawa)

Ad. 2.

Upływy pieniężne, które są rezultatem dokonywania w sektorze finansów publicznych różnych operacji finansowych o charakterze zwrotnym (upływy ze sprzedaży papierów wartościowych, z otrzymania pożyczek).

Przychody z prywatyzacji majątku SP i jst mające charakter bezzwrotny, nadzwyczajny, jednorazowy

Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzenia prze nie działalności oraz innych z innych źródeł przez UFP wskazanych (np. zakłady budżetowe).

Ad.3.

Mają charakter nadzwyczajny i nie powinny być stałym źródłem finansowania. Gromadzone na odrębnym rachunku bankowym i przeznaczone na imiennie wymienionych podatników, nie wygasają wraz z upływem roku budżetowego.

Art. 6. UFP

1. Środki publiczne przeznacza się na:

1) wydatki publiczne;

2) rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

2. Rozchodami publicznymi są:

1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

2) wykup papierów wartościowych;

3) udzielone pożyczki;

4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przy­chody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu tery­torialnego;

5) pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej „prefinanso­waniem”;

6) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.

Mamy systematyczny wzrost wydatków publicznych ze względu na starzenie się społeczeństwa i wielość zadań, jakie bierze na siebie państwo.

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA

Pochodzą z różnych źródeł i mają charakter różnorodny.

Katalog źródeł

Art. 96.

Dochodami budżetu państwa są:

1) podatki i opłaty, które zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowią dochodów jed­nostek samorządu terytorialnego, przychodów funduszów celowych oraz innych jed­nostek sektora finansów publicznych;

2) cła;

3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jedno­osobowych spółek Skarbu Państwa;

4) wpłaty z tytułu dywidendy;

5) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;

6) wpłaty nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gos­podarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

7) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

8) dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

9) odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżeto­wych, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

 10) odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na cen­tralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;

 11) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;

 12) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile zgodnie z odrębnymi przepisami nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych;

 13) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;

 14) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy, praw, niestanowiące przychodów w rozu­mieniu art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. a i b, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

 15) inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych;

16) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej przeznaczone na finansowanie programów i projektów realizowanych przez administrację rządową.

Podział zaproponowany w doktrynie:

1) zwrotne - przychody (kredyty, pożyczki, papiery wartościowe)

2) bezzwrotne - stanowią ostateczną formę zasilania finansowego budżetu państwa (podatki, opłaty)

1)przymusowe

2)dobrowolne

1)odpłatne - wzajemne, ekwiwalentnego świadczenia

2)nieodpłatne - podatki

1)krajowe

2)zagraniczne

1)wewnętrzne

2)zewnętrzne - kredyty, pożyczki zagraniczne

1)podatkowe - np. podatki pośrednie (VAT, akcyza); przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne

2)niepodatkowe - odrębna danina publiczna ze względu na odrębną strukturę, choć ma wszystkie cechy podatku, uiszczana ze względu na przemieszczanie towaru za granicą

Dochody z art. 96 UFP

1)daniny publiczne

2)wpływy pochodzące z praw majątkowych przysługujących państwu- z przedsiębiorstw państwowych, wpłaty z zysków NBP

3)dochody będące efektem operacji finansowych podejmowanych przez państwo

4)dochody o charakterze ubocznym

5)dochody pochodzące ze źródeł zagranicznych

6)akcydentalne - spadki, zapisy

7)inne dochody - podatki, opłaty

Wydatki z budżetu państwa

1)inwestycyjne - np. na zakup sił stałych

2)bieżące - na bieżące funkcjonowanie

1)osobowe - wynagrodzenia, premie

2)rzeczowe - na zakup przedmiotów wyposażenia

1)odpłatne - zakup danego materiału

2)nieodpłatne - emerytury

1)nabywcze - bezpośrednie wydatkowanie na dany cel

2)redystrybucyjne - na rzecz osób fizycznych czy organizacji, a dopiero one decyduja na co będą wydatkować

1)neutralne - np. wydatki na obronność

2)aktywne - oddziaływają na rozwój gospodarczy kraju

UFP WYRÓŻNIA 6 GRUP WYDATKÓW

1)dotacje i subwencje (w 2009r 43% wydatków budżetowych)

a) dotacje stanowiące pomoc udzielaną ze środków publicznych podmiotom spoza sektora finansów publicznych i służące finansowaniu zadań własnych

b) służące redystrybucji środków wewnątrz sektora finansów publicznych oraz zapewnieniu dotowanym podmiotom lub jednostkom środków finansowych niezbędnych do wykonywania ciążących na nich zadań

c)stanowiące formę zapłaty za usługi wykonywane na rzecz podmiotu dotującego

Dotacje i subwencje są odrębną pod względem prawnym formą wydatków publicznych.

DOTACJE

- z reguły bezzwrotne, podlegają szczególnym formom rozliczania

-„wyłudzenia” powoduje obowiązek zwrotu

-wydatek określony jednostronnie, w określonej wysokości, może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny

-powinny mieć charakter wyjątkowy i przejściowy, z zasady ograniczony do czasu poprawy sytuacji finansowej danego podmiotu lub czasu, do którego zadanie zostanie zrealizowane

-przeznaczenie celowe - na uzupełnienie brakujących środków, na finansowanie lub dofinansowanie działalności mającej znaczenie dla interesu publicznego

SUBWENCJE (OGÓLNE)

-maja wszystkie cechy dotacji prócz celowości

-forma pomocy udzielanej jst w celu zwiększenia ich dochodu, gdy mają bardzo niskie dochody własne

-na podstawie ustawy o partiach politycznych przyznawane partiom politycznym (=subwencja zwykła=/=ogólna)

Przekazanie dotacji czy subwencji polega na przelaniu środków z budżetu państwa do budżetu jst/partii.

Art. 106 ust 2.UFP Dotacjami są, podlegające szczególnym zasadom rozliczania, wydatki budżetu pań­stwa przeznaczone na:

1) finansowanie lub dofinansowanie:

a) zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jed­nostkom samorządu terytorialnego ustawami,

b) ustawowo określonych zadań, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kul­turą, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego,

c) bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego,

d) zadań zleconych do realizacji organizacjom poza­rządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873 oraz z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 116, poz. 1203 i Nr 210, poz. 2135), zwanym dalej „organizacjami pozarządowymi”,

e) kosztów realizacji inwestycji

- zwane dalej „dotacjami celowymi”;

2) dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wska­zanego podmiotu, zwane dalej „dotacjami podmiotowymi”;

3) dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych, zwane dalej „dotacjami przedmiotowymi”;

4) dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w od­rębnej ustawie;

5) pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budże­towych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.

Grupy dotacji:

1)celowe - przeznaczone na sfinansowanie pełne lub dofinansowanie kosztów wykonania pewnego określonego zadania

2)podmiotowe - na dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu

3)przedmiotowe - dopłaty do określonych rodzajów towarów i usług

Do ich otrzymania uprawnieni wszyscy producenci danego towaru; wysokość określa się wg jednolitej stawki na jednostkę towaru/usługi

4)rozwojowe - na realizację programów finansowanych z udziałem środków pochodzących z zagranicy

5) dopłaty do kredytów bankowych - przewidziane na podstawie odrębnych ustaw.

Największe znaczenie mają obecnie dotacje celowe (łatwo kontrolować ich wykorzystanie; brak jasnych procedur ich udzielania).

Art. 110. UFP

Z budżetu państwa mogą być udzielane dotacje podmiotowe wyłącznie na cele i w zakresie określonym w ustawach innych niż ustawa budżetowa lub w umowach międzynarodowych.

przeznaczenie dotacji

ĆWICZENIA 14

2)świadczenia na rzecz osób fizycznych

UFP Świadczenia na rzecz osób fizycznych obejmują wydatki bud­żetu państwa kierowane, na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a niebędące wynagrodzeniem za świadczoną pracę.

bezpośrednie - renty zasiłki, stypendia

pośrednie - dopłaty do leków

3)wydatki bieżące jednostek sektora publicznego (konieczne, niezbędne do funkcjonowania)

osobowe - wynagrodzenia i ich pochodne (premie, nagrody, składki)

rzeczowe - przyznawane na zakup towarów i usług niezbędnych do funkcjonowania jednostek

inne - np. składki, podatki

4)obsługa długu publicznego

np. wydatki związane z emisją skarbowych papierów wartościowych; odsetki od zaciągniętych zobowiązań; wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielanych przez SP.

Są to wydatki sztywne - muszą być poniesione w określonej wysokości i terminie

5)wydatki majątkowe

kapitałowe - np. wkład do spółek

inwestycyjne - planowane w wieloletnim planie inwestycyjnym; np. środki na zakup/wybudowanie obiektów budowlanych

6)płaty środków własnych UE

7. Do środków własnych Unii Europejskiej zalicza się:

1) udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych;

2) środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodo­logią wynikającą z przepisów Unii Europejskiej;

3) środki obliczone na podstawie wartości rocznego produktu krajowego brutto.

8. Do środków własnych Unii Europejskiej są również zaliczane odsetki i kary za nie­terminowe lub nieprawidłowo naliczone płatności.

tradycyjne środki własne

środki własne z tytułu podatku VAT

środki własne wg stawki opartej na PKB

PROCEDURA BUDŻETOWA

1)planowanie budżetowe (przygotowanie projektu)

2)uchwalenie budżetu

3)wykonanie

4)rachunkowość, sprawozdawczość, kontrola

Władza ustawodawcza uczestniczy w etapie 2 i w kontroli.

1 i 3 etap należą do rządu.

ZASADA SAMODZIELNOŚCI

Gmina/Powiat/Województwo/Państwo mają swój własny budżet.

Bilans sektora finansów publicznych załącza się do projektu ustawy budżetowej.

Procedura budżetowa jest uregulowana w :

-Konstytucji

-UFP

-ustawach ustrojowych (budżet samorządowy)

-regulaminie Sejmu i Senatu

Zasady opracowania budżetu określa UFP, co podnosi jej rangę.

Minister finansów inicjuje prace związane z budżetem poprze notę budżetową, w której określa zasady/tryb/terminy do opracowania budżetu. Następnie, razem z ministrem gospodarki opracowuje analizy ekonomiczne, które określają poziom ekonomiczny. Na ich podstawie przygotowuje założenia budżetu na przyszły rok, które to założenia przedstawia Radzie Ministrów. Kolejnym etapem prac nad budżetem jest dyskusja Rady Ministrów z ministrem finansów.

Dysponenci części budżetowych opracowują plany rzeczowe zadań, które są realizowane ze środków budżetowych, oraz inne materiały i przedstawiają je ministrowi finansów. Na tej podstawie minister finansów opracowuje projekt budżetu państwa i przedstawia go Radzie Ministrów wraz z planem.

Protokół rozbieżności - kwestie, co do których nie ma zgody między radą ministrów a ministrem finansów; dołącza się do projektu ustawy budżetowej

Kolejnym krokiem w uchwaleniu budżetu są rokowania budżetowe w Radzie Ministrów. Podejmuje ona uchwałę o zatwierdzeniu ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem.

Projekt ustawy budżetowej musi trafić do sejmu wraz z uzasadnieniem do 30 września.

Dołączona jest do niego opinia Rady Ministrów w sprawie planów finansowych dysponentów, którzy mają przywilej samodzielnego planowania wydatków i dochodów.

Art. 222.K

Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.

ani UFP ani K nie definiują czym są „wyjątkowe przypadki”.

W doktrynie przyjmuje się, że są to sytuacje nadzwyczajne, niemożliwe do przewidzenia.

Prowizorium budżetowe-krótkookresowy/kwartalny plan budżetowy określający dochody/rozchody/wydatki/przychody o mniejszym stopniu szczegółowości.

Rząd ma obowiązek przedstawić Sejmowi projekt ustawy budżetowej nie później niż 3 miesiące przed końcem obowiązywania ustawy o prowizorium. Dlatego właśnie w prowizorium RM musi wskazać jego datę końcową. Nie ma przeszkód, by po jednym prowizorium wprowadzić następne.

Jeżeli z dniem 1 stycznie nie weszły w życie ani nowa ustawa budżetowa, ani prowizorium budżetowe, to gospodarkę finansową prowadzi się na podstawie projektu ustawy budżetowej/ustawy o prowizorium budżetowym.

Art. 127. UFP

1. W przypadku gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostaną ogłoszone przed dniem 1 stycznia, to do czasu ogłoszenia odpowiedniej ustawy:

1) podstawą gospodarki finansowej jest przedstawiony Sejmowi odpowiedni projekt ustawy, o którym mowa w art. 122 lub 126;

2) obowiązują stawki należności budżetowych oraz składki na fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, w przypadku gdy podstawą gospodarki finan­sowej państwa jest ustawa lub projekt ustawy o prowizorium budżetowym na określo­ną część roku, a przed upływem terminu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym nie zostanie uchwalona ustawa budżetowa.

Do czasu uchwalenia nowej ustawy obowiązują wtedy stare stawki podatkowe. Gdy w takiej sytuacji nie ma projektu nowej ustawy/prowizorium, prezydent skraca kadencję sejmu.

ĆWICZENIA 15

Projekt trafia do Sejmu. Posłowie mają 4 miesiące na przedłożenie Prezydentowi ustawy budżetowej do podpisania. Jeśli nie zrobią tego we wskazanym terminie, Prezydent może skrócić kadencję Sejmu.

Projekt ustawy trafia konkretnie do Marszałka Sejmu ze wskazaniem przedstawiciela, który będzie reprezentował w tej sprawie Radę Ministrów. Marszałek Sejmu dokonuje wstępnej oceny (np. w kwestii zgodności projektu z wymaganiami UFP).

Kolejnym etapem prac jest I CZYTANIE w Sejmie. Odbywa się ono na posiedzeniu plenarnym, czyli inaczej niż pierwsze czytanie ustaw zwykłych (w komisji). Czytanie rozpoczyna się od expose budżetowego premiera lub ministra finansów. Następnie projekt trafia do komisji sejmowych, a całość prac koordynuje komisja finansów publicznych, która sporządza sprawozdanie zbiorcze z prac wszystkich komisji.

Następnie ma miejsce II CZYTANIE. Podczas niego przedstawiane jest sprawozdanie zbiorcze przez przewodniczące komisji finansów publicznych. Potem następuje debata i zgłaszane są wnioski. Na tym etapie prac zwiększenie wydatków nie może powodować zwiększenia deficytu budżetowego. Jeżeli zgłoszone zostały wnioski lub poprawki, projekt trafia z powrotem do komisji.

Art. 119. K

1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.

2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.

3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.

4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.

III CZYTANIE polega na przedstawieniu nowego sprawozdania, o ile projekt trafił z powrotem do komisji. Głosowanie odbywa przy udziale co najmniej połowy posłów, i do przyjęcia ustawy potrzebna jest zwykła większość głosów. Od tego momentu mówimy o ustawie budżetowej, a nie jej projekcie.

Marszałek Sejmu dostarcza ustawę budżetową Prezydentowi i Marszałkowi Senatu.

SENAT

Ustawa trafia do komisji senackich, a prace nad nią koordynuje komisja gospodarki i finansów publicznych. Następnie uchwalana jest uchwała o przyjęciu ustawy z poprawkami lub bez nich (milczenie oznacza przyjęcie bez poprawek). Senat ma 20 dni na podjęcie uchwały. Jeżeli Senat wprowadza zmiany, ustawa budżetowa trafia z powrotem do sejmowej komisji finansów publicznych, a następnie do Sejmu gdzie następuje głosowanie. By odrzucić senackie poprawki potrzebna jest bezwzględna większość głosów.

Marszałek Sejmu wysyła ustawę do Prezydenta, a ten ma 7 dni na jej podpisanie. Nie może odmówić podpisania ani ją cofnąć, może natomiast wystąpić do TK o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją. TK ma miesiąc na podjęcie uchwały.

Ostatnim stadium jest ogłoszenie ustawy budżetowej w Dzienniku Ustaw.

WYKONYWANIE BUDŻETU

W wykonywaniu budżetu dział biorą minister finansów (kontrola wykonania; wyłączne kompetencje w zakresie deficytu [decyzja o zaciągnięciu kredytu na rzecz Skarbu Państwa; decyzja o emisji papierów wartościowych]), Rada Ministrów (ogólny nadzór nad budżetem, kierowanie jego wykonaniem), wojewodowie(nadzór w zakresie części, które im się należą).

Wykonanie budżetu polega na gromadzeniu i wydatkowaniu środków. Gromadzenia dokonują np. urzędy skarbowe i celne, sądy.

Zgromadzone dochody wpływają na centralny bieżący rachunek budżetu państwa z wyjątkiem dochodów z prywatyzacji, które wpływają na rachunek ministerstwa finansów.

Wydatki - z centralnego bieżącego rachunku budżetu środki przelewane są na rachunki dysponentów głównych (I stopnia) (są nimi ministrowie); oni przelewają je na rachunki dysponentów II stopnia (np. urzędy celne) a ci przelewają je na rachunki dysponentów III stopnia ( np. izby celne).

Po uchwaleniu i ogłoszeniu ustawy budżetowej, każdy z dysponentów głównych przygotowuje układ wykonawczy i w ciągu 21 dni przekazuje go ministrowi finansów.

Minister finansów opracowuje harmonogram czasowy realizacji budżetu państwa, jednakże nie zostały przewidziane jakiekolwiek sankcje za jego niewykonanie.

ZASADY GOSPODARKI FINANSOWEJ

Art. 138. UFP 1. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest popełnienie czynu polegającego na:

  1)   zaniechaniu ustalenia należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych, a także pobraniu, ustaleniu lub dochodzeniu jej w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia oraz niezgodnym z przepisami jej umorzeniu lub dopuszczeniu do przedawnienia,

  2)   przekroczeniu zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych,

  3)   przekroczeniu uprawnień do dokonania zmian w budżecie lub w planie jednostki budżetowej, zakładu budżetowego, gospodarstwa pomocniczego jednostki budżetowej lub funduszu celowego,

  4)   niezgodnym z przeznaczeniem wykorzystaniu środków publicznych otrzymanych z rezerwy budżetowej oraz dotacji z budżetu lub z funduszu celowego,

  5)   niezgodnym z przeznaczeniem wykorzystaniu środków funduszu celowego,

  6)   niedokonaniu pełnej i terminowej wpłaty do budżetu przez zakład budżetowy lub gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej,

  7)   przekroczeniu zakresu upoważnienia do zaciągnięcia zobowiązań obciążających budżet,

  8)   wypłaceniu wynagrodzeń w jednostce sektora finansów publicznych bez jednoczesnego wykonania, wynikającego z ustaw szczególnych, a ciążącego na pracodawcy, obowiązku pobrania, odprowadzenia lub opłacenia świadczeń lub składek,

  9)   naruszeniu zasad udzielania dotacji z budżetu,

  10)  przeznaczeniu dochodów uzyskanych przez jednostkę budżetową na wydatki ponoszone w tej jednostce,

  11)  dopuszczeniu się zwłoki w regulowaniu zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych powodującej uszczuplenie środków publicznych wskutek zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie,

  12)  naruszeniu zasady, formy lub trybu postępowania przy udzieleniu zamówienia publicznego, ustalonych ustawą, o której mowa w art. 28 ust. 4,

  13)  zaniechaniu przeprowadzenia i rozliczenia inwentaryzacji lub dokonaniu inwentaryzacji w sposób niezgodny ze stanem rzeczywistym,

  14)  wykazaniu w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej,

  15)  zaniechaniu przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych zawiadomienia rzecznika dyscypliny finansów publicznych o ujawnionym naruszeniu dyscypliny finansów publicznych,

  16)  zawinionej zwłoce w złożeniu przez rzecznika dyscypliny finansów publicznych wniosku o ukaranie oraz zawinionej zwłoce w prowadzeniu przez komisję orzekającą postępowania w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,

  17)  zwłoce lub zaniechaniu wykonania prawomocnego orzeczenia komisji orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

2. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest również dopuszczenie przez kierownika jednostki lub innego przełożonego do uszczuplenia wpływów należnych budżetowi państwa lub budżetowi jednostki samorządu terytorialnego wskutek zaniedbań w przedmiocie organizacji pracy i kierowania jednostką.

