Krajoznastwo-ruch spoleczny, który zmierza do organizowania, np. wycieczek do poznania kraju.

Międzynarodowy słownik turystyczny- „Opis szczegółowy kraju bądź jego regionu lub wszechstronna wiedza o kraju rodzinnym, a w szczególności o swoim regionie”

Wielka encyklopedia powszednia 1965r- „Krajoznawstwo, ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości (geograficznych, historycznych i etnograficznych itp.) o kraju lub regionie, m.in. poprzez urzadzanie wycieczek. Krajoznawstwo zbliza się do turystyki o wybitnie poznawczo-dydaktycznym charakterze; szeroko pojęte krajoznawstwo wkracza jednak wyraznie poza jej ramy, obejmując np. regionalne obserwacje, badania naukowe”

W. Lipnicki (najważniejsza)-Krajoznastwo należy pojmowac w 3 plaszczyznach:

-funkcjonalnej- jest to poznawanie ziemi ojczystej.

-instytucjonalnej- jest to ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wiedzy o kraju czy regionie. Skupiający działaczy, krajoznawcow i ukierunkowujący ich dzialania na osiaganie waznych celwo społecznych. Plaszczyzna ta obejmuje również syste, organizacji przez krajoznawcow, a w tym: gromadzenie, przekazywanie i wdrazanie wynikow tych prac dla praktyki społecznej.

-historyczno-socjologiczna- obejmuje dziedzine kultury w tym wytwarzanie nowych wartości w postaci publikacji, map, zdjęć, filmow.

Ewolucja mysli krajoznawczej w Polsce

okres	Główne formy i kierunki mysli krajoznawczej	przedstawiciele
prekursorski	Sporządzanie kronik	Gal anonim, J. lugosz, w. kadlubek
Oswiecenie dzialanosc komisji edukacji	-gromadzenie zbiorow muzealnych kultury narodowej -odkrywanie i opisywanie naleznych obszarow -poznawanie przyrody i histori kraju -krajoznawcze metody edukacji	-m mniszedz -t czacki -i Czartoryska -s Staszic -j u niemcewicz
Krajoznawstwo okres romantyzmu 9pierwsza polowa 19wieku)	-przeciwdzialanie procesom wynaradawiania jako forma walki narodowo-wyzwolenczej -krajoznastwo wycieczkowe -nurt poetycko-opisowy w literaturze	-studenckie stowarzyszenie filomatow -t Zan -a Mickiewicz - i domejko - j Lelewel - w Pol - o kolberg
Krajoznawstwo patriotyczno-sluzebne 1870-1910	-1873 pit -1891 towarzystwo szkoly ludowej -1906 akademicki klub turystyczny w warszawie -1906 ptk -badania naukowe w dokumentowanie polskiej działalności turystycznej, -organizowanie muzeow krajoznawczych	- działalność pit i ptk -w Miodowicz -o bulcer -hoffman -m orlowicz
Okres międzywojenny 1919-1939	Kierunki działalności: -regionalizm krajoznawczy -uniwersytety regionalne -krajoznawstwo naukowe -dzialalnosc wśród młodzieży i robotnikow -zorganizowanie pierwszego kongresu krajoznastwa	1947 odrodzenie działalności ptk i pit -1950 pttk zjazd zjednoczeniowy
Krajoznawstwo w latach 1970-1990	-popularyzacja krajoznawstwa -dokumentowanie zasobow -rozwoj regionalnych pracowni krajoznawczych -opracowanie i realizacja koncepcji ratowania środowiska przyrodniczego (np. zielone pluca polski)	II,III,IV kongres krajoznawstwa -j wegrynowicz -j braun
Krajoznawstwo polskie na przelomie XX i XXI w	Sciezki edukacyjne w programach szkolnych -regionalizm krajoznawczy -umocnianie tożsamości narodowej - rozwoj współpracy w strukturach europejskich -tolerancja wobec innych kultur swiatoznastwo	V kongres krajoznawstwa NT `krajoznastwo źródłem patriotyzmu” i tożsamości narodowej

Powierzchnia polski na przestrzeni wiekow

rok	Ludność w mln osob	Powierzchnia w tys km 2
1000 1450 1582 1634 1750 1850(królestwo polski) 1900 tez 1939 1945	1,1 2,7 7,5 10,0 12,0 4,5 9,2 35,1 23,0	250 270 815 999 730 127 127 388 313

Miasta o podwojnych nazwach:

Allenstein-olsztyn

Breslan-wroclaw

Dunzing-gdansk

Eling-elblag

Hirschberg-jelenia gora

Landsberg-gorzow wielkopolski

Oppeln-opole

Stettin-szczecin

Waldenberg-walbrzych

Johannesburg-pisz

Lyck-elk

Marienburg-malbork

Osterode-ostroda

Perenyszl-przemysl

-Najbardziej polskie rdzenne ziemie sa wzdłuż warty, Kujawy, Mazowsza

-Zwycieska bitwa pod Wiedniem spowodowala to, ze pozycja turkow w europie ulegla osłabieniu, a umocnilo się cesarstwo niemieckie i rosyjskie (nasi rozbiorcy)

-W roku….. 320mnl na calym swiecie mieszkalo z czego 1mln na terenie polski

-Eksplozja demograficzna-koniec XIX w w europie druga polowa XXw

-Rozpad związku radzieckiego 8.XII.1991

-Po I wojnie wiwatowej (1918) Polska zaczela powstawac z obszarow austrowęgierskich, niemieckich i rosyjskich obszarow

-Polacy 65% ludności w Polsce oraz inne narodowości ukrainska, zydowska, niemiecka

-Na południu czechoslowacja najwcześniej wyznaczona bo na pld były austrowegry, które się rozpadly. Malo korzystan dla nas granica.

- Najwięcej stracilismy obszarow slaska cieszyńskiego

Kawoina (kopalnia weglaP) zostala ona przyznana Czechosłowacji

-Na zachodzie granice struktulanej narodowości

Tutaj wtedy Polacy stanowili większość Przed wojna Wilno należało do polski

Gdańsk wolne miasto mieszkali Polacy i Niemcy

388 tys km2 polska przed wojenna

-II rozbior polski (1939) Ribbentrop molotow. Granica :pisa, Narew, Bug i san-tuk miala przebiegac granica polski. Zamojszczyzna miala być wyludniona.

Konferencja w Teheranie (1943) związek radziecki zaczyna stawiac warunki: Niemcy zaradzali korzyści terytorialnej m.in. kosztem polski ziem wschodnich i granica polski miala przebiegac na linie kurzona

Polska miala odzyskac ziemie na zachodzie.

_zwiazek radziecki były jedynym krajem, który uzyskal korzyści. Ani Francja, wielka Brytania, stany zjednoczone nie odniosły korzyści ,a stracily w skutek dekolonizacji

_Jatla i pozdam wrócono do koncepcji Teheranu

Ziemie polski na zachodzie i wschodzie zostaly przekazane Polsce. Status prawny zostal uregulowany.

-Traktat o współpracy sąsiedzkiej.

Ludność , która zostala wysiedlona (wschod) zpostala przeniesiona na ziemie odzyskanie, już wtedy nie było niemcow

1946,1947-2,5mln

-Obozy koncentracyjne na slasku

_Slas cieszyński w wiekoszosci w granicy czechosłowackiej

_rosja zabrala okolice sokali (rudy żelaza)

-Upwaw (ukrainska Armia Wyzwolencza) na terenie Bieszczad pod dowództwem Stefana Pandera

ZSSR- granica kurzona

-ziemie odzyskane

Powierzchnia i ludność polski w latach 1939,1945,2000

Powierzchnia	Ludność
1939-388,6tys km2	35mln
1945-312,6tys km2(-20%) Kresy wschodnie 177,8 tys km2 (-45%)	23,9mln
Ziemie odzyskane +100,5tys km2	Straty wojennr 6mln (17%)
2001	38,6mln

Terytorium Polski

Terytorium-powierzchnia ladowa i wodna oraz przestrzen pod i nad tymi powierzchniami

-obszar ladowy 311,9 tys km2

-morskie wody wewnętrzne 2,0tys km2

-morza terytorialne (12mil morskich ok. 22km) 8,7 tys km2

-Strefa ekonomiczna- nie jest własnością danego kraju np. statki obcych bander mogą pływać ale nie mogą lowic ryb. Morze sięgać do 200mil morskich.

-Szef kontynentalny-prawo do eksploatacji dna.

-Wody śródlądowe- wody jezior, rzek kanałów tylko w obrebie kontynentu

*powierchnia calkowita 322,6tys km2

Wg podzialu administracyjnego 312,7 tys km2

-Granice:

-najdluzsza z czechami 790km

-najkrotsza z Litwa 110km

-morksa (długość linii brzegowej) 528km

HYM POLSKI

-Bogurodzica spiewana przez rycerstwo polskie w XV/XVIw

-Swieta miłości kochanej ojczyzny była to piesn szkoly rycerskiej której tekst napisal w 1774r Ignacy Krasicki

-Boze cos polske (oficjalna nazwa piesn narodowa za pomyślność krola ) ta piesn religijna stala się hymnem w czasach królestwa polskiego. Slowa napisal Alojzy Feliński do melodii Jana kaszewskiego

-Rota jako hymn spiewana w czasie zaborow. Autorem stow była Maria Konopnicka natomiast muzyke skomponowal Feliks nowowiejski.

-Mazurek dąbrowskiego- oficjalny hymn państwowy od 1927r piesn legionow polskich Jana Henryka dąbrowskiego. Slowa w 1797r napisal Jozef Wybicki do melodi tanca ludowego- mazurka

-WAZNE DATY:

-OFICJANLNA DATA POWSTANIA POLSKI PO OKRESIE ROZBIOROW TO 11.XI.1918R

-WYSTAPIENIE Z BLOKU PANSTW SOCJALISTYCZNYCH NASTAPILO W 1989 R PO OBRADACH” OKRAGLEGO STOLU' 6.II-5IV

-4VI.1989-WYBORY DO SEJMU I SENATU

-12.XII.1989R-POWOLANIE RZADU TADEUSZA MAZOWIECKIEGO

-ZMIANA NAZWY KRAJU NA RZECZPOSPOLITA POLSKA MIALA MIEJSCE NA PRZELOMIE 1989 I 1990R

-14.XI.1990 TRAKTAT POMIEDZY POLSKA A NIEMCAMI

-17.IX.1993 WOJSKA RADZIECKIE OPUSZCZAJA POLSKE

-OD 12 MARCA 1999 POLSKA NALEŻY DO PAKTU POLNOCNOATLANTYCKIEGO NATO

-OD 1 MAJA 2004 POLSKA STALA SIĘ CZLONKIEM UNII EUROPEJSKIEJ

Euroregiony-tereny znajdujące się w strefie przygranicznej tzn obejmuja swym zasiegiem. W Polsce one dominuja (najwięcej jest ich na granicy polsko-niemieckiej.

EUROREGIONY POLSKI;

POMERANIA

-PROEUROPA VIADVINA

-SPREWA-NYSA-BOBR

-NYSA (POLSKO-CZESKO-NIEMIECKA)

-GLANCEZIS(POLSKO-CZESKA)

-PRADNIAD (POLSKO-CZESKA)

-SILESIA

-SLASK CIESZYNSKI(CZESKO-SLOWACKO-POLSKA)

-TATRY

-KARPATY(CZESKO-WEGIERSKO0POLSKA) RUMUNIA I UKRAINA SA OBSERWATORAMI

-BUG(UKRAINSKO-BIALORUSKO-POLSKA CZESCIOWO BIALORUS)

-NIEMEN(NA PLN LITEWSKO-BIALORUSKA-OBWOD KALINGRADZKI)

-BALTYK (NA PLN 1998 NAJMLODSZY I ZA NRAZEM NAJWIEKSZY WYSPA BARKHOLM, OBDOW KALINGRADZKI I CZESC POLSKI)

-BASILIENSIS (POWSTAL WZDLUZ RZEKI REN;NIEMCY, FRANCJA, SZWAJCARIA. POWSTAL JAKO PIERWSZY W 1960 PONIEWAŻ BYŁ TO OBSZAR ZANIECZYSZCZONY, ALE TERAZ JEST BARDZO ZADBANY. WSPOLNY PROGRAM OCHRONY SRODOWISKA. NAZWANO TENN EUROREGION ZLOTYM TROJKATEM)

Głównym celem zakladania euroregionow jest

-zagospodarowanie terenow przygranicznych

-prowadzenie wspolnych prac w zakresie ochrony środowiska

-prowadzenie wspolnych inwestycji

-tworzenie wspolnej infrastruktury

-tworzenie pracy dla mieszkańców obydwu stron granicy

-organizowanie imprez

-nilety kulturalne umożliwiały uczestnictwo

-lepsze poznanie się, integracja panstw

-turystyka tez odgrywala bardzo wazna role

Kierunki działalności krajoznawczej

1)Zdobywanie i gromadzenie wiedzy krajoznawczej

-obserwacja wlasna

-slowo pisane:

*prasa i czasopisma

*foldery i katalogi

*wydawnictwa naukowe i popularnonaukowe

*wydawnictwa kartograficzne

*dokumenty i archiwalia

-Obraz

_zbiory

_Slowo zywe

_zapisy

2)popularyzowanie idei wiedzy krajoznawczej poprzez:

-udzial w przedsięwzięciach turystycznych

-publikatory

-wydawnictwa:

*techniki foto-film

*konkursy i turnieje

*kadra turystyczna

*wystroj lokali

*informatyka

3)Przekazywanie tresi krajoznawczych w roznych rodzajach turystyki:

-masowej, alternatywnej

-aktywnej, kwalifikowanej, ekstremalnej

4)regionalizacja krajoznawcza

5)Krajoznawstwo a badania naukowe

KRAJOZNASTWO W PROGRAMACH SZKOLNYCH

*Szkola podstawowa:

-poznanie najbliższego środowiska i specyfiki wlasnego regionu

-rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami kulturowymi wspólnoty lokalnej

-utrwalenie postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury regionalnej

*Gimnazjum:

-rozwijanie wiedzy o kulturze wlasnego regionu i jej związkach z kultura narodowa

-nawiazaywanie kontaktu ze środowiskiem lokalnym w celu wytworzenia bliskich wiezi

-ugruntowanie poznania tożsamości narodowej poprzez rozwoj tożsamości regionalnej

-rozwijanie wiedzy o historii regiou w powiazaniu z tradycjami wlasnej wiedzy

*Liceum:

--poznanie wlasnego regionu w tym dziedzictwa kulturowego jako czesci polski i eurioopy

-poglebienie wiezi ze swoim srodowiskie, regionem, krajem

-ksztaltowanie tozsamoci regionalnej w kontekście wartości narodowych i europejskich

-przygotowanie do dojzalego zycia w kulturze europejskiej

ATRAKCYJNOSC TURYSTYCZNA

Atrakcyjność turystyczna- to zespol czynnikow wpływających na rozwoj ruchu turystycznego na danym terenie

-O stopniu atrakcyjności turystycznej danego terenu decyduja fazy czynniki:

-walory turystyczne:sa to specyficzne cechy i elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności czliweka, które sa przedmiotem zainteresowania turystow.

-dostepnosc komunikacyjna- jest to możliwość dojazdu do cely podrozy aalbo inaczej -istniejaca siec p[Olaczek komunikacyjnych zewnętrznych (kolejnowych itd.) miedzy terenem emisji i recepcji turystow, a także możliwość poruszania się po terenie docelowym

-baza materialna turystyki-jest to zespol obiektow i urządzeń stanowiących wyposażenie określonego terenu, umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego.

WALORY TURYSTYCZNE MOŻNA PODZIELIC ZE WZGLĘDU NA SPELNIONE FUNKCJE(MOTYWY RUCHU TURYSTYCZNEGO):

-walory wypoczynkowe-stanowia one podstawe rozwoju funkcji wypoczynkowych pozostaje z scislej zaleznosi od warunkow środowiska geograficznego i sluza regenr4acji sil fizycznych i psychicznych

-walory specjalistyczne; wiaza się one z cechami elementow środowiska przyrodniczego umożliwiając uprawianie roznych form turystyki kwalifikowanej oraz innych wyspecjalizowanych rodzajow turystyki (np. myysliwska, wedkarska, uzdrowiskowa) wiaza się one również z cechami elementow środowiska przyrodniczego.

-walory krajoznawcze: wiaza się także z cechami środowiska naturalnego oraz z efektami działalności człowieka, a skldaja się na nie osobliwości przyrody, walory dobr kultury i tradycyjne kultury ludowej, pamietaki histori oraz współczesne osiągnięcia cywilizacyjne i kulturalne w zakresie kultury materialnej, ustrojowej i społecznej.

*Środowisko przyrodniczw (naturalne) to zewnetrzna powloka ziemi, która tworza; atmosfera, gleby, hydrosfera, szata roslinna i swiat zwierzat (biosfera). Wystaepuje na niewielkich obszarach ziemi. Stopien przekształcenia przez człowieka nie przekracza 10% całości tego środowiska. Sa to np. trudno dostępne partie gor, pustynie, wielkie kompleksy lesne, tereny bagienne, nieprzystępne koryta rzeczne.

*Środowisko geograficzne-to zewnetrzna powloka ziemi, o warunkach znacznie przekstalczonych w skutek integracji człowieka. Zmiany te nie mogą Stanowic wiecej niż 50% przestrzeni okrslonego obszaru. Charakter przemian uzależniony jest od warunkow geograficznych, ukształtowania powierzchni, przebiegu zjawisk atmosferycznych, rodzaju gleb, wod oraz swiata ogranicznego. Istota cecha tego środowiska jest zdolność do samoregulacji i samorealizacji. Jest to możliwe gdy poszczególne komponenty środowiska znajduja się w ciągłym ruchu i w procesie przeobrażeń środowiskiem geograficznym sa np. pola uprawne, pastwiska, zagospodarowane lasy.

*Środowisko antropogeniczne (sztuczne) jest przksztalcone przez człowieka srodkowsikiem geograficznym w stopniu daleko zaawansowanym (ponad 50% przestrzeni). Dominuja w nim elementy wprowadzone przez człowieka np. miasto.

*krajobraz jest to zewnętrzny wyglad powierzchni ziemi bedacy wynikiem wzajemnego oddziaływania na siebie elementow endogenicznych- zewnętrznych w egzogenicznych- wewnętrznych (przyrodniczych i antropogenicznych).

*Krajobraz pierwotny-jest on wynikiem działalności przyrodniczych bez udzialu człowieka.

*Krajobraz naturalny- jest pierwszym etapem przekształcania krajobrazu przez człowieka. Działalność ludzka w tym tempie…, nierozerwalnie wiaze się z charakterem i zasobem środowiska, sa to proste formy rolnictwa i pasterstwa.

*Krajobraz kulturowy jest to typ krajobrazu o trwałych zmianach wprowadzonych przez człowieka sa dwie zasadnicze zmiany:

a)krajobraz kulturowy harmonijny- sposób uzytkowania środowiska naturalnego jest dostosowany do jego charakteru i zgdony z prawami przyrody.

b)krajobraz kulturowy zdegradowany występują wówczas gdy człowiek prowadzi do zaburzenia naturalnej równowagi biologicznej wywołując trwale progresywne zmiany.

*Chłonność turystyczna- maturalna odporność środowiska degradacja spowodowanej przez turystow.

Maksymalna chłonność turystyczna wyznacza maksymalna liczbe osobo jaka może równocześnie przebywac na danym terenie, w określonym czasie, nie powodując trwałych uszkodzen w środowisku. Liczna jest ona dla poszczególnych form ruchu turystycznego oddzielnie. Wielkość ta gwarantuje powrot zmienionego środowiska przyrodniczego do stanu wyjściowego. Czynniki warunkujące chłonność turystyczna- rodzaj szaty roślinnej, podloza i klimatu, deniwelacje oraz ukształtowanie terenu.

*Pojemność turystyczna jest to maksymalna liczba uczestnikow ruchu turystycznego mogaca równocześnie korzystac z poszczególnych urządzeń bez przyczyniania się do zmniejszenia zakresu i poziomu podazy usług turystycznych oraz dezorganizacji zycia społeczno-gospodarczwgo i spadku jakości srodkowiska przyrodniczego.

*Dobra turystyczne powstaly w wyniku procesow przyrodniczych, historycznych i współczesnej działalności człowieka. Ze względu na swój charakter ciesza się zainteresowaniem turystyow. Dziela się na podsatowoe i komplementarne t.j infrastruktura turystyczna. *POJEMNOSC TURYSTYCZNA OBSZAROW WYPOCZYNKOWYCH W POLSCE.

RODZAJ OBSZAROW	POJEMNOSC SREDNIA
	LATO	ZIMA
MADMORSKIE	423,5	38,8
POJEZIERZE	327,5	8,5
NIZINNE	327,5	81
Wyżynne	1394,5	918,5
GORSKIE	4775,5	1066,8
RAZEM:

Inwentaryzacja- z jeżyła ;acinskiego ustalane za pomoca spisu naturalnie rzeczywistego stanu, np. określonych przedmiotow na danym terenie.

*Inwentaryzacja krajoznawcza- jest spisaniem i opisaniem oraz zarejestrowaniem aktualnego stanu obiektow i walorow krajoznawczych

Przedmiotem inwentaryzacji krajoznawczej sa obiekty i walory krajoznawcze. Obiektami krajoznawczymi sa przedmioty nieruchome interesujące ze względu na swoje wartości historyczne, religijne, naukowe, artystyczne, kulturalne i gospodarcze.

*KOLEJNOSC ELEMENTOW OPISU POWINNA BYĆ NASTEPUJACA:

-rodzaj, typ, nazwa, polozenie geograficzne, rozwoj historyczny,

-charakterystyka zewnetrzna i wewnetrzna, wymiary, opis, bryly, stan zachowania,

-zwiazane z obiektami (walorami) wydarzenia dziejowe, ludzie legendy, zwyczaje, imprezy, folklor, odbicie w sztuce lub literaturze,

-udostapnienie i zagospodarowanie turystyczne,

Karta inwentaryzacyjna zawiera symbol w postaci ulamka nad kreska znajduje się klasyfikacja topograficzna, pod kreska wielocyfrowa klasyfikacja rzeczowa.

Klasyfikacja topograficzna sluzy do określania położenia obiektu lub waloru krajoznawczego. Symbol klasyfikacji topograficznej sklada się z dwoch lub trzecg członów cyfrowych oraz czlonu taktowego (województwa, powiat, gminy)

*INWENTARYZACJA ODBYWA SIĘ W NASTEPUJACEJ KOLEJNOSCI:

-srodowisko przyrodnicze obiekty związane z budowa geologiczna, krajobraz, punkty widokowe, parki narodowe, rezerwaty przyrody itp.

-obiekty archeologiczne grodziska, pozostałościach prehistorycznych, rezerwaty archeologiczne, stare cmentarzyska

-zabytki urbanistyki i architektury budynki mieszkalne, palace, zalodzenie miejskie, obiekty użyteczności publicznej, obiekty obronne i malej architektury (np. fontanny)

-upamietnione miejsca historyczne

-muzea, archiwa i zbiory muzea i zbiory (parki etnograficzne) izby regionalne itp.

-obiekty współczesne powstale po 1945r obiekty użyteczności publicznej (naukowe, sportowe) budynki mieszkalne, budownictwo przemysłowe.

Pozostala dokumentacja obejmuje; dokumentacje biograficzna, mapy.

KLIMAT

Masy powietrza kontynentalne-polarne kontynentalne

Niż na zachodzie w iele mniej opadow.

Z nad nizu atlantyckiego dociera do nas powietrze polarno-morskie- dociera przez caly rok. Latem pwodouje deszcza, malo dni słonecznych. Zima sporo deszczu, zacznie cieplejsza zima nie na wschodzie polski.

Wystepuje roznica temperatur miedzy wschodem i zachodem oko 5 stopni.

Masy powietrza zwrotnikowego, morskiego, przejściowego docieraja z nad wyzu azurskiego. Lato duszne wilgotne.

Powietrze zwrotnikowo kontynentalne z nad wyzu Bałkańskiego i Azji mniejszej. Zlota polska jesien.

Gory zupełnie inny klimat niż wyżynne i nizinne tereny. Cechy klimatu gorskiego:

-ziemnny,

-bardzo dluga zima,

-krotkie lato,

-temperatura maleje wraz z wysokością o 0,6 stopnia,

-powietrze jest wilgotniejsze temperatura zmienia się wolno.

Inwersja temperatury- nizsze temperatury na dole niż na gorze.

Wiatr halny- od wyzu do nizu, wraz z wysokością zmniejsza się temperatura i wilgotność powietrza rosnie.

Halny porywisty, cieply, fatalne samopoczucie. Ta para powietrza zostaje zamieniona w deszcz a do polski dociera suche powietrze (temperatura szybko rosnie).

Dolinne wiatry wraz z wysokością suma opadow rosnie.

Inwersja opadowa- w gorach wiecej opadow niż na nizinach.

Chmury deszczowe sa na niskich wysokościach, jak je miniemy to jest ladna pogoda.

Opady 1700-1800 mm(wilgotność w gorach)

W Polsce opady ok. 600mm.

Zacisze opadowe w centrum kraju sa to masy zatrzymujące opady z polnocy.

KRAJOBRAZ

Granica pojezierzy- zlodowacenie

Glacjany-zlodowacenie.

Staroglacjalny-nizinny Mlodoglacjalny-wyzynny.

Sudety-mlode gory.

*Region nadmorski

Nizina szczecinska, pobrzeże koszalińskie, golanskie, zulay itd.

Liczy prawie 800km długości.

Ni ma śladów zlodowacenia, ponieważ krajobraz polodowcowy nie ma charakteru trwałego.

Krajobraz nadmorski zostal uformowany przez; wiatr, morze, rzeki.

Zatoka gdanska zostala wywiercona przez martwy lodowiec (w nim były kamienie).

*Główne typy wybrzeży:

-wyrowanen przez przybrzeżne pedy morskie, sa tam jeziora przybrzeżne.

-klifowe platformy abrazyjne(niszczone wybrzeże przez fale morskie)np. na wybrzeżu słowińskim, jastrzebia gora.

-deltowe tworzone przez rzeke wisle; powstaje gdy rzeka plunie wolno i niesie material który ksztaltuje to wybrzeże.

Jezioro draźno zarastające jezioro- głębokość niecaly metr.

Zulawy krajobraz całkowicie zmienny przez człowieka. Dzisiaj jest to teren rolniczy(systemy melioracyjne tworzone przez holendrow)

Karwinskie blota (system melioracyjny stworzony przez niemcow)

Strefa nadmorska wydmy paraboliczne (pozarastane roślinnością sucholubna)plaze piaszczyste.

Pojezierze mazurskie np. myśliborskie, drawskie, bory tucholskie, chełmińskie, dobrzyńskie, ełckie itd.

Pojezierze suwalskie związane jest z pojezierzem litewskim a nie mazurskim.

-jeziora rynnowe (głębokie) np. rynskie, Wigry, hancza, jeziorka itd.. Sa to jeziora znacznie głębsze niż morenowe.

-jeziora morenowe postrzepiona linia brzegowa, najczęściej zarastaja.

-wzgorza morenowe Wierzyca (najwyższy punkt na pojezierzu)

Pola sundrowe piaszczyste, porośnięte borami sosnowymi.

Nizinne dobrze zalesione, dominuja sosny

Wyżynne?

Wyzyna lubelska-roztocze. Teren pofalowany, turystyka narciarska biegowa. Zamość.

Gory siwetokrzyskie wyzyna kielecko- sandomierska. Bardzo stare gory zniszczone.

Goloboze runowisko składne powstale w epoce polodowcowej- strefa peryglacjalna a także powstaly w niej lessowe.

Wietrzenie mrozowe (rozsadzanie skal przez wode gry temperatura jest rowna 0 lub poniez 0 stopni)inwersja rzezba.

Kaptaz rzeczny w wyniku erozji asteornej rzezk(rzeki łączyły się)

Wyzyna krakowsko czestochowska skaly wapiennie dolomity.

Zjawiska kwasowe; jaskinia tokietka, maszyna herkulesa.

Wyzyna slaska wykorzystano gospodarczo.

Sudety kazde pasmo gorskie wyglada inaczej. Zostaly one odmlodzone; wyniesione do gory. Popeklay poprzez faldowanie herynskie- gory stolowe, gory izerskie i Karkonosze.

Batolit herynski- najwyzsza czesc tatr przysla podcza faldowania herynskiego.

Faldowanie alpejskie.

Cale podhale zostalo zbudowane z fliszu(etap powstawania gor)

Flisz skala pochodzenia morskiego, warstwa budowy gruba i drobno ziarnistej.

Karpaty-kotlina sandomierska, oswiencinska

*TATRY Rysy 2499 Mieguszeowiecki Szczyt 2438

*Beskid Żywiecki-Babia gora 1723

*Bieszczady- Tarnica 1346

*Gorce-Turbacz 1310

*Beskid Sadecki- Radziejowo 1262

*Beskid wyspowy - Mogielnica 1170

*Beskid makowy- Jalowiec 1100

*Pieniny- Wysoka 1050

*Beskid niski-Lackowa 997

Beskid Maly- Czup 993

SUDETY:

*Karkonosze-Sniezka 1602

*Masyw Sniezki-Snieznik 1425

*Gory Izerskie- Wysoka Kopa 1126

*Gory Zlote-Brasek 1124

*Gory Bialskie- Rudowiec 1106

Gory Grlickie- Orlica 1084

*Gory Sowie- Wielka Sowa 1015

*Gory Bystryckie- Jagodna 997

*Gory Janowskie- Sklanik 945

*Gory Stolowe

*Stolowe- Strzelinie Wielki 919

*Gory Wałbrzyskie- Chelmiec

*Gory Oporowskie- Biskupia Kopa 889

*Gory Kaczowskie- Skopiec 554

*Gory Bardzkie- Klodzka Gora 765

SWIETOKRZYSKIE:

*Lyse Gory- Lysica 612

*Pasmo Jeleniewskie- Szczytnik 554

NAJWIEKSZE JEZIORA W POLSCE:

Śniardwy 113,8km2

Lebsko 71,4km2

Mamry 104,4 km2

Dabie 56 km2

SZTUCZNE ZBIORNIKI WODNE SPELNIAJACE RÓWNIEŻ FUNKCJE REKREACYJNE:

-Solinski na Sanie,

-Czorsztynski na Dunajcu,

--Goczalkowski na Wisle,

-Oknuchowski na Nysie Klodziej,

-Trwawski na Malej Radzwi,

-Zegrzynski na Narwii,

-Jeziorsko na Wisle,

-Roznowsi na Dunajcu,

-Nysa na Nysie Kłodzkiej,

-Zywiecki na Sole.

-Koronowski na Brdzie- Bardzo wazny zbiornik,

-Sulejowski na Pilicy.

WAZNIEJSZE PUSZCZE W POLSCE:

-Wkrzanska,

-Drawska,

-Bydgoska,

-Romincka,

-Krzyszynska,

-Kanpinowska,

-Bory Stobrawskie,

-Bukowa,

-Notecka.

*Najwięcej gleb brunatnych jest na południu. Dominuje sosna (80%) gleby malo urozmaiconej. Nie jest typowym dla naszego obszaru.

Powinno być duzo gradow (drzew liściastych) zostaly powyrzynane aby można było rozwijac rolnictwo na glebach brunatnych.

-Grady: grab i dab (najczestsze)

-Las buczyny; buk

-Iglaste lasy; sosna, swierk, modrzew oraz jodla- BORY.

-Łęgi:wierzba, topola, jesion,

-Olsy; gleby torfowe; jesion, olsza czarna.

UKLAD PIETROWY W GORACH:

-najnizej-lasy jodlowo-bukowe, pola uprawn,

-lasy świerkowe,

-kosowka- karlowata sosna,

-hale,

-laki gorskie,

-turnie- najwyżej.

Rośliny reliktowe- świadectwo przeszłości np., w tatrach-ostrozka.

Endemity- np. modrzew.

PARKI NARODOWE:

-Jako pierwszy w Polsce w 1930r powstal Białowieski Park Narodowy.

-Stutuk Wislicki.

-Jagiello wprowadzil ochrone;asu, konika polskiego, losi, turow.

-Od XVI w zub jest chroniony. Glownie w Polsce i na Kaukazie. Wystepowanie Puszcza Bialowieska, nad Biebrza, Bieszczady, Wyspa Wolin, w okolicach Pszczyny.

PIERWSZY PARK NARODOWY NA SWIECIE POWSTAL W 1872R-YELOSTONE.

-W Polsce sa 23 Parki Narodowe (1% powierzchni całego kraju)

-Wyznaczone sa na podstawie ustawy. Przepis zostal zmodyfikowany w 2004r.

-Powierzchnia minimalna wynosi 10km2.

-Najmniejszy jest Narodowy Park Ojcowski, a największy Biebrzański.

-Najmlodszy park narodowy-Park Ujscia Wart.

CELE FUNKCJONALNE PARKOW NARODOWYCH;

-ochrona przyrody- utrzymanie określonego ekosystemu,

-utrzymanie bioróżnorodności,

-cele natury naukowej,

-cel turystyczny (turystyka krajoznawcza),

-funkcja kulturowo- historyczna.

-Ochrona bierna- bez udzialu czliweka, pozostawienie przyrody samej sobie.

-Ochrona czynna-z udzialem człowieka.

23 PARKI NARODOWE:

-Wolinski,

-Slowinski,

-Wigierski,

-Tucholski,

-Mazurski,

-Drawienski,

-Biebrzanski,

-Narwianski,

-Bialowieski,

-Kampinowski,

-Wielkopolski,

-Ujecia Warty,

-Poleski,

-Roztoczanski,

-Swietokrzyski,

-Babiogorski,

-Tatrzanski,

-Pieninski,

-Karkonowski,

-Ojcowski,

-Bieszczadzki,

-Gor Stolowych,

-Bory Tucholskie.

ATRAKCYJNOSC PRZYRODNICZA:

Formu atrakcyjności przyrodniczej	Nazwa praku narodowego
Formy krajobrazowe przez lądolód; jeziora morenowe, wytopiskowe i rynnowe, pola sandowe, komy, ozy, drumliny, wzniesienia morenowe, pradoliny.	Bory tucholskie, drawieński, wigierski, wielkopolski, ujscia warty
Formy krajobrazowe wytworzone przez lodowiec gorski; doliny ukształtowane, jeziora morenowe, karowe, piargi, doliny zawieszone, jeziora oligotroficzne, mutony	Tatrzański, karkonoski, babiogórski.
Formy epiczne; wydmy paraboliczne	Kampinoski, woliński, słowiński
Naturalne kompleksy bagienne	Narwiański, słowiński
Kompleks torfowisk wysokich i niskich	Biebrzasnki, poleski, kampinoski, słowiński.
Formy kwasowe; jaskinie, pola, ponary, wywierzyska, ostance	Tatrzański, ojcowski, pieniński.
Drzewostan pierwotny	Białowieski, bieszczadzki, magurski, gerozanski, świętokrzyski (puszcza jodlowa.
Roślinność stepowa	Roztoczański
Piętrowy układ roślin	Tatrzański, biebrzański (losie), ujscie warty (plactwo blotne), białowieski (zubry), bieszczadzki (wilki), poleski (zolw blotny)
Budowa plytowa gor	Gory stolowe
Stare gory, silnie zdewastowane(kaptuz rzeczny, inwersja rzezby)
Wapienne pasmo skalowe	Pieniski

PARKI KRAJOBRAZOWE;

-Jest ich 120 (7%powierzchni Polski)

NIEKTÓRE PARKI KRAJOBRAZOWE:

Region	Nazwa parku
Woj. Dolnośląskie	Ksiazanski, rudawski, doliny Bobru, karkonoski, stolowogorski.
Woj. Kujawsko- pomorskie	Brodnciki, chełmiński, nadwiślański
Woj. Lubelskie	Lagowski, kraesinski
Woj. Małopolskie	Tenczynki, ojcowski, paproszki
Woj. Mazowieckie	Kozielski, mazowiecki, nadbuczanski
Woj. Podlaskie	Suwalski, narwiański, podlaski.

REZERWATY BIOSFERY W POLSCE WPISANE NA LISTE UNESCO:

-rezerwat biosfery „babia gora” babiogórski park narodowy,

-rezerwat biosfery „bialowieza” białowieski park narodowy,

-rezerwat biosfery „jeziora Łuknajno” rezerwat przyrody jezioro Łuknajno,

-slowinski park narodowy,

-miedzynarodowy rezerwat biosfery „Karpaty wschodnie”(polsko- slowackie- ukraińskie),

-bieszczadzki park narodowy (polska),

-cisniansko- wetlinski park krajobrazowy,

-park krajobrazowy doliny Sanu,

-park narodowy poloniny wraz ze strefa otulinowa (slowacja),

-uzanski przyrodniczy park narodowy (Ukraina),

-nadsanski regionalny park narodowy,

-rezerwat biosfery „puszcza kampinoska” kampinoski park narodowy,

-rezerwat biosfery tatry polsko-slowacki tatrzański park narodowy,

-rezerwat biosfery „Karkonosze” karkonoski park narodowy,

-rezerwat biosfery „Polesie zachodnie” poleski park narodowy.

PARKI ZABYTKOWE:

-romantyczny; arkadia(woj. Lodzkie),

-palacowy; Białystok (woj. Podlaskie),

-oliwski; Gdańsk (woj. Pomorskie),

-zamkowy; kornik (woj. Wielkopolskie),

-palacowy; nieborow (woj. Lodzkie) i Pszczyna (woj. Slaskie),

-lazienkowski; warszawa,

-wilanowski; warszawa,

-szczytnicki; Wrocław (woj. Dolnośląskie),

-przy dworku; zelazowa wola (woj. Mazowieckie).

UZDROWISKA:

-Warunki:

-krajobraz,

-lecznice właściwości klimatu,

-zasoby kopalne (borowina),

-polozenie nad morzem,

-wody mineralne,

-odpowiednia infrastruktua zwiazana z lecznictwem.

*Pierwsze uzdrowisko w Polsce- Ladek Zdroj ( kilka wieków temu).

Świnoujście- rozwoj w okresie międzywojennym.

-Rozwoj komunikacji.

Po II wojnie swiatowej uzdrowiska zostaly upaństwowione.

Egalitaryzm- wszyscy mieli rowny dostep do uzdrowisk.

Pobyt dzieci był dłuższy niż dorosłych, ponieważ dzieci potrzebuja dłuższego okresu adaptacji.

*Kryzys ekonomiczny uzdrowisk-1989r.

*Teraz uzdrowiska bardzo dobrze się rozwijaja zwłaszcza w zachodniej Polsce, w których koszystaja obcokrajowcy.

Dzisiaj oprocz ofert rehabilitacyjnych i uzdrowiskowych taze jest proponowana oferta upiekszajaca. Dzisiaj uzdrowiska pelnia tez funkcje turystyczna- ale to nie jest dobre ponieważ staje się….

-STREFA A- SCISLE CENTRUM GDZIE SA OBIEKTY LECZNICZE I PARKI GDZIE MIESZKAJA KURACJUSZE,

-STREFA B- MIESZKAJA W NIEJ RODOWICI MIESZKANCY MIESCOWOSCI UZDROWISKOWEJ,

-STREFA C- OTULINA DLA STREFY A I B.

TYPY UZDROWISK;

-zdrojowski (zasoby wod mineralnych),

-klimatyczny (bioklimat),

-nadmorski.

*rozmieszczenie (maja określony charakter):

-na terenach nadmorskich,

-gory,

-wal srodkowo(kujawsko)- pomorski- po przekatnej oddziela plyte prekambryjska od paleozoicznej; wal ten powstal na pograniczy tych dwoch plyt; powstal przez morze. Sklay osadowoe zostaly wyparte do gory (zloza soli). Utworzyly się diapiry (slupy soli) i dlatego wzdłuż walu sa solanki.

Poklady na obszarze kuja- Ciechocinek itd.

Bochnia i Wieliczka- kopalnie soli.

Funkcje zakładów leczniczych. Powstaly u podnuza Karpat.

UZDROWISKA WEDLUG WOJEWODZTW:

-Dolnoslaskie: Cieplice Zdroj, Czerniawa Zdroj, Dlugpoloe Zdroj, Polanka Zdroj, Przerzeczyn Zdroj, Szczawno zdroj, swiardkow zdroj.

-kujawsko-pomorskie: Ciechocinek, Inowrocław, Wieniec Zdroj,

-Lubelskie; Nałęczów,

-Malopolskie: Krynica Gorska, Muszyna, Rabka Zdroj, Wysowa, Szczawnica Zdroj, Wapienne, Zegiesto Zdroj,

-Podkarpackie; Moryniec Zdroj, Iwonica Zdroj, Polańczyk Zdroj, Rymanow Zdroj,

-Podlaskie; Augustow,

-Pomorskie; Sopot, Ustka,

-Slaskie; Ustron,

-Warminsko -mazurskie; Godlop,

-Zachodnio- Pomorskie; Kamien pomorski, Kołobrzeg, Polczyn Zdroj, Świnoujście,

*WODY LECZNICZE;

- chlorkowoe-sodowe; busko zdroj, ciechocine, dzwinowek, goczalkowcie zdroj, jaworze slaskie, kamien pomorski, Kołobrzeg, Konstancin- jeziorna, Międzywodzie, polczyn zdroj, rymanow, swionujscie, ustka, ustron.

-szczawy- wodorowoweglowe; czerniawa, zdroj, Duszniki zdroj, jedlina zdroj, kroscienko, krynica gorska, Kudowa zdroj, lomnica zdroj, Muszyna, piwniarna, Polanica zdroj, szczawa, szczawnina, swierdkow zdroj, Tylicz(malopolska).

-siarkowe i siarkowo- radoczynne; przyrzeczyn, zdroj, Horyniec.

-termalno fluorkowe- ceplice- cieplice slaskie,

-zelaziste

; Nałęczów.

-termalne chlorkowoe- sodowe; Konstancin jeziorna, kotun kolo szydliwa, lagow, trzelnica, gzaszewo wielkopolskie.

-termalne, radoczynne, siarkowoe- fluorkowe; ladek zdroj.

SCHORZENIA LECZONE W UZDROWISKACH:

-choroby goscowe; busko zdroj, Inowrocław, ladek zdroj, polczyn,

-choroby układu krazenia: Ciechocinek, cieplice, inowrocalw, jestrzebia zdroj, ladek zdroj, polczyn zdroj, Solec zdroj, Świeradów zdroj,

-cukrzyca;krynica morska,

-przemiana materii- zaburzenia czynności tarczycy; Rabka,

-choroby układu nerwowego; cieplica, jastrzebia zdroj, polczyn zdroj,

-cukrzyca; krynica morska.

Inne choroby leczone w polskich uzdrowiskach; alergicy, pylica, choroby kobiece, choroby skory, zawodowe, choroby układu trawienia.

DO KLIMATU:

Długość trwania por roku (liczba dni)

Pora roku	Wschod kraju	Zachod kraju
Przedwiośnie	20	40
Wiosna	50	65
Lato	100	80
Jesien	45	70
Przedzimie	30	35
Zima	115	70

Długość optymalnego okresu korzystnia:

Sezon		Region	Liczba dni
2 walorow krajoznawczych środowiska przyrodniczego
Lato		Zachodni wschodni	140-150 130-140
Zima		Zachodni wschodni gory	30-40 70-80 90-200
Z kapieli wodnych
	Zachodni Wschodni		50-60 50 i mniej
2 turystyki narciarskiej
		Zachodni Wschodni	30 i mniej 50-60
		Sudety Karpaty	40-80 70-120
2 narciarstwa zjazdowego
		Zachodni wschodi gory	10-20 20-40 40-100
2 lyzwiarstwa i bojerow
		Zachodni wschodni	10-20 60-80

POLSKIE SPOLECZENSTWO:

38mln= społeczeństwo polskie.

*W miastach mieszka (wskaźnik urbanizacji) 61,8%.

*35 mln przed wojna a po wojnie 23-44.

*Jak ludzie zgineli ( i jaka liczba);

-zmienione zostaly granice i przesiedlona zostala ludność,

-na ziemiach polskich zginęło 6mln osob- cywilow,

- w obozach koncentracyjnych Ginelu 3 mln,

-pozostale osoby zostaly wywiezione na daleki wschod (przede wszystkim wywieziono polakow z zaboru rosyjskiego) do Kazachstanu itd. _Utracilismy ok. 12mln.

*Po II wojnie swiatowej bilans emigracyjny był ujemny (ponieważ większość osob wyjechalo).

OKRESY EMIGRACJI:

-czasy komunistyczne,

-zaraz po wojnie przesiedlenia (18mnl osob zmienilo miejsce zamieszkania),

-1948-1949 ludnosc zydowska wyemigrowala, ponieważ 14 maja 1948r powstalo panstwo żydowskie,

-1956 r- odwilż, czesc osob powróciła do swojego raju (ludność zydowska),

-Represja na Zydach; Kielce, Radzilowo, Jedwabno.

-lata 70 (koniec lat 70)ucieczki elity najlepiej wykształconych ludzi.

Wujezdzano w ramach wycieczek i już nie wracali. Polacy mieli wtedy status uchodźców (status uchodzcy polegal na tym, ze Polacy mieszkali w obozach dla uchodźców starano się żeby Polacy zyli w rozproszeniu). Można było bardzo szybko wyjeżdżać przede wszystkim lekarze i geolodzy. Wyjezdzali do Szwecji, Niemiec, Australii, Stanow Zjednoczonych itd.

*Osoby majace status uchodźców maja prawo do opieki przez urząd najwyższy komisarza do spra uchodźców (UBKOL)

- po stanie wojennym kolejne emigracje.

-Teraz narodowości było ZSRR, wietnamow itd.

Jesteśmy obecnie krajem jednonarodowościowym tylko 4% to pozostale narodowości.

*Mniejszość narodowa- to podgrupa w obrebie danego narodu o codziennych cechach demograficznych lub społeczno- politycznych.

-Wyroznia ja wspolne pochodzenie, przeszłość etniczna i dzieje historyczne- często jezyk, religia, obyczaje.

-Mniejszosc narodowa miala lub ciagle posiada suwerenne panstwo. W Polsce sa to glownie; Rosjanie, Czesi, Słowacy, Niemcy, Litwini, Zydzi, Ormianie, Bilorusini, Azerowie, Wietnamczycy.

Mniejszość etniczna- jest to zbiorowość, która cechuje wspolne pochodzenie, daleko zaawansowana autonomia i odrębność kulturowa. Jednoczesnie zbiorowość ta nigdy nie osignela statusu społeczeństwa polityczno- obywatelskiego, nigdy nie, miala wlasnego, suwerennego panstwa. Do mniejszości w Polsce naleza m.in.:Romowie, Lemkowie, Tatarzy, Karaibowie.

Mniejszość jezykowa-kaszubi (jezyk regionalny)

NARODOWOSC- jest to subiektywna. Deklarowana indywidualnie cecha każdego człowieka, wyrazajaca emocjonalne, kulturowy, genologiczny związek określonym narodoem.

*Mniejszość narodowa i etniczna- zgodnie z polska ustawa z 2008r przedstawiciele danej mniejszości narodowej musza zyc w kraju przynajmniej 100lat żeby miala ten status mniejszości narodowej lub etnicznej.

MNIEJSZOSC NARODOWA I TNICZNA:

MNIEJSZOSC	1931	1954	2002
UKRAINCY	5145	162	310(DO400)
BIALORUSINI	1996	148	48,7(DO 300)
LITWINI	200	9	5,8 (DO30)
ROSJANIE	140	17	6,1
KEMOKOWIE	6	100(W1991)3500W 1945	5.9(DO80)
NIEMCY	7811	300	1509
ZYDZI	3133	70	1,1(DO15)
CZESI I SLOWACY	1	25	2,8
ROMOWIE	DO 50	20	12,9 (DO 25)
TATARZY I KARAINI	5,5	3	9,5
GRECY I MACEDONCZYCY	1,5	5	0,0
Ormianie	5	1	1,1 (do 15)
Ślązacy	b.d	b.g	173,2
Kaszubi	B.D	B.D	5,1

DLACZEGO SA MNIEJSZOSCIA NARODOWA- POWODY PRZEMIESZCZANIA SIĘ:

-granice kraju zawsze pokrywaja się z terenami etnicznymi np. ludność litewska, bialoruska, ukrainska,

-Polska była przesuwana ze wschodu na zachod,

-Niektóre społeczeństwa były sprowadzone do polski np. przez Jana III Sobieskiego- Tatarzy,

-Od XIVw osiedlala się w Polsce ludność zydowska(osiedlaka się glownie w miasteczkach),

-W Polsce duzo osiedlilo się holendrow( nie tylko holendrow ale tez pln czesc belgii)

-W Polsce kiedys było duzo mniejszości narodowych, ale teraz jest ich malo- przez wysiedlenia. Panstwo jednonarodowościowe. W Polsce pozniej osiedlaly się inne grupy narodowościowe.

*3 Punkty procentowe wg GUS-u-dzisiaj mniejszości(W ATLASIE)

Litwini, Białorusini, Ludność ukrainska (razem z nimi zostali przesiedleni lemkowie) lemkowie, Słowacy, Niemcy( gorny slask, slask opolski), Kaszubi,

Słowacy, Gorale, Ślązacy.

*WYNZANIA RELIGIJNE- WIENI WYZNAWCY:

-Kosciol katolicki:

Rzymskokatolicki 34158305,

Greckokatolicki 53000,

Ormianski 5000,

Neounicki 195.

-Starokatolickie:

Mariawitow 25900,

Polskokatolicki 19137.

-Prawoslawne:

Autokefaliczny kościół prawosławny 506800,

Staroobrzędowców 440.

-Protestanckie:

Ewangelicko-Augsburskie 77500,

Zielonoświątkowy 20944,

Adwentystow Dnia Siódmego 9620,

Inne 37507.

-Pozostale:

Związek Wyznania Świadków Jechowy 127729,

Inne 9920.

MIASTA:

Obecnie w Polsce jest 889 miast.

-Miasto- definicja w każdym kraju jest inna.

Miasto- jednostka o zwartej budowie, duza gęstość zaludnienia 600-700/km2, zabudowa która fizjonomicznie przypomina miasto. Infrastruktura (siec energetyczna,kanalizacyjna itp.), liczaca przynajmniej 2000osob.

62% ludności z całości jest w miastach. (Polska).

Struktura zatrudnienia( nie mogą być związani z rolnictwem).

Miasto musi pelnic funkcje na rzecz otoczenia, np. związane z edukacja, ochrona zdrowia.

*Na podstawie decyzji Urzedu Miasta (oni przydzielaja prawa miasta).

Miasta- cechy:

-Warszawa- Najwieksza,

-Łódź- pod względem wielkości druga co do Warszawy

Potem

-Krakow,

-Wroclaw,

-Lublin,

-Katowice- najmniejsze.

Układ wielkościowy jest korzystny. To, ze nie ma przerostu miast stołecznego jest korzystne. Warszawa tylko dwukrotnie wieksza od innych.

Pierwsze miasto powstalo prawie 1211r -Złotoryja. Na „surowym korzeniu powstalo”.

Prawo Magdeburskie miasta powstale na tym prawie rozwijaja się najlepiej. Prawo to dawalo możliwość organizowania jarmarkow co tydzień.

INNE PRAWA:

*Prawo lubelskie- należące do Hansa.

-Ich rozwoj był związany z położeniem na szlaach kominikacyjnyc,

-zlotoryja (duze zloza srebra i zlota- wydobywanie),

-surowce i przemysl.

Warszawa największe miasto polski

Lodz krakow.

-Fukncje rozwoju miast- przemysłowe często zastepowane usługami:

-gdansk- ruch solidarnościowy, liczba mieszkańców roznie,

-lublin,

-bydgoszcz- srednio się rozwija,

-wroclwa- najlepiej się rozwija, ma silne powiazania z zachodem (Niemcy); stal się centrum nowych inwestycji.

-Aglomeracja- koncentracja miast funkcjonalnie powiazanych. Aglomeracja monocentryczna- Warszawa.

W Polsce przeważają aglomeracje monocentryczne- jedno duze miasto i kilka malych.

Aglomeracja policentryczna- konurbacja (Bydgoszcz, torun, trójmiasto; Gdańsk Gdynia , Sopot)

Histora powstania miast w Polsce siega 10wieku

Powstawaly osady ok. 20 km od siebie, mista powstawaly w wezlach komunikacyjnych czasem nad rzekami (gdzie było ja latwo pokonac)>

Cenne były wyspy, wzniesienia.

Z pierwszych miasteczek powstali pierwsze miasta „na surowym korzeniu”, a inne gdzie były jakies osady itp.

Z biegiem czasy miastom zaczeto nadawac Prawo Magdeburskie i na podstawie tych praw powstaly.

Pierwsze miasto Kaksz.

Pierwsze miasto, które dostalo prawo magdeburskie;

-1211r zlotoryja,

-1217r lwow.

Te miasta sa na szlaku komunikacyjnym, korzystano tu z pokładów zlota i srebra, rozwinęło się rzemiosło.

Kolejne miasta z prawami magdeburskimi krakow i torun.

Od 100r krakow stal się siedziba biskupow od 1040r stal się siedziba królów polskich, Krakow przezywal najazdy tatarow, szwedow, zabory, okupacje niemiecka.

Krakow był w malym stopniu zniszczony.

-Zamosc- to miasto, które zostalo zaprojektowane i budowa pilnowana przez Miranda (wloski architekt)>

Zamość był twierdza warowna i rezydencja Zamojskich położony na szlakach komunikacyjnyc, lasy, rolnictwo.

Powstala Tam Wyzsza Akademia ale istniała niezbyt dlugo. Po II wojnie swiatowej Zamoyscy stracili wszelkie prawa ale teraz znowu się siega do rodu Zamoyskich.

Dobrze rozwijal się okral Staropolski- eksploatowano tu rudy żelaza. Kielce- pierwsza szkola górniczo- hutnicza, przemysl.

XIX w rozwoj przemyslu; górnictwo, włókiennictwo; lodz, Żyrardów.

Kazde miasto w Polsce ma patrona, np. Zdunska Wola- sw. Maksymiliana Kolbe.

NAZWY MIAST:

-Wlasyslawowo- Władysław IV,

-Aleksandrow- Aleksander,

-Zawichast- zawijano koniom ogony,

-Legionowo- od legionow Piłsudskiego.

Na polnoc- Władysławowo,

Na zachod- Gdynia, Na wschod- Hrubieszow.

---