Automatyzm serca

Jest to charakterystyczna cecha serca, wyizolowane z ustroju może nadal wykonywać swoją rytmiczną pracę. Układ ten stanowi wyspecjalizowana tkanka rozmieszczona w postaci węzła zatokowo- przedsionkowego, węzła przedsionkowo- komorowego i pęczków przedsionkowo- komorowych. Typową cechą automatyzmu jest brak stałego potencjału spoczynkowego. W układzie automatyzmu natychmiast po zakończeniu repolaryzacji potencjał błonowy zaczyna przesuwać się w kierunku dodatnim. Po osiągnięciu przez potencjał błonowy wartości progowej następuje pobudzenie komórki. Węzeł zatokowo- przedsionkowy nazwany został ośrodkiem I rzędowym, ponieważ wytwarza największą częstotliwość impulsów (ok.70/min) i narzuca rytm pracy serca. Ośrodek II rzędowy stanowi węzeł przedsionkowo- komorowy. Ośrodek ten wytwarza bodźce w znacznie wolniejszym rytmie niż ośrodek I rzędowy (ok. 40/min). Pęczek przedsionkowo- komorowy jest ośrodkiem III rzędowym.

Za automatyzm serca jest odpowiedzialny układ bodźcowo-przewodzący serca, który znajduje się pomiędzy komórkami mięśnia sercowego. Jest on kontrolowany przez wyższe struktury mózgowe za pośrednictwem nerwu błędnego.

Fazy cyklu sercowego obserwuje się kolejno następujące po sobie rozkurcz przedsionków skurcz komór i rozkurcz całego serca, czyli pauza. W tej ostatniej fazie zastawki przedsionkowo-komorowe są zamknięte. W tej fazie krew przelewa się z dużych żył krążenia wielkiego i żył płucnych do przedsionków a z tych do komór. Pod koniec pauzy ciśnienie rozkurczowe w komorach i przedsionkach ulega niewielkiemu wzrostowi spowodowane wypełnieniem jam serca krwią żylną, czyli pod koniec pauzy zarówno przedsionki jak i komory są wypełnione krwią.

      Skurcz przedsionka prawego nieco wyprzedza skurcz przedsionka lewego, o 20 milisekund. Prowadzi on do przemieszczenia dodatkowej ilości krwi do komór, które są już prawie wypełnione krwią wlewającą się w czasie pauzy.

      Ciśnienie skurczowe w prawym przedsionku wynosi  3,5 - 6 mmHg,a w lewym 4,5 - 10 mmHg podobną wartość osiąga w tym czasie w komorach. Wzrost ciśnienia rozkurczowego w komorach w końcowej fazie pauzy tuż przed skurczem komór określa się jako końcowe ciśnienie rozkurczowe komór. Na tym poziomie ciśnienia rozkurczowego zaczyna się skurcz komór.

      Po skurczu przedsionków trwający około 0,1 sekund występuje skurcz komór. Po napełnianiu komór krwią fala skurczów obejmuje także mięśniówkę komór. W czasie narastania skurczu mięśni komór ciśnienie krwi wzrasta stopniowo i wtedy zamykają się zastawki przedsionkowo-komorowe a następnie, kiedy ciśnienie w komorach przewyższy ciśnienie w tętnicach otwierają się zastawki półksiężycowate tętnic, wówczas na szczycie skurczów komór następuje przepływ krwi z jam komór do tętnic. Po opróżnieniu komór na początku rozkurczu ciśnienie       w komorze spada i wówczas zamykają się zastawki tętnicze. Rozkurcz serca obejmujący prawie jednocześnie przedsionki i komory jest nieco dłuższy niż skurcz. Po skurczu następuje pauza, tak więc cykl pracy serca składa się z kolejnego skurczu przedsionków i komór i dalej    z kolejnego rozkurczu przedsionków i komór oraz pauzy.

      Suma przepompowanej krwi w ciągu minuty nosi nazwę pojemności minutowej serca, która jest iloczynem pojemności wyrzutowej    i częstości skurczów na minutę. Zatem praca wykonywana przez serce w ciągu 1 minuty nosi nazwę pojemności minutowej serca. Pojemność minutowa serca człowieka w stanie spoczynku wynosi średnio około 5,5 litra.

      Zapotrzebowanie na tlen waha się w granicach 250 mililitrów na minutę. Głównym czynnikiem zabezpieczającym pokrycie zapotrzebowania ustroju na tlen jest zmiana ilości dostarczanej krwi do tkanek.

      Do serca dochodzą włókna nerwowe układu autonomicznego - współczulnego i przywspółczulnego oraz włókna czuciowe. Włókna układu autonomicznego kończą się jako bezrdzenne włókna nerwowe w pobliżu i w węzłach zatokowo-przedsionkowym i przedsionkowo-komorowym wpływając na zwolnienie częstości skurczów serca (włókna przywspółczulne). Włókna nerwowe współczulne przyspieszają pracę serca. Kończą się zwykle w mięśniówce przebiegając bezpośrednio pod nasierdziem, a włókna przywspółczulne hamują ją. Zakończenia włókien czuciowych znajdują się w pobliżu komórek śródbłonka obok węzłów zatokowo-przedsionkowego i przedsionkowo-komorowego rozmieszczone są komórki nerwowe tworzące zwoje nerwowe o tych samych nazwach.

Część współczulna układu autonomicznego posiada ośrodki w rdzeniu kręgowym oraz ośrodki nadrzędne   w tylnej okolicy podwzgórza i korze mózgowej. Wzdłuż kręgosłupa symetrycznie rozmieszczone są współczulne zwoje nerwowe, przez które wysyłane są włókna pozazwojowe do unerwionych narządów a między innymi  i serca.  Dla serca takim zwojem jest zwój gwiaździsty, którego drażnienie  powoduje przyspieszenie czynności serca i rozszerzenie naczyń wieńcowych. Ośrodki nerwów przywspółczulnych znajdują się w mózgowiu, w pokrywie mostu w rdzeniu przedłużonym i rdzeniu kręgowym z odcinka głowowego włókna nerwu błędnego zawierają parasympatyczne nerwy dla serca.

Układ oddechowy

Oddychanie jest jednym z najważniejszych przejawów życia i polega na pobieraniu przez żywą istotę tlenu z atmosfery i oddawaniu do niej dwutlenku węgla, Tlen, zawarty w powietrzu, jest niezbędny do uzyskiwania przez niemal każdy żywy organizm życiowej energii. Kręgowce, szczególnie zaś ssaki, w tym człowiek, ze względu na swą skomplikowaną wielonarządową budowę muszą mieć osobny system - układ oddechowy - zapewniający sprawne dostarczanie tlenu do tkanek i oddawanie stamtąd do atmosfery dwutlenku węgla

Zadaniem układu oddechowego w organizmie jest dostarczanie tlenu z płuc do naczyń krwionośnych, wydalanie dwutlenku węgla i pary wodnej, zabezpieczenie doróg oddechowych i płuc przed drobnoustrojami oraz zanieczyszczeniami z powietrza, a także wytwarzanie dźwięków mowy.
Drogi oddechowe mają na celu oczyszczenie, ogrzewanie i nawilżanie powietrza dostającego się do płuc. W tym celu pokryte są specjalnym nabłonkiem migawkowym.

Układ oddechowy składa się z dróg oddechowych:
• górnych - jamy nosowej i gardła
• dolnych - krtani, tchawicy, dwóch dużych oskrzeli oraz wewnątrzpłucnego drzewa oskrzelowego i płuc

Charakterystyka poszczególnych narządów i procesów podczas oddychania:

Jama nosowa
- podzielona na 2 połowy przegrodą zbudowaną za kości i chrząstki,
- wokół jamę nosowej znajdują się przestrzenie wypełnione powietrzem tzw. zatoki oboczne nosa,
- od tyłu jama nosowa łącze się poprzez nozdrza tylne z jamą gardła,
- wysłana jest nabłonkiem migawkowym, zawierającym liczne gruczoły śluzowe oraz receptory wrażliwe na zapach,
- oprócz rzęsek, które falując ku ujściu wyrzucają na zewnątrz zanieczyszczenia powietrza (kurz), znajdują się włosy, które zatrzymują większe zanieczyszczenia, usuwane poza organizm podczas kichania,
- powietrze w jamie nosowej jest:
• oczyszczone
• nawilżone
• ogrzewane

Gardło
- ściany gardła zbudowane są z mięśni,
- łączy się z:
• jamą ustną
• jamą nosową
• krtanią
• uchem środkowym ( za pośrednictwem trąbki Eustachiusza)
- w czasie snu u niektórych osób mięśnie te mogą się nadmiernie rozluźnić, zwężając światło gardła, co podczas wdechu powoduje chrapanie (chrapanie powoduje niedotlenienie organizmu)

Krtań
- łączy gardło z tchawicą,
- odpowiedzialna jest za wytwarzanie mowy,
- zbudowana jest z 9 chrząstek. Największą z nich jest chrząstka tarczowata. Duże rozmiary osiąga również chrząstka nagłośniowa (jej fałd zamyka wejście do krtani, chroniąc przed zakrztuszeniem podczas połykania kęsów pokarmowych)
- trzy pary parzystych, małych chrząstek wraz z więzadłami tworzą aparat mowy w części krtani, zwanej głośnią.

Tchawica
- ma kształt rury o dużej sprężystości, długości około 10-13 cm,
- od góry połączona jest z krtanią, u dołu przechodzi w 2 oskrzela,
- tworzą ją chrząstki ułożone jedno na drugą, ą połączone z tyłu błoniastą ścianą, zawierają włókienka mięśni gładkich. Ich skurcz zwęża światło tchawicy, a rozkurcz - rozszerza,
- wnętrze tchawicy wysłane jest nabłonkiem migawkowym, umożliwiającym zbieranie zanieczyszczeń powietrza. Nabłonek pokryty jest śluzem. Ruch migawek wyrzuca zanieczyszczenia do gardła, gdzie są połykane lub odkrztuszane.

Oskrzela główne
- dzieli się na lewe i prawe
- znajduje się na wysokości 4 i5 kręgu piersiowego kręgosłupa,
- budowa przypomina tchawicę: ich ściana zawiera elementy chrzęstne i mięśniowe, od wewnątrz wysłane błoną śluzową z nabłonkiem migawkowym,
- oskrzela główne rozgałęziają się na oskrzela płatowe, te zaś na segmentowe, które z kolei ulegają dalszym rozgałęzieniom aż do najdrobniejszych oskrzelików, które kończą się pęcherzykami płucnymi,
- podstawowe zadania:
* transport powietrza do płuc,
* ogrzewanie i nawilżanie tego powietrza,
* oczyszczanie powietrza z ciał obcych.

Płuca
- są gąbczastej struktury.
- leżą wewnątrz klatki piersiowej,
- mają kształt zbliżony do spłaszczonych stożków,
- lewe płuco jest mniejsze od prawego,
- pokryte są cienką, błyszczącą błoną tzw. opłucną, której wilgotna powierzchnia ułatwia ruch płuc,
- zbudowane są z milionów pęcherzyków płucnych, każdy opleciony jest naczyniami włoskowatymi. W pęcherzykach płucnych zachodzi wymiana
gazowa.

Mechanika oddychania

W oddychaniu płucnym wyróżniamy dwie fazy : wdech i wydech. Jest to proces wciągania powietrza do płuc i wypuszczania go z powrotem, przy czym wdech jest czynnością czynną, a wydech bierną. W czasie wdechu mięśnie międzyżebrowe kurczą się i powodują ruch żeber w górę i na zewnątrz. W czasie wydechu mięśnie międzyżebrowe i przepona rozkurczają się, a żebra opadają w dół. Mechanizm oddychania jest procesem automatycznym, a więc nie zależy od naszej woli.

Pojemność płuc mierzymy za pomocą spirometra. Przeciętna pojemność u dorosłego mężczyzny wynosi około 4500 ml, a u dorosłej kobiety 3200 ml. Regularne ćwiczenia mogą przyczynić się do powiększenia pojemności płuc, u wytrenowanego sportowca może dochodzić do 6000-7000 ml


Tlen przenika z pęcherzyków płucnych do naczyń włosowatych, na tej samej zasadzie dwutlenek węgla przenika do naczyń włoskowatych. Tlen pobrany z pęcherzyków płucnych dociera z krwią do wszystkich komórek ciała.


Układ oddechowy, ze względu na to, iż ma bezpośredni kontakt ze światem zewnętrznym, jest szczególnie narażony na liczne jego niekorzystne oddziaływania.

Wdychane powietrze zawiera, jak powszechnie wiadomo, cały szereg różnych czynników drażniących i chorobotwórczych, zarówno cząstek materii nieożywionej (pyłów, gazów, aerozoli), jak i żywych mikroorganizmów (bakterii, grzybów, pyłków drzew i traw, porostów) lub złożonych struktur z pogranicza tych dwóch światów materii - wirusów.

Najczęstszymi chorobami dotykającymi układ oddechowy są infekcje, od banalnego \"kataru\" począwszy po zapalenie płuc. Na ogół są to samo wyleczalne zakażenia wirusowe. Najbardziej znanym z nich jest grypa, która czasem może mieć dramatyczny przebieg. W przeszłości zmorą społeczeństw była gruźlica płuc. Obecnie choroba ta, choć uleczalna, ponownie stała się niebezpieczna, zwłaszcza w społeczeństwach o dużym rozprzestrzenieniu AIDS.

Coraz częściej spotyka się astmę, napadową chorobę oskrzeli, charakteryzującą się kurczem mięśni oskrzeli i raptownym gromadzeniem się śluzu w drzewie oskrzelowym, w większości wypadków wskutek zadziałania alergenu.

Palenie papierosów jest przyczyną epidemii przewlekłej choroby płuc i raka płuca.

Trzustka

Trzustka to drugi co do wielkości gruczoł trawienny, znajduje się w nadbrzuszu, w większej części po stronie lewej, w tylnej części jamy brzusznej. Składa się z głowy, trzonu oraz ogona, który sąsiaduje z wnęką śledziony i lewą nerką. Waży 70-100 g, jej długość wynosi 12-20 cm, wysokość 4-5 cm, a grubość 2-3 cm. Sok trzustkowy zawierający enzymy (produkt zewnątrzwydzielniczy) spływa licznymi drogami do przewodu trzustkowego głównego (przewód Wirsunga). Przewód ma swoje ujście na brodawce dwunastniczej większej (brodawka Vatera). Najczęściej łączy się w tym miejscu z drogami żółciowymi (przewód żółciowy wspólny). Możliwe jest istnienie przewodu trzustkowego dodatkowego (przewód Santoriniego), który uchodzi do dwunastnicy na brodawce dwunastniczej mniejszej albo łączy się z przewodem Wirsunga. Hormony (produkty wewnątrzwydzielnicze) przedostają się bezpośrednio do krwi. Insulina jest produkowana w komórkach beta (czerwone punkty) znajdujących się na wyspach Langerhansa (niebieskie). Stąd przedostaje się do włośniczek (szare) - najdrobniejszych naczyń układu krwionośnego.

Komórki wytwarzające hormony są zgromadzone w skupiskach nazywanych wyspami trzustkowymi lub wyspami Langerhansa. Choć ich liczbę ocenia się na 1-3 mln, stanowią one ok. 2 proc. masy tego narządu. Wyspy Langerhansa tworzą:

• komórki beta - produkują insulinę (umożliwia ona wykorzystanie cukrów przez komórki oraz magazynowanie nadmiaru węglowodanów w wątrobie);

• komórki alfa - wytwarzają glukagon (podnosi poziom cukru we krwi przez uruchomienie jego zapasów zmagazynowanych w wątrobie jako glikogen);

• komórki delta - produkują somatostatynę (hamuje uwalnianie hormonów). Trzustka wydziela jeszcze dwie substancje: peptyd trzustkowy i gastrynę (pobudza wydzielanie soku żołądkowego i enzymów trzustkowych, wzmaga funkcję wydzielniczą pęcherzyka żółciowego)

Część zewnątrzwydzielnicza wytwarza sok trzustkowy zawierający enzymy, które:

• trawią białka (trypsyna, chymotrypsyna i erepsyna) oraz kolagen (elastaza);

• rozkładają kwasy nukleinowe. Sok trzustkowy zawiera też lipazę trawiącą tłuszcze i karbohydrazy (m.in. amylazę trzustkową rozkładającą cukry).

Do najczęściej spotykanych chorób trzustki (zajmuje się nimi gastroenterologia) należą ostre i przewlekłe zapalenie, kamica przewodów, torbiele, rak części zewnątrzwydzielniczej i hormonalnie czynne nowotwory części wewnątrzwydzielniczej (wyspiaki).

• Ostre zapalenie trzustki - jego przyczyną w ponad 80 proc. są choroby układu żółciowego i alkoholizm (rzadziej leki, świnka, nadczynność przytarczyc, stosowanie pigułek antykoncepcyjnych przy hiperlipidemii). Zapalenie trzustki objawia się bardzo silnymi bólami w nadbrzuszu promieniującymi do pleców. Ból w zapaleniu trzustki związany z zatkaniem ujścia przewodu trzustkowego przez kamień (przy kamicy żółciowej) pojawia się nagle. Jest stały, uporczywy, trwa nawet kilka dni. Zmniejsza się w pozycji siedzącej z pochyleniem do przodu, nasila przy kaszlu, zmianie pozycji ciała, głębokim oddychaniu. Pojawiają się nudności i wymioty, które są zwykle skutkiem znacznego odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Chory poci się, jego tętno przyśpiesza do 100-140/min, temperatura rośnie powyżej 38°C. Brzuch jest tkliwy, często wzdęty, z napiętymi mięśniami. Uwolnione z uszkodzonej trzustki toksyny i enzymy pogarszają stan chorego, prowadząc często do niewydolności krążeniowo-oddechowej, a czasem opornego na leczenie wstrząsu z nie wydolnością nerek. Chory musi być leczony w szpitalu.

• Insulinoma - to nowotwór, który wywodzi się z komórek beta. Aż w 90 proc. jest to gruczolak, a w 10 proc. rak trzustki. Chore komórki w nadmiarze wydzielają insulinę. Skutkiem tego jest znaczne obniżenie poziomu cukru we krwi (hipoglikemia), z uczuciem głodu, zamroczenia, zimnymi potami, drżeniem mięśni. Całkowite usunięcie guza likwiduje te objawy.

• Mukowiscydoza - jest chorobą ogólnoustrojową, której nie zalicza się do schorzeń trzuski, ma jednak ogromny wpływ na jej stan. U chorych przewody trzustkowe czopuje lepka i gęsta wydzielina. W 85-90 proc. przypadków prowadzi to do niewydolności trzustki już w dzieciństwie, co objawia się częstym oddawaniem tłuszczowych cuchnących stolców, wzdęciami, w końcu upośledzeniem wagi i wzrostu (zespół złego wchłaniania jelitowego). Częstym powikłaniem tej choroby jest zapalenie trzustki.

.

2

---