3. Kierownik jednostki lub inny przełożony pracownika ponosi odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych także w przypadku dopuszczenia do naruszenia dyscypliny finansów publicznych przez zaniedbanie obowiązków w zakresie nadzoru.

są to zasady racjonalnej gospodarki finansowej, która powinna być prowadzona w sposób celowy, oszczędny i terminowy. Ponadto, w przypadku środków pochodzących z zagranicy zasady dysponowania nimi nie powinny być zmieniane przez ustawę zwykłą.

Naruszenie powyższych zasad może powodować tzw. blokowanie planowanych wydatków. Decyzję o nim podejmuje minister finansów w zakresie całego budżetu (powiadamiając Radę Ministrów), a w stosunku do jego poszczególnych części dysponenci główni (powiadamiając ministra finansów).

Skutkiem zablokowania jest zakaz dysponowania przez daną jednostkę częścią/całością planowanych wydatków. Zakaz może być czasowy.

Ze środków zablokowanych minister finansów może utworzyć rezerwę celową.

Blokowanie planowych wydatków może nastąpić, gdy pojawia się zagrożenie wykonania budżetu.

ZMIANA BUDŻETU W TRAKCIE WYKONYWANIA

1)ze zmianą ustawy budżetowejw przypadku drastycznej zmiany budżetu

2)bez zmiany ustawy budżetowej

3 tryby:

1)blokowanie wydatków

2)przenoszenie wydatków budżetowych między podziałami  dana kwota przeniesiona zostaje z jednego zadania na inne; zmian dokonuje się w obrębach paragrafów lub rozdziałów, w tych samych częściach; szczególne procedury określa UFP

3)dysponowanie rezerwami (ogólnymi i celowymi)

KONTROLA WYKONANIA BUDŻETU

Art. 226.

1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Kontroli dokonuje Sejm i NIK.

Aby Rada Ministrów mogła sporządzić sprawozdanie, dysponenci wysyłają swoje sprawozdania z wykonania budżetu do ministra finansów.

Sejm podejmuje II uchwały

Iudzielenie/odmowa udzielenia absolutorium

IIprzyjęcie/odrzucenie sprawozdania

ĆWICZENIA 16

FINANSE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

1.Konstytucja - rozdział X, VII - ustrój jst

2.Ustawa o finansach publicznych - zasady dotyczące jst - procedura budżetowa

3.Ustawa o dochodach jst z 2003 roku określa źródła dochodów, zasady ich gromadzenia i ustalania, zasady ustalania subwencji ogólnych i dotacji celowych, zasady rozliczania jst i ich udział w podatku dochodowym

4.Ustawy ustrojowe

-o samorządzie gminnym

-o samorządzie powiatowym

-o samorządzie wojewódzkim

Zasady dotyczące organizacji jst są osobnymi rozdziałami dotyczącymi gospodarki finansowej. Są to zasady ogólne.

5.Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

6. Ustawa o Regionalnych Izbach Obrachunkowych z 1992r.

7.Europejsak Karta Samorządu Terytorialnego z 1985 roku (Polska ratyfikowała w 1994r.).Akty krajowe muszą być z nią zgodne. Ważny jest jej art. 9 - wywodzi się z niego pewne zasady. Gdy państwo wyda akt sprzeczny z tą Kartą, jst może wystąpić do TK w celu ochrony swych praw z Konstytucji lub z Karty.

8.Ustawa budżetowa i uchwały budżetowe

ZASADY USTROJOWE

Art. 15.K

1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

decentralizacja władzy publicznej

Art. 16. K

1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.

2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Art. 164.K

1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.

2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.

3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego

domniemanie kompetencji gminy

Z tych przepisów K wynika, że podstawową zasadą jest zasada samodzielności jst, w tym ich samodzielność finansowa. Wynika to z art. 15 i zasady pomocniczości (art. 163-4).

1.ZASADA POMOCNICZOŚCI - oznacza jak najszerszy zakres działania samorządu terytorialnego, który wykonuje zadania publiczne jeśli nie są zastrzeżone dla innych władz publicznych, przy czym priorytet ich realizacji wśród jst ma gmina.

Z drugiej strony, gdy zadanie przekracza możliwości wykonania go przez jednostki niższego szczebla, powinno być przekazane jednostce wyższego szczebla.

2.ZASADA DECENTRALIZACJI - pojęcie to jest niezdefiniowane. W doktrynie przyjmuje się, że jej istotą jest ustawowe przeniesienie zadań, kompetencji decyzyjnych ze szczebla wyższego na rzecz struktur regionalnych i lokalnych, przy ograniczeniu ingerencji organów wyższych szczebli w działalność szczebli niższych. Jej rodzajem jest decentralizacja finansować-proces przekazywania środków, środków finansowych oraz uprawnień do innych zasobów.

Art. 16 ust 2 K

3.ZASADA SAMODZIELNOŚCI JST - zapewnienie wszystkim poszczególnym jst szerokiego zakresu swobodnego decydowania we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność o sprawach regionalnych lub lokalnych w celu zaspokajania potrzeb mieszkańców swojego terytorium.

Samodzielność jst obejmuje ważne aspekty:

-ustrojowy - jst stanowi własne prawo lokalne

-organizacyjny - jst ma własne organy

-ekonomiczno-finansowy - jst mają własne środki finansowe i własne mienie w ramach samodzielnych budżetów; mają prawo do samodzielnego dysponowania tymi środkami

Z samodzielności finansowej jst wyprowadza się prawo jst do posiadania wystarczających do realizacji zadań środków finansowych. Dla jst jest to prawo a dla państwa obowiązek.

W świetle orzecznictwa TK samodzielność finansowa jst nie może być absolutyzowana - nie może być traktowana jako autonomia. Granice samodzielności wyznacza Konstytucja i akty rangi ustawowej. Prawa jst nie mogą być ograniczone w taki sposób, by zmienić ich istotę.

Art. 167.K

1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

tzw. „konstytucja finansowa” jst - definiuje zasady wyposażania jst w środki.

Art. 168.K

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

definiuje władztwo daninowe jst

171 ust 2 Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. - wprowadza RIO

Zasady wynikające z art. 167

1.Zasada zapewnienia samorządowi odpowiedniego udziału w dochodach publicznych państwa, stosownie do przypadających zadań (zasada adekwatności).

167 ust 1i4 dochody samorządu zarówno pod względem konstytucyjnym i wydajności fiskalnej powinny być dostosowane do charakteru, jakości i ilości zadań samorządu.

Każdej zmianie zadań powinna towarzyszyć zamian w dochodach publicznych.

W doktrynie istnieje spór o charakter prawny norm z art. 167:

1)wskazówka dla ustawodawcy (charakter instrukcyjny)

2)normy a z art.167 mają charakter gwarancyjny (p prof. i TK). Wskazuje na to użycie przez ustawodawcę zwrotu „ zapewnia się”. Wynikają stąd prawa podmiotowe dla jst, które podlegają ochronie prawnej.

Nie mają one jednakowego charakteru:

a) prawo żądania przez jst, by ustawodawca tak ukształtował ich dochody własne, by były odpowiednie do ich zadań. Organem właściwym dla ochrony tych praw jest TK.

b)prawo jst do egzekwowania od państwa należnych jej dochodów i wykonania subwencji ogólnych i dotacji celkowych . Właściwy do ochrony sąd administracyjny. Stronami sporu są państwo i samorząd. Sprawy mają charakter ustrojowy i publiczny.

Z art. 167 wynika, że dochody samorządu powinny być dostosowane do ich zawiłości

ZADANIA PRZEKAZYWANE SAMORZĄDOWI

P prof. uważa, że muszą one wynikać z ustaw, a nie są to te zadania, które samorząd sam uznaje za samorządowe.

Podstawowe rodzaje zadań samorządowych

1)zlecone na mocy ustaw

2)własne

Zadania własne to zadania publiczne, lokalne, które w ramach ustawowych samorząd wykonuje we własnym imieniu. Samodzielnie określa zakres i sposób ich wypełniania.

Zadania zlecone to zadania publiczne samorządu, które władze centralne w drodze ustawy zlecają samorządowi do wykonania. Jst jest tylko wykonawcą zadania, więc nie ma tak dużej swobody politycznej, jak przy zadaniach własnych.

Suma zadań własnych i zleconych może stanowić podstawę do badania przez TK czy dana jst ma odpowiedni udział w dochodach państwa.

2.Zasada ustawowego przekazywania źródeł dochodów publicznych na rzecz samorządu 167 ust 3

Wymaganie, by przekazanie nastąpiło w formie aktu ustawowego jest uregulowaniem generalnym i abstrakcyjnym. Przypisanie określonego źródła do danego szczebla samorządu w sposób kategorialny a nie indywidualny. Przekazanie powinno nastąpić bezterminowo (zasada stabilności i pewności źródeł dochodów).

3.Zasada przekazywania dochodów ze szczebla centralnego z budżetu państwa na rzecz samorządu.

Zasadą jest pionowy system: z góry na dół. Podział dochodów publicznych powinien następować na poziomie centralnym. Wyjątkiem jest system korekcyjno - wyrównawczy - państwo przyjmuje od samorządów nadwyżki dochodów. Ten wyjątek jest tak szeroko stosowany, że stał się zasadą.

4.Zasada podstawowego charakteru dochodów własnych samorządu w zakresie finansowania zadań własnych.

Dochody własne mają być podstawowym a nie uzupełniającym źródłem finansowania zadań własnych. Są nimi ustawowo przekazane w sposób generalny na czas nieokreślony ustawowe tytuły prawne dochodów. Związane są one z zadaniami własnymi samorządu, prze co wydajność tych źródeł dochodów decyduje o zakresie i sposobie realizacji zadań własnych.

5.Zasada zapewniania obligatoryjnego, uzupełniającego finansowania zadań samorządu, subwencji ogólnych i dotacji celowych z budżetu państwa. Inaczej, to zasada minimalizowania rozbieżności w poziomie dochodów. Tę zasadę należy interpretować jako konieczność zapewnienia samorządom dochodów równoważnych, uzupełniających ich dochody własne.

6.Zasada zróżnicowania pod względem konstrukcji prawnej źródeł dochodów samorządowych. Wiąże się z nią zasada wydajności i elastyczności źródeł dochodów. Ta zasada oznacza postulat sprawiedliwego podziału dochodów między budżet państwa i jst, z punktu widzenia wydajności różnych źródeł albo dynamiki ich wzrostu [ESK]

Sposób realizacji tej zasady zależy w dużej mierze od wyboru modelu źródeł dochodów. Nasz ustawodawca przyjął model mieszany. Dochody własne powinny być dominującą częścią dochodów jst.

Wg p prof. Kolejność a art. 167 ust 2 przesądza o tym, że dochody własne powinny być podstawowym źródłem dochodów.

ART. 168

7.Zasady przyznawania samorządom władztwa podatkowego (daninowego). Władztwo podatkowe to prawnie określony zakres uprawnień do podejmowania rozstrzygnięć w sprawach podatkowych. Rozstrzygnięcia:

1)elementy konstrukcyjne podatku - podmiot, przedmiot, podstawa

2)dotyczące administrowania podatkami - kształtowania treści stosunków (np. stawki, decyzje o zwolnieniach).

ESK wprowadza minimalny standard władztwa podatkowego jst, który przejawia się w prawie do określania stawek podatkowych. Nasza konstytucja spełnia ten wymów art. 168.

Władztwo podatkowe przysługuje tylko i wyłącznie gminom. Początkowo twierdzono, że 168 jest sprzeczny z 217, bo stawki powinny określać ustawy. Obecnie uważa się, że 168 to lex specialis względem 217.

TK: wyjątek uzasadniony konstytucyjnie od zasady równości (np. podatek od nieruchomości jest w jednej gminie inny niż w drugiej).

2 rodzaje podatków:

1)wpłacane bezpośrednio na rachunek budżetu gminy

-od nieruchomości

-od środków transportowych

-rolny

-leśny

-opłata od posiadania psa

-oplata targowa

-opłata miejscowa

2)pobierane przez urzędy skarbowe i dopiero przekazywane gminom

-podatek od czynności cywilno-prawnych

-od spadków

-od darowizn

-dochodowy opłacany w formie karty podatkowej

Gminy mają prawo do określenia stawek podatku:

-od nieruchomości

-od środków transportowych

-opłata od posiadania psa

-oplata lokalna

Mogą wprowadzać inne zwolnienia niż określone w ustawie

-przedmiotowe - od nieruchomości, środków transportu

-przedmiotowe i podmiotowe - opłaty lokalne

-podmiotowe - opłata od posiadania psa

ĆWICZENIA 17

Budżet samorządu terytorialnego

Budżety jst są podstawą gospodarki finansowej każdej jednostki budżetowej.

Budżet jst:

1)z ekonomicznego punktu widzenia - zasób środków pieniężnych wyodrębniony, które gromadzi i wydatkuje jst

2)z prawnego punktu widzenia - akt normatywny prawa miejscowego zawierający normy powszechnie obowiązujące

-lokalny plan finansowy określający dochody, przychody, wydatki i rozchody

Treść budżetu w uchwale budżetowej:

1)część tekstowa - ogólne zestawienie dochodów/przychodów, które wskazuje upoważnienie do dokonywania aktów wykonawczych

2)budżet jst - dochody/rozchody/wydatki/przychody; wynik budżetowy

3)inne plany finansowe jednostek gospodarki budżetowej-plany finansowe samorządowych zakładów budżetowych, funduszy celowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych

4)inne załączniki - wymagane jest dołączenie objaśnień; prognozy długu jst; wykaz obowiązujących umów o partnerstwie publiczno - prywatnym.

Prawnie wiążąca jest struktura wydatkowa, dochodowa nie.

ZASADY BUDŻETOWE

1)jedności - w znaczeniu

formalnym - budżet w formie 1 dokumentu (plany finansowe dla np. osiedli nie naruszają tej zasady)

materialnym - całość dochodów przeznaczona na całość wydatków (wyjątek - fundusze celowe)

184 ust 4 UFP w uchwale budżetu należy wskazać dochody jakie jst otrzymuje z zezwoleń na sprzedaż alkoholu (przeznaczane są one na zwalczanie problemów alkoholowych).

2)zupełności - postulat włączenia do budżetu całości jst wszystkich jednostek jst

Wyjątek - fundusze celowe, gospodarstwa pomocnicze

3)równowagi budżetowej - wydatki powinny być dostosowane do dochodów

168 UFP  przychody, z których środki mogą być przeznaczone na pokrycie deficytu

4)szczegółowości - podział na działy (np. ochrona zdrowia), rozdziały (uszczegółowienie; podmioty wykonujące), paragrafy (dochody/przychody wg źródeł; wydatki i rozchody wg przeznaczenia)

5)jawności - budżet ma być jawny na etapie planowania/uchwalania/wykonywania; wyraża się poprzez dostępność debat budżetowych, publikowanie danych budżetowych i informacji o dotacjach udzielanych z budżetu jst

6)roczności - uchwała budżetowa jest podstawą gospodarki budżetowej w danym roku budżetowym; uprzedniość uchwalania; niezrealizowane kwoty wydatków nie są realizowane w następnym roku

WYDATKI JST

-część wydatków publicznych

-zasady podziału państwa z jednostkami  wg ustawy

Zgodnie z możliwościami ekonomicznymi, czynnikami historycznymi, społecznymi, kulturowymi. Każda z ustaw ustrojowych wskazuje zadania własne jst.

GMINA

-zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty; katalog w ustawie o samorządzie gminnym; charakter otwarty

Przekazanie gminie w drodze ustawy nowych zadań wymaga zapewnienia jej koniecznych środków finansowych poprzez zwiększanie dochodów własnych/subwencji.

Ustawy mogą także nakładać obowiązek wykonania zadań specjalnych z zakresu administracji rządowej/związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem wyborów powszechnych i referendów.

Gmina może też zawrzeć porozumienie o wykonaniu tych zadań, np. nałożenie obowiązku wydawania dowodów.

POWIAT

-ustawa o samorządzie powiatowym

-zadania własne - zadania publiczne o charakterze ponadgminnym np. z zakresu ochrony zdrowia, oświaty, ochrony społecznej

Powiat może zawrzeć porozumienie na wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej. Może też je zawrzeć z innymi jst - dotyczy to powierzenia jego zadań innym jst.

Ustawa może zobowiązać powiat/gmine/województwo do wykonania zadań z zakresu administracji rządowej.

WOJEWÓDZTWO

-zadania własne - sprawy o charakterze regionalnym oraz określenie strategii prowadzenia polityki rozwoju województwa.

Ustawy mogą zobowiązywać do wykonania zadań z zakresu administracji rządowej.

Wydatki jst UFP dzieli na:

-wydatki własne (charakter obowiązkowy)

-wydatki na zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jst

-wydatki na przejęte przez jst do realizacji zadań w drodze porozumienia lub umowy

-wydatki na zadania realizowane wspólnie z innymi jst

-wydatki na pomoc finansową/rzeczową dla innych jst, określoną przez organ stanowiący daną jst

DOTACJE z budżetu jst

-szczególny rodzaj wydatków jst

Przeznaczane dla

pomocnicze-gospodarstw pomocniczych

celowe-innych jednostek jst

dla podmiotów, które nie są zaliczane do sektora publicznego, ale wykonują zadania z zakresu zadań jst i nie są nastawione na zysk

Wg UFP wyróżniamy

1)wydatki bieżące - te, które nie są majątkowymi; koszty utrzymania/wynagrodzenia

2)wydatki majątkowe - inwestycje, zakup akcji w spółkach, na wniesienie wkładu do spółek prawa handlowego

ZASADY DOKONYWANIA WYDATKÓW

35 UFP

-celowo

-oszczędnie

-z zachowaniem zasady efektywności i terminowości

-z uwzględnieniem wcześniej zaciągniętych zobowiązań

DOCHODY JST

167 ust 2 K

a)subwencje ogólne

b)dotacje celowe z budżetu państwa (wg UFP + d)udziały w podatkach od osób fizycznych i prawnych)

c)dochody własne

środki, które uzyskuje jst a nie są one subwencjami i dotacjami.

Wg p prof. Są to ustawowo przekazane na czas nieokreślony tytuły prawne, z których wpływy mają zasilać budżet lokalny, i od których wydajności fiskalnej zależy zakres i sposób realizacji zadań własnych

Ich wysokość nie jest z góry określona, zależy od sytuacji ekonomicznej.

DOCHODY WŁASNE JST

A)podatkowe

1)podatki samorządowe

-lokalne

z ustawy o podatku i opłatach lokalowych (od nieruchomości, transportowy)

-inne (rolny, leśny, od darowizn…)
2)udziały w podatku dochodowym

-CIT gmina 6,7% powiat 1,4% województwo 14%

PIT gmina 39%, powiat 10% województwo 1,6%

B)dochody z opłat

-targowej

-od posiadania psów

-miejscowej

-opłata skarbowa

-opłata eksploatacyjna

C)pozostałe dochody własne

- z majątku

z najmu

z dzierżawy

-uzyskiwane przez jednostki budżetowe wpłaty od zakładów budowlanych i gospodarstw pomocniczych

-5% dochodów na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zleconych ustawami

-z tytułu kar pieniężnych, grzywien, odsetek od środków finansowych gromadzonych na rachunkach finansowych

-środki z zagranicy

PODATKI WPŁYWAJĄCE DO BUDŻETU JST

Stanowione przez państwo, ale pobierane Ustanowione prawem państwowym

przez władze lokalne. i pobierane przez władze państwowe

O ulgach i umorzeniach decydują a następnie przekazywane (np. podatek

organy lokalne (np. podatki rolne, leśne) od spadków i darowizn, czynności

prawnych).Ustawa o dochodach jst

stanowi, że środki muszą być przekazane

w terminie 14 dni od dnia wpłynięcia na rachunek. Jeśli nie zostaną przekazane w terminie, należą się odsetki w wysokości ustalonej dla zaległości podatkowych. Decyzje o ulgach i umorzeniach podejmuje naczelnik urzędu skarbowego za zgodą przewodniczącego zarządu jst (wójta/burmistrza/prezydenta). Odmowa wiąże naczelnika, przyznanie ulgi/umorzenia nie. Na odmowę nie przysługuje zażalenie.

Termin przekazania udziałów w podatku dochodowym:

PIT do 10 dnia miesiąca następującego po wpłacie

CIT14 dni od wpływu

ĆWICZENIA 18

SUBWENCJA OGÓLNA

2 role:

1) Wsparcie finansowe jst o mniejszych dochodach

2) Finansowanie zadań oświatowych jst

W doktrynie uważa się, że SO jest formą transferu środków z budżetu państwa do budżetu jst o charakterze:

-ogólnym

-bezzwrotnym

-nieodpłatnym

-bezwarunkowym

-obiektywnie określonym

Przekazywana w celu uzupełnienia dochodów własnych jst. O sposobie wykorzystania decyduje organ jst.

Przymiotnik „ogólna” oznacza powszechność objęcia wszystkich jst. Oparta jest o zobiektywizowane kryteria określone w prawie, które określają warunki według których jst mogą ubiegać się o subwencje w danej wysokości - ogólne przeznaczenie subwencji.

Nieodpłatność - brak wzajemnego świadczenia

SO powinna uzupełniać dochody własne jst. Jest jedynym wydatkiem w UFP, który daje podstawę roszczeń. Właściwa dla roszczeń o prawidłowe wyliczenie, terminową wypłatę itp jest procedura administracyjna.

Części subwencji ogólnej:

-wyrównawcza - otrzymują wszystkie jst

-równoważąca - otrzymują gminy i powiaty

-regionalna - otrzymują województwa

-oświatowa - otrzymują wszystkie jst

Nazwy nie przesądzają o tym, na co SO musi być przeznaczona. Pozwalają wyróżnić kryterium, zasady przyznawania poszczególnych części różnym jst (np. część oświatowa nie musi być na oświatę, można przeznaczyć na drogi).

Podstawowym instrumentem wyrównania dochodów jest część wyrównawcza. Część równoważąca i regionalna to wpłaty pochodzące z wpływów jst, które mają większe dochody własne. Wyrównawcza i oświatowa są z budżetu. Wysokość części oświatowej oblicza się na podstawie kosztów utrzymania danej szkoły w jst. Część wyrównawcza składa się z dwóch części:

-podstawowej kwota ta służy wspieraniu jst o najniższych dochodach. Zasady, wg których oblicza się tę kwotę są różne:

 gminy - bierze się pod uwagę jaki jest poziom dochodów podatkowych na jednego mieszkańca jst

powiaty i województwa - bierze się pod uwagę ile wynosi dochód z udziału podatków dochodowych PIT i CIT na jednego mieszkańca

-uzupełniającej kwota ta rekompensuje skutki obiektywnie wyższych wydatków, jakie muszą ponosić jst

Kwota równoważąca dla gmin i powiatów pochodzi z wpłat gmin, powiatów i województw, które mają większe dochody własne.

Zasady podziału określa Minister Finansów każdorazowo w rozporządzeniu.

Część regionalna dla województwa - 30% kwoty, która ma być przeznaczona na część regionalną określa MF w rozporządzeniu, a pozostałe 70% określają zasady z ustawy dochodowej jst, np. wskaźnik bezrobocia, PBK.

Część oświatowa - dla wszystkich jst. Wszystkie dostają wg tych samych zasad - koszty utrzymania szkół i innych placówek, które funkcjonują na terenie danej jst.

Poszczególne części SO są przekazywane w 12-miesięcznych ratach, do 15 dnia każdego miesiąca przekazywana jest część wyrównawcza; do 25 część równoważąca i regionalna, do 25 poprzedzającego miesiąca wypłaty wynagrodzeń - część oświatowa.

Od kwoty SO nieprzekazanej w terminie jst przysługują odsetki w wysokości jak dla zaległości podatkowych.

DOTACJE CELOWE

1)Budżetowe

2)Pozostałe

Ad 1.

Dotacje na:

-zadania własne

-zadania zlecone ustawowo z zakresu administracji rządowej

-zadanie, które jst wykonuje na podstawie porozumienia ( z zakresu administracji rządowej)

-wykonywanie zadań, które wynikają z umów międzynarodowych

-usuwanie bezpośrednich zagrożeń bezpieczeństwa i porządku publicznego np. usuwanie skutków klęsk

Ad 2.

Fakultatywne, dotacje można uzyskać z funduszy celowych bądź od innych jst (wzajemne wspieranie).

Dotacje otrzymują wszystkie jst.

DC to forma wydatku danego budżetu o pewnych cechach:

-bezzwrotna

-nieodpłatna

-przekazana w celu realizacji interesu publicznego

-zawsze jest na rzecz jst

Od SO odróżnia ją celowy charakter - celem realizacja konkretnego zadania:

-podmiot dysponujący ma ograniczoną swobodę, samodzielność (tzw. złote uwagi)

-brak powszechności - nie wszystkie jst muszą uzyskać DC, w dużej mierze jest to uznaniowość

DC są bezzwrotne - przyznawane na dany cel podlegają zwrotowi w taki zakresie, w jakim dane zadanie nie zostało zrealizowane.

Dotacja powinna mieć charakter jednostronny - podmiot dotujący występuje w formie własnej.

Ale są przepisy pozwalające na zmianę przeznaczenia 15% dotacji.

DC na zasadzie porozumienia - element autonomii woli stron. Sprawy finansowe są pozostawione do ustalenia między stronami.

Dotacje na zadania zlecone:

-powinny być przekazane zgodnie z Ustawą o dochodach jst w wysokości zapewniającej realizację zadania

-kwoty przekazywane są przez ministrów, wojewodów i innych dysponentów części budżetowych

Terminy i sposób przekazania powinny być tak ukształtowane, aby umożliwić pełną realizację danego zadania. Brak przekazania w terminie  jst ma prawo do odsetek (wysokość jak dla zaległości podatkowych).

Dotacje na zadania własne

W 2003 roku znacznie rozszerzono zakres zadań własnych przy jednoczesnej likwidacji wielu DC przyznano większe dochody podatkowe. Ta tendencja trwa nadal.

Dochody zwrotne jst (przychody)

Powinny mieć uzupełniający charakter - nadzwyczajne źródło finansowania jst.

Są to środki, które jst uzyskuje z operacji czasowych, np. kredyt, pożyczka, emisja sprzedaży papierów wartościowych.

UFP wprowadza ograniczenia w możliwości zaciągania kredytów, pożyczek itp. Wymaga opinii RIO dotyczących możliwości spłaty tej pożyczki i tę opinię składa się bankowi. Zaciągnięte kredyty i pożyczki muszą być spłacone w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte

Środki z przychodów przeznacza się na finansowanie wydatków nieznajdujących pokrycia w planowanych dochodach jednostki (np. spłatę zaciągniętych zobowiązań).

PROCEDURA BUDŻETOWA JST

1.Ustawy ustrojowe

2.UFP

3.Ustawa o odpowiedzialności z naruszenie dyscypliny finansów publicznych - wspólna dla budżetu państwa i jst - odpowiedzialność na tych samych zasadach

4 Etapy

1.Planowanie budżetowe - opracowanie projektu - organy wykonawcze jst

2. Uchwalenie budżetu - organy stanowiące jst

4.Wykonywanie budżetu - organy wykonawcze jst

4.Kontrola wykonania budżetu, rachunkowość, sprawozdawczość - organy stanowiące jst

1.PLANOWANIE BUDŻETOWE

Przygotowanie projektu należy do organów wykonawczych jst (gminy - wójt/burmistrz/prezydent; województwo i powiat - zarząd). Organ stanowiący jest obowiązany podjąć uchwałę proceduralną - określa tryb prac nad projektem (tryb nie może wychodzić poza UFP - organ stanowiący to precyzuje, rozszerza).

Organ wykonawczy sporządzając projekt opiera się na:

-projekcie budżetu państwa

-danych ekonomicznych

Projekt uchwały budżetowej wraz z wymaganymi dodatkowymi informacjami przekazywany jest przez organ wykonawczy do stanowiącego w terminie do 15.11 roku poprzedzającego rok budżetowy. W tym samym czasie organ wykonawczy przesyła też projekt to RIO.

Organ stanowiący może dokonać zmian w projekcie, ale są ograniczenia: bez zgody organu wykonawczego jst nie mogą być dokonywane takie zmiany, które powodują zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów, które powodują zwiększenie deficytu.

RIO przedstawia opinię organowi wykonawczemu i stanowiącemu--> musi ją uzyskać przed uchwaleniem projektu. RIO bada projekt pod względem gospodarności i legalności. Negatywna opinia nie wstrzymuje dalszej procedury budżetowej, ale organ wykonawczy ma obowiązek przesłać ją do radnych.

Zarząd przekazuje projekt podległym sobie jednostkom w terminie 7 dni od dnia przekazania projektu organom stanowiącym informacji niezbędnych do sporządzenia projektów i planów finansowych. Jednostki te opracowują projekty swoich planów finansowych w ciągu 30 dni od dnia otrzymania danych, ale nie później niż do 30.04.

2.UCHWALENIE BUDŻETU

Jest to uchwała, która zapada zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu organu stanowiącego, w głosowaniu jawnym.

3.WYKONYWANIE BUDŻETU

Szczególna rola dla organów wykonawczych. Sprawują ogólny nadzór nad realizacją i wykonują przypisane im ustawowo obowiązki.

W ciągu 7 dni od dnia podjęcia uchwały budżetowej przedkłada się ją RIO.

Organy wykonawcze muszą poinformować jednostki im podległe o ostatecznych kwotach, które zostały im przyznane.

Organ wykonawczy może:

-dokonywać wydatków

-zaciągać zobowiązania, ale w granicach upoważnień organów stanowiących

-dysponuje rezerwą celową i ogólną

-może czasem dokonywać zmian w budżecie w ciągu roku

Zasady gospodarki finansowej obowiązujące w trakcie wykonywania są określone w UFP. Jeśli organ je naruszy, to ponosi odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Wg UFP dochody powinny być powierzone prawidłowo i terminowo.

Wydatki powinny być wykonywane w sposób celowy, oszczędny, zgodny z planem oraz w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

Zlecenie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najlepszej oferty.

Jst realizują zadania na podstawie harmonogramu czasowego sporządzanego przez organ wykonawczy.

Zmiany budżetu w trakcie roku:

1.Blokowanie wydatków

2.Gospodarowanie rezerwami celowymi

3.Przeniesienie wydatków

Zmian może dokonać zarząd w/b/p.

ĆWICZENIA 19

ORDYNACJA PODATKOWA

Art. 4. Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

2 znaczenia według doktryny:

1)abstrakcyjne - wskazuje podatkowy stan faktyczny, jego elementy, z których zaistnieniem może powstać obowiązek zapłaty podatku

2)skonkretyzowane - ciąży na konkretnej osobie od chwili spełnienia przez nią ustawowych przesłanek. Od tego momentu zawiązuje się obowiązek prawno podatkowy, i ta osoba posiada status podatnika

Orzecznictwo: ten obowiązek to zobiektywizowana konstrukcja prawna, która powstaje w warunkach wskazanych ustawowo, niezależnie od woli osoby i organu.

Dłużnik nie może zwolnic się z obowiązku podatkowego przez zawarcie umowy cywilnoprawnej o zapłatę z kimś innym.

Art. 5. Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Konkretyzacja, następstwo prawne obowiązku podatkowego. Nie może być zobowiązania bez obowiązku, ale odwrotnie tak. Konkretyzacja elementów podmiotowych, przedmiotowych, stawki, terminu.

Z chwilą jego powstania u podatnika powstaje powinność zapłaty podatku, a po stronie organu uprawnienie do jego pobrania (ewentualnie egzekucji wg postępowania egzekucyjnego).

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ma zastosowanie do zobowiązań z art. 5 i podstawę egzekucji może stanowić już deklaracja, nie musi być decyzji. Musi być pouczenie przed wszczęciem, że dokument może być podstawa egzekucji, oraz musi nastąpić wezwanie do zapłaty.

Obowiązek nie przekształca się w zobowiązanie, jeśli decyzja będzie dostarczona po terminie. Wg art. 68 co do zasady termin wynosi 3 lata. Wyjątkowo lat 5 gdy:

-podatnik przyczynił się do opóźnienia

-dotyczy dodatkowego zobowiązania w VAT

-dotyczy opodatkowania dochodów nieujawnionych w PIT

Obowiązek podatkowy powoduje powstanie obowiązku spełnienia tzw. instrumentalnych obowiązków podatkowych:

-deklaracje

-księgi

-przechowywanie dokumentów

-poddanie się kontroli

POWSTANIE ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH

Art. 21.§ 1. Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:

1) zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania;

2) doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.

§ 2. Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, a zobowiązanie podatkowe powstaje w sposób określony w § 1 pkt 1, podatek wykazany w deklaracji jest podatkiem do zapłaty, z zastrzeżeniem § 3.

§ 3. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego.

§ 3a. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że kwota zwrotu podatku lub kwota nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa prawidłową wysokość zwrotu podatku lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym.

§ 4. Przepisy § 3 i art. 53a stosuje się odpowiednio, gdy podatnik obowiązany jest do zapłaty podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku bez złożenia deklaracji, a obowiązku tego nie wykonał w całości lub w części.

§ 5. Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, wysokość zobowiązania podatkowego, o którym mowa w § 1 pkt 2, ustala się zgodnie z danymi zawartymi w deklaracji, chyba że przepisy szczególne przewidują inny sposób ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego albo w toku postępowania podatkowego stwierdzono, że dane zawarte w deklaracji, mogące mieć wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego, są niezgodne ze stanem faktycznym.

1)z mocy prawa z chwilą zaistnienia zdarzenia określonego w ustawie

2)z chwilą doręczenia decyzji ustalającej (nie określającej) wysokość zobowiązania - wymiar w drodze decyzji

Wymiar:

-z mocy prawa - somoobliczenie (samowymiar) podatku albo wymiar płatniczy (złożenie deklaracji). Z deklaracji wynika kwota podatku do zapłaty chyba, że §3.

Postępowanie podatkowe kończy się wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Charakter deklaratoryjny.

§2 - kwota do zapłaty; z tego przepisu wynika domniemanie prawidłowości deklaracji. Organ może je obalić.

Stosunek ze zobowiązania:

1)wyłączona zasada swobody umów

2)2 strony:

a) zobowiązany - podatnik

b) uprawniony - organ podatkowy - do jego zasadniczych kompetencji należy :

-wymiar i pobór podatku

- prawo do czerpania dochodów z podatków

-prawo do dysponowania / rozporządzania kwotą podatku

Nie ma definicji organu, art. 13 je wylicza. Wskazuje właściwość instancyjną.

Art. 13.§ 1. Organem podatkowym, stosownie do swojej właściwości, jest:

1) naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa - jako organ pierwszej instancji;

2) dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej - jako:

a) organ odwoławczy odpowiednio od decyzji naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego,

b) organ pierwszej instancji, na podstawie odrębnych przepisów,

c) organ odwoławczy od decyzji wydanej przez ten organ w pierwszej instancji;

3) samorządowe kolegium odwoławcze - jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa.

§ 2. Minister właściwy do spraw finansów publicznych jest organem podatkowym - jako:

1) organ pierwszej instancji w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia - z urzędu;

2) organ odwoławczy od decyzji wydanych w sprawach, o których mowa w pkt 1;

3) organ właściwy w sprawach porozumień dotyczących ustalenia cen transakcyjnych;

4) organ właściwy w sprawach interpretacji przepisów prawa podatkowego;

5) organ właściwy w sprawach informacji przekazywanych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

§ 3. Organami podatkowymi wyższego stopnia są organy odwoławcze.

Organy I stopnia - Naczelnicy Urzędów Skarbowych i Celnych, a w szczególnych wypadkach Minister Finansów.

ĆWICZENIA 20

2 piony organów:

1) PAŃSTWOWY

- Naczelnicy Izb Skarbowych i Dyrektorzy Izb Skarbowych

- Naczelnicy Urzędów Celnych i Dyrektorzy Izb Celnych w Zakresie VAT i akcyzy

- MF w szczególnych wypadkach

Kompetencje organów I instancji:

-pobór podatków

-ustalenie (pierwotne)/określenie (wtórne) podatków

-rejestracja podatników

-przyjmowanie deklaracji podatkowych

-prowadzenie kontroli podatkowej

-prowadzenie egzekucji

Ich decyzje mogą podlegać weryfikacji przez organy II instancji (Dyrektorów Izb Celnych i Skarbowych). czasem są oni organami I instancji.

2)SAMORZĄDOWY

-wójt/b/p

-starosta potencjalne organy podatkowe

-marszałek województwa

Ich kompetencje w I instancji są takie same jak Naczelników Urzędów Skarbowych. Do wydawanych przez nich decyzji jest odwołanie do SKO (organ II instancji; jedyny kolegialny).

Minister Finansów

1)Organ I instancji w sprawach:

-stwierdzenia nieważności decyzji

-wznowienia postępowania tryby szczególne

-uchylenia decyzji ostatecznej

-stwierdzenie wygaśnięcia decyzji

Przełamanie zasady dwuinstancyjności, bo jest on organem odwoławczym w tych sprawach.

2)Wydaje interpretacje prawa podatkowego. Jest organem właściwym w sprawach informacji podatkowych przekazanych przez zobowiązane do tego podmioty

3)Jest właściwy do ustalenia cen transakcyjnych pomiędzy podmiotami powiązanymi

Interpretacje (wiedzieć z wykładu ):

-ogólne i indywidualne

-OP mówi o „zainteresowanych” nie o „podatniku”

-zainteresowany musi podać wyczerpująco stan faktyczny, bo interpretacja, która go nie dotyczy, nie zapewnia mu ochrony

-zastosowanie interpretacji nie może szkodzić podatnikowi

Interpretacje przepisów prawa podatkowego

Art. 14a.Minister właściwy do spraw finansów publicznych dąży do zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej, dokonując w szczególności jego interpretacji, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (interpretacje ogólne).

Art. 14b. § 1. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną).

§ 2. Wniosek o interpretację indywidualną może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych.

§ 3. Składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego oraz do przedstawienia własnego stanowiska w sprawie oceny prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego.

§ 4. Wnioskujący o wydanie interpretacji indywidualnej składa oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, że elementy stanu faktycznego objęte wnioskiem o wydanie interpretacji w dniu złożenia wniosku nie są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej. W razie złożenia fałszywego oświadczenia wydana interpretacja indywidualna nie wywołuje skutków prawnych.

§ 5. Nie wydaje się interpretacji indywidualnej w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej.

§ 6. Minister właściwy do spraw finansów publicznych w celu zapewnienia jednolitości wydawanych wiążących interpretacji i usprawnienia obsługi wnioskodawców może, w drodze rozporządzenia, upoważnić podległe organy do wydawania interpretacji indywidualnych w jego imieniu i w ustalonym zakresie określając jednocześnie właściwość rzeczową i miejscową upoważnionych organów.

§ 7. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór wniosku, o którym mowa w § 1, który zawiera dane identyfikujące wnioskodawcę oraz dane wskazane w § 2-5, oraz sposób uiszczenia opłaty, o której mowa w art. 14f.

Art. 14l. W przypadku gdy skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce przed opublikowaniem interpretacji ogólnej lub przed doręczeniem interpretacji indywidualnej, zastosowanie się do tej interpretacji nie zwalnia z obowiązku zapłaty podatku.

Art. 14m. § 1. Zastosowanie się do interpretacji, która następnie została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, powoduje zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w zakresie wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji, jeżeli:

1) zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowania się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej oraz

2) skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej albo po doręczeniu interpretacji indywidualnej.

§ 2. Zwolnienie, o którym mowa w § 1, obejmuje:

1) w przypadku rocznego rozliczenia podatków - okres do końca roku podatkowego, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności;

2) w przypadku kwartalnego rozliczenia podatków - okres do końca kwartału, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności, oraz kwartał następny;

3) w przypadku miesięcznego rozliczenia podatków - okres do końca miesiąca, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności, oraz miesiąc następny.

§ 3. Na wniosek podatnika, który zastosował się do interpretacji, w decyzji określającej lub ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego organ podatkowy określa również wysokość podatku objętego zwolnieniem, o którym mowa w § 1, albo - w przypadku uiszczenia podatku w zakresie objętym tym zwolnieniem - określa wysokość nadpłaty.

§ 4. Organ podatkowy informuje podatnika w formie pisemnej o dacie doręczenia odpisu orzeczenia, o którym mowa w § 2, podając jednocześnie informacje, z jakim dniem kończy się okres zwolnienia z obowiązku płacenia podatku wynikającego z uchylonej przez orzeczenie interpretacji.

Skutki zastosowania się do interpretacji:

-zmiana interpretacji, jej uchylenie, nieuwzględnienie w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej - nie szkodzi podatnikowi (w przypadku interpretacji indywidualnej)

-zmiana lub nieuwzględnienie w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej nie może szkodzić gdy podatnik się do interpretacji zastosował (dotyczy interpretacji ogólnej)

Zakres ochrony:

1)zwolnienie z obowiązku zapłaty

2)brak odpowiedzialności karnoskarbowej

3)nie zalicza się odsetek za zwłokę

Zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku następuje wtedy, kiedy skutki podatkowe związane ze zobowiązaniem, którego dotyczy ta interpretacja podatkowa miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej lub doręczeniu indywidualnej.

Elementy wniosku o interpretacje indywidualną:

1)wyczerpujące przedstawienie stanu faktycznego

2)własna jego ocena

Organ wyjaśnia stronie sytuacje i uzasadnia chyba, że zgadza się za stroną.

Organy pełniące funkcje organów podatkowych

Nie są to organy podatkowe, ale posiadają pewne kompetencje. Są to np.:

-organy kontroli skarbowej

-Prezes ZUS w zakresie składek

-Prezes PFRON`u

Właściwość rzeczowa i miejscowa

Organy podatkowe są zobowiązane z urzędu przestrzegać swojej właściwości. Muszą ją badać w każdym stadium postępowania. Jeśli organ uzna się za niewłaściwy przed wszczęciem sprawy - przekazuje sprawę właściwemu uznając się za niewłaściwy, jeśli po wszczęciu - umarza i przekazuje.

PODATNIK

Osoba zobowiązana w stosunku podatkowym. Jest dłużnikiem - organ podatkowy ma do niego roszczenie podatkowe o spełnienie świadczenia. Zasadniczym jego obowiązkiem jest zapłata podatku i instrumentalne obowiązki podatkowe. Podstawowe znaczenie dla bycia podatnikiem ma wystąpienie danego podatnika w sytuacji faktycznej albo prawnej zawierającej znamiona podatkowego stanu faktycznego.

Art. 7. § 1. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

§ 2. Ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wymienione w § 1.

O tym, kto jest podatnikiem nie decyduje sama OP, tylko poszczególne ustawy podatkowe. Podmiotowość prawna na gruncie OP jest szersza niż na gruncie KC. Np. podatkowa grupa - CIT.

Fakt bycia podatnikiem jest związany z obowiązkiem podatkowym, a niezobowiązaniem podatkowym.

Podatnikiem nie jest:

-osoba trzecia ponosząca odpowiedzialność (może być zobowiązana do uiszczenia podatku na korzyść, np. rozwiedziony małżonek)

-płatnik pobierają podatki

-inkasent

PŁATNIK

Art. 8. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

3 obowiązki:

-obliczenie

-pobranie

-wpłacenie

Zakres tych obowiązków wyznacza status posiadania funkcji płatnika czy też nie.

Źródłem obowiązków płatnika są przepisy prawa podatkowego. Z art. 3 wynika, że te przepisy to akty wykonawcze, a wszelkie obowiązki mogą być nakładane tylko ustawą - art. 84 K.

Zwolnienie płatnika z obowiązku obliczenia i pobrania podatku może nastąpić tylko w wypadkach określonych w ustawie. To zwolnienie może nastąpić:

-w drodze rozporządzenia MF

-w drodze decyzji organu podatkowego

Art. 22. § 1. Minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników:

1) zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie;

2) zwolnić niektóre grupy płatników z obowiązku pobierania podatków lub zaliczek na podatki oraz określić termin wpłacenia podatku i wynikające z tego zwolnienia obowiązki informacyjne podatników, chyba że podatnik jest obowiązany do dokonania rocznego lub innego okresowego rozliczenia tego podatku.

§ 1a. Rozporządzenie, o którym mowa w § 1 pkt 1, dotyczące zaniechania poboru podatku od podatników prowadzących działalność gospodarczą, którzy w wyniku zaniechania poboru podatku staną się beneficjentami pomocy w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, stanowiące pomoc publiczną, zawiera program pomocowy, określający przeznaczenie i warunki dopuszczalności pomocy publicznej.

§ 2. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, może zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli:

1) pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji, lub

2) podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy.

§ 2a. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, może ograniczyć pobór zaliczek na podatek, jeżeli podatnik uprawdopodobni, że zaliczki obliczone według zasad określonych w ustawach podatkowych byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku do podatku należnego od dochodu przewidywanego na dany rok podatkowy.

§ 5. W przypadku wydania decyzji na podstawie § 2 organ podatkowy określa termin wpłacenia przez podatnika podatku lub zaliczki na podatek, chyba że podatnik jest obowiązany do dokonania rocznego lub innego okresowego rozliczenia tego podatku.

§ 6. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, właściwość rzeczową organów podatkowych w sprawach wymienionych w § 2 i 2a.

Płatnik nie może się zwolnić na podstawie umowy, ani nie może przenieść swych zobowiązań. Zasady tej nie narusza art. 31

Art. 31. Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące płatnikami lub inkasentami, są obowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. Zgłoszenia należy dokonać w terminie wyznaczonym do dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej - w terminie 14 dni od dnia, w którym wyznaczono inną osobę.

Terminy do wykonania obowiązków przez płatnika:

-pobrania - wskazują ustawy podatkowe

-wpłacenia - wskazuje OP (ostatni dzień, w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego wpłata należności z tytułu podatku powinna zastąpić).

Wpłata może nastąpić w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Jeżeli płatnik prowadzi działalność gospodarczą to w formie bezgotówkowej.

Jeżeli płatnik nie zapłaci w terminie, to jest to traktowane jak zaległość podatkowa, tak samo nalicza się odsetki.

Płatnik ponosi odpowiedzialność majątkową zapoda tek niepobrany lub pobrany a niewpłacony.

Ponosi również odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków instrumentalnych, czyli:

-wyznaczenie osoby

-przechowywanie dokumentacji związanej z poborem podatków

-prowadzenie dokumentacji podatkowej

Uprawnienia płatnika:

-prawo do skorygowania złożonej deklaracji podatkowej

-prawo do wystąpienia z wnioskiem o interpretację prawa podatkowego

-prawo do wystąpienia z wnioskiem os stwierdzenie nadpłaty

Przysługuje mu zryczałtowane wynagrodzenie. Z mocy OP przysługuje wynagrodzenie z tytułu pobierania podatków, które stanowią dochód budżetu państwa.

Jeśli podatki są pobierane przez organy samorządowe to dostają wynagrodzenie jeżeli organ stanowiący jst podejmie stosowna uchwałę.

OP uzależnia wynagrodzenie od poboru podatku i terminowej wpłaty.

MF wydał rozporządzenie, w którym określił wysokość wynagrodzenia:

-płatnicy - 0,3% wpłaconego podatku

-inkasenci - 01.% wpłaconego podatku

To wynagrodzenie jest potrącane z kwot wpłacanych organowi podatkowemu.

ĆWICZENIA 21

Charakter prawny obowiązków płatniczych

W doktrynie przyjmuje się, że płatnik nie jest podmiotem stosunku łączącego podatnika ze SP/jst. Nie wstępuje w miejsce podatnika, nie jest jego następcą.

Płatnik posiada własne publicznoprawne zobowiązanie. Jest ono niezależne i występuje obok zobowiązania podatkowego. Jego treścią nie jest obowiązek spełnienia świadczenia pieniężnego, tylko 3 czynności - obliczenie, pobranie, wpłacenia.

Obowiązki płatnika to szczególnego rodzaju ciężary publiczne, które wyręczają organy państwowe z określonych funkcji.

INKASENT

Art. 9. Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

2 obowiązki:

-pobór

-wpłacenie

Takie podatki, których kwota wynika wprost z przepisu ustawy, np. opłata targowa.

Podstawą obowiązków może być tylko ustawa, ale nie tylko ustawa będzie podstawą działania (ustawa+ uchwała jst o zarządzeniu na osobie obowiązków inkasenckich). Ustawa upoważnia do wydania uchwały.

Termin płatności - dzień następujący po ostatnim dniu, w którym zgodnie z przepisami prawa wpłata powinna nastąpić. Organ jst może ten okres przedłużyć.

Wpłata może nastąpić w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Niewpłacone w terminie należności są traktowane na równi z zaległością podatkową.

Ponosi odpowiedzialność majątkową za nieprawidłowe wykonanie obowiązków i karno-skarbową za:

-niewpłacenie w terminie pobranych podatków

-niewyznaczenie osoby, która ma pobrać lub wpłacić podatek

Ma takie same obowiązki instrumentalne jak płatnik. Wynagrodzenie - tak jak płatnik.

WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH

Wygaśnięcie stosunku prawnego między dłużnikiem a SP/właściwą jst.

SP nie może domagać się spełnienia świadczenia - skutek materialny. Gdy zostało wszczęte postępowanie musi zostać umorzone - skutek formalnoprawny.

1.Zapłata podatku, w wyniku czego następuje zaspokojenie wierzyciela publicznego.

a) sposoby efektywne - zaspokojenie wierzyciela publicznoprawnego (pkt. 1,2,3,4,6,7)

b) sposoby nieefektywne - bez zaspokojenia wierzyciela

za zgoda wierzyciela - dobrowolna rezygnacja

zdarzenie, na które nie miał wpływu podatnik i płatnik, a SP nie może pobrać (np. przedawnienia)

Art. 59.§ 1. Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek:

1) zapłaty;

2) pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta;

3) potrącenia;

4) zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku;

5) zaniechania poboru;

6) przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych;

7) przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym;

8) umorzenia zaległości;

9) przedawnienia;

10) zwolnienia z obowiązku zapłaty na podstawie art. 14m.

Jest to katalog zamknięty. Sposoby są równorzędne.

1Zapłata podatku

Podstawowe znaczenie ma zapłata podatku.

Może nastąpić w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Zasadniczo podatnik wybiera formę . Wyjątki:

- podatnik prowadzi działalność gospodarczą i prowadzi księgę dochodów i rozchodów - forma bezgotówkowa

-pobiera płatnik - forma gotówkowa

-akcyza - forma gotówkowa

Termin dokonania zapłaty

Art. 60. § 1. Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się:

1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta;

2) w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu.

Jeżeli podatnik dokonuje wpłaty, powinien określić na poczet jakiego podatku jej dokonuje. Jeśli nie określi, a dokonana wpłata nie pokrywa całości podatków, to zalicza się ją na ten, który ma najwcześniejszy termin wymagalności.

Termin zapłaty podatku

Art. 47.§ 1. Termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

§ 3. Jeżeli podatnik jest obowiązany sam obliczyć i wpłacić podatek, za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić.

-samowymiar - np. deklaracja roczna PIT; zapłata powinna nastąpić ostatniego dnia, w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić

-oblicza organ - 14 dni od dnia doręczenia decyzji

2Pobranie podatku przez płatnika i inkasenta

Powoduje wygaśnięcie z chwilą pobrania gdy nastąpi w sposób prawidłowy

3 Potrącenie

Nie stosuje się przepisów KC.

Rozstrzyga organ jednostronną decyzją na wniosek lub z urzędu, przy spełnieniu warunków:

1)wierzytelność jest bezsporna - strony nie kwestionują faktu jej istnienia; wierzytelności wynikające z ostatecznej decyzji organu, prawomocnego przeczenia sądowego, ugody zawartej przed sądem

2)wierzytelność jest wymagalna - nadszedł termin spełnienia po stronie SP/jst

3)wierzytelność jest wzajemna

4)wierzytelność mieści się w zakresie przypadków wyliczonych w OP

Ze strony podatnika przedmiotem potrącenia może być:

-zaległość podatkowa

-odsetki za zwłokę

-zobowiązanie podatkowe

Ze strony SP/jst

Art. 64. § 1. Zobowiązania podatkowe oraz zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa podlegają, na wniosek podatnika, potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa z tytułu:

1) prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 417 lub art. 417² Kodeksu cywilnego;

2) prawomocnej ugody sądowej zawartej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 417 lub art. 417² Kodeksu cywilnego;

3) nabycia przez Skarb Państwa nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami;

4) odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, uzyskanego na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego;

5) odszkodowania uzyskanego na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz bytu Państwa Polskiego;

6) odszkodowania orzeczonego w decyzji organu administracji rządowej.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się również do wzajemnych, bezspornych i wymagalnych wierzytelności podatnika wobec państwowych jednostek budżetowych z tytułu zamówień wykonanych przez niego na podstawie umów zawartych w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod warunkiem że potrącenie jest dokonywane przez tego podatnika i z tej wierzytelności.

§ 2a. Do potrącenia zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę przepis art. 55 § 2 stosuje się odpowiednio.

§ 3. Potrącenia z tytułów wymienionych w § 1 i 2 można również dokonać z urzędu.

§ 4. Na wniosek podatnika wierzytelności z tytułów wymienionych w § 1 i 2 mogą być również zaliczane na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

§ 5. Potrącenie następuje z dniem:

1) złożenia wniosku, który został uwzględniony;

2) wydania z urzędu postanowienia o potrąceniu.

§ 6. Odmowa potrącenia następuje w drodze decyzji.

§ 6a. Potrącenie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

§ 7. Jednostka budżetowa, której zobowiązanie zostało potrącone z wierzytelności podatnika, jest obowiązana wpłacić równowartość wygasłego podatku do organu podatkowego w terminie 7 dni od dnia dokonania potrącenia. Od niewpłaconej w terminie równowartości wygasłego podatku nalicza się odsetki za zwłokę.

Art. 65. § 1. Uprawnienie, o którym mowa w art. 64 § 1, przysługuje również podatnikom w stosunku do gminy, powiatu lub województwa z tytułu:

1) prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 417 lub art. 417² Kodeksu cywilnego;

2) prawomocnej ugody sądowej zawartej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 417 lub art. 417² Kodeksu cywilnego;

3) nabycia przez gminę, powiat lub województwo nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami;

4) odszkodowania orzeczonego w decyzji wydanej przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa.

§ 2. Przepisy art. 64 § 2-7 stosuje się odpowiednio.

Forma potrącenia

W drodze postanowienia organu, na które służy zażalenie. Odmowa - w formie decyzji.

Dzień, w którym następuje potrącenie to dzień wygaśnięcia:

-na wniosek - wygaśnięcie w dniu złożenia wniosku

-z urzędu - wygaśnięcie w dniu wydania postanowienia

4Zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku

Art. 72.§ 1. Za nadpłatę uważa się kwotę:

1) nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku;

2) podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej;

3) zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji, o której mowa w art. 30 § 4, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej;

4) zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

§ 2. Jeżeli wpłata dotyczyła zaległości podatkowej, na równi z nadpłatą traktuje się także część wpłaty, która została zaliczona na poczet odsetek za zwłokę.

Nie ma znaczenia, czy nadpłata była wynikiem działania podatnika czy organu.

Metody wymiaru nadpłaty

1dokonuje podatnik

-w zeznaniu rocznym - sam jest obowiązany do złożenia deklaracji

- Art. 74. Jeżeli nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, a podatnik, którego zobowiązanie podatkowe powstaje w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 1:

1) złożył jedną z deklaracji, o których mowa w art. 73 § 2, lub inną deklarację, z której wynika wysokość zobowiązania podatkowego - wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie skorygowaną deklarację;

2) został rozliczony przez płatnika - wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie zeznanie (deklarację), o którym mowa w art. 73 § 2 pkt 1;

3) nie był obowiązany do składania deklaracji - wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot.

2wymiar decyzyjny

-we wszystkich innych wypadkach organ podatkowy oblicza wysokość nadpłaty

Moment powstania nadpłaty

Art. 73. § 1. Nadpłata powstaje, z zastrzeżeniem § 2, z dniem:

1) zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej;

2) pobrania przez płatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej;

3) zapłaty przez płatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o jego odpowiedzialności podatkowej, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej;

4) wpłacenia przez płatnika lub inkasenta podatku w wysokości większej od wysokości pobranego podatku;

5) zapłaty przez osobę trzecią lub spadkobiercę należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej;

6) (uchylony).

§ 2. Nadpłata powstaje z dniem złożenia:

1) zeznania rocznego - dla podatników podatku dochodowego;

2) deklaracji podatku akcyzowego - dla podatników podatku akcyzowego;

3) deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy - dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych;

4) deklaracji kwartalnej dla podatku od towarów i usług - dla podatników podatku od towarów i usług.

Termin zwrotu nadpłaty

Art. 77. § 1. Nadpłata podlega zwrotowi w terminie:

1) 30 dni od dnia wydania decyzji o zmianie, uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności decyzji:

a) ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,

b) określającej wysokość zobowiązania podatkowego,

c) o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,

d) o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej lub spadkobiercy,

z zastrzeżeniem § 3;

2) 30 dni od dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę lub określającej wysokość nadpłaty;

3) 14 dni od dnia doręczenia organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego, ze stwierdzeniem jego prawomocności, uchylającego decyzję organu podatkowego pierwszej instancji lub stwierdzającego jej nieważność, z zastrzeżeniem § 3;

4) 30 dni od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w art. 74;

5) 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania lub deklaracji, o których mowa w art. 73 § 2 pkt 1-3, z zastrzeżeniem § 2;

6) 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowanym zeznaniem (deklaracją) w przypadkach, o których mowa w art. 75 § 3, lecz nie wcześniej niż w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia zeznania lub deklaracji, o których mowa w art. 73 § 2;

7) 30 dni od dnia złożenia deklaracji, o której mowa w art. 73 § 2 pkt 4.

§ 2. W przypadku skorygowania deklaracji:

1) w trybie określonym w art. 274 § 1 pkt 1 - nadpłata podlega zwrotowi w terminie 3 miesięcy od dnia upływu terminu do wniesienia sprzeciwu;

2) przez podatnika - nadpłata podlega zwrotowi w terminie 3 miesięcy od dnia jej skorygowania.

§ 3. W przypadku uchylenia decyzji, o której mowa w § 1 pkt 1 lit. a-d, lub stwierdzenia jej nieważności, jeżeli następnie, w terminie 3 miesięcy od dnia uchylenia lub stwierdzenia nieważności przez organ podatkowy lub od dnia doręczenia organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego ze stwierdzeniem jego prawomocności, uchylającego decyzję lub stwierdzającego jej nieważność, zostanie wydana decyzja w tej samej sprawie, nadpłata, którą stanowi różnica między podatkiem wpłaconym a podatkiem wynikającym z tej decyzji, podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wydania nowej decyzji.

§ 4. W przypadku niewydania nowej decyzji w terminie, o którym mowa w § 3, nadpłata stanowiąca kwotę wpłaconą na podstawie decyzji uchylonej lub decyzji, której nieważność stwierdzono, podlega zwrotowi bez zbędnej zwłoki.

-14 dni

-30 dni

-3 miesiące

-2 miesiące

Zeznanie roczne w PIT/CIT, podatek akcyzowy - 3 miesiące od złożenia.

To, że powstała nadpłata nie znaczy, że można nią dysponować. Ustawodawca decyduje na co ją przeznaczyć

Art. 76. § 1. Nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę określonych w decyzji, o której mowa w art. 53a, oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, z zastrzeżeniem § 2.

§ 2. Nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę określonych w decyzji, o której mowa w art. 53a, oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku - na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wystąpi o ich zwrot.

§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do zaliczania nadpłaty płatnika lub inkasenta na poczet jego zaległości podatkowych, bieżących zobowiązań podatkowych lub zobowiązań powstałych w związku z wykonywaniem obowiązków płatnika lub inkasenta.

W sprawach zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości i bieżących zobowiązań - wydaje się postanowienie, na które służy zażalenia.

Możliwość zaliczenia nadpłaty jest ograniczona terminem przedawnienia - 5 lat od końca roku podatkowego, w którym był obowiązek.

76 a § 2. Zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych następuje z dniem:

1) powstania nadpłaty - w przypadkach, o których mowa w art. 73 § 1 pkt 1-3 i 5 oraz § 2;

2) złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty.

60

---