wykłady prof. Konstantego Wiśniewskiego

AMB 1999/2000/2001

Wykład

Leki Układu Nerwowego Wegetatywnego (AUN)

Nerwowy układ wegetatywny jest niezależny od naszej woli. Decyduje on głównie o czynności naszych narządów, tkanek, o tempie przemian metabolicznych w komórce, Wytwarzaniu, magazynowaniu i wydatkowaniu energii. Dlatego z tego wychodząc farmakoterapia nerwowego układu wegetatywnego wpływa pośrednio na wiele innych układów.

Leki przydatne w leczeniu schorzeń AUN przydatne są także przy:

• nadciśnieniu,

• dusznicy piersiowej,

• stanach zapalnych i chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,

• leczeniu schorzeń obwodowych naczyń krwionośnych,

• chorób dróg oddechowych (stanów spastycznych, astmach),

• leki te są w zasadzie jedynymi, które stosuje się w leczeniu chorób jelita grubego (szczególnie skurczy spastycznych przy stanie zapalnym),

• stosuje się je nawet przy leczeniu niektórych chorób OUN (np. ch. Parkinsona, otępienie starcze).

Układ nerwowy wegetatywny składa się z dwóch przeciwstawnych układów:

• parasympatycznego (cholinergicznego),

• sympatycznego (adrenergicznego).

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

PNS składa się z części przedzwojowej, zwoju parasympatycznego (gdzie w synapsie wydzielana jest ACh) i części zazwojowej (na jej końcu także wydzielana jest ACh).

W SNS część przedzwojowa jest krótsza. We włóknie przedzwojowym mediatorem jest także ACh, ale na zakończeniu wydzielana jest A.

Aktywność obu okładów zależy od ilości uwalnianych na ich zakończeniach ACh i A.

SNS jest układem wysiłku, który mobilizuje organizm do zwiększonej pracy (tzw. układ endotropowy). Natomiast PNS to układ odnowy, wypoczynku, który mobilizuje ustrój do odbudowy energii zużytej do wysiłku.

SNS		PNS
- rozszerzenie źrenicy - wzrost ciśnienia śródgałkowego	oko	- akomodacja na krótką odległość - zwężanie źrenicy - łzawienie
- wysuszanie	błony śluzowe	- zwiększone wydzielanie śluzu
- wzrost częstości i siły skurczu	serce	- zwolnienie i osłabienie siły skurczu
- rozszerzenie oskrzeli - zahamowanie wydzielania śluzu	oskrzela	- zwężenie oskrzeli - wzrost wydzielania śluzu
- skurcz zwieraczy - hamuje perystaltykę i wydzielanie	p.pok.	- rozkurcz zwieraczy - pobudzenie perystaltyki i wydzielania
- skurcz naczyń obwodowych	naczynia	- rozkurcz naczyń obwodowych
- pobudzenie wydzielania	nadnercza	- zahamowanie wydzielania
- zahamowanie wydzielania	ślinianki	- pobudzenie wydzielania
- pocenie się	skóra

Powyższe objawy możemy uzyskać stosując odpowiednie leki, które pobudzają lub hamują SNS/PNS.

Fizjologicznie w organizmie występuje pewna równowaga pomiędzy tymi dwoma układami; w nocy ma przewagę PNS, a w dzień SNS.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

Leki Pobudzające Zakończenia Nerwów PNS

ACh po łączy się ze swoim receptorem i w ten sposób przekazuje pobudzenie komórce efektorowej. Prawie natychmiast po związaniu się z receptorem cząsteczka ACh jest rozkładana przez acetylocholinesterazę (AChE) - 0,05s.

Im więcej ACh tym większa parasympatykotonia (pobudzenie PNS).

Receptor ACh to kompleks lipidowo-białkowy wbudowany w błony komórkowe. Wychwytuje on ACh (swoista wrażliwość) i przesyła informację do komórki. Związki pobudzające ten receptor to agoniści receptora cholinergicznego. Część anionowa ACh wiąże się z częścią anionową receptora, a jej grupa estrowa z częścią kationową receptora. Związanie ACh z receptorem powoduje przejściową zmianę jego konformacji, co otwiera kanał receptorowy i umożliwia napływ do wnętrza komórki Na⁺ i wypływ K⁺ (depolaryzacja błony komórkowej). Prawie natychmiast po połączeniu AChE rozkłada ACh do choliny i kw. octowego.

Istnieją pewne różnice w reakcji na ACh.

Po dożylnym podaniu ACh następuje ↓RR, natomiast gdy podamy ACh w bardzo dużej dawce to RR↑.

Przy nadmiarze ACh z receptorem łączy się nie jedna, ale dwie cząsteczki ACh. Uniemożliwia to rozłożenie ich przez AChE, przez co receptor staje się zablokowany i w ten sposób ↑RR. Świadczy to o pewnym mechanizmie działania ACh

ACh po dożylnym podaniu wywołuje ↓HR i ↓RR, co zależy od receptorów muskarynowych (w zakończeniach narządowych). Obserwowana nieco później reakcja odwrotna zależna jest od receptora nikotynowego (w zwojach). Jeżeli np. za pomocą atropiny wyłączymy fazę muskarynową - wówczas zaobserwujemy ↑RR ↑HR po podaniu ACh, gdyż zacznie ona oddziaływać także na receptor w SNS pobudzając wydzielanie NA (stąd ↑RR i ↑HR). Możemy także wzmocnić działanie ACh poprzez blokowanie jej rozkładu.

Estry choliny:

• metacholina (czas rozkładu - 30min),

• karbachol (czas rozkładu - kilka godzin),

• betanechol (jw.),

Przypominają budową ACh. Są bardziej oporne na działanie AChE - stąd ich większa aktywność. Stosujemy je w stanach skurczowych naczyń (tętnic kończyn dolnych), jaskrze, atoniach jelit (głównie pooperacyjnych).

Alkaloidy:

• muskaryna

• pilokarpina

• arekolina

Muskaryna nie ma praktycznego zastosowania. Występuje w muchomorze Amanita muscaria.

Pilokarpina jest otrzymywana z liści krzewu Pilocarpus jaborandi. Działa na zakończenia PNS głównie w gruczołach wydzielniczych (zarówno na receptory M i N). Niegdyś była stosowana przy zatruciach - po jej podaniu pacjent wydalał do 5l moczu w ciągu doby. Działa pobudzająco na OUN. Najczęściej jest stosowana w postaci 2% roztworu w okulistyce.

Arekolina ma zastosowanie w weterynarii.

Leki działające pośrednio:

• odwracalne (hamują AChE na kilka godzin)

• nieodwracalne (hamują ją na co najmniej kilkanaście godzin)

Związki odwracalne mają działanie zarówno muskarynowe, nikotynowe jak i na OUN.

Stosujemy je w atonii pooperacyjnej jelit, przy nietrzymaniu moczu, w jaskrze, przy znużeniu mięśni (miastenia gravis).

Przy obniżonym poziomie ACh (ch. Alzheimera, otępienie starcze) nie można stosować tu ezeryny, czy prostygminy, bo hamują one AChE nie tylko w OUN, ale także na obwodzie (działanie niepożądane). Można natomiast stosować nową II generację inhibitorów.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

Są to:

1. Takryna 160mg/d

Działa długo 5-6h, głównie na AChE ośrodkową i minimalnie na obwodową. Wprowadzona w 1993 roku. Działa hepatotoksycznie - 50% chorych miało poważne uszkodzenia wątroby. Wzmaga niekorzystnie perystaltykę jelit.

2. Donepezil 5mg/d

Przełom w terapii - 1996r. Okres T_½ =70h. Działa silniej hamująco na AChE niż takryna. Praktycznie brak działań niepożądanych i hepatotoksycznych. Znacznie poprawia funkcje poznawcze. Skuteczność 65%.

3. Metrifonat 0,3-0,65 mg/kg/d

Związek fosforoorganiczny, działa głównie na OUN. Wprowadzony w USA w 1998r. Przy dawce 0,3 mg/kg wykazuje 50% zahamowanie AChE, a przy dawce 1,5 mg/kg - 90%. T_½ ≈50dni. Skuteczność 65%, dobrze tolerowany.

4. Rivastigmina 2mg/kg/d

Ośrodkowy inhibitor AChE 3mg wykazuje 40% zahamowanie enzymu; przy 2x3mg - 60%. Jednak przy wzroście dawki pojawiają się obwodowe działanie niepożądane. Działa 10h.

5. Eptastigmina 13mg/kg/d

Pochodna fizostygminy. Działa od niej dłużej i bardziej selektywnie. 12mg daje 12% zahamowanie, a 24mg - 45%. Znacznie poprawia zdolności intelektualne. Skuteczność - 30%.

6. Galantamine 30mg/kg/d

Alkaloid z pierwiosnka. Dawka 15-40mg daje 60% zahamowanie AChE. Działa do 30h. Najlepiej poprawia funkcje poznawcze. U osób wrażliwych może powodować wymioty. Skuteczność 74%.

7. Hupercine H 0,25mg/kg/d

Alkaloid pochodzący z Chin. Był tam stosowany do leczenie myasthenia gravis - uzyskiwano znaczną poprawę w 90% przypadków. W leczeniu otępień daje ≈60% poprawy. Może niekiedy powodować takie skutki uboczne, jak wymioty i nudności.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

Wyżej wymienione leki daję szansę na skuteczną terapię otępień starczych i ch. Alzheimera.

Związki nieodwracalne to środki owadobójcze (niegdyś gazy bojowe). Są to związki fosforoorganiczne takie jak:

• Systox

• Azofos

• Karbanyl

Zastosowanie PNS⁺:

1. Atonia pooperacyjna przewodu pokarmowego, dróg moczowych:

• betanechol

• chlorowodorek metacholiny

• neostygmina

• pirydostygmina

2. Jaskra:

• karbachol

• izoptokarbachol (roztwór)

• pilokarpinum hydrochloricum

• physostigminum salicylicum

3. Myasthenia gravis:

• fizostygmina

• pirydostygmina

• neostygmina

• endofonium

• ambenonium

Działanie niepożądanie PNS⁺:

• M: zwężenie źrenic, zaburzenia akomodacji, łzawienie, poty, wymioty, biegunki, skurcz jelit, bradykardia.

• N: drżenie mięśniowe, skurcze, osłabienie mięśni.

• OUN: niepokój, zaburzenia snu.

Przeciwwskazania do stosowania PNS⁺:

1. Nadwrażliwość na inhibitory AChE.

2. Dychawica oskrzelowa.

3. Nadczynność tarczycy z zaburzeniami rytmu serca.

4. Niewydolność krążenia.

5. Choroba wrzodowa.

6. Choroba Parkinsona

7. Stany zapalne i uszkodzenie gałki ocznej.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

Leki Porażające PNS (parasympatykolityki PNS^-)

Działają głównie na zasadzie wytrychu, który wchodzi do zamka, uszkadza go , ale nie otwiera.

Jest to tzw. antagonizm kompetycyjny.

Parasympatykolityki mniejszym stopniu dotyczą ukł. krążenia, gdzie dominuje SNS, a w większym stopniu układu pokarmowego i gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Są to leki:

1. Naturalne:

• Atropa belladonna - wilcza jagoda

• Datura stramonium - bieluń dziędzierzawa

• Hyoscyamus niger - lulek czarny

• Scopolia carniolica - lulecznica kraińska

2. Półsyntetyczne:

• alkaloidy tropiny lub skopiny

Zwłaszcza u dzieci często zdarzają się zatrucia pokrzykiem, wilczą jagodą. Objawami są zaczerwienienie skóry, wzrost temperatury, pobudzenie fizyczne i psychiczne.

Działanie atropiny:

1. Ośrodkowe:

• pobudzenie ruchowe

• wzrost częstotliwości oddechów

• rozszerzenie naczyń skórnych

• duże drgawki - pobudzenie psychiczne

2. Obwodowe:

• rozkurcz mięśni

• nie hamuje fizjologicznej motoryki jelit, ale znosi skurcze patologiczne np. colitis spastica

• hamuje wydzielanie gruczołów (żołądek, łzy ślina, śluz, pot)

Atropina i inne PS^- rozszerzają oskrzela i w latach 50-60-tych były stosowane w astmie oskrzelowej. Poza tym atropina normalizuje krążenie i rozszerza źrenice (zastosowanie w diagnostyce okulistycznej).

• atropina

• metyloazotan atropiny

• skopolamina

• metyloazotan skopolaminy

• metylobromek skopolaminy

• butylobromek skopolaminy

• metylobromek homatropiny

Zastosowanie:

• kolki i biegunki (nie pochodzenie zakaźnego, a pochodzące z błędów dietetycznych)

• bradykardia wywołana zatruciem glikozydami naparstnicy

• nadmierne poty, np. u gruźlików

• diagnostyka okulistyczna

• zatrucie inhibitorami AChE

• choroba Parkinsona

Poza chorobą Parkinsona zastosowanie ma raczej charakter obwodowy, a wtedy działanie ośrodkowe tych leków jest niepożądane.

Przy zatruciu atropiną stosujemy fizostygminę lub inny inhibitor AChE. W zależności od pobudzenia pacjenta możemy podać środki, które je obniżą.

Skopolamina jest stosowana rzadziej niż atropina. Ma nieco odmienne działanie - hamuje OUN, dlatego w psychiatrii nazywana jest „farmakologicznym kaftanem bezpieczeństwa”. Działa na ośrodki podkorowe, układ pozapiramidowy. Obniża napięcie mięśni, drżenia, hamuje ośrodek wymiotny i zaburzenia równowagi. Była niegdyś stosowana przez oprawców podczas przesłuchań. Działanie obwodowe - podobnie jak w przypadku atropiny jest mniej charakterystyczne. Występuje działanie kuraropodobne (zwiotcza mięśnie poprzecznie prążkowane).

Środki syntetyczne mają działanie:

• atropinowe

• ganglioplegiczne (porażające zwoje)

• papawerynowe (bezpośrednie działanie rozluźniające na mięśnie gładkie)

• kuraropodobne

W skład ich cząsteczek wchodzi azot (III) lub (IV). Te z azotem trójwartościowym przenikają do OUN i wywierają działanie ośrodkowe.

Te z czterowartościowym azotem nie przenikają do OUN i działają tylko na obwodzie.

• pipenzolat (Piptol) - działanie atropinowe

• propantelina - działanie atropinowe i ganglioplegiczne

• oksyfenonium (Antrenyl, Spasmophen) - działanie jw.

• eukatropina - działanie atropinowe

• dicyklamina - działanie papawerynowe i atropinowe

Zastosowanie PNS^-:

• stany skurczowe mięśni gładkich

• biegunki spowodowane błędami dietetycznymi

• choroba wrzodowa

• stany skurczowe drób oddechowych

• diagnostyka okulistyczna

• zaburzenia rytmu serca

• premedykacja

• choroba lokomocyjna

• choroba Parkinsona

• moczenie nocne

W chorobach układu pokarmowego stosujemy:

1. Aminy IV-rzędowe:

• metantelina (Banthine)

• oksyfenonium (Antrenyl)

2. Aminy III-rzędowe:

• skopolamina

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

W chorobie wrzodowej stosujemy:

• pirenzepina

• telenzepina

W stanach spastycznych stosujemy:

• ekstrakty z wilczej jagody

• butylobromek hioscyny (Scopolan, Buscopan)

• adyfenina (Vegeritin, Vegentalgin)

• oksyfenonium (Antrenyl, Spasmophen)

• pipenzolat (Piptol)

W okulistyce stosowane są:

• atropina

• skopolamina

• homatropina

• cyklopentolat

• tropikamid

W chorobie Parkinsona stosuje się:

• biperydyna (Akineton)

• benzotropina (Cogentin)

• cyklamina (Pagitan)

• Parkopan

Działanie niepożądane PNS^-:

• zaburzenia akomodacji oka, zaparcia, wzdęcia, suchość błon śluzowych, tachykardia, zaleganie śluzu, częstoskurcz, gorączka

• niepokój, pobudzenie ruchowe, halucynacje

Przeciwwskazania PNS^-:

• jaskra

• choroba niedokrwienna serca

• zaburzenia rytmu serca

• przerost gruczołu krokowego

• zaparcia

• zwężenia przewodu pokarmowego i dróg moczowych

• choroby gorączkowe

Wykład 2

Farmakologia SNS

Układ adrenergiczny głównie dotyczy serca i krążenia. We wszystkich chorobach serca i układu krążenia będziemy posługiwali się lekami wpływającymi na SNS.

Przekaźnikami w SNS są aminy katecholowe: noradrenalina, adrenalina i DOPAmina.

Biosynteza katecholamin odbywa się w zakończeniach SNS (głównie NA), nadnerczach (A). Bardzo dużo KA jest syntetyzowanych w OUN (gł. NA i DOPAmina).

Po spełnieniu swojej funkcji przekaźnika, NA jest rozkładana przez monoaminooksydazę (MAO) lub przez katecholo-O-metylotransferazę (COMT) do nieczynnych metabolitów. Przekazywanie impulsów z zakończeń nerwowych na receptory odbywa się w podobny sposób jak w PNS.

Czynność neuronu adrenergicznego

Podobnie jak w PNS receptory są tu kompleksami lipidowo-białkowymi, które w sposób fizykochemiczny wychwytują NA (lub leki działające jak NA). W ten sposób następuje przekazanie impulsu na receptor postsynaptyczny.

Podobnie jak w układzie cholinergicznym leki, które pobudzają SNS dzieli się na:

1. działające bezpośrednio na receptor.

2. działające pośrednio poprzez blokowanie enzymów rozkładających NA.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

Do roku 1960 (kiedy pan profesor uczył się jeszcze farmakologii) nie było wiadomo dlaczego A jedne mięśnie gładkie kurczy (tętnice), a inne mięśnie gładkie w naszym ustroju rozkurcza (oskrzela). Dopiero około 25 lat temu, w wyniku intensywnych badań nad tym problemem, stwierdzono, że istnieją dwa receptory adrenergiczne: α i β. Różnią się one między sobą przede wszystkim budową, rozmieszczeniem w tkankach i właściwościami wybiórczego wychwytu agonisty.

Narząd	Receptor
Serce
- układ bodźcoprzewodzący i m. serca	β
Naczynia
- wieńcowe i mm. szkieletowych	β α
- skórne	α
- trzew	α β
- płucne	α β
Oskrzela	β
Jelita
- mięśniówka	α β
- zwieracze	α
Śledziona	α
Macica	α β
Tkanka tłuszczowa	β

Powinowactwo poszczególnych katecholamin do receptorów α i β związane jest z budową cząsteczek KA. NA wiąże się głównie z receptorem α. Adrenalina wiąże się podobnie z oboma typami receptorów, stąd też po podaniu A będziemy obserwowali objawy pobudzenia zarówno receptora α i β. Lek - izoprenalina wiąże się tylko z receptorem β (ze względu na to, że trzy grupy metylenowe dołączone do grupy aminowej odpychają jej cząsteczkę od receptora α).

Natężenie pobudzenia receptorów α i β-adrenergicznych przez trzy katecholaminy.

Wyróżnia się dwa typy receptora α:

• α₁ - postsynaptyczny, od niego zależą objawy pobudzenia SNS,

• α₂ - presynaptyczny, pobudzenie go hamuje wydzielanie NA i objawy SNS.

W wyniku pobudzenia receptora α₁ dochodzi do efektów błonowych: przesunięcia jonów Na⁺ i K⁺ → depolaryzacji → skurczu mm. gładkich. Przy pobudzeniu tego receptora będziemy obserwować:

• ↑RR,

• ↑pobudliwości m. sercowego,

• hamowanie wydzielania reniny,

• skurcz zwieraczy,

• rozszerzenie źrenicy,

• pobudzenie OUN,

• skurcz mięśni dźwigaczy włosa (na złodzieju czapka gore).

Leki bezpośrednio pobudzające SNS

Leki pobudzające głównie receptory α:

1. Noradrenalina (Levonor, Noradrenalin, Arterenol),

2. Adrenalina (Adrenalinum, Glancon, Isopto-Epinal)

3. Dopamina (Dopaminum hydrochloricum, Dopamin)

4. Fenylefryna (Alconefrin, Neo-Synephrine, Coricidin)

5. Metoksamina (Vasoxine),

6. Norfenefryna (Norfenefrin),

7. Mefentermina (Mephentermin, Wyamine),

8. Nafazolina (Rhinazin, Privin, Oculosan, Naphazolin),

9. Tetryzolina (Tyzine, Visine),

10. Ksylometazolina (Otrivin).

Ja wiem, że to dużo danych jest, ale nic na to poradzić nie mogę. Taka jest farmakologia. A nie będzie lekarzem dobry ten, który nie będzie umiał farmakologii. Bo co z tego, że się rozpozna jaka to jest choroba, jak nie wie się jak ją leczyć.

Receptor β-adrenergiczny również posiada dwa podtypy:

• β₁ - zlokalizowany głównie w m. sercowym,

• β₂ - głównie w naczyniach i oskrzelach.

Po pobudzeniu receptora β obserwujemy efekty metaboliczne: wzrost aktywności metabolicznej komórki, hiperpolaryzację i aktywacja cyklazy adenylanowej (ATP→cAMP).

β1	β2
Serce	Oskrzela
- ↑bodźcotwórczości	- rozkurcz
- ↑przewodnictwa	Macica
- ↑automatyzmu	- rozkurcz
- ↑siły skurczu	Arteriole mm. szkieletowych
Jelita	- rozkurcz
- rozkurcz	- spadek ciśnienia
Adipocyty	Mięśnie szkieletowe
- lipoliza	- drżenie
Hepatocyty
- glukoneogeneza

Leki pobudzające receptory β₁:

1. Izoprenalina (Isuprel hydrochloride),

2. Orcyprenalina (Alupent, Astmopent, Metaprel, Dosalupent),

3. Dobutamina (Dobutrex).

Leki pobudzające receptory β₁:

1. Salbutamol (Salbutamol, Ventolin),

2. Terbutalina (Brethine, Bricanyl),

3. Fenoterol (Berotec, Berodual).

Leki pobudzające receptory β stosowane w celu rozszerzenia obwodowych naczyń krwionośnych (ch. Buergera):

1. Bametan (Bametan, Bupatol, Vasculat),

2. Bufenina (Tocodrin).

Oprócz preferencji leków do poszczególnych receptorów, spotykamy się jeszcze z preferencjami narządowymi. Preferencje narządowe leków:

• izoksupryna → naczynia obwodowe,

• izoprenalina → serce,

• orcyprenalina → oskrzela.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

Dopamina jest swoistym mediatorem głównie w mózgu, naczyniach wieńcowych i nerkach (↑przepływ krwi przez nerki zapobiegając bezmoczowi w sytuacjach stresowych).

W OUN powoduje ↑aktywności psychomotorycznej, ↑zdolności uczenia się i zapamiętywania. Leki hamujące receptory dopaminy stosujemy w schorzeniach psychicznych.

Dopamina oprócz własnych receptorów, w małych dawkach pobudza również receptory β, a w dużych dawkach także α.

Zastosowanie SNS⁺:

1. α-adrenomimetyczne:

• zapaść,

• wstrząs (NA, Fenylefryna),

• podciśnienie - hipotensja (Efedryna, Metaraminol),

• miejscowo w okulistyce i katarze siennym (Fenylefryna, Ksylometazolina, Nafazolina,).

Często NA, czy karbadrynę łączymy ze środkami znieczulającymi miejscowo.

2. β-adrenomimetyczne:

• stany skurczowe naczyń (Bametan, Izoksupryna),

• blok serca (Izoprenalina),

• dychawica oskrzelowa (Orcyprenalina, Salbutamol, Fenoterol, Terbutalina),

• zatrzymanie czynności serca (Dopamina).

3. leki reagujące z receptorami α i β:

• zatrzymanie czynności serca (Adrenalina dosercowo),

• wstrząs alergiczny (Adrenalina),

• psychostymulacja (Amfetamina),

• zapaść (Efedryna, Karbadryna, Mefentermina).

W zasadzie są trzy podstawowe leki dotyczące SNS. Inne mniej istotne leki zostały omówione wcześniej. Niżej znajduje się charakterystyka trzech głównych.

Noradrenalina (Norepinefryna, NA)

Występuje w zakończeniach współczulnych i OUN. Jest klasycznym mediatorem. Wywołuje efekty błonowe. W OUN pełni rolę mediatora pobudzającego - transmiter ergotropowy.

Działanie obwodowe:

• skurcz naczyń tętniczych → ↑oporu → ↑RR

• ↑siły skurczu serca, ↑objętości wyrzutowej

• obserwujemy obwodową bradykardię (↑napięcia PNS)

• minimalny wpływ na inne narządy, mm. gładkie i metabolizm.

Zastosowanie:

• wstrząs alergiczny lub pourazowy

• zapaść (zatrucie lekami nasennymi).

Przeciwwskazania:

• miażdżyca naczyń,

• ciąża,

• choroby zakrzepowe.

NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

Adrenalina (Epinefryna, A)

Występuje w części rdzeniowej nadnerczy i w niewielkiej ilości na zakończeniach nerwów SNS (prawdopodobnie z metylacji NA). Wydzielana jest w większych ilościach podczas wysiłku, ciężkiej pracy fizycznej, strachu - „hormon niebezpieczeństwa”.

Pobudza receptory α i β. Działa analeptycznie - ośrodkowo pobudzająco. Pobudza przedni płat przysadki do wydzialania ACTH (↑GKS).

Działanie obwodowe:

• ↑pobudliwości bodźcoprzewodzącej m. sercowego,

• ↑siły skurczu m. sercowego → ↑obj. wyrzutowej,

• ↑HR → ↑obj. minutowej serca → ↑RR,

• część tętniczek kurczy (skóra, nerki, śledziona), a część rozkurcza.

NA i A podwyższają RR, ale a różnych drogach:

• NA poprzez skurcz naczyń tętniczych,

• A poprzez działanie na serce.

Wpływ dożylnego wlewu NA, A i izoprenaliny na parametry hemodynamiczne

Adrenalina rozkurcza mm. gładkie: oskrzeli, żołądka, jelit, macicy, pęcherza moczowego. Kurczy natomiast głównie zwieracze: dróg żółciowych, układu moczowego, żołądka, jelit oraz mięśnie okrężne źrenicy.

Adrenalina powoduje wzrost metabolizmu komórek i tkanek.

Działania niepożądane:

• tachykardia,

• gwałtowny ↑RR.

Staramy się unikać podawania A w iniekcjach s.c. lub i.m. ponieważ w miejscach wkłucia powstaje tam martwica.

Zastosowanie:

• wstrząs alergiczny,

• zatrzymanie pracy serca,

• razem ze środkami znieczulającymi.

Przeciwwskazania:

• Angina pectoris,

• miażdżyca naczyń,

• nadczynność tarczycy.

Efedryna

To alkaloid pochodzący z Ephedra vulgaris. Działa o wiele łagodniej, ale dłużej niż A lub NA. Tak jak NA (lub A) działa bezpośrednio na receptory postsynaptyczne pobudzając je, ponadto pobudza uwalnianie NA z zakończeń presynaptycznych, hamuje MAO.

Działa pobudzająco na korę mózgową - pobudza ośrodki wegetatywne: oddychania, przemiany materii, naczynioruchowy.

Działanie obwodowe:

• ↑RR (wpływając na naczynia tętnicze i serce),

• ↑przemiany materii

• rozkurcz mm. gładkich.

Efedryna powoduje tachyfilaksję - przy podawaniu dożylnym małych dawek w krótkich odstępach czasu, po każdej następnej iniekcji następuje coraz słabszy wzrost RR, aż w końcu mm. gładkie przestają reagować na podawany lek. Można to wytłumaczyć wyczerpaniem NA zmagazynowanej w ziarnistościach.

Zastosowanie:

• obrzęki błon śluzowych (w postaci kropli do nosa),

• moczenie nocne,

• podciśnienie.

Przeciwwskazania: (jak NA i A)

• niewydolność naczyń wieńcowych,

• skleroza,

• nadczynność tarczycy.

Leki Porażające SNS (sympatykolityki SNS^-)

Leki te dzielimy na:

1. adrenolityczne - blokują receptory postsynaptyczne

• α - adrenolityczne

• β - adrenolityczne

sympatolityczne - działają presynaptycznie, hamują biosyntezę NA, jej magazynowanie i wydzielanie.

LEKI α-ADRENOLITYCZNE

1.Pochodne imidazoliny:

• tolazolina (Pridazol, Priscol, Priscophen, Toloxan)

• fentolamina (Regitine)

Blokują receptor α, co daje przewagę receptorowi β - adrenergicznemu. Poza tym działają myolityczne. W małym stopniu pobudzają zakończenia nerwów cholinergicznych i histaminergicznych. Efekt:

• rozszerzenie naczyń,

• nieznaczny ale spostrzegalny spadek RR,

• wzrost siły skurczu mięśnia sercowego (pobudzenie receptorów β),

• rozszerzenie naczyń wieńcowych,

• pobudzenie motoryki jelit.

Znaczenie terapeutyczne jest niewielkie, przy braku innych leków stosujemy w :

• skurczu naczyń obwodowych

• trudno gojących się ranach

• odleżynach

2. Pochodne benzodioksanu:

• piperoksan

• dibozan

Zastosowanie i efekty jak wyżej.

3. Pochodne chinazoliny:

• prazosyna (Minipress, Peripress, Vasoflex, Palpreowin)

• fenoksybenzamina (Dibenzyline, Dibenzyn)

Mają przeważające selektywne działanie na receptor α₁ - są stosowane w nadciśnieniu.

4. Alkaloidy sporyszu (działają na receptor α).

1. alkaloidy wielkocząsteczkowe

Są to połączenia kwasu lizergowego z trzema aminokwasami. Są tu: ergotamina i ergotoksyna. Działają ośrodkowo, wywołują senność, hamują aktywność ośrodka oddechowego i naczynio-ruchowego, pobudzają ośrodek wymiotny i nerw błędny (PNS). Ich działanie obwodowe to działanie α - adrenolityczne.

Wpływ ergotaminy na spadek RR jest nieistotny, bowiem zasłania go działanie myotoniczne - skurcz mięśni gładkich. Ergotamina powoduje wzrost perystaltyki przewodu pokarmowego i wzrost napięcia, skurczu mięśnia macicy.

Dihydropochodne alkaloidów wielkocząsteczkowych to:

• dihydroergokornina (Hydergin)

• dihydroergotamina (Dihydergot)

Działają one α - adrenolitycznie, ale nie myotonicznie, stąd są stosowane w terapii nadciśnienia. Zastosowanie alkaloidów wielkocząsteczkowych:

• poporodowe nadmierne krwawienia z macicy (atonia poporodowa)

• nadmierne krwawienia okresowe

• migrena

Zastosowanie dihydropochodnych:

• nadciśnienie

• stany skurczowe naczyń

• migrena

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMKU

2. alkaloidy drobnocząsteczkowe

Są to amidy kwasu lizergowego z aminoalkoholem. Są to: ergometryna i metyloergometryna. Działają wyłącznie obwodowo. Nie działają na receptor α - adrenergiczny. Kurczą mięśnie gładkie naczyń, oskrzeli, macicy, zwiększają ciśnienie tętnicze krwi. Zastosowanie:

• krwawienia poporodowe

Spożywanie przez dłuższy czas świeżej mąki powodowało zatrucia alkaloidami sporyszu. Objawy to:

• ergothismus gangrenosus - zgorzel podudzia spowodowana przewlekłym skurczem naczyń

• ergothismus convulsivus - drgawki po przewlekłym stanie skurczowym drobnych naczyń mózgowych

5. Johimbina

Hamuje korę mózgową i ośrodki wegetatywne. Pobudza ośrodek erekcji i ejakulacji w rdzeniu kręgowym. Działanie obwodowe to rozkurcz naczyń krwionośnych, szczególnie miednicy małej, spadek RR, bradykardia, wzrost perystaltyki jelit. Stosowana w leczeniu impotencji.

Leki β-adrenolityczne

Leki te działają na receptor β₁ i β₂ (konkurują o ten receptor z katecholaminami), będą głównie stosowane w kardiologii. W swojej budowie chemicznej zawierają grupy arylowe (zamiast grupy katecholaminowej - jak u katecholamin). Są to m.in.: propranolol, oksyprenolol, alprenolol, pindolol, praktolol, satolol, nifendol, butoksamina, butydryna, doberol. Wchłaniają się dobrze z przewodu pokarmowego, wydalane przez nerki, okres półtrwania wynosi 6 godz.

Działanie:

• blokują receptory β - adrenergiczne

• jeżeli tylko w sercu to są to blokery kardioselektywne

• gdy β₁ i β₂ to są to blokery kardionieselektywne (działają wszędzie tam gdzie znajdują się receptory β)

• niektóre mają szczątkowe działanie sympatomimetyczne

• posiadają działanie błonowe - stabilizują błony komórkowe oraz działanie znieczulające, chininopodobne.

Wpływ na czynność serca:

• sotalol znosi napięcie sympatyczne

• nifenalol niecałkowicie znosi napięcie sympatyczne

• propranolol znosi napięcie sympatyczne i częściowo kurczliwość własną mięśnia sercowego

Leki LBA ekranizują komórki przed działaniem amin katecholowych.

Zastosowanie:

• nadciśnienie tętnicze (spadek objętości minutowej)

• niemiarowość serca (działanie adrenolityczne, błonowe i znieczulające)

• niewydolność naczyń wieńcowych (spadek zapotrzebowania serca na tlen, hamują metabolizm, spadek wydatkowania energetycznego serca, wzrost przepływu wieńcowego i wzrost fazy rozkurczu)

a także:

• profilaktyka

• stanów stresowych

• wtórnych zawałów serca

• leczenie

• choroby serca i układu krążenia

• tetralogia Fallota

• kardiomiopatia pierwotna

• choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego

• nadczynność tarczycy

• przełom tarczycowy

• guz chromochłonny

• choroby OUN

• migreny

• choroba Parkinsona

• schizofrenie

• stany takie jak:

• jaskra

• absencje alkoholowe

• znieczulenie

Porównanie aktywności β-adrenolitycznej:

• propranolol 1

• oksprenolol 2

• pindolol 20

Przeciwwskazania:

• bezwzględne

• rzadkoskurcz

• niewydolność krążenia

• wstrząs

• blok przedsionkowo-komorowy II° i III°

• chromanie przestankowe

• dychawica oskrzelowa ciężka

• ciężka depresja

• względne

• zespół Raynauda

• dusznica Prinz-Metala

• zaburzenia snu

• leczenie niewydolności krążenia

• kardiomegalia bez cech niewydolności krążenia

• dychawica oskrzelowa średnia

• objawy psychotyczne

• ciąża i laktacja

• cukrzyca chwiejna i leczona insuliną

• podeszły wiek

Leki sympatolityczne

1. Rezerpina (Raupasil, Serpovil, Serpentil)

Wychwytuje NA z OUN, dopaminę z pęcherzyków presynaptycznych. Silnie pobudza PNS. Należy ostrożnie podawać przy chorobie wrzodowej.

2. Guanetydyna (Guanethidin, Ismelin)

Wypłukuje NA z jej magazynów, rozszerza naczynia krwionośne, wywołuje długotrwały spadek RR. Ma także działanie cholinomimetyczne.

Zastosowanie:

• nadciśnienie

• gruczolak rdzenia nadnerczy

Działania niepożądane:

• zapaść ortostatyczna

• obrzęki błony śluzowej

• biegunki

• adynamia mięśniowa

3. Guanoksan, debrizochina, klonidyna

Działają jak guanetydyna.

4. Mmetylodopa (Dopegyt, Aldomet, Dopanol)

Jest antymetabolitem DOPA. Hamuje dekarboksylację DOPA, przez co nie powstaje dopamina. Hamuje więc syntezę dopaminy, NA i A.

Zastosowanie:

• nadciśnienie

• działa depresyjnie na OUN

• rak rdzenia nadnerczy

Wykład

Leki Ośrodkowego Układu Nerwowego

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki psychotropowe

Leki psychotropowe działają głównie na układ piramidowy, a w minimalnym stopniu na korę mózgową. Tym zasadniczo różnią się od leków nasennych i uspokajających.

Mózg i jego funkcja jest chyba najbardziej fascynującym, a zarazem najbardziej skomplikowanym problemem nie tylko nauk farmakologicznych ale i fizjologicznych i biochemicznych. Mechanizm przekazywania i analizy informacji w obrębie mózgu jest nadal problemem otwartym. Istota życia psychicznego, jak efektywne myślenie, kojarzenie, emocja (lęk, radość, agresja), zdolność uczenia się i zapamiętywania są podstawowymi aspektami wyższych funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Aspekty te stanowiły do dnia dzisiejszego stanowiły (i stanowią nadal) główny problem nauk medycznych.

Obecnie znamy już morfologię OUN. Wiemy, że mózg zbudowany jest z ≈100 bilionów neuronów, które połączone są między sobą synapsami (2∙10¹³).

Przy omawianiu laków psychotropowych najmniej będziemy wspominać o korze mózgowej. Najwięcej czasu poświęcimy na struktury podstawy mózgu: talamus, hypoltalamys, hypocamp. To właśnie głównie one odpowiedzialne są za wyższe funkcje OUN.

Można powiedzieć, że OUN składa się z neuronów i synaps. Prąd bioelektryczny docierający do zakończenia presynaptycznego powoduje uruchomienie mechanizmów uwalniających neuroprzekaźnik do szczeliny synaptycznej. Następnie neuroprzekaźnik „atakuje” swój receptor na błonie postsynaptycznej przekazując w ten sposób informację. W ten sposób energia bioelektryczna zamienia się na informację biochemiczną, która znowu przekształcana jest na informację bioelektryczną.

O szybkości przewodzenia informacji w synapsach decydują neuroprzekaźniki (neuromediatory, mediatory). Pełniąc funkcję nośnika informacji związki te decydują o sprawności funkcji OUN. Dotychczas z mózgu wyizolowano ponad 100 neuroprzekaźników, należą do nich m.in.:

• acetylocholina,

• dopamina,

• L-noradrenalina,

• L-adrenalina,

• oktopamina,

• kw. glutaminowy,

• kw. γ-aminomasłowy,

• kw. asparaginowy,

• glicyna,

• histamina,

• L-prolina,

• tauryna,

• serotonina,

• karnozyna,

• ATP i inne puryny,

• substancja P i inne peptydy...

Dotychczas nie umiemy precyzyjnie ocenić wzajemnego oddziaływania tych poznanych neuroprzekaźników. Nie umiemy precyzyjnie określić niektórych objawów działalności tych mediatorów. Po trzecie nie umiemy również sterować życiem psychicznym i emocjonalnym człowieka.

Podstawowym czynnikiem, który zmusza nas do ostrożności w wyciąganiu wniosków z eksperymentów jest sam materiał eksperymentalny - zwierzęta. Z samej reakcji kota na podany lek nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy ma on halucynację, czy jest w śpiączce, czy po prostu śpi, czy jest wesoły, drażliwy itp. Właśnie to jest barierą, która blokuje postęp w tej dziedzinie farmakologii. Stosowane są także nowoczesne metody eksperymentów na zwierzętach, ale one także nie pozwalają na pełną ocenę życia psychicznego. Nie możemy jednoznacznie wszystkich eksperymentów na zwierzętach przenosić na człowieka (ale część tak).

Życie psychiczne człowieka nie można przedstawić na podstawie równania matematycznego, cząsteczek, czy atomów. To jest coś innego, odmiennego, co jest trudno ocenić nawet przy pomocy badań fizyko-chemicznych.

„The richness of mental life cannot be explained in terms of molecules and atoms”

W 1952 roku wprowadzono pierwszy lek psychotropowy - chloropromazynę (Fenactil). Do tego czasu szpital psychiatryczny w Londynie zużywał rocznie 10 ton bromu przy (i tak nieskutecznym) leczeniu chorób psychicznych.

Dlaczego teraz obserwujemy taką eksplozję badań nad lekami psychotropowymi? Wiek, w którym żyjemy, cywilizacja, sposób życia dostarczają nam dużo napięć, dużo stresów. Lawina bodźców, która dociera do nas poprzez radio, telewizję, ulicę atakuje mózg, który nie jest fizjologicznie przystosowany do lawiny tych bodźców.

Następstwem tego są takie choroby cywilizacyjne, jak zaburzenia psychiczne, nerwowe, nerwice, nadciśnienie tętnicze, zawały, choroba wrzodowa żołądka itp. Człowiek odruchowo poszukuje ciszy, samotności, oderwania się od tej lawiny bodźców, od stresu. Organizuje to sobie w różny sposób - działka, las; ale często nie wystarcza to człowiekowi do powrotu do równowagi psychicznej i wówczas musi uciekać właśnie do leków psychotropowych.

Leki psychotropowe wpływają na procesy psychiczne, emocjonalne, znoszą agresję; wywołują stan odprężenia, ukojenia - poprawiają nastrój. Na początku lat 50-tych nazywano je „lekami duszy”. Okazały się one rzeczywiście bardzo skuteczne w leczeniu zaburzeń psychiatrycznych, ale nie tylko.

Niezależnie od tej efektywności w schorzeniach psychicznych (np. w schizofrenii po kilku miesiącach osiąga się remisję), laki psychotropowe stały się krokiem milowym w poznaniu podstawowych funkcji mózgu. Znając mechanizm działania tych leków (a to łatwo można ocenić) potrafimy w tej chwili wywołać u zwierząt objawy, jakie występują u chorych psychicznie.

A zatem możemy z całą pewnością stwierdzić, że za dane objawy odpowiada dane zaburzenie. Przykładem tego niech będzie katalepsja. Po podaniu szczurowi leków, które zablokują receptory dopaminowe w mózgu szczur będzie siedział godzinami (nawet w niewygodnej pozycji) - taki jest objaw katalepsji obserwowany u ludzi chorych psychicznie.

Innym przykładem może być objaw stereotypii u szczura po bardzo silnym pobudzeniu układu dopaminergicznego w mózgu (szczur przez cały czas powtarza jedną czynność). Tak samo u pacjenta ze schorzeniem psychicznym stwierdzamy nieraz zachowanie stereotypowe.

Dzięki lekom psychotropowym możemy oznaczyć pobudzenie psychomotoryczne, lub wpływ danego leku na procesy uczenia się i pamięci (metodami aktywnych i biernych odruchów warunkowych).

Lekami psychotropowymi można sterować procesami psychicznymi człowieka. Ciekawym przykładem jest Witkacy, który malował portret swojego przyjaciela w ciągu dwóch godzin po przyjęciu meskaliny (środek psychotropowy wywołujący halucynacje wzrokowe i słuchowe).

Neuroprzekaźniki:

1. Noradrenalina i adrenalina.

Największą zawartością NA w mózgu cechują się struktury jego podstawy, najmniej NA jest w korze mózgowej.

Podwyższenie poziomu NA w mózgu wywołuje objawy pobudzenia psychomotorycznego, zaś obniżenie lub zablokowanie receptorów adrenergicznych w mózgu prowadzi do zahamowania tych objawów. NA odgrywa istotną rolę w procesach psychomotorycznych, aktywacji snu, czuwania, koncentracji i uwagi. Wielu naukowców uważa, że zmiana poziomu KA w mózgu jest przyczyną wielu schorzeń psychicznych.

Możemy kierować tym mediatorem (podobnie jak w AUN) poprzez:

• zahamowanie przekształcenia [tyrozyna → L-DOPA → dopamina] przy pomocy α-metylotyrozyny,

• blokowanie aktywności MAO zwiększając wychwyt zwrotny do wnętrza włókna presynaptycznego, a tym samym zwiększając magazyny tego mediatora,

• blokowanie wychwytu zwrotnego (Imipramina) - nasilamy działanie mediatora na jego receptory,

• zwiększenie uwalnianie NA (słynna Amfetamina),

• hamowanie magazynowania NA w zakończeniu presynaptycznym (Rezerpina)

2. Dopamina.

Rozmieszczenie dopaminy w mózgu jest nieco inne niż NA, ale de facto struktury podstawy mózgu zawierają jej także najwięcej. Dopamina występuje głównie w substantia nigra, striatum, hypotalamus, hypocamus. Dopamina decyduje o skoordynowanym napędzie ruchowym. Występowanie jej w szlaku mezolimbicznym jest odpowiedzialne za emocje, aktywność psychiczną, procesy uczenia się, pamięci. Natomiast jej obecność w podwzgórzu decyduje o wydzielaniu niektórych hormonów (np. prolaktyny).

Leki, które będą wpływały na aktywność dopaminy działają podobnie, jak w przypadku noradrenaliny.

3. Acetylocholina.

ACh - mediator trofotropowy (poprzednie to ergotropowe) występuje zarówno w korze i strukturach podkorowych mózgu. Je synteza i działanie jest już nam znane.

Podwyższenie poziomu ACh w mózgu wywołuje agresję u zwierząt doświadczalnych.

4. Serotonina (5-HT).

Serotonina jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów psychicznych. Decyduje głównie o procesach emocjonalnych, pobudzeniu płciowym, czuciowym, łaknieniu, agresji.

Zahamowanie układu serotoniny prowadzi do euforii, halucynacji, zaburzeń emocjonalnych (np. LSD-25 - dietyloamid kw. α-lizergowego).

Neuropeptydy i aminokwasy

Niektórzy twierdzą, że są to właściwe przekaźniki. Są też i tacy, którzy mówią, że są to jedynie neuromodulatory. Jest to i tak nieistotne, gdyż stanowią bardzo poważną grupę. Związki te działają niekiedy ≈1000 razy silniej niż dopamina, czy ACh. Tylko niektóre części mózgu zawierają wymienione wyżej neuroprzekaźniki, a ≈90% neuronów OUN prowadzi wymianę informacji poprzez aminokwasy. Działanie neuropeptydów i aminokwasów jest bardzo różne.

Tempo metabolizmu białka w mózgu:

• synteza - 4g/d,

• stopień odtwarzania białka ≈0,7%/h,

• średni okres półtrwania białka 5-14 dni.

Tempo syntezy i metabolizmu białka w mózgu jest bardzo wydajne. Tym bardziej, że jest to układ zamknięty - białko nie przenika przez barierę krew-mózg. Przy rozpadzie białek powstaje wiele peptydów, które posiadają te ogromne właściwości biologiczne.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

1. Kwas glutaminowy.

Glu jest jednym z podstawowych aminokwasów w tej grupie. Jego niedobór szczególnie w młodym wieku doprowadza do upośledzenia umysłowego. Kwas glutaminowy jest bardzo szczególną substancją, gdyż działa aż na cztery podreceptory:

• NMDA - receptor jonotropowy (nazwa pochodzi od substancji wybiórczo pobudzającej ten receptor); Glu, pobudzając go, zwiększa transport Ca²⁺ do neuronu. Poprzez zwiększenie [Ca²⁺] w cytozolu zwiększa zatem cały metabolizm komórki.

• AMPA - receptor jonotropowy; powoduje depolaryzację komórki (transport NA⁺ i K⁺), co jak gdyby wspomaga działanie NMDA.

• receptor metabotropowy doprowadza do tworzenia produktów pośrednich, a w końcu do wytworzenia IP₃, który uwalnia Ca²⁺ z magazynów komórki (przez co także zwiększa jej metabolizm).

W wyniku działania tych mechanizmów kw. glutaminowy pobudza komórkę nerwową. NMDA podane w bardzo minimalnej dawce może prowadzić do drgawek, uszkodzenia tkanki nerwowej. Bardzo dużo kw. glutaminowego wydziela się podczas zatorów mózgu, niedotlenieniu i to właśnie Glu doprowadza do nadmiernego pobudzenie i w konsekwencji uszkodzenia neuronów.

Endogenny kwas glutaminowy wydzielany w minimalnych ilościach znacznie pobudza procesy uczenia się i pamięci. Prawdopodobnie agoniści receptorów tego kwasu i sam Glu decydują o uczeniu się i pamięci.

2. Kwas γ-aminomasłowy (GABA).

GABA powstaje poprzez dekarboksylację kw. glutaminowego. Działa przeciwstawnie do Glu. Nie ma wpływu na transport Ca²⁺, Na⁺, ale aktywuje dokomórkowy transport Cl^-. Doprowadza to do hiperpolaryzacji błony komórkowej i zahamowania funkcji OUN.

Poza tym doprowadza do obniżenia wrażliwości i przekaźnictwa w synapsach dopaminowych, hamując wydzielanie dopaminy. Działa więc p/drgawkowo, p/lękowo, nasennie.

Niektórzy uważają, że zaburzenie równowagi GABA/Glu jest przyczyną wystąpienia tzw. samoistnej padaczki u dzieci. Leki, które korygują tę równowagę znoszą napady padaczkowe u dzieci.

Zahamowanie działanie GABA poprzez blokowanie jego receptora (Pikrotoksyna) doprowadza do bardzo dużego pobudzenia i drgawek.

Leki psychotropowe jest to bardzo duża grypa leków. Wyróżnia się w śród nich klika podgrup:

• neuroleptyki (duże środki kojące),

• ataraktyki (małe środki kojące; p/lękowe; anksjolityczne),

• leki p/depresyjne

• leki psychotoniczne

NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!!

Leki neuroleptyczne (duże środki kojące)

Neuroleptyki działają hamująco na wzgórze, podwzgórze, śródmózgowie. Hamują zatem te części OUN, które koordynują zjawiska psychiczne (szczególnie emocjonalne).

Ich mechanizm działania to:

• blokowanie receptorów adrenergicznych i dopaminergicznych,

• hamują wychwyt zwrotny, przez co zubażają zawartość NA i dopaminy w zakończeniach presynaptycznych,

• hamują uwalnianie NA i dopaminy z zakończenia presynaptycznego.

Działanie ogólnie wszystkich neuroleptyków:

• psychodepresyjne, tzn. działają kojąco, antyemocjonalnie, znoszą niepokój, podniecenie, wywołują zobojętnienie na otoczenie; w małych dawkach nie działają nasennie.

Eksperyment: wpuszczano do tego samego pokoju psa i kota zamkniętego w klatce. Kot oczywiście chciał uciec z klatki, natomiast po podaniu chloropromazyny (Fenactil) nie interesowało go kto jest za klatką.

• przeciwpsychotyczne; znoszą autyzm, urojenia, halucynacje, objawy maniakalne i objawy wielu chorób psychicznych.

• hamują układ piramidowy - od tego zależy działanie hamujące na aktywność psychomotoryczną, w większych dawkach mogą wywołać nawet katalepsję.

• hamują układ pozapiramidowy - przy dłuższym stosowaniu wysokich dawek mogą wywołać chorobę Parkinsona.

• hamują większość ośrodków wegetatywnych, np. naczynioruchowy, oddechowy, termoregulacji, wymiotny, kaszlu, metaboliczny.

Neuroleptyki zostały podzielone na kilka mniejszych klas, z których każda składa się z także z kilku podgrup. Do głównych klas neuroleptyków należą:

1. Pochodne fenotiazyny.

2. Pochodne butyrofenonu.

3. Alkaloidy (z rośliny Rauwilfia serpentina).

4. Pochodne tioksantenu.

5. Pochodne difenylobutyropiperydyny.

1. Pochodne fenotiazyny:

1. pochodne alifatyczne:

• chloropromazyna (Fenactil)

• promazyna (Promazin draż. 25; 50; 100mg)

• lewomepromazyna (Levomeropromazin tabl. 2; 25mg)

1. pochodne piperydynowe:

• tiorydazyna (Thioridazin draż. 10; 25; 100mg)

• pipotiazyna (Piportil tabl. 10mg)

1. pochodne piperazynowe:

• perfenazyna (Perfenazin tabl. 8mg)

• flufenazyna (Mirenil draż. 0,25; 1mg)

• perazyna (Perazinum tabl. 25; 100mg)

Są to związki chemiczne, w których cząsteczce występuję dwa pierścienie aromatyczne połączone atomem siarki i azotu. Bardzo dobrze rozpuszczają się w tłuszczach - stąd duże powinowactwo do OUN. Silnie wiążą się z białkami krwi, a nawet wypychają inne związki związane z tymi białkami.

Mechanizmy działania pochodnych fenotiazyny:

• blokuje receptory NA i dopaminy,

• hamuje uwalnianie NA i dopaminy z zakończeń presynaptycznych,

• hamuje syntezę NA i dopaminy,

• hamuje wychwyt zwrotny NA i dopaminy.

Działanie ośrodkowe pochodnych fenotiazyny:

• hamują formatio reticularis w rdzeniu przedłużonym, od czego zależy uspokojenie, zmniejszenie podniecenia, agresywności, zmniejszenie aktywności ruchowej. W większych dawkach może doprowadzić do wystąpienia katalepsji.

• hamują układ limbiczno-talamiczny - działanie p/lękowe (anksjolityczne).

• działają hamująco na drogi korowo-podkorowe - działanie antypsychotyczne, p/halucynogenne, p/urojeniowe, blokowanie reakcji stresowych.

• hamują ośrodki wegetatywne (naczynioruchowy, kaszlu, wymiotny itp.), z tego powodu często środki te stosowane są w chorobach wewnętrznych.

Działanie obwodowe pochodnych fenotiazyny:

• adrenolitycznie,

• parasympatykolitycznie.

• doprowadzają do ↓RR,

• hamują motorykę jelit i wydzielanie gruczołów przewodu pokarmowego,

• powodują tachykardię (na serce działają chininopodobnie),

• zmniejszają zużycie O₂ w tkankach poprzez zmniejszenie ich metabolizmu,

• mają bardzo słabe działanie kuraropodobne (zwiotczają mięśnie poprzecznie prążkowane).

Pochodne	Lek	Działanie
				psycho-depresyjne	anty-psychotyczne	p/wymiotne	hipo-tensyjne	poza-piramidowe
	alifatyczne	chloropromazyna	+++	++	++	++	++
		promazyna	++	+	+	+	+
	piperydynowe	tiorydazyna	++	++	+	++	+
		perfenazyna	+	++	+++	+	+++
	piperazynowe	prochlorperazyna	++	++	+++	+	+++
		trifluperazyna	++	+++	+++	+	+++
		fluferazyna	++	+++	+++	+	+++

(+++) - bardzo silne; (++) - silne; (+) - słabe

Działanie niepożądane pochodnych fenotiazyny:

• żółtaczka zastoinowa,

• zespół parkinsonowy (stosowane w dużych dawkach przez dłuższy okres),

• hipotensja (gdy leczymy zaburzenia OUN),

• czasami mogą wywołać reakcję alergiczną,

• zapalenia żył, zakrzepice,

• zahamowanie wydzialania niektórych gruczołów takich jak: tarczyca, gruczoły płciowe (zaburzenia miesiączkowania),

• otyłość (przy dłuższym stosowaniu).

Wskazania do stosowania pochodnych fenotiazyny:

1. Psychiatryczne i neurologiczne:

• psychozy,

• nerwice,

• schizofrenia,

• stany pobudzenia psychomotorycznego (po zatruciach, w zespołach abstynencyjnych i zaawansowanej sklerozie mózgu).

2. Chirurgiczne:

• wstrząs pourazowy,

• premedykacja przez narkozą,

• zahamowanie drgawek.

3. Internistyczne:

• nadciśnienie,

• zawały, zatory (szczególnie w okresie wstrząsu),

• nerwice wegetatywne,

• p/wymiotnie,

• przy nadczynności tarczycy,

• w zapaleniu skóry ze świądem.

2. Pochodne butyrofenonu:

• haloperidol (Haloperidol tabl. 1; 2mg)

• droperidol (Droperidol amp. 25mg/10ml)

• triperidol (Trifazin tabl. 5; 10mg)

• spiroperidol

Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Mają duże powinowactwo do tkanki tłuszczowej (jest ich tam 10x więcej niż we krwi). W ustroju ulegają biotransformacji i wydalane są z moczem.

Mechanizm działania taki sam jak chloropromazyny.

Działanie:

• psychodepresyjne silniejsze niż pochodnych fenotiazyny,

• silne działanie p/psychotyczne,

• bardzo silnie hamują aktywność psychomotoryczną w nadaktywnościach sklerotycznych,

• są antagonistami kwasu glutaminowego,

• bardzo silnie p/wymiotnie,

• p/bólowo,

• w odróżnieniu do poprzedniej grupy pobudzają PNS, czego skutkiem jest ślinotok, pocenie się, biegunki,

• dłuższe stosowanie może również wywołać objawy choroby Parkinsona.

Działanie niepożądane:

• ataksja,

• stany depresyjne,

• hipotensja.

Zastosowanie:

• pobudzenia psychoruchowe,

• wspomagająco przy leczeniu padaczek,

• stany psychotyczne (m.in. schizofrenia),

• neuroleptoanalgezja.

3. Alkaloidy (z rośliny Rauwilfia serpentina):

• rezerpina (Rupasil tabl. 0,1; 0,25; 1mg)

4. Pochodne tioksantenu:

• chlorprotiksen (Chlorprotixen tabl. 15; 20mg)

• tiotiksen (Navane tabl. 1; 2; 5; 10; 20mg)

• klopentiksol (Clopixol amp. 1ml)

Ich budowa chemiczna podobna jest do fenotiazyny z tym, że zamiast atomu azotu posiadają węgiel. Mechanizm działania taki sam, jak pochodnych fenotiazyny. Z różnic w działaniu w stosunku do fenotiazyn można wymienić:

• słabsze działanie hipnotyczne i katatoniczne,

• słabsze działanie p/depresyjne,

• słabiej działają na układ krążenia,

• silniejsze działanie adrenolityczne, cholinolityczne,

• mierne działanie pobudzające na ośrodek oddechowy,

• brak działania na układ pozapiramidowy.

Działania niepożądane:

• hipotermia i senność,

• drżenie kończyn,

• objawy, jak po zażyciu atropiny.

Zastosowanie:

• schizofrenia,

• stany psychotyczne,

• psychozy maniakalno-depresyjne,

• nerwice, stany pobudzenia i niepokój.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

5. Pochodne difenylobutyropiperydyny:

• pimozyd (Orap tabl. 1; 4mg)

• penfluridol (Micefal tabl. 20mg)

• fluspirylen (Imap amp. 4mg/2ml)

Budową chemiczną i działaniem przypominają pochodne butyrofenonu. Działają jednak silniej p/psychotycznie, słabiej uspokajająco i wywołują objawy zaburzeń układu pozapiramidowego. Zastosowanie mają podobne, jak pochodne butyrofenonu.

Leki anksjolityczne/ataraktyki

(leki p/lękowe, małe środki kojące)

Głównym punktem ich działania jest układ limbiczno-talamiczny. Anksjolityki są grupą leków składającą się z podgrup o różnej budowie chemicznej, różnych mechanizmach działania i wywołujących bardzo zróżnicowane efekty:

Ogólne działanie anksjolityków:

• uspokajająco,

• bardzo silnie antyemocjonalnie,

• bardzo silnie p/lękowo,

• znoszą agresywność,

a te cechy różnią je od neuroleptyków:

• poprawiają nastrój (działają tymoleptycznie),

• nie hamują odruchów warunkowych,

• nie działają p/psychotycznie,

• nie wpływają na AUN,

• nie wywołują objawów poazpiramidowych,

• nie działają p/wymiotnie,

• działają relaksacyjnie,

• wywołują przyzwyczajenia i zależności.

Wśród anksjolityków wyróżnia się:

1. Pochodne dioli.

2. Pochodne benzodiazepiny.

3. Pochodne difenylometanu.

4. Pochodne kwasu barbiturowego.

1. Pochodne dioli:

• meprobamat (Meprobamat tabl. 200; 400mg)

Lek ten hamuje przewodzenie impulsów w połączeniach neuronalnych. Nie wpływa na poziom i metabolizm neuroprzekaźnika. W mózgu hamuje połączenia kora-wzgórze-podwzgórze (hamuje przekazywanie informacji do kory) i połączenia limbiczno-talamiczne. Zmniejsza więc napięcie emocjonalne, lęk, agresywność. Wywołuje nastrój beztroski, uspokojenia, pogody, ufności do otoczenia.

W rdzeniu kręgowym także hamuje przewodnictwo w połączeniach neuronowych. Prowadzi to do osłabienia odruchów, zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych (objawy ociężałości).

Działania niepożądane:

• ospałość,

• stupur,

• impotencje,

• reakcje uczuleniowe,

• uczucie „miękkich kolan”,

• suchość w jamie ustnej,

• hipotensja.

Zastosowanie:

• leczenie odwykowe (zniesienie objawów abstynencji),

• wzmożone napięcie emocjonalne,

• nerwice w natręctwach.

2. Pochodne benzodiazepiny:

• chlordiazepoksyd (Elenium draż 5; 10; 25mg)

• diazepam (Relanium tabl. 2; 5mg)

• oksazepam (Oxazepam tabl. 10mg)

• temazepam (Signopam tabl. 10mg)

Działanie pochodnych benzodiazepiny związane jest z kompleksem receptora GABA (kanał Cl^-, podjednostka receptora GABA, podjednostka receptora benzodiazepiny). Pochodne benzodiazepiny działają jako agoniści receptora GABA, w ten sposób powodują:

• ↑transportu Cl^- do wnętrza komórki,

• hamują drgawki wywołane antagonistami GABA (takich jak pikrotoksyna),

• nasilają działanie GAMA w różnych strukturach mózgu (korze, móżdżku, hipokampie),

• wywołują hiperpolaryzację neuronu, a tym samym zmniejszają jego aktywność.

Przede wszystkim działają na układ limbiczno-talamiczny (tam gdzie jest najwięcej receptorów GABA). Skutkiem tego jest silne uspokojenie, działają bardzo silnie a/emocjonalnie, znoszą agresję i lęk. Hamują wzgórze, czego następstwem jest hipotensja i hipotermia. Bardzo słabo hamują formatio reticularis w rdzeniu przedłużonym. Nieco silniej działają na korę mózgową, co daje słabe działanie p/bólowe i silne p/padaczkowe. W rdzeniu kręgowym hamują powstawanie odruchów rdzeniowych, działają miorelaksacyjnie, odprężająco. Mają nieznaczne działanie obwodowe: parasympatykolitycznie i adrenolitycznie.

Działania niepożądane:

• senność, znużenie, apatia,

• utrudniona (bełkotliwa) mowa,

• ślinotok lub suchość w ustach,

• przy dłuższym stosowaniu mogą powodować leukopenię i osłabienie libido.

Zastosowanie:

• nerwice, psychonerwice,

• padaczka,

• stany depresyjne i histeryczne,

• trudności wychowawcze

• kuracja odwykowa.

3. Pochodne difenylometanu:

• hydroksyzyna (Hydroxyzinum draż. 10; 25mg)

• azacyklonol (Frenoton tabl. 100mg)

• benaktyzyna (Benactyzin draż. 1mg)

Leki te działają przeze wszystkim na układ limbiczno-talamiczny, powodując odprężenie, zniesienie lęku, obojętność, apatię. Podobnie działanie na formatio reticularis dale odprężenie. Działają hamująco na drogi kororo-podkorowe, co daje zaburzenie procesów myślowych, kojarzeniowych, odruchów, osłabienie woli (myślenie o niczym). Poza tym w rdzeniu kręgowym hamują odruchy i spadek napięcia mięśni poprzecznie prążkowanych.

Działania niepożądane:

• upośledzenie koncentracji i procesów myślowych,

• dezorientacja w czasie i przestrzeni,

• osłabienie mięśniowe.

Zastosowanie (jest ograniczone):

• nerwice narządowe,

• chwiejność emocjonalna (np. w okresach przekwitania),

• psychonerwice.

4. Pochodne kw. barbiturowego:

• proksybarbital (Ipdronal tabl.50mg)

Lek ten hamuje niepokój, nadpobudliwość, ma silne działanie kojące. Mimo, że cała grupa pochodnych kwasu barbiturowego ma działanie nasenne - proksybarbital takiej aktywności nie wykazuje. Zastosowanie - tak jak pochodnych difenylometanu.

Prosimy nie kserowac w nowym akademiku!

Wykład

Leki przeciwdepresyjne

Są to leki, które znoszą depresję i poprawiają nastrój (działają tymoleptycznie).

Depresja jest bardzo poważnym stanem; hamuje funkcje OUN. W stanach depresji człowiek nie może pracować intelektualnie, często także targa się na swoje życie. Samobójstwa są najczęściej skutkiem depresji. Dlatego też leki przeciwdepresyjne są bardzo istotną grupą, która wpływa na znoszenie stanów depresyjnych.

Leki te działają tylko w stanach depresji, na ludzi zdrowych praktycznie nie działają. Mogą jednak wywołać nieznaczne uspokojenie i zahamowanie czynności psychicznych.

Ogólnie wywierają wpływ na układ limbiczno-talamiczny:

• podwyższają poziom neuroprzekaźników w synapsie (szczególnie ergotropowych),

• zmieniają wrażliwość receptorów na działanie tych hormonów,

• prawie wszystkie działają p/serotoninowo.

Charakteryzują się dosyć szczególnym działaniem farmakologicznym, które składa się na wczesne i późne efekty:

• szybkie efekty farmakologiczne (po jednej, dwóch dawkach) - ↓wychwytu NA, blokowanie presynaptycznych receptorów α₂, zahamowanie receptora M.

• późne efekty terapeutyczne (po kilku tygodniach stosowania) - zmiana wrażliwości receptorów na KA, szczególnie ↓wrażliwości α₂ i β, natomiast ↑wrażliwości receptora α₁. Od tych zmian biochemicznych będzie zależało oddziaływanie farmakologiczne.

Praktycznie znaczenie ma tylko efekt późny - terapeutyczny.

Leki przeciwdepresyjne są związkami trójpierścieniowymi (trójcyklicznymi), które swoją budową przypominają fenotiazynę z tym, że atom siarki łączący oba pierścienie zastąpiony tu jest atomem węgla lub azotu.

Leki trójpierścieniowe można podzielić na:

1. Pochodne dibenzoazepiny.

2. Pochodne cykloheptadienu.

3. Inne pochodne.

4. Inhibitory MAO

5. Sole litu.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!

• imipramina (Imipramin draż. 10; 25mg)

• dezypramina (Pertofran draż. 25mg)

• klomipramina (Anafranil draż. 10; 25)

1. Pochodne cykloheptadienu:

• amitryptylina (Amitryptylinum tabl. 25mg)

• nortryptylina (Nortriptylin draż. 25mg)

• protryptylina (Concordin tabl. 5; 10mg)

• doksepina (Adapin kaps. 10; 25; 50; 100mg)

Mechanizmy działania oraz samo działanie jest bardzo podobne u wszystkich przedstawicieli leków przeciwdepresyjnych. Oczywiście objawy farmakologiczne związane będą od rodzaju depresji i wrażliwości osobniczej człowieka poddanego kuracji tymi lekami.

Działania niepożądane:

• lęki, niepokoje,

• objawy paranoidalne,

• ↓czynności gruczołów płciowych.

Zastosowanie:

• psychozy depresyjne (endogenne lub reaktywne),

• zaburzenia psychomotoryczne o podłożu depresyjnym,

• zaburzenia snu u ludzi starych.

2. Inne pochodne:

• mianseryna (Miansan tabl. 10mg)

• nomifenzyna (Alival 25 kaps. 25mg)

• fluoksetyna (Prozac kaps. 20mg)

• trazodon (Desyrel tabl. 50; 100mg)

Wywołują głównie zmiany stężenia serotoniny i DA w mózgu. Blokują receptory presynaptyczne α₂ oraz postsynaptyczne α₁ i serotoninowe. Po zastosowaniu obserwujemy bardzo znaczne działanie tymoleptyczne (poprawiające nastrój), anksjolityczne i p/depresyjne.

Zastosowanie: przede wszystkim przewlekłe stany depresyjne.

Z wyżej wymienionych trzech grup prawie wszystkie będą działały na wychwyt zwrotny NA i serotoniny i w mniejszym stopniu dopaminy. Wszystkie mają lekkie działanie uspokajające i wpływają pobudzająco na napęd psychoruchowy.

3. Inhibitory MAO:

• nialamid (Nialamid tabl. 25; 50mg)

• fenelzyna (Nardil tabl. 15mg)

Podwyższają zawartość dopaminy i NA w mózgu, działają więc psychomotorycznie pobudzająco. Ze względu na bardzo duże działanie uboczne, leki te nie są stosowane w terapii (jeśli już to jako leki II, III-rzędu).

4. Sole litu:

• Lithium carbonicum (Lithium carbonicum tabl. 250mg)

U ludzi zdrowych w ogóle nie działają, a u chorych z psychozą, depresją zmniejszają te objawy i doprowadzają do normalizacji czynności psychicznych.

Mechanizm działania:

• ↑wychwyt zwrotny NA,

• ↓uwalnianie NA do synapsy,

• ↓wrażliwość postsynaptycznych receptorów NA.

Zastosowanie:

• profilaktyka psychoz depresyjno-maniakalnych.

Leki psychotoniczne

1. Metyloksantyny:

• coffeinum Natrium benzoicum

• teophyllinum

• theobrominum

Hamują rozpad cAMP. Zastosowanie to senność ospałość, hipotensja i przedawkowanie leków nasennych. Niestety powodują spadek koncentracji i uwagi.

2. Amfetaminy i pochodne:

• amphetaminum

Zostały wycofane z użycia w latach 60tych, ze względu na głęboką depresję w kilka godzin po zażyciu, a także ze względu na działanie euforyzujące.

Wpływają na pobudzająco na receptor NA, zwiększają wydzielanie NA i zwiększają wychwyt zwrotny NA. Pobudzają ośrodki wegetatywne, powodują hipertensję, ↑HR. Zastosowanie - żadne.

3. Kwas glutaminowy:

• acidum Glutaminicum

Działa jako neuromediator na receptory jonotropowe, powodując wzrost napływu Ca²⁺ do komórek, co doprowadza do ich depolaryzacji. W związku z tym generowanie i transmisja informacji jest bardzo szybka. Stosowany w niedorozwojach umysłowych, szczególnie u dzieci.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!

Choroba Parkinsona

Jest to stan patologiczny układu pozapiramidowego. Koordynuje on ruchy skojarzone, odruchy postawy i scala czynności automatyczne.

Układ pozapiramidowy składa się z ciała prążkowanego i substancji czarnej. Uszkodzenie którejkolwiek z tych części może tłumić, bądź niweczyć ruchy dowolne zastępując je mimowolnymi.

Głównymi mediatorami układu pozapiramidowego są: dopamina, ACh, GABA, kwas glutaminowy. 80% dopaminy zawartej w mózgu znajduje się właśnie w zwojach podstawy. Synteza DA zachodzi w substancji czarnej, skąd wędruje ona do ciała prążkowanego. Podstawową przyczyną zaburzeń jest zwyrodnienie szlaku prowadzącego od substancji czarnej do prążkowia, co prowadzi do spadku stężenia dopaminy. W chorobie Parkinsona następuje przewaga ACh i GABA, a spadek działania DA. GABA hamuje także neuronu dopaminergiczne i neurony glutaminowe, a kwas glutaminowy odgrywa tu bardzo ważną rolę. Jego agoniści tłumią objawy parkinsonizmu i działają podobnie do leków podnoszących poziom DA.

Następstwa zaburzeń układu dopaminergicznego dzielimy na dwie grupy:

1. Zespoły hiperkinetyczno-hipotoniczne (dyskinezy, pląsawica).

2. Zespoły hipokinetyczno-hipertoniczne (choroba Parkinsona).

Objawy choroby Parkinsona:

• akinesis,

• rigiditas (sztywność mięśni szkieletowych),

• tremor (drżenie).

Objawy pląsawicy:

• ruchy mimowolne, nieregularne,

• taneczny chód.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!

W chorobie Parkinsona dochodzi do uszkodzenia neuronów dopaminergicznych, czego konsekwencją jest zwiększenie liczby i wrażliwości receptorów dla dopaminy.

Choroba Parkinsona jest nieuleczalna; posuwa się stopniowo naprzód, dlatego wyróżnia się kilka stopni w jej przebiegu:

I^o	- trudność w utrzymaniu szklanki, zapinaniu guzików, zmniejszenie pisma odręcznego. Dotyczy to często jednej połowy ciała.
II^o	- pojawia się sztywność karku, dotyczy całego ciała.
III^o	- pacjent nie może sam się poruszać, dochodzi do zmian palców u rąk i nóg, zmienia się także wyraz twarzy.
IV^oi V^o	- dalsze postępujące zmiany.

Cele leczenia choroby Parkinsona:

• przywrócenie równowagi neurohormonalnej w układzie pozapiramidowym (leczenie patogenetyczne),

• zniesienie napięcia i drżenia mięśni poprzecznie prążkowanych (leczenie objawowe).

Są podejmowane próby leczenia operacyjnego np. zniszczenie gałki bladej znosi sztywność, zniszczenie wzgórza znosi drżenia, Śmiertelność okołooperacyjna ≈1%, a szansa na poprawę ≈80%.

Są też czynione inne próby - z tkanek płodu pobierane są obszary układu pozapiramidowego i następnie wszczepiane w zniszczone miejsca.

W chorobie Parkinsona stosujemy trzy grupy leków:

1. Leki dopaminergiczne.

2. Leki cholinolityczne.

3. Leki przeciwhistaminowe.

PROISIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

1. Leki dopaminergiczne:

Dopamina nie przechodzi przez barierę krew-mózg, ale L-DOPA (jej prekursor) łatwo przenika do mózgu.

Jeżeli L-DOPA obwodowo to bardzo łatwo ulegnie ona w tkankach dekarboksylacji do dopaminy, której do mózgu przeniknie tylko ≈1%. Dlatego L-DOPA podajemy z inhibitorami dekarboksylazy aminokwasów aromatycznych - wówczas ≈10% dawki podanej obwodowo dociera do mózgu.

Lewodopa ma wpływ na czynność motoryczną poprzez prążkowie, na emocje i czynność motoryczną poprzez układ limbiczny, wpływa na czynność hormonalną podwzgórza, może wpływać na serce i na naczynia oraz na ośrodek wymiotny.

Preparaty L-DOPA:

• L-DOPA

• Madopar (100mg L-DOPA +25mg benzaserydu)

• Sinemet (200mg L-DOPA + 25mg karbidopy)

• Nacom

Obniżają zaburzenia hipokinetyczne, ułatwiają ruchy dowolne. Mało znoszą sztywność mięśni i słabo wpływają na drżenia.

są to leki bardzo toksyczne; powodują nudności, wymioty, zaburzenia psychiczne i ortostatyczne.

Przeciwwskazania:

• ciąża

• psychonerwice

• dolegliwości ze strony układu krążenia

Leki działające pobudzająco na receptory dopaminowe:

• amanatdyna (Viregyt kaps. 100mg)

• apomorfina

• nomifenzyna (Alival kaps. 25mg)

Amatydyna - lek p/wirusowy. Powoduje wzrost uwalniania dopaminy i pobudza jej receptory, wzrost napięcia układu dopaminergicznego.. Obniża sztywność i akinezę, poprawia samopoczucie. Słabo wpływa na drżenia. Działanie terapeutyczne ma podobne do L-DOPA z inhibitorami dekarboksylazy. Również takie samo ma działanie niepożądane.

Apomorfina - pobudza receptor dopaminowy. Nie wykazuje działania p/bólowego. Raczej nie stosowana do terapii ze względu na bardzo silne działanie wymiotne.

Nomifenzyna - hamuje wychwyt zwrotny dopaminy. Ma zastosowanie jako lek pomocniczy.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki działające jako agoniści receptorów dopaminowych:

• pribedil (Trivastal)

• pergolid (Pergolide)

• lizurid (Lizurid)

• bromokryptyna (Parlodel)

• ropinirol

Bromokryptyna - działa bardzo dobrze, hamuje wydzielanie PRL i GH (stosowana w przerywaniu laktacji, mastopatii, akromegalii). Stosowana z powodzeniem w chorobie Parkinsona.

Inhibitory enzymów:

a) MAO-B:

• selegilina

• lazabemid

1. COMT:

• tolkapon (Tasmar)

• entekapon

• nitekapon

Aktywność MAO wzrasta wraz wiekiem, co może być przyczyną wystąpienia choroby Parkinsona w podeszłym wieku. Inhibitory MAO mają korzystny wpływ w leczeniu choroby Parkinsona.

2. Leki cholinolityczne:

• benzatropina (Cogentin)

• triheksyfenidyl

• cykrymina

• procyklidyna

• biperiden

• dietazyna

• profenamina

• etopromazyna

Eliminują część objawów. ACh hamuje wydzielanie DA, a one będą to blokowały.

Działania niepożądane:

• podniecenie,

• zaburzenia świadomości,

• ataksja,

• zaburzenia łaknienia,

• objawy uczuleniowe,

• agranulocytoza,

• możliwość uszkodzenia nerek,

• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.

Blokując receptory M, leki te silniej działają ośrodkowo niż obwodowo, Zmniejszają przewagę ACh nad DA, obniżają sztywność mięśni i drżenie, poprawiają czynności ruchowe.

Najczęściej podajemy je z lekami pobudzającymi układ dopaminergiczny.

3. Leki przeciwhistaminowe:

Likwidują objawy.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki Przeciwpadaczkowe

Padaczka jest zwana inaczej epilepsją. Napady padaczkowe mogą występować w wielu chorobach o różnej etiologii. Padaczkę cechują drgawki ogólne z utratą świadomości, drgawki ograniczone, utrata świadomości, różne reakcje ruchowe i doznania zmysłowe. Mogą pojawiać się także zmiany nastroju i zaburzenia psychiczne. Drgawki epileptyczne pojawiają się szybko i szybko się cofają.

Wyróżniamy napady o następujących cechach:

1. Napady duże (grand mal):

• aura przedpadaczkowa (zwiastuny),

• utrata przytomności (chory z krzykiem pada na ziemię),

• drgawki toniczne, doprowadzające do okaleczeń. Trwają 1-2min, a następnie pojawiają się drgawki kloniczne.

• gdy napady występują jeden po drugim to mamy stan padaczkowy (bardzo groźny dla życia).

2. Mała padaczka (petit mal):

• krótkotrwała utrata świadomości (10-15s),

• występują różne mimowolne czynności ruchowe,

• brak drgawek.

3. Padaczka psychomotoryczna (ogniskowa):

• stan zamroczenia bez utraty świadomości, z tendencją do ucieczek, wędrówek,

• zmiany emocjonalne, uczucie lęku, niebezpieczeństwa.

Przyczyny napadów są różne, ale wszystkie prowadzą do nadmiernej synchronizacji wyładowań bioelektrycznych komórek mózgu. Przyczyną jest zablokowanie fizjologicznych mechanizmów hamowania komórek nerwowych. Ważna jest relacja między GABA a kwasem glutaminowym (↑[Glu]).

Zasady leczenia padaczki:

• należy szukać przyczyny (guzy, tętniaki, żylaki mózgu, wodogłowie),

• usunięcie czynników sprzyjających (stres, alkohol),

• farmakoterapia może trwać nawet 15 lat. Należy więc wybrać lek nie powodujący zależności, nadający się do odpowiedniego typu padaczki i mało toksyczny.

• w leczeniu skojarzonym efekty terapeutyczne powinny być wyższe, a działanie toksyczne - niższe,

• należy opracować indywidualną dawkę (rozpoczynając od minimalnej) i czas jej przyjmowania - często napady padaczkowe występują o tej samej porze w ciągu dnia,

• obowiązuje ciągłość leczenia,

• można bardzo powoli odstawiać leki, gdy mamy przerwę w napadach przy pepit mal i 4 lata przy grand mal,

• często padaczkę udaje się wyleczyć (szczególnie w młodym wieku).

Niepowodzenie leczenia jest zazwyczaj przy:

• źle rozpoznanym typie padaczki,

• zbyt małych dawkach leków,

• zbyt wczesnym odstawieniu leków,

• nieregularnym przyjmowaniu leków,

• stresogennym trybie życia.

1. Pochodne kwasu barbiturowego:

• fenobarbital (Luminalum tabl. 100mg)

• metylfenobarbital (Prominalum tabl. 100mg)

• benzobarbital (Benzonal tabl. 200mg)

Stosowane z wyboru przy napadach typu grand mal. Przerywają napad i zapobiegają jego wystąpieniu. Mają najszerszy zakres działania p/drgawkowego. Muszą działać w dawkach mniejszych niż te, które wywołują działanie nasenne. Wpływają na kompleks receptorowy GABA (zawierający jonofor Cl^-) → dochodzi do hiperpolaryzacji błony neuronu, co hamuje receptory pre- i postsynaptyczne. W taki sposób podwyższają próg drgawkowy w komórkach OUN.

Nie działają w padaczce typu petit mal i ogniskowej.

2. Pochodne hydantoinowe:

• fenytoina (Phenytoinum tabl. 100mg)

• mefenytoina (Mesantoin tabl. 100mg)

• etotoina (Peganone tabl. 250mg)

Są skuteczne w grand mal, ale nie przerywają napadu. Działają też w padaczce typu petit mal i psychomotorycznej. Stabilizują błonę komórkową neuronów, hamując przepływ Na⁺ i K⁺ (hamują depolaryzację), przedłużają okres refrakcji, obniżają poziom wyładowań neuronalnych.

Działania niepożądane:

• ataksja,

• drżenie rąk,

• apatia,

• senność,

• przerost dziąseł,

• uszkodzenie szpiku kostnego,

• wzrost owłosienia nóg i pleców,

• pogrubienie rysów twarzy.

3. Pochodne oksazolidynowe:

• trymetadion (Tridione kaps. 300mg)

• parametadion (Paradione kaps. 300mg)

Działają silnie depresyjnie na OUN, równie silnie działają uspokajająco. Skuteczne we wszystkich postaciach padaczki, ale mają małe zastosowanie ze względu na bardzo silne działania niepożądane:

• wypryski skórne,

• atotoksyczność (80%),

• zaburzenia psychiczne,

• nefrotoksyczność.

4. Pochodne kwasu bursztynowego:

• etosuksimid (Ronton)

• calontin

• epimid

Hamują napływ Ca²⁺ do komórek wzgórza - stąd ich główne zastosowanie w pepit mal. Podaje się je doustnie, często są stosowane u dzieci.

Działania niepożądane:

• nudności, wymioty,

• znużenia, apatia,

• zaburzenia orientacji,

• hepato- i nefrotoksyczność (przy dłuższym stosowaniu).

5. Pochodne benzodiazepiny:

• diazepam (Relanium)

• klonazepam (Clonazepamum)

• klobazam (Urbanyl)

Działają skutecznie w przewlekłej terapii różnych postaci padaczek.

6. Pochodne sulfonamidów:

• acetazolamid (Diuramid)

• sultiam (Ospolot tabl. 200mg)

Są to leki moczopędne, które hamują anhydrazę węglanową doprowadzając do zakwaszenia ustroju. Podnosi to próg pobudliwości drgawkowej. Przy zakwaszeniu kwas glutaminowy nie działa na swoje receptory. Leki te stosowane są w różnych typach padaczek, szczególnie w opornych na działanie innych leków.

7. Pochodne kwasu walproinowego:

• sól sodowa kw. walproinowego (Convulex)

Mechanizm działania nie jest jasny. Prawdopodobnie wpływa na GABA. Skuteczny we wszystkich typach padaczek.

Działania niepożądane:

• wypadanie włosów,

• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego,

• drżenie rąk,

• ataksja.

8. Leki nowej generacji:

• wigabatryna (Sabril 40mg/kg)

• lamotrigina (Lamictal)

• gabapentyna (Neurontin 300mg)

• felbamat (Felbatol)

• topiramat

• tiagabina

Są to leki bardzo skuteczne, ale też bardzo drogie.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU!

Wigabatryna - pochodna GABA, podnosi poziom GABA. Skuteczna w różnych typach padaczki, szczególnie w opornych na leczenie.

Lamotrigina - antagonista receptora kwasu glutaminowego. Powoduje spadek wyładowań i pobudliwości neuronu. Stosowana we wszystkich typach padaczki, szczególnie w opornych na leczenie.

Działania niepożądane:

• zaburzenia widzenia,

• ataksja,

• zawroty głowy,

• wysypki,

• gorączka.

Nie może być stosowana u dzieci do lat 12 i u „ludzi wkraczających w smugę cienia”.

Gabapentyna - pochodna GABA, agonista receptora GABA. Zastosowanie i działanie jak wigabatryna.

Felbamat - hamuje receptory kwasu glutaminowego. Skuteczny we wszystkich typach padaczki, szczególnie w opornych na leczenie. Jest potencjalnie niebezpieczny, gryż zaobserwowano kilka zgonów po jego stosowaniu.

Działania niepożądane:

• nefrotoksyczność,

• anemia blastyczna.

Topiramat - ma podwójne działanie: pobudza receptory GABA i hamuje receptory kwasu glutaminowego. Działa bardzo silnie na wszystkie typy padaczki.

Działania niepożądane:

• kamica nerkowa,

• zmęczenie,

• senność,

• zaburzenia koncentracji.

Tiagabina - działa przez GABA. Wskazania i działania niepożądane - jak topiramat.

Wykład

Leki nasenne

Sen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Mierząc fale mózgowe za pomocą EEG wyróżniamy dwa różne zapisy bioprądów mózgu, co pozwala wyróżnić nam dwie fazy snu:

• SEM (slow eye movement) w EEG duże, wolne fale o dużej amplitudzie (zapis zsynchronizowany). Jeśli sen trwa 8h to faza ta trwa 5,5h.

• REM (rapid eye movement) e EEG szybkie fale o małej amplitudzie - takie jak w trakcie czuwania (zapis zdesynchronizowany) Inaczej faza ta zwana jest snem paradoksalnym. Jeśli sen trwa 8h to faza ta ma długość 2,5h.

Obie fazy są niezbędne do prawidłowego odpoczynku i występują naprzemiennie. Leki nasenne zaburzają stosunek między tymi dwiema fazami i dlatego sen wywołany nimi jest niepełnowartościowy.

Dużą rolę w procesach snu i czuwania odgrywają neuromediatory zarówno pobudzające, jak i hamujące.

Niektóre leki nasenne działają na kompleks receptora GABA (barbiturany, benzodiazepiny).

Bezsenność należy do częstych zaburzeń, szczególnie w wieku starszym:

• trudność w zasypianiu,

• skrócenie czasu trwania i spłycenie snu, sen z przerwami,

• postać mieszana.

W zależności od typu bezsenności należy zastosować odpowiednie leki. Przy trudności w zasypianiu - leki działające krótko lub bardzo krótka. W skróceniu czasu trwania, spłyceniu snu i wybudzaniu - leki działające średniodługo lub długo.

Bezsenność jest najczęściej przewlekła (niekiedy u ludzi starszych występuje wiosną), dlatego należy wziąć pod uwagę, iż nie można tu stosować leków powodujących zależność. Najlepiej jest wykryć przyczynę bezsenności i wyeliminować ją - niechętnie sięgamy po leki nasenne.

Czasami stosujemy anksjolityki, które ułatwiają sen fizjologiczny. One indukują sen w przeciwieństwie do leków nasennych, które sen wywołują.

Do leków nasennych zalicza się:

1. Pochodne kwasu barbiturowego.

2. Pochodne benzodiazepiny.

3. Inne leki nasenne.

1. Pochodne kwasu barbiturowego:

Zawierają rodniki aromatyczne i alifatyczne. Ich działanie nasenne jest różne w zależności od posiadanych rodników. Dzielimy je na krótko- średnio- i długodziałające.

Leki te działają poprzez kompleks receptora GABA. Tłumią neurony tworu siatkowatego, kory, skracają fazę REM snu. Wywierają działanie p/drgawkowe, depresyjne na ośrodek naczynioruchowy i oddechowy. Nie działają p/bólowo, ale wzmagają działanie niesteroidowych leków p/zapalnych.

Przy dłuższym stosowaniu (kilka miesięcy) uzależniają psychicznie i fizycznie.

Po przerwaniu przyjmowania mogą wystąpić objawy zespołu absynencyjnego:

• drżenie mięśni,

• napady drgawek,

• niepokój,

• lęk,

• omamy,

• zaburzenia krążenia,

• silne poty,

• bóle brzucha.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Często stosowane są w celach samobójczych (10x większa dawka).

Objawy ostrego zatrucia to:

• śpiączka,

• zahamowanie odruchów,

• zwężone źrenice reagujące na światło,

• zaburzenia oddechowe i kwasica.

Powikłania (najczęstsze przyczyny zgonu):

• ostra niewydolność krążenia,

• niedodmy i obrzęki płuc,

• zapalenia płuc.

Leczenia zatrucia:

• pikrotoksyna,

• amfetamina,

• diuretyki.

Barbiturany działają na wątrobę indukując enzymy wątrobowe. Tak więc powodują szybszy rozkład leków metabolizowanych w wątrobie.

1. barbiturany o krótkim czasie działania:

• heksobarbital

• metoheksital

• tiopental

• tiamylal

Są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach - po podaniu pozajelitowym gromadzą się w OUN. Łatwo przenikają przez barierę krew-mózg. Są bardzo szybko metabolizowane.

Zastosowanie:

• krótkotrwałe znieczulenie ogólne,

• mała chirurgia (usunięcie ropnia, czyraka).

Raczej nie stosowane w zaburzeniach snu, ponieważ głownie są podawane dożylnie lub domięśniowo.

1. barbiturany o średnim czasie działania:

• allobarbital

• cyklobarbital

• pentobarbital

• butabarbital

• amylobarbital

Działają do 5-6h. Stosowane są jako leki nasenne (podawane głównie doustnie). Są także dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, wiążą się z białkami osocza.

1. barbiturany o długim czasie działania:

• fenobarbital

• barbital

• metylofenylobarbital

• metabarbital

Działają 7-9h. Słabo rozpuszczają się w tłuszczach, trudno przechodzą przez barierę krew-mózg. Są metabolizowane w wątrobie. Mają działanie nasenne, p/padaczkowe i p/drgawkowe.

Pochodne kwasu barbiturowego są bardzo toksyczne i mogą wywoływać uzależnienie. Dlatego poszukiwano nowych leków nasennych.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

2. Pochodne benzodiazepiny:

• nitrazepam (Mogadon)

• flunitrazepam (Rohypnol)

• flurazepam (Dalmane)

• triazolam (Halcion)

• estazolam (Esilgan)

• midazolam (Dormicum)

• lorazepam (Lorafen)

• lormetazepam

Są to induktory snu (wprowadzają w sen).

Działają krótko poprzez receptor GABA.

3. Leki nowe, działające na receptory GABA:

• zopiklon (Imovane)

• zolpidem (Stilnox)

Mechanizm działania - jak pochodnych benzodiazepiny.

4. Inne leki nasenne:

1. karbaminiany:

• etinamat (Ethinamate)

1. pochodne piperydyny:

• glutetimid (Glimid)

• metyprylon (Methyprylone)

• bemegrid

1. pochodne chinazolonu:

• metakwalon (Metaqualone)

1. pochodne karbinolu

• metylopentynol (Methylpentynol)

• etchlorwinol (Placidyl)

1. pochodne tiazolu:

• klometiazol (Heminervin)

NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Narkotyczne Leki Przeciwbólowe -Opioidy

Ból to wrażenie zmysłowe, które powstaje przez drażnienie zakończeń nerwowych różnymi bodźcami. Jest to wrażenie subiektywne. Ból to nie tylko cierpienie, może on wywoływać niebezpieczne dla życia następstwa, nieproporcjonalne do wielkości przyczyny. Doprowadza on do rozdrażnienia, bezsenności, spadku koncentracji i uwagi. Walka z bólem jest podstawowym obowiązkiem lekarza.

W powłokach naszego ciała znajdują się liczne zakończenia nerwowe - receptory,

Które są różnie zbudowane i czułe na jakąś formę energii, np. ciałka Mejssnera- dotyk, kolbki Krauzego- zimno, ciałka Ruffiniego- ciepło, ciałka Paciniego-dotyk.

Nie ma specjalnych receptorów do odbioru bólu, ich rolę spełniają wolne zakończenia nerwowe,które nie reagują na jedną formę energii, ale na każdy jej rodzaj: chemiczną, fizyczną itp.,pod warunkiem , że bodziec posiada dostateczne natężenie .

Doświadczenie de Woolfa

Zanurzamy rękę w wodzie o temperaturze:

• 44 * C - wrażenie ciepła

• 45 * C i więcej - wrażenie bólu

Wspólną właściwością bodźców bólowych ( nocyceptywowych ) jest to, że uszkadzają

bądź zagrażają uszkodzeniem tkanek. Wrażenie bólu ochrania więc ustrój przed szkodliwością bodźca nie informując nas o jego charakterze.

W miejscu zadziałania bodźca zachodzą zmiany biochemiczne , spada próg wrażliwości bólowej. Są wydzielane mediatory bólu :

• peptydy

• kininy

• prostaglandyny

• histamina

Przekazują one impuls do OUN przez:

• włókna nerwowe

• drogi rdzeniowo-wzgórzowe

• drogi rdzeniowo-korowe

ból receptorowy (obwodowy)

- powierzchowny- szybki, ostry, wolny, przewlekły, ograniczony,

zlokalizowany

- głęboki- naczyniowy, mięśniowy, kostno-stawowy,

nieograniczony, tępy, połączony z nudnościami,

wymiotami, zapaścią

ból przewodowy neurologia, ból fantomowy

ból ośrodkowy organiczny padaczka ogniskowa,

ból psychogenny

Środki znieczulające działają na receptory, a środki analgetyczne na korę mózgową.

Doznania bólowe znosimy na różne sposoby:

• usunięcie przyczyny

• spadek wrażliwości nocyreceptorów

leki znieczulajace

leki przeciwzapalne

leki przeciwbólowe

• przerwanie przekazywania przekaźnictwa nocyreceptywnego

leki znieczulające

• tłumienie przewodzenia bodźców w rdzeniu kręgowym ( droga rdzeniowo-wzgózrzowa)

środki znieczulające podawane dordzeniowo

analgetyki

• hamowanie percepcji bólu w korze mózgowej

opioidy

leki do znieczulenia ogólnego

leki przeciwdepresyjne

• zmiany reakcji emocjonalnych

Analgetyki,czy też opioidy - nazwa ta pochodzi od morfiny - najstarszego leku

przeciwbólowego wyodrębnionego z opium ( z maku Papaver semiferum )

są to związki chemiczne które mają różną strukturę chemiczną ale wspólne działanie hamujące na korę i wzgórze.

Pochodne morfiny, piperydyny ( dolantyna) i metadonu posiadają podobną budowę chemiczną: azot III-rzędowy, węgiel elektrofilowy, IV-rzędowy atom węgla, dwa węgle łączące grupę aminową z węglem centralnym i rodnik fenylowy.

Receptor opioidowy wykazuje powinowactwo do leku ( grupa aminowa wiąże się z częścią anionową receptora, a grupa C=O z częścią kationową receptora) zarówno agonisty i antagonisty .Jednak aktywność wewnętrzna jest właściwością tylko agonisty.

Np. morfina wiąże się z receptorem opioidowym i pobudza go, natomiast

Nalokson (antagonista) wiąże się z receptorem nie powodując

Pobudzenia.

W mózgu istnieją endogenne substancje, które reagują z receptorem opioidowym.

W 1975 r. w mózgu okryto peptydy o właściwościach podobnych do morfiny.

Pro- opiomelanokortyna

|

beta- lipotropiona

|

beta- endorfina

|

enkefaliny

Maja one powinowactwo do receptorów opioidowych i aktywność wewnętrzną .

Endogenne opioidy działają przeciwbólowo tak jak morfina, a beta-endorfina 4x silniej

Inne endogenne opioidy to np.:dymorfina A, dymorfina B.

Wyodrębnione 5 podtypów receptora opioidowego:

• mi - głównie z nimi wiąże się morfina

• delta - z nimi najczęściej wiążą się endogenne peptydy opioidowe

• epsilon - - // - - // - - //- - // - - //- -//-

• sigma

• kappa

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Narkotyczne leki przeciwbólowe

1. Naturalne alkaloidy opium

• morfina

• metylmorfina

• Ommopan

• Opium

2. Półsyntetyczne pochodne morfiny

• etylomorfina

• Eukodalum

• dihydrokodeina

• Dromoran

3. Leki syntetyczne

1. Pochodne fenantrenu

a) o czystym działaniu agonistycznym

• morfina

• oksymorfon

• hydromorfon

• leworfanol ( Levo-Dromoran )

• pentazocyna ( Fortral , Pentazocinum)

b) umiarkowani agoniści

• kodeina

• oksykodon (Parcoden)

• hydrokodon (Dicodid)

• butorfanol (Stadol)

3. agoniści-antagoniści

• nalbufina (Nubain-20)

• buprenorfina (Temgesic)

4. antagoniści

• Nalorphine

• Naloxone (Narcan)

• Naltrexone (Nemexin)

• Levalorphan (Lorafen)? - Lorazepam - jest to poch. benzodiazepiny

2. Pochodne fenylopiperydyny

a) silni agoności

- meperydyna (Dolargan)

- fentanyl

b) umiarkowani agoniści

- Diphenoxylate

3. Pochodne difenyloheptanonu

a) silni agoniści

- metadon

b) umiarkowani agoniści

- Propoksyfen

W 1806 r. została wyodrębniona z opium morfina przez T.W. Serturmera.

MORFINA

Opium było znane już 6 tyś. lat p.n.e.. Było używane w starożytnym Rzymie i Grecjii. Stosowana była jako lek znoszący głód i zmęczenie. Jej nazwa pochodzi od Morfeusza - greckiego boga marzeń sennych.

Szybko się wchłania z każdej drogi podania!!!!

W 80% wydalana jest przez nerki, 20% ulega biotransformacjii. Działa poprzez reakcje z receptorami opioidowymi. Selektywnie hamuje aktywność neuronów. Jednorazowe podanie hamuje aktywność bioelektryczną. Takie jednorazowe podanie spowoduje zahamowanie transportu wapnia do komórki i wzrost potasu w komórkach,

Co doprowadza do małej reaktywności komórki na bodziec. Przewlekle podawana morfina działa odwrotnie.

Morfina hamuje cyklazę adenylową - spadek cAMP, ale wzrost cGMP.

Działanie ośrodkowe morfiny to:

1. anelgezja (bezbolesność)

2. euforia

3. sedacja (uspokojenie)

4. depresja oddechowa

• wywołuje spadek odczucia bólu, ponadto ból chociaż odczuwany nie jest

przykry i męczący

• podwyższa próg pobudliwości bólowej

• jest bardzo silnym środkiem przeciwbólowym

• hamuje drogi przewodzące ból (we wzgórzu, rdzeniu, ośrodkach korowych)

• obniża wrażliwość kory, ale tylko na bodźce przykre (głód, zmęczenie, strach, rozpacz)

• wprowadza w euforię

• nie zmienia wrażliwości kory na inne bodźce: słuch, wzrok, węch itp.

• hamuje czynność ośrodka oddechowego

- znosi odruch kaszlowe (doświadczenie w którym zniosła odruchy kaszlowe

wywołane drażnieniem nerwu krtaniowego górnego prądem elektrycznym.










punkty uchwytu działania morfiny

Hamuje ośrodek naczynioruchowy, ośrodek przemiany materii (zapotrzebowanie na tlen spada w tkankach o 30%). Pobudza podwzgórze powodując wzrost wydzielania ADH (spadek wydzielania moczu). Pobudza ośrodek wymiotny i ośrodek nerwu błędnego.

Obwodowo obserwujemy zwolnienie oddechu, spadek stopnia wymiany gazowej, spadek ciśnienia tętniczego krwi, rozszerzenie naczyń (wydzielanie histaminy), skurcz mięśnia źrenicy (szpilkowate źrenice), zahamowanie wydzielania gruczołów przewodu pokarmowego, skurcz zwieraczy, rozkurcz mięśni podłużnych (stąd są spastyczne zaparcia). Podobnie działa na zwieracze pęcherzyka żółciowego i dróg moczowych.

Działania niepożądane:

• nudności i wymioty,

• zaparcia,

• brak łaknienia,

• utrudnienie oddawania moczu.

Nie możemy podawać morfiny dzieciom i starcom, bo są nadwrażliwi. Objawy ostrego zatrucia:

• sen narkotyczny,

• charakterystyczne szpilkowate źrenice,

• oddech Cheyene'a-Stokesa,

• spadek ciśnienia krwi,

• tętno wolne i słabo napięte,

• skóra zimna, blada, sina.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Leczenie ostrego zatrucia:

• płukanie żołądka 0,1% KMnO₄,

• przytomnemu pacjentowi możemy podać doustnie węgiel aktywowany,

• sztuczne oddychanie,

• analeptyki pobudzające ośrodek oddechowy,

• leki powodujące wzrost ciśnienia krwi,

• najskuteczniejszy jest antagonista morfiny Jakim jest nalorfina,

• jeśli do zatrucia doszło u morfinisty, podajemy antagonistę bardzo ostrożnie, bo dochodzi do ciężkich objawów abstynencji.

Morfinizm

Przyczyny wystąpienia:

1. Euforia
   Powoduje marzenia senne, halucynacje, zniesienie lęku, głodu, strachu. Szczególnie ludzie podatni na uzależnienia, niezrównoważeni psychicznie - już po kilku dawkach występują stany euforyczne, a u bardziej odpornych dopiero po 2-3 tygodniach. Ta euforia staje się podstawą do zdobycia morfiny za wszelką cenę.

2. Głód biologiczny
   Morfina przyjmowana długo zmienia metabolizm komórek. Przyzwyczajają się one do niej, stają się mniej czułe na nią, szybciej ją rozkładają.

3. Obłędny strach przed objawami abstynencji

Objawy abstynencji pojawiają się po 5-8 godz. od zaprzestania przyjmowania morfiny.

Objawy:

• stany szału i podniecenia na przemian z ciężką depresją,

• nudności i wymioty,

• biegunki,

• zaburzenia krążenia,

• potliwość,

• zapaść reagująca tylko na małe dawki morfiny.

Leczenie w zakładzie zamkniętym, leki psychodepresyjne, antagoniści receptora kwasu glutaminowego.

Objawy morfinizmu

Człowiek samotny, który sam chce przeżywać stany euforyczne. Zanik woli, etyki, egocentryzm, przestępczość, kłamliwość, zawężone zainteresowania.

Skóra blada, atroficzna. W przewodzie pokarmowym przewlekły nieżyt, kacheksja, drżenie spoczynkowe, nerwobóle, zanik odporności - czyraki, posocznica.

Zastosowanie morfiny

• lek przeciwbólowy (urazy, zmiażdżenia, oparzenia, nowotwory, zawały serca, zawały płuc, kolki nerkowe i wątrobowe, ale równocześnie ze spazmolitykami),

• kiedyś premedykacja przed narkozą,

• do obniżenia wrażliwości ośrodka oddechowego (dusznica bolesna, obrzęk płuc, nadmierne odruchy kaszlowe.

Przeciwwskazania do stosowania morfiny

• bóle przewlekłe z wyjątkiem bólów nowotworowych,

• zaburzenia krążenia i oddychania,

• poród (hamowanie ośrodka oddechowego u płodu - płód się rodzi w zamartwicy),

• ciąża,

• niemowlęta, starcy, osobnicy bardzo wyniszczeni.

Preparaty zawierające morfinę

Preparat	Zawartość morfiny	Dawka jednorazowa w gramach
Morphinum hydrochloricum	75%	0,01
Opium pulveratum	10%	0,03 - 0,1
Omnepan	50%	0,05
Tinctura opii simplex	1%	0,2 = 10 kropli
Tinctura opii benzoica	1%	0,2 = 10 kropli

Podawane są w biegunkach, zaburzeniach pokarmowych. Są mniej niebezpieczne niż morfina.

Pochodne fenantrenu - agoniści

Tak jak morfina.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Pochodne fenantrenu agoniści-antagoniści

Są tu leki p/bólowe. Większość ma słabe działanie antagonistyczne. Bupremorfina ma bardzo silne działanie antagonistyczne - 3 razy silniejsze niż Naloxone. Ma również działanie p/bólowe 10 razy silniejsze niż morfina, działa do 3 godz. Rzadko wywołuje nudności i wymioty. Rzadko też wywołuje przyzwyczajenie. Znosi działanie euforyzujące i objawy abstynencji.

Pochodne fenantrenu - antagoniści

Najczęściej stosujemy nalokson lub nalorfinę. Konkurują one z opioidami o receptory. Znoszą działanie morfiny na ośrodek oddechowy, kaszel, na ośrodek naczynioruchowy. Znoszą objawy abstynencji. Zastosowanie:

• zatrucia morfiną,

• ochrona ośrodka oddechowego przy stosowaniu morfiny,

• porody noworodków gdy u matki rozpoznano narkomanię.

Pochodne fenylopiperydyny

• peptydyna,

• piminodyna,

• difenoksylat,

• alfaprodyna.

Peptydyna działa agonistycznie w stosunku do receptora opioidowego. Działanie ośrodkowe ma 10 razy słabsze, ale podobne do morfiny. Ma mniejsze działanie kurczące na mięśnie gładkie. Nie powoduje wzrostu ciśnienia tętniczego i ciśnienia w drogach żółciowych i moczowych. Nie działa zapierająco. Nie wpływa na mięsień macicy. Słabiej przechodzi przez łożysko, słabiej wpływa na ośrodek oddechowy, ma słabsze działanie p/kaszlowe, nie kurczy źrenic. Groźba przyzwyczajenia jak przy morfinie (z tym, że zachodzi to nieco wolniej). Zastosowanie:

• wszystkie rodzaje bólu,

• porody.

Pochodne difenyloheptanonu

• metadon,

• dekstromoramid.

Działają na receptor opioidowy. Najczęściej stosowany był metadon. Zastosowanie:

• leczenie uzależnienia od morfiny,

• lek przeciwbólowy,

• nie dopuszcza do wystąpienia objawów abstynencji i euforii po morfinie.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Wykład

Zależności lekowe. Leki psychodysleptyczne.

Nadużywanie leków i innych środków, które działają na OUN oraz związany z tym stan zalezności jest spotykany coraz częściej. Zależność zastąpiła stare słowo narkomania.

Wiele środków wywołuje zmiany w OUN. Ich nadużywanie związane jest ze stanem euforii - subiektywne odczucie przyjemności. Zmiany te przyczyniają się do całkowitego oderwania się osobnika od rzeczywistości.

Wg. WHO uzależnienie to przyjmowanie, stosowanie danego środka niezgodnie z jego przeznaczeniem leczniczym i socjalnym. Zależność to konieczność utrzymania w organizmie stężenia leku na takim poziomie, który daje pozorne objawy zdrowia. Zależność występuje najczęściej przy długotrwałym stosowaniu leków. Bardzo często nadużywane są niektóre środki chemiczne, rzadziej lecznicze. Są dwa typy zależności:

1. psychiczna
   Jest to trudna do przezwyciężenia chęć do przyjmowania leku. Spotyka się ją najczęściej. Towarzyszy jej pobudzenie psychiczne.

2. fizyczna - zespół neuroadaptacyjny
   Konieczność przyjmowania środków w celu niedopuszczenia do wystąpienia zespołu abstynencyjnego - stan, w którym zaszły zmiany adaptacyjne na obecność środka w komórkach nerwowych i, w którym zmiany te zostały utrwalone. Gdy zabraknie środka występują objawy abstynencji, które mogą się nawet zakończyć śmiercią.

Zespół abstynencyjny występuje w sytuacji, gdy dany lek zostanie odstawiony lub przy podaniu antagonisty. Objawy zależą od nadużywanego środka i stopnia zależności (czas przyjmowania, wielkość dawek, częstość przyjmowania, drogi przyjmowania). Dominuje pobudzenie OUN do drgawek włącznie. Szybkośc rozwijania się zespołu abstynencyjnego także zależy od środka, wielkości dawek i drogi podania. Ma na to wpływ rozwój tolerancji. Jest to adaptacja organizmu przejawiająca się spadkiem wrażliwości na lek i koniecznością przyjmowania większych dawek aby lek zadziałał. Często występuje tolerancja krzyżowa: gdy mamy tolerancję na jeden lek, to też i na inne o podobnym mechanizmie działania.

Często u ludzi uzależnionych obserwujemy degradację moralną, psychiczną, ruinę materialną.

Najczęściej zależnościom towarzyszy niedożywienie ustroju prowadzące do wyniszczenia i spadku odporności.

Przyczyny powstawania uzależnień:

• euforia (szczególnie w przypadku środków, które szybko wywołują stan euforii),

• właściwości osobnicze

• uwarunkowania genetyczne,

• stany neurasteniczne, depresje,

• wpływ środowiska,

• terapeutyczne (np. gdy leki nasenne są długotrwale przyjmowane w przypadku bezsenności).

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOYM AKADEMIKU

Typy zależności:

1. opioidowa
Daje zarówno uzależnienie psychiczne i fizyczne. Może wystąpić już po jednej dawce. Tolerancja i zależności mają charakter krzyżowy (również wszystkie pochodne fenantrenu). Następstwa są różne, np. niejałowe podanie przy obniżonej odporności prowadzić może do zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc, czyraków, zapalenia mięśnia sercowego, posocznic. Zanieczyszczenia tych substancji mogą powodować zatory, odczyny alergiczne.
Objawy abstynencji mają dramatyczny przebieg i mogą się skończyć zgonem. Szczególnie bywa tak, gdy nieostrożnie podamy antagonistę. Objawy te występują kilka godzin po ostatniej dawce, szczyt osiągają w 36 - 70 godz. po ostatniej dawce. Wszystkie objawy ustępują po 10 dniach.
Objawy:

• pożądanie narkotyku,

• niepokój,

• osłabienie,

• bóle mięśniowe,

• parastezje,

• potliwość,

• nudności,

• wymioty,

• rozszerzenie źrenic,

• przyśpieszenie akcji serca,

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi, następuje wsztrząs krążeniowy, zgon (taki wstrząs krążeniowy nie poddaje się żadnemu leczeniu poza małymi dawkami morfiny).

3. od środków uspokajających

Obejmuje wszystkie środki działające depresyjnie na OUN. Nie wszystkie z nich są jednakowo szkodliwe.

► alkohol etylowy

Wywołuje zależności psychiczne i fizyczne. Już jedna dawka prowadzić może do zależności psychicznej. Mechanizm powstawania uzależnienia wiąże się z procesem tolerancji. 70% alkoholu jest metabolizowane w wątrobie (dehydrogenaza alkoholowa), a 30% jest wydalane przez płuca. Zależność psychiczna objawia się głodem alkoholowym, przyjemnością związaną z przyjmowaniem (euforią). Alkohol jest silnym środkiem, który zmienia stan fizykochemiczny błon komórkowych i powoduje wzrost ich płynności. Powoduje zmiany w obrębie fosfolipidów błony, spada wysycenie błon w kwasy tłuszczowe. Komórki OUN zawierają najwięcej lipidów, dlatego są na alkohol bardzo wrażliwe.

Inny jest wpływ alkoholu na neuroprzekaźniki przy jednorazowej dawce, a inny w uzależnieniu. Przy jednorazowej dawce występuje:

• wzrost uwalniania DA w mózgu,

• wzrost aktywności neuronów dopaminergicznych,

• nasilenie działania GABA,

• blokowanie receptora NMDA,

• blokowanie kanału wapniowego,

• wzrost działania serotoniny, jej siły działania i reaktywności receptora 5-HT₁ na serotoninę,

• uwalnianie somatostatyny,

• uwalnianie endorfiny.

Przy przewlekłym stosowaniu występuje:

• nadwrażliwość receptorów DA,

• zmiana funkcji receptora GABA-A,

• wzrost liczby receptorów NMDA,

• wzrost liczby kanałów wapniowych.

Główne objawy abstynencyjne to:

• głód alkoholowy,

• drżączka,

• zaburzenia snu,

• nudności i wymioty,

• tachykardia,

• wzmożona potliwość,

• zaburzenia percepcji,

• drgawki,

• rozszerzone źrenice,

• delirium tremens - bardzo silne podniecenie, aż do szału, halucynacje wzrokowe, pomieszanie percepcji, wzmożona potliwość, tachykardia, spadek ciśnienia tętniczego.

Pacjenci bardzo boją się tych objawów. Śmiertelność uzależnionych przekracza 30%. Leczenie:

• środki p/drgawkowe - pochodne benzodiazepiny,

• zwalczamy zaburzenia ogólne

• elektrolitowe,

• równowagi kwasowo-zasadowej,

• omamy - neuroleptyki.

Ostatnio wprowadza się do lecznictwa antagonistów receptora NMDA, kwasu glutaminowego, memantynę, MK 801.

Stosuje się też Esperal, Antabus, Anticol, które hamują utlenianie aldehydu octowego wywołującego działania toksyczne. Wypicie alkoholu przy ich stosowaniu może powodować ciężkie zatrucia, zaburzenia krążenia.

Można też podawać naltrekson - antagonistę receptorów opioidowych.

3. od pochodnych benzodiazepiny

Najczęściej przepisywanymi lekami, które wywołują uzależnienie to leki anksjolityczne i nasenne. Wywołują zależność psychiczną, ale rzadko fizyczną. Nadużywanie ich nie jest zbyt częste. Przewlekłe stosowanie powoduje też niewielką zależność fizyczną. Objawy abstynencji przy niezbyt dużych dawkach są łagodne:

• niepokój,

• pobudzenie psychoruchowe,

• wzrost wrażliwości na bodźce słuchowe i wzrokowe, mrowienie kończyn,

• zaburzenia snu,

• bóle głowy.

Przy dużych zaleznościach objawy są bardziej nasilone, wystepują drgawki. Objawy mogą się pojawić nawet do 2 tygodni po ostatniej dawce.

Leczenie jak przy uzależnieniach od środków uspokajających.

4. od środków pobudzających

► amfetaminy

Dają pobudzenie psychoruchowe, pozorną jasność myśli, lepsze samopoczucie, spadek łaknienia, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi.

Były stosowane w czasie II wojny światowej w celu zniesienia snu. Były też stosowane jako leki anorektyczne.

Po objawach pobudzenia, euforii, po 4 godz. występuje zespół odbicia - głęboka depresja. Wycofano je z użycia, niestety są nadużywane coraz częściej.

Nie dają uzależnienia fizycznego, a tylko psychiczne.

► kokaina

Działanie podobne jak amfetamina. Jest często przyjmowana donosowo, u kokainistów częsta martwica przegrody nosowej. Powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi, tachykardię, pobudzenie ośrodkowe, poprawę sprawności psychofizycznej, dobre samopoczucie, błogostan, euforię, wzrost doznań seksualnych.

Wywołuje jedynie zalezność psychiczną. Zespół abstynencji jest bardzo łagodny, nie wymaga leczenia.

5. od środków psychodysleptycznych (halucynogennych, fantastica, psychomimetycznych)

Halucynogen pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego majaczyć, bajdurzyć. Środki te powodują depersonalizację, zaburzenia orientacji, omamy - działanie psychotwórcze. Występuje głęboka euforia z pobudzeniem. Percepcja z myśleniem są zachowane - sny na jawie.

Mechanizmy działania nie są dostatecznie znane. Zastosowanie jest głównie naukowe, choć też rzadko, bo brak jest modeli oceniających halucynacje u zwierząt. Środki te mają duże znaczenie społeczne, są nadużywane w gronie artystów, coraz częściej wśród młodzieży. Według WHO zależności te dzielimy na trzy typy:

• I typ - LSD-25, meskalina

• Silna zależność psychiczna, brak zależności fizycznej. Wzrost tolerancji w różnym stopniu, co jest uzależnione od rodzaju leku.

• II typ - konopie (Cannabis)

• Umiarkowana zależność psychiczna, brak zależności fizycznej. Niewielka skłonnośc do rozwoju tolerancji.

• III typ - haszysz

• Niewielka zależność psychiczna, brak zależności fizycznej, brak tolerancji.

► LSD-25 (dwuetyloamid kwasu lizergowego)

Został zsyntetyzowany w 1943 r. przez Hoffmana w Szwajcarii. Jest to pochodna indolu, podobna do alkaloidów sporyszu. Dobrze się wchłania z każdej drogi podania. Maksymalne działanie po 2-4 godz. ustępuje po 12 godz. pobudza receptory 5-HT₂. Jest to substancja bardzo silnie działająca na czynności psychiczne. Tolerancja wykształca się bardzo szybko i jest krzyżowa z meskaliną, psylocybiną. Objawy to:

• pobudzenie z euforią,

• zmiany nastroju,

• izolacja od otoczenia,

• halucynacje wzrokowe,

• zaburzenia percepcji, myślenia,

• dezorientacja w czasie, miejscu, przestrzeni,

• depersonalizacja,

• mamy typu mistyczno-religijnego, społeczno-politycznego, seksualnego.

Powoduje zmiany psychiczne, oprócz tego bardzo często psychozy, które mogą nawrócić po kilku tygodniach od przyjmowania, a niekiedy mogą się utrwalić. Wtedy wymagane jest bardzo intensywne leczenie psychiatryczne.

► meskalina

Sporządzana z zasuszonych i pokrojonych liści kaktusa rosnącego w Meksyku. Wywołuje głównie zależność psychiczną. Mechanizm działania jak w LSD-25. Działanie:

• halucynacje wzrokowe, barwne wizje,

• halucynacje słuchowe,

• depersonalizacja,

• zaburzenia świadomości,

• rozdwojenie osobowości,

• pobudzenie OUN.

Meskaliną fascynowali się różni wielcy pisarze. A. Huscley? Nazwał ją „the doors of perception”. Zastosowanie żadne, objawy abstynencji łagodne. Antagonistą są leki neuroleptyczne.

► psylocybina

Izolowana z „boskich grzybów” rosnących w Meksyku. W grzybach tych zawarta jest butofenina, psylocyna, psylocybina. Wywołuje głównie zależność psychiczną. Mechanizm działania jak LSD-25. Objawy:

• pobudzenie psychiczne, euforia,

• halucynacje wzrokowe i słuchowe,

• ataki śmiechu,

• zamiana nastawienia w stosunku do otoczenia,

• wzrost samopoczucia,

• utrata poczucia czasu,

• rozdwojenie osobowości.

Daje niewielkie objawy abstynencyjne, których nie trzeba leczyć.

► haszysz i marihuana

Pochodzą z konopii indyjskich (Cannabia indica) - haszysz, lub meksykańskich (Cannabis zativca?) - marihuana. Haszysz jest silniej działający i lepiej oczyszczony od marihuany. Substancja czynna w nich zawarta to kanabinol. Znane były już 2000 lat p.n.e. w Indiach, Chinach, Meksyku. Była zażywana przez wojska napoleońskie w czasie ataku na Egipt i przez armię Stanów Zjednoczonych w czasie wojny koreańskiej i wietnamskiej. Obecnie przyjmuje je około 2,5 - 3 mln osób na świecie. Objawy:

• uczucie lekkości, euforia,

• zamęt myślowy - halucynacje,

• dezorientacja w czasie i przestrzeni,

• pobudzenie psychomotoryczne,

• pobudzenie seksualne,

• napady śmiechu.

Papierosy z marihuany zawierają około 500 mg marihuany - 1% kanabinolu. Działają natychmiast i trwa to do 3 godz. Objawy abstynencji są małe: skurcze jelit, podniecenie, niepokój, bezsenność.

► karmina?

Mechanizm działania jak LSD-25. Objawy:

• halucynacje wzrokowe,

• rozdwojenie osobowości,

• drżenia, drgawki,

• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,

• tachypnoe, wzrost napięcia mięśni porzecznie prążkowanych.

Objawy abstynencji są małe i się ich nie leczy.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Zatrucia lekowe

Rozpoznanie i leczenie

Obserwuje się wzrost zażywania leków oraz coraz częstsze nimi zatrucia. Zatrucia są głównie w celach samobójczych, przypadkowe oraz spowodowane błędami w sztuce lekarskiej. Zatrucia lekami stanowią ponad 50% wszystkich zatruć.

Najczęściej stosowane leki doustnie (cele samobójcze, przypadkowe) to leki psychotropowe, nasenne, przeciwbólowe. Inne leki, którymi można się zatruć mogą być podawane innymi drogami, np. leki znieczulające, działające na naczynia krwionośne (eufilina, którą trzeba bardzo wolno podawać), morfina.

Zapobieganie zatruciom przypadkowym

Są one najczęstsze u dzieci. Należy:

• przechowywać leki wyłącznie w oryginalnych opakowaniach z napisami,

• niszczyć stare opakowania po lekach,

• zbędne, przeterminowane, niezużyte leki niszczyć,

• nie przyjmować leków w warunkach złego oświetlenia,

• przechowywać leki w miejscach niedostępnych dla dzieci,

• uświadomić rodziców o możliwości zatrucia.

Zapobieganie zatruciom samobójczym

• unikanie bezkrytycznego zapisywania dużych ilości leków nasennych i uspokajających,

• unikania stosowania leków, które mogą nasilać tendencje samobójcze: rezerpina, tricykliczne antydepresanty.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Ogólne zasady postępowania:

1. rozmowa telefoniczna

1. ustalić jaka substancja, w jakiej ilości i jak dawno temu została przyjęta,

2. ustalić objawy zatrucia i wiek pacjenta,

3. zadecydować czy możliwa jest pomoc niefachowa (jeśli tak, to pinstruować), czy niezbędny jest transport do szpitala, czy potrzebny zespół reanimacyjny,

2. pomoc niefachowa

1. zminejszenie wchłaniania leku,

2. wywołać wymioty,

3. zabezpieczyć podejrzaną substancję,

4. zachować wymioty,

Wymioty można wywołać tylko u bez objawów wstrząsowych. Nie wolno ich wywoływać u zatrutych kwasami czy zasadami. Przed wywołaniem wymiotów należy zabezpieczyć chorego przed zachłyśnięciem się.

3. pomoc lekarska

1. ochrona ważnych dla życia narządów

1. udrożnienie dróg oddechowych,

2. zapewnienie wentylacji płuc do chwili przyjęcia do szpitala,

2. zwalczanie wstrząsu

1. pozycja przeciwwstrząsowa (na plecach z podgiętymi kolanami),

2. podawanie mieszaniny tlenu,

3. dekstran 10%, 20-40 ml/min

Istotnym elementem wstrząsu jest gwałtowne upośledzenie przepływu krwi, spadek zawartości tlenu w tkankach, kwasica, hiperkaliemia, hiperglikemia. Należy więc:

• wypełnić łożysko naczyniowe,

• zmniejszyć opór,

• podwyższyć ciśnienie perfuzji,

• zwiększyć siłę skurczu serca bez zwiększania pobudliwości i zapotrzebowania na tlen.

Najlepiej jest więc podać dekstran, który obniży lepkośc krwi, zapobiegnie zlepianiu się płytek.

• zwalczanie kwasicy metabolicznej: 4,8% - 5% wodorowęglan sodu,

• dopamina

Małe dawki pobudzają receptor ά w naczyniach i β w sercu co powoduje wzrost kurczliwości bez wzrostu oporów. Duże dawki - 10 μg/kg m.c./min już kurczą naczynia i powodują wzrost ciśnienia tętniczego krwi, więc nia są stosowane.

• dobutamina

Jest to lek z wyboru przy wstrząsie. Wybiórczo i silnie wzrasta kurczliwość mięśnia sercowego, spadaja opory obwodowe, nie ma wzrostu ciśnienia tętniczego krwi.

Czasami przy wstrząsie podajemy glikozydy nasercowe, niekiedy hormony steroidowe np. deksametazon 8 mg/kg (zwiększa wrazliwość naczyń na AK, powoduje wzrost stabilności błon lizosomalnych), niekiedy wprzypadku bólu opioidy, a gdy pacjent jest pobudzony - neuroleptyki.

► zatrzymanie akcji serca

• z powodu przedawkowania glikozydów nasercowych, leków p/arytmicznych lub leków miejscowo znieczulających,

• masaż serca,

• sztuczne oddychanie,

• epinefryna dożylnie,

• elektryczne pobudzenie pracy serca.

► usunięcie leków niewchłoniętych

• wymioty,

• płukanie żołądka (skuteczne do 4 godz. po zatruciu) u przytomnego, jeśli u nieprzytomnego to po intubacji. Przed płukaniem podajemy atropinę i płuczemy wielokrotnie przy użyciu 100-300 ml ciepłej wody. Możemy podać węgiel aktywowany sondą dożołądkową.

► w warunkach szpitalnych

• postępowanie nieswoiste,

• zapobieganie powikłaniom jak: zaburzenia elektrolitowe, hipotermia, odleżyny, zakażenia bakteryjne,

• zacewnikowanie.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Ostre zatrucie lekami nasennymi

Najczęściej w celach samobójczych lub przypadkowo. Występuje śpiaczka, niewydolność układu oddechowego. Rokowanie jest zależne od przyjętej dawki, czasu, rodzaju leku. Zatrucie barbituranami krótko i bardzo krótko działającymi jest bardziej niebezpieczne, bo często daje objawy wstrząsu. Leczenie jest utrudnione gdy zostało przyjętych kilka leków lub preparaty złożone. Objawy:

• narastająca senność,

• śpiaczka,

• zaburzenia czynności oddechowej,

• zaburzenia równowagi,

• spadek ciśnienia tętniczego krwi,

• zwiotczenie mięśni szkieletowych,

• osłabienie odruchów, aż do ich zniesienia,

• przy dłuższej śpiączce zapalenia odoskrzelowe płuc,

• drgawki.

Postępowanie:

• udrożnienie dróg oddechowych,

• zapewnienie dopływu tlenu,

• zwalczanie wstrząsu,

• korekta równowagi wodno-elektrolitowej,

• płukanie żołądka nawet po 12 godz.,

• środek przeczyszczający.

Nie istnieje postępowanie swoiste. Kiedyś stosowano analeptyki, co jeszcze bardziej pogłębiało zatrucie.

• wymuszona diureza skutkuje przy zatruciu barbituranami długo działającymi, nie jest efektywna przy zatruciu wodzianem chloralu, paraldehydem - mierne skutki. Brak jakichkolwiek skutków przy zatruciu glutetimidem, metakwalonem,

• hemodializa również eliminuje tylko barbiturany.

Śmiertelność przy dobrze prowadzonej terapii jest mała.

Ostre zatrucie lekami anksjolitycznymi

Są mało toksyczne, ale duże dawki mogą prowadzić do zatruć. Objawy:

• niezborność ruchów,

• śpiączka ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi,

• depresja ośrodka oddechowego,

• pobudzenie psychoruchowe z agresywnymi drgawkami.

Postępowanie:

• płukanie żołądka,

• postępowanie objawowe,

• nie poddają się diurezie wymuszonej,

• flumazenil - kilkakrotnie podajemy 0,2 mg dożylnie.

Ostre zatrucie lekami neuroleptycznymi

Często jest to zatrucie w celach samobójczych. Objawy:

• uspokojenie,

• śpiączka,

• zespoły hipo- i hiperkinetyczne,

• spadek ciśnienia tętniczego krwi,

• wstrząs.

Postępowanie:

• płukanie żołądka,

• leczenie objawowe

• zaburzenia czynności serca - propranolol,

• drgawki - diazepam,

• mała skuteczność wymuszonej diurezy.

Ostre zatrucie lekami przeciwdepresyjnymi

U osób z depresją w celach samobójczych. Objawy:

• uczucie znużenia,

• szum w uszach,

• zawroty głowy,

• pobudzenie psychoruchowe,

• omamy słuchowe, wzrokowe,

• apatia,

• śpiączka,

• drgawki,

• spadek ciśnienia tętniczego krwi.

Postępowanie:

• płukanie żołądka,

• oddech zastępczy,

• cholinomimetyki,

• przy zaburzeniach rytmu serca propranolol,

• diureza wymuszona jest nieskuteczna.

Ostre zatrucie opioidami

Postępowanie:

• oddech zastępczy,

• pozajelitowe podanie antagonistów: nalokson, nalorfina, lewalorfan (ostrożnie u morfinistów).

Ostre zatrucie salicylanami

W celach samobójczych lub przypadkowo u dzieci. Wyróżniamy 3 stopnie zatrucia.

1. lekkie - stężenie 70 mg/100 ml krwi

• piekący ból w jamie ustnej,

• zawroty i bóle głowy,

• szum w uszach,

• pobudzenie czynności oddechowej.

2. średnie - stężenie 90 mg/100 ml krwi

• bardzo wyraźne pobudzenie oddechowe,

• senność,

• wzmożona potliwość,

• wzrost temperatury,

• tachykardia,

• wybroczyny,

• krwawienia z nosa i przewodu pokarmowego.

• ciężkie - stężenie > 90 mg/100 ml krwi

• bardzo silne pobudzenie oddechowe,

• pobudzenie psychoruchowe,

• śpiączka,

• omamy wzrokowe i słuchowe,

• po pobudzeniu oddechowym następuje zahamowanie oddechu do jego porażenia, sinicy i objawów wstrząsu.

Zatrucie przekraczające 120 mg/100 ml krwi zazwyczaj kończy się zgonem.

Postępowanie:

• zatrucie lekkie

• opróżnienie żołądka,

• podawanie płynów,

• zatrucie ciężkie

• płukanie żołądka,

• można podawać mleko,

• sztuczne oddychanie, tlen,

• wymuszona diureza z alkalizacją,

• kontrola bilansu wodno-elektrolitowego,

• zimne okłady,

• witamina K,

• przetoczenie świeżej krwi.

W leczeniu zatruć lekowych niezbędna jest identyfikacja leku. Jeśli nie możemy tego ustalić, powinno nam pomóc laboratorium. Jednak nawet bez wyniku zwalczamy objawy groźne dla życia.

Witaminy

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Do prawidłowej czynności organizmu, oprócz lipidów, białek, węglowodanów potrzebne są również witaminy. Nazwa „witamina” znaczy amina życia i została wprowadzona w 1905 roku przez Kazimierza Funka. Witaminy możemy podzielić na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K, F).

Rozpuszcalność w wodzie jest bardzo istotna ze względu na drogi podania. Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie mogą być przyczyną hiperwitaminozy.

Witamina A - 3 mg/dobę

Jest to nienasycony alkohol. Występuje tylko w tkankach zwierzęcych, nie wystepuje w roślinach. Jest spokrewniona z karotenami, są to prowitaminy.

A₁ - retinol,

A₂ - dehydro-3-retinol.

Witamina A jest wytwarzana w organizmie z β-karotenu. Ten występuje w marchwi, pomidorach i innych warzywach. W błonach śluzowych nastepuje rozkład karotenu na dwie cząsteczki retinalu, który pod wpływem reduktazy zamieniany jest w retinol.

Karoteny trudno wchłaniają się z przewodu pokarmowego, niezbędne są do tego celu kwasy żółciowe. Występujące w cytozolu kompleksy witaminy A z białkami, z DNA, z RNA mają wpływ na procesy translacji i transkrypcji. Są to witaminy wzrostowe, chroniące naskórek, nabłonki.

Witamina A ma udział w procesie widzenia - synteza rodopsyny, pobudzenie wzrostu nabłonka, synteza hormonów nadnerczy - kortykosteroidów.

Hipowitaminoza:

• ślepota zmierzchowa,

• trwałe zmiany gałki ocznej przy dłuższym trwaniu,

• nadmierne łuszczenie naskórka, zaburzenie funkcji nabłonków,

• kamienie żółciowe, nerkowe,

• zmniejszenie odporności,

• zrzeszotnienie kości

• upośledzenie płodności

Hiperwitaminoza

-łysienie plackowate

-pękanie warg

-nadmierna pobudliwość

-bóle głowy

-brak łaknienia

Preparaty (1 jednostka = 0,333 µg )

1.Vitaminum A - (Retinol, Axerophtolum) - kaps. 12 000 j.m.

krople 1 ml= 50 000 j.m.

2.Tretinoina - 0,1 % kremy, żele, roztwory

kwas retinolowy

3.Izotretinoina - kaps. 20-40 mg

4.Etretinat (Tigason) - kaps. 10 mg

Zastosowanie

-niedobór witaminy A

-trudno gojące się rany

-nieżyty dróg oddechowych

-choroby zakaźne

-niedorozwój fizyczny

-trądzik, wypryski, łuszczyca, rybia łuska

Witamina D

Zapotrzebowanie dobowe - 0,1 mg/dobę

Jest to pochodna cyklopentanoperhydrofenantrenu. Powstaje w skórze pod wpływem promieniowania nadfioletowego:

-z ergosterolu powstaje witamina D2 (ergokalcyferol)

-z 7-dehyrocholesterolu powstaje witamina D3 (cholekalcyferol)

-z 22,23-dihydrocholesterolu powstaje witamina D4 (dihydrokalcyferol)

Znajduje się też w tranie, maśle, jajach, drożdżach. Średnia zawartość witaminy D3 w skórze to 1µg/cm². Niedostateczna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe hamuje wytwarzanie witaminy D3. Synteza pokrywa 70-80% zapotrzebowania organizmu.

Rola

Jest niezbędna do prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej:

-wchłanianie w jelitach

-odkładanie w kościach

-wydalanie w nerkach

Witamina D powoduje wzrost transportu i wchłaniania jonów Ca i fosforanów, poza tym pobudza biosyntezę białka, które wiąże wapń i wpływa na jego wchłanianie zwrotne w kanalikach nerkowych. Dochodzi też do zwiększonego odkładania się soli w kościach.

Przyczyny hipowitaminozy:

-zbyt mała podaż z pokarmem

-zbyt mała ekspozycja na promienie słoneczne

-zaburzenie wchłaniania prowitaminy i witaminy D z pokarmem

<dwie postacie>

Objawy hipowitaminozy

U dzieci i noworodków krzywica. Charakteryzuje się nadmiernym wzrostem chrząstki na skutek zaburzeń wapnienia. Deformacja kości, zniekształcenia, wykrzywienia nóg, guzki w miejscu łączenia żeber z chrząstką żebrową. Zniekształcenia czaszki. Towarzyszą temu zaburzenia rozwoju, snu, obfite poty, zaburzenia ząbkowania, napady tężyczki

U dorosłych i starszych. Zaburzenia mineralizacji kości i ich zniekształcenia.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Hiperwitaminoza:

Zazwyczaj występuje po przedawkowaniu, zwykle u dzieci.

-objawy zmęczenia

-wymioty

-bóle głowy

-biegunki

-niewydolność krążenia

-objawy miażdżycowe

Wchłanianie witaminy D z przewodu pokarmowego zależy od obecności kwasów żółciowych.

Preparaty (1 jednostka = 0,025 )

1.Witaminum D₃ (Cholecalciferolum) - kaps. 300 000 j.m.

krople 35 000 j.m.

2. Calciferol (Calderol)- kaps. 0,05 mg

3.Calcitriol (Rocaltrol)- kaps. 0,25 mg

4.Dihydrotachysterol - kaps. 0,125 mg

Zastosowanie:

-leczenie i zapobieganie krzywicy u noworodków

-osteomalacja

-gruźlica skóry

-tężyczka

Witamina E- tokoferol

Zapotrzebowanie dobowe - 10 mg/dobę

Dotychczas poznano około 8 tokoferoli. Występują w kiełkującej pszenicy, życie, ryżu, tłuszczach roślinnych.

Rola

Jest zwana witaminą płodności gdyż hipowitaminoza prowadzi u samic do poronień, a u samców do zahamowania spermatogenezy. Brak witaminy E powoduje osłabienie i zanik mięśnia sercowego, mięśnia macicy. Występują rozległe zaniki w tętnicach, szczególnie włosowatych. Zaburzenia ukrwienia tkanek, martwica narządów miąższowych.

Witamina E ma udział w oddychaniu komórkowym i transportu elektronów. Hamuje utlenianie nienasyconych kwasów tłuszczowych. Nie opisano dotychczas żadnych działań toksycznych tokoferolu.

Preparaty ( 1 jednostka = 1 mg )

1.Vitaminum E (Tocopherol )- kaps. 100 mg

krople - 300 mg/1mL

Zastosowanie:

-hiperlipidemia

-miażdżyca

-stany skurczowe naczyń

-poronienia

-impotencja

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Witamina K

Zapotrzebowanie dobowe- 0,1 mg/dobę

Są trzy rodzaje

-K₁ - fitochinon, występuje w części zielonych roślin, warzyw

-K₂ - menadion, występuje w mięsie ryb, jej głównym źródłem u człowieka jest synteza przez bakterie przewodu pokarmowego

-K₃ - menandion - syntetyczna

Rola

Są niezbędne do syntezy protrombiny i innych czynników krzepnięcia w wątrobie. Mają właściwości oksydoredukcyjne.

Hipowitaminoza:

-skaza krwotoczna ( krwawienia z nosa, z przewodu pokarmowego, krwiomocz, krwawienia po zabiegach

<przyczyny>

-upośledzenie wchłaniania jelitowego (żółtaczka)

-antybiotykoterapia

-podawanie antymetabolitów witaminy K

Hiperwitaminoza:

-zakrzepice i wzrost krzepliwości krwi

-uszkodzenie nerek i wątroby

-powiększenie śledziony

Preparaty

1.Vitaminum K - tabl. 10 mg

(Menadion)

Witamina F

Są to wielonienasycone kwasy tłuszczowe: linolowy, linolenowy, arachidonowy. Występują w olejach roślinnych i zwierzęcych.

Hipowitaminoza:

-zmiany zapalne na skórze

-łojotok

-egzema

-łuszczyca

Preparaty:

-Vitaminum F - 2 % maść, 80 kropli

(Linomag)

Zastosowanie:

-choroby skórne

-miażdżyca

-obniżają poziom cholesterolu

Witamina B₁ - (tiamina, aneuryna )

Zapotzrebowanie dobowe - 1,5 mg/dobę. Występuje w drożdżach, otrębach, mleku, drobiu, nerkach

Rola

Pirofosforan tiaminy - karboksylaza to aktywny metabolit witaminy B1. Ma ona istotną rolę w metabolizmie, jest koenzymem w dekarboksylacji kwasu pirogronowego i α - ketaglutarowego.

Hipowitaminoza:

• u nas występuje rzadko, w Azji bardzo często. Jest to choroba beri-beri

• stany zapalne nerwów obwodowych

• nadwrażliwość

• nerwowość

• zmęczenie

• zaburzenie pamięci

• duszność

• obrzęki

• tachykardia

• zaburzenia rytmu

• spadek łaknienia

• zanik błony śluzowej żołądka

• zanik gruczołów

• osłabienie mięśni szkieletowych

• parestezje kończyn

Preparaty

1.Vitaminum B1 - tabl. 8 mg

amp. 10 mg

2. Carboxylasum - tabl. 25 mg

Amp. 50 mg

Zastosowanie:

-zapalenie nerwów obwodowych np. w przewlekłym alkoholizmie

-encefalopatia Wernickiego

-niedowłady mięśni

-cukrzyca

-niewydolność krążenia po zatruciach

Witamina B₂ - (ryboflawina)

Zapotrzebowanie - 2 mg/dobę

Występuje głównie w drożdżach, mleku, maśle jajach.

Jej aktywne postacie to fosforan rybonukleinowy, dinukleotyd adeninowy. Odgrywają istotną rolę w oddychaniu tlenowym.

Hipowitaminoza :

< przyczyny >

-zaburzenia trawienia

-niedożywienie

-złe odżywianie

-zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, języka, zajady

-stany zapalne skóry

-obrzęk i przekrwienie rogówki

-niedokrwistość

-stany zapalne błony śluzowej żołądka

Preparaty:

1.Vitaminum B₂ - draż. 3 mg

amp. 5 mg

Zastosowanie:

-niedobór witaminy B₂

-zaćma

-stany zapalne błon śluzowych

Witamina B₅ (kwas pantotenowy)

Zapotrzebowanie- 4 mg/dobę

Jest bardzo szeroko rozpowszechniona w przyrodzie.

Hipowitaminoza:

-parestezje

-stany zapalne oskrzeli

-spadek ciśnienia tętniczego krwi

-tachykardia

-depresje

-pobudzenie psychiczne

Zasosowanie:

-niedobór witaminy B5

-leczenie stanów zapalnych błon śluzowych

-atonia jelit

-stany zapalne nerwów obwodowych

Kwas foliowy

Znajduje się w zielonych częściach roślin, w drobiu, śledzionie. Odgrywa istotną rolę w biosyntezie kwasów nukleinowych.

Zastosowanie:

-choroby skóry

-zaburzenie jelitowe

-leukopenia

-niedokrwistość

Preparaty:

1.Calcium panthotemicum - tabl. 50 mg

2.D - Panthothenolum - amp. 50 mg

Acidum folicum - tabl. 15 mg

Witamina B₆ - pirydoksyna

Zapotrzebowanie - 2 mg/dobę.

Jest to pochodna pirydyny, jej postać aktywna to fosforan pirydoksalu.

Rola

Funkcjonuje on jako koenzym transaminaz, deaminaz, dekarboksylaz. Katalizuje syntezę serotoniny, amin katecholowych, GABA, kwasu glutaminowego w OUN.

Hipowitaminoza:

-zaburzenia OUN

-niedokrwistość

-wypadanie włosów

-zaczerwienienie skóry rąk, stóp

-zaburzenie trawienia

Preparaty

1.Vitaminum B₆ - tabl. 50 mg

amp.50 mg

Zastosowanie:

-łojotokowe zapalenie skóry

-wypadanie włosów

-stany zapalne błon śluzowych

-leukopenia

Witamina B₁₂ ( kobalamina)

Zapotrzebowanie - 2 μg/dobę

Występuje głównie w wątrobie, grzybach, drożdżakach, jest wytwarzana przez E.coli w przewodzie pokarmowym.

Rola

Odgrywa rolę w erytropoezie, czynności komórek nabłonkowych. Jej niedobór prowadzi do niedokrwistości, stanów zapalnych błony żołądka, zaburzeń nerwowych.

Jej wchłanianie jest zależne od czynnika Castle`a.Gromadzi się w wątrobie ( aż do 5 mg ), w związku z tym hipowitaminoza może po 4-6 latach niedoboru.

Preparaty

1.Vitaminum B₁₂ - amp. 50 I 100 mg

IF-12 - tabl. 1-2 / dziennie

2.Extractum hepatis - amp. Zawiera 20 mg wit.B₁₂

Zastosowanie:

-niedokrwistość makrocytarna

-trombocytopenia

-zaburzenia neurologiczne

-niedokrwistość złośliwa

-zapalenie korzonków nerwowych

-półpasiec

-zapalenie błony śluzowej żołądka

-uszkodzenie wątroby

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Witamina C (kwas askorbinowy)

Zapotrzebowanie - 75 mg/dobę

Występuje głównie w zielonych częściach roślin, dzikiej róży, czarnej porzeczce, papryce.

Rola

W ustroju tworzy układ oksydo-redukcyjny, który jest istotny w oddychaniu tkankowym.Warunkuje syntezę Hb, powstawanie przeciwciał, udział w metabolizmie tyroksyny, tworzenie kwasu hialuronowego w fibroblastach.

Hipowitaminoza:

-gnilec, szkorbut

-dystrofia tkanki łącznej

-niedokrwistość

-spadek odporności ustroju

-spadek ilości włókien kolagenowych

-porowate kości, wokół nich stany zapalne

-kruche i łamliwe naczynia krwionośne

-stan zapalny ozębnej, przyzębia

-gnilne zapalenie dziąseł

Przyczyny to niedostateczna podaż, utrudnienie wchłaniania ( wymioty,biegunki ), nadmierne zużycie (choroby zakaźne, zatrucia, gorączka, ciąża )

Preparaty

1.Vitaminum C - draż. 100 mg

amp. 100 mg

Zastosowanie:

-profilaktyka i leczenie szkorbutów

-choroby zakaźne

-próchnica zębów

-niedokrwistość

-choroby alergiczne

Witamina P - rutyna

Występuje w owocach i zielonych częściach roślin.

Rola

Unieczynnia oksydazę kwasu askorbinowego i przedłuża jego dzia lanie. Hamuje rozkład amin katecholowych, obniża aktywność hialuronidazy.

Nie opisano objawów swoistych, dla jej niedoboru.

Działanie:

-uszczelnia naczynia włosowate

-obniża przepuszczalność

-rozkurcza mięśnie gładkie naczyń

Preparaty

1.Rutina - draż. 20 mg

Rutizol - krople 20 mg/1mL

Zastosowanie:

-skaza krwotoczna

-katar sienny

-wybroczyny skórne

-nadciśnienie, miażdżyca

-chromanie przestankowe

-hemoroidy

Witamina H (biotyna)

Zapotrzebowanie- 0,25mg/dobę

Wytwarzana w przewodzie pokarmowym, występuje w drożdżach, w wątrobie, w pokarmach roślinnych.

Odgrywa istotną rolę w wiązaniu CO2 przez tkanki.

Hipowitaminoza:

<przyczyny>

-antybiotykoterapia

-stany zapalne skóry

-łuszczenie się naskórka

-zaburzenia żołądkowo-jelitowe

-bóle mięśniowe

-nerwobóle

Preparaty:

1.Vitaminum H - amp. 5 mg

Zastosowanie:

-łuszczyca

-łojotok

-trądzik

-łysienie łojotokowe

Witamina PP ( amid kwasu nikotynowego)

Zapotrzebowanie - 20 mg/dobę

Kwas nikotynowy jest prowitaminą. Występuje w zielonych częściach roślin, drożdżach.

Jest istotnym składnikiem układu oksydo-redukcyjnego i akceptorem wodoru. Obecnie rzadko występują objawy

Niedobory, kiedyś bardzo częste - pelagra.

Działanie:

-rozszerzenie naczyń krwionośnych

-obniżenie cholesterolu

-działanie fibrynolityczne

-działanie żółciopędne

Preparaty:

1.Vitaminum PP (Nicotinamid )- tabl. 50 mg

amp. 100 mg

Zastosowanie:

-stany skurczowe naczyń

-choroby skóry i błon śluzowych

-stany zapalne jamy ustnej

-miażdżyca

-stwardnienie rozsiane

-choroby psychiczne

Witamina Q - 10 - ubichinon

Zapotrzebowanie- 30 mg/dobę Jest bardzo rozpowszechniony w przyrodzie. Wchodzi w skład łańcuch oddechowego

Działanie:

-spadek ciśnienia krwi

-poprawienie krążenia i ukrwienia serca

-wzrost odporności

-spadek zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen

-wzrost regeneracji

Wchłania się tylko w obecności tłuszczów

Preparaty:

1.Koenzym Q-10 - tabl. 0,03 g

Zastosowanie:

-profilaktyka i leczenie nadciśnienia

-dusznica bolesna

-cukrzyca

-miażdżyca

-niewydolność mięśnia sercowego

Wykład

HORMONY

Hormony to chemiczne nośniki informacji, często są nazywane przekaźnikami I stopnia. Wszystkie komórki mają zdolność wytwarzania tych substancji. Mogą one mieć działanie endokrynne, parakrynne, autokrynne. Tylko niektóre komórki reagują na działanie danego hormonu - są to komórki docelowe ( tarczowe ) np. insulina

Nie działa na erytrocyty. Wrażliwość komórki na dany hormon jest uwarunkowana obecnością na jej błonie specyficznych białek, z którymi te hormony się wiążą. Hormony działają poprzez te receptory, ale też i we wnętrzu komórki. Wejście hormonu poprzez receptor do wnętrza komórki to internalizacja. W komórce powstają tzw. przekaźniki II stopnia. Są to cAMP, cGMP, Ca. One warunkują działanie danego hormonu. Hormon związany z białkiem np. albuminą nie działa, w związku z tym im więcej białka, tym słabsze działanie hormonu. Powinowactwo białek do hormonów zmienia się pod wpływem pH, temperatury, innych przyjmowanych substancji. W aktywności hormonów ważny jest też ich metabolizm oraz ilość i wrażliwość receptorów.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Cukrzyca i insulina oraz inne środki przeciwcukrzycowe

Cukrzyca to zespół chorobowy charakteryzujący się zaburzeniami przemiany węglowodanów, tłuszczów i białek. Jest związana prawdopodobnie z naszą zmieniającą się dietą. W Polsce około 1 mln. osób choruje na cukrzycę, a 200 tyś musi codziennie przyjmować insulinę. Choroba ta znana jest od 5 tyś lat. W 1869 r zostały odkryte wyspy Langerhansa, co zapoczątkowało dalsze badania nad trzustką. Dopiero Minkowski w 1905 r stwierdził, że cukrzyca to następstwo braku lub niedoboru wydzielanie trzustkowego. W 1920 r Bomting i jego student Best w Toronto otrzymali wyciąg z trzustki i wykazali jego działanie u 14-sto letniego chłopca. Wydzielanie cukru z moczem spadło ze 100 g do 7 g. W 1956 r została ustalona struktura chemiczna insuliny. Jest to polipeptyd złożony z 51 aminokwasów: łańcuch  z 30 i łańcuch  z 21, które są połączone wiązaniem disiarczkowym. Stężenie insuliny przed posiłkiem wynosi ok. 20 i.u/l, po posiłku wzrasta 5-ciokrotnie. Hiperglikemię powodują: glikokortykosteroidy, adrenalina, tyrozyna, glukagon. Dłuższy nadmiar tych hormonów może powodować cukrzycę. Test na czynność trzustki to krzywa cukrowa. Normalnie występuje więcej komórek  niż  Cukrzycę dzielimy na typ 1 (z niedoborem insuliny - mało kom. ) i typ 2 (z przeciwregulacji - tyle samo kom  i ). Cukrzyca z niedoboru występuje z przyczyn genetycznych i po stanach zapalnych. W cukrzycy z przeciw regulacji stężenie insuliny na czczo jest prawidłowe, ale wydzielanie poposiłkowe jest niedostateczne. Najczęściej występuje u ludzi starszych i otyłych. Czas półtrwania insuliny wynosi około 5 dni. Insulina jako hormon łączy się z receptorem białkowym na błonie komórkowej. Ilość receptorów na różnych komórkach waha się od 40 do 200 tyś. Receptor insulinowy składa się z 2 podjednostek  i . Podjednostka  jest na zewnątrz komórki, a podjednostka  przechodzi przez błonę komórkową i trafia do cytozolu. Podjednostka  zawiera kinazę tyrozynową, która przekazuje sygnały. Odbywa się to poprzez białko G, tworzą się przekaźniki II stopnia - fosforan inozytolu i diacyloglicerol. Fosforan inozytolu doprowadza do zmiany fosforylacji kinaz i fosfataz, co je uaktywnia. DAG jest zlokalizowany w błonie komórkowej i zwiększa jaj przepuszczalność.

Wpływ insuliny na:

1. metabolizm węglowodanów

• wzrost transportu glukozy do komórek

• wzrost syntezy glikogenu

• hamuje glikogenolizę i glukoneogenezę

• pobudza glikolizę

2. metabolizm tłuszczów

• pobudzenie syntezy kwasów tłuszczowych

• pobudzenie syntezy glicerolu

• hamuje lipolizę

• hamuje ketogenezę

3. metabolizm białek

• wzrost transportu aminokwasów do komórek

• wzrost biosyntezy DNA i RNA

• pobudzenie podziałów i różnicowania się komórek

• zwiększa syntezę białek w rybosomach

• hamuje katabolizm białek

Objawy przedawkowania insuliny:

Stany hipoglikemiczne. Mogą być:

• lekkie (poziom cukru do 45 mg%)

• poty

• nudności

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• upośledzenie sprawności intelektualnej

• bóle głowy

• zaczerwienienie skóry

(Niegdyś wykorzystywano lekką hipoglikemię do terapii nerwic)

• ciężkie (poziom cukru poniżej 45 mg%)

• znaczna potliwość

• osłabienie kończyn

• rozszerzenie źrenic

• spadek ciśnienia krwi

• znaczne pobudzenie psychiczne i motoryczne

• napady drgawek

• śpiączka

Postępowanie:

• stany lekkie

• słodzona herbata, cukierek lub cukier

• stany ciężkie

• dożylne wstrzyknięcie 20% glukozy

Objawy niedoboru insuliny:

• wzrost glukozy we krwi powyżej 160 mg%

• wydalanie cukru z moczem

• powstawanie ciał ketonowych

• objawy ośrodkowe - zamroczenie

• śpiączka

Cukrzyca oby typów jest chorobą nieuleczalną. W ok. 70% jest uwarunkowana genetycznie. Inne czynniki etiologiczne cukrzycy to:

• zaburzenia hormonalne

• zaburzenia emocjonalne

• zatrucia (np. bimber)

• błędy dietetyczne

Leki przeciwcukrzycowe

1. insulina

2. pochodne sulfonylomocznika

3. pochodne guanidyny

4. inne o mniejszym znaczeniu

• pochodne sulfodiazolu

• pochodne sulfodiazyny

• kwas acetylosalicylowy

• glikokininy

• inkretyna

• kwasy żółciowe

Naturalne substancje przeciwcukrzycowe znajdują się w borówkach, owocu i liściach morwy.

1. Insulina

Insuliny: wołowa, owcza, wieprzowa itp. różnią się składem aminokwasowym. Mają wysoką antygenowość. Najchętniej stosujemy insulinę ludzką, bądź o sekwencji zbliżonej:

• niższa antygenowość

• szybsze wchłanianie

• większa moc biologiczna → mniejsze dawki

• inna dystrybucja

• „ochrona” wydzielania endogennej insuliny

• niezależność od surowca zwierzęcego

• niższe koszty

• efekt psychologiczny

Wskazania:

• cukrzyca typu 1

• cukrzyca ciężarnych

• śpiączka cukrzycowa

• przed operacją chorych z cukrzycą

Zasady dawkowania:

Na 2 g wydalanego cukru na dobę ok. 1 i.u insuliny. 1 mg insuliny zawiera ok. 25 i.u. Zasadą terapii insuliną jest podawanie jej w takiej samej dawce, aby była normoglikemia przez całą dobę.

Wydłużenie czasu działania insuliny:

1. dodanie do insuliny protaminy wydłuża jej czas działania, zmniejsza rozpuszczalność insuliny w obojętnym buforze tkankowym a z tkanki podskórnej wchłania się taki kompleks powoli

2. dodanie globiny

3. dodanie cynku

4. dodanie sulfenolu

Najważniejszym problemem jest wyprodukowanie wysoko chemicznie oczyszczonej insuliny, najbardziej zbliżonej do insuliny ludzkiej. Insulina monokompetentna (MC) oznacza, że ten preparat ma najwyższy stopień oczyszczenia. Nie zawiera substancji antygenowych, glukagonu i STH.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

	czas działania	pochodzenie
Actrapid MC	7-8 h	wieprzowa
Semilente MC	16 h	"
Monotard MC	22 h	wołowa
Rapitard MC	12 h	"
Lente MC	24 h	wieprzowa
Ultralente MC	30 h	wołowa

Zastąpienie insuliny naturalnej przez insulinę MC powoduje redukcję antygenowości o 30%, wzrost mocy biologicznej, pozwala na uniknięcie powikłań lepszą kontrolę metaboliczną.

Są lepsze insuliny monokompetentne ludzkie - HM (humanizowane)

	czas działania
Actrapid HM	8 h
Insulatard HM	24 h
Monotard HM	24 h
Ultratard HM	28 h

Są 2 metody otrzymywania insulin HM:

• semisyntetyczna - zastępowanie Ala w łańcuchu  insuliny wieprzowej przez His.

• biosynteza - przy udziale drożdży piekarniczych

Mieszanki insulin ludzkich

	% krótkodziałających	% długodziałających
Mixtard 10	10	90
Mixtard 20	20	80
Mixtard 30	30	70
Mixtard 40	40	60
Mixtard 50	50	50

ChO-S - chromatograficznie oczyszczana

WO-S - wysokooczyszczana

2. Pochodne sulfonylomocznika

Mechanizm działania:

Działają tylko w obecności insuliny w ustroju. Uwrażliwiają tkanki na działanie insuliny.

• pobudzenie kom.  do uwalniania insuliny

• zwiększenie asymilacji glukozy

• spadek zapotrzebowania na insulinę

• hamowanie wiązania insuliny z białkami

• częściowa regeneracja kom. 

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

	czas działania
I generacja tolbutamid glicyklamid	6-12 h 6-12 h
II generacja chlorpropamid acetoheksamid tolazamid	do 60 h 12-24 h 12-24 h
III generacja glipizyd glibenklamid nowe gliklazyd glikwidon glizoksezyd	10-24 h 10-24 h

Działania niepożądane:

• reakcje alergiczne

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• żółtaczka

• uszkodzenia szpiku

Przeciwwskazania:

• uczulenia

• cukrzyca typu 1

• śpiączka cukrzycowa

• kwasica ketonowa

• powikłania nerkowe lub wątrobowe

• ciąża

• zakażenia i stany zapalne

3. Pochodne biguanidu

Mechanizm działania

• hamują jelitowe wchłanianie glukozy

• powodują wzrost glikolizy beztlenowej

• zahamowanie glukoneogenezy

• zahamowanie lipogenezy -  lipemii

• zahamowanie oddychania komórkowego

Nie wymagają obecności insuliny

	dawka dobowa	dzielenie	czas działania
fenformina buformina metformina	1-3 g	1-2	4-8 h (depot 6-12)

Wskazania:

• wspomaganie działania pochodnych sulfonylomocznika

• w cukrzycy z otyłością

• w cukrzycy chwiejnej

• gdy nie możemy podawać pochodnych sulfonylomocznika

Działania niepożądane

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• krwawienie

• bóle głowy

4. Inne

1. inhibitory glukozydazy

Glucobay 50 - 100 mg

Hamują wchłanianie węglowodanów w jelicie cienkim. Nie pozwalają na poposiłkowy wzrost glikemii. Nie wchłaniają się do obiegu, tylko działają w jelicie. Maja niewielkie działania uboczne jak wzdęcia, biegunka, bóle brzucha. Podajemy je osobom z otyłością, hiperglikemią poposiłkową i hiperlipidemią. Przeciwwskazania:

• choroby jelit

• przepukliny

• owrzodzenia, zwężenie jelit

2. preparaty, które pobudzają komórki  do wydzielania insuliny:

• GLP-1 - glucagon like peptide

• Repaglinid

3. leki likwidujące insulinooporność

• Troglitazan

Struktura chemiczna podobna do vit. E. Głównie w cukrzycy typu 2 z hiperglikemią, hiperinsulinemią i otyłością.

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

Wykład

Hormony Kory Nadnerczy

Mają budowę steroidową (czteropierścieniowy steran). Pod względem właściwości biologicznych dzielimy je na:

1. mineralokortykosteroidy

• aldosteron

• deoksykortykosteron

2. glikokortykosteroidy

• kortyzol

• kortyzon

• kortykosteron

3. hormony płciowe

• androgeny

• estrogeny

• progestageny

Wydzielane z kory nadnerczy zależnie od ACTH.

ACTH + receptor  kompleks ACTH-receptor



nieczynna  czynna

cyklaza cyklaza

adenylowa adenylowa



ATP  cAMP



cholesterol  kortykosteroidy

Mineralokortykosteroidy

Ich wydzielanie sterowane jest nie tylko przez ACTH, a także przez układ renina-angiotensyna-aldosteron.

angiotensynogen





 renina

angiotensyna I zmiany w ciśnieniu tętniczym





 enzym konwertujący

angiotensyna II


zmiany w objętości płynów


pobudza

aldosteron

(kora nadnerczy)




zmiany w poziomie Na⁺

Mineralokortykosteroidy wywierają swój wpływ na kanaliki dalsze nefronów. Powodują zatrzymanie jonów Na⁺ i Cl^- i wydalenie jonów K⁺ i H⁺ z moczem. Na tej drodze regulują stężenie osmotyczne płynów zewnątrzkomórkowych. Zasadniczym mineralokortykosteroidem jest aldosteron. Deoksykortykosteron jest substratem, z którego powstaje aldosteron.

Deoksykortykosteron (DOCA) znalazł zastosowanie jako pierwszy hormon użyty w celach leczniczych. Aktywność jego preparatów to ¹/₃₀ aktywności aldosteronu. Podawany był domięśniowo w roztworach olejowych w dawkach 2-5 mg. Stosowany był w chorobie Addisona, przy niewydolności osi przysadkowo-nadnerczowej, i niewydolności nadnerczy. Obecnie mamy postać peletkową hormonu. Peletka zawiera dawkę ok. 100 mg., wszczepia się ją pod skórę i wystarcza ona na ok. 3 mieś. Mamy także preparaty o przedłużonym działaniu, np. dawka 25 mg. podana domięśniowo działa przez ok. 4 tyg.

Aldosteron jest najsilniejszym mineralokortykosteroidem, ma działanie takie jak glikokortykosteroidy (3x słabsze od kortyzolu). Odgrywa rolę w regulacji równowagi sodowo-potasowej. Aktynomycyna hamuje działanie aldosteronu. W lecznictwie rzadko stosowany.

Fludrokortyzon jest glikokortykosteroidem o silnym wpływie na gospodarkę mineralną. Jest to fluorowany octan kortyzolu. Stosuje się go doustnie w dawce 1 mg/24 h. Może być również stosowany w stanach zapalnych.

Działania niepożądane:

• nadmierne zatrzymanie wody i sodu w ustroju - obrzęki, nadciśnienie

• spadek siły mięśniowej

• spadek siły i wydolności mięśnia sercowego

Podczas stosowania mineralokortykosteroidów należy kontrolować elektrolity i wykonywać kontrolne EKG.

Glikokortykosteroidy

1. naturalne

• kortyzol

• kortyzon

• kortykosteron

2. syntetyczne

Mechanizm działania:

• receptor steroidowy jest receptorem jądrowym

• steroid po przeniknięciu przez błonę komórkową wiąże się z receptorem

• kompleks steroid-receptor przenika do jądra komórkowego i wiąże się z chromatyną

• kompleks steroid-receptor-chromatyna pobudza tworzenie mRNA

• mRNA pobudza syntezę enzymów, które decydują o reakcjach w szlaku syntezy steroidów

Konsekwencją są zmiany stężenia białek, zmiany rodzaju syntetyzowanych białek. Działanie możemy więc obserwować dopiero po kilku godzinach. Niektóre działania związane ze śladowymi receptorami błonowymi, pojawiają się bardzo szybko.

Działanie:

1. Działanie fizjologiczne przy poziomach bliskich endogennym

• wpływ na gospodarkę węglowodanową

• wzrost magazynowania glikogenu w wątrobie

• wzrost glikogenogenezy

• wzrost stężenia glukozy w surowicy i spadek jej zużycia

• wpływ na gospodarkę białkową

• wzrost katabolizmu białek

• wpływ na gospodarkę lipidową

• wzrost lipolizy

• wpływ na OUN (euforia)

• nasilenie działania noradrenaliny

• nasilenie syntezy hemoglobiny

Mogą spowodować wystąpienie cukrzycy. Przyśpieszają katabolizm białek, co powoduje wzrost wydalania azotu z moczem. Podawane dłużej zmieniają rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w ustroju - kark bawoli, twarz księżyc w pełni (objawy zespołu Cushinga). Niektóre mają też niewielki wpływ na gospodarkę mineralną. Wpływają na wydalanie wapnia z ustroju - prowadzi to do odwapnienia kości patologicznych złamań.

2.Działanie farmakologiczne

• działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne

• hamują migrację leukocytów

• stabilizują błony lizosomalne

• hamują aktywność fibroblastów

• zmniejszają przepuszczalność włośniczek

• zmniejszają odpowiedź immunologiczną

• obniżają syntezę przeciwciał

• hamują reakcję antygen-przeciwciało

• hamują wrażliwość na alergeny

• zmniejszają liczbę krążących limfocytów

• hamują wzrost tkanki limfoidalnej

• hamują skurcz oskrzeli wywołany histaminą

Działanie przeciwzapalne jest nieswoiste, niezależne od przyczyny (mechaniczna, fizyczna, termiczna, alergiczna). Wyróżniamy dwie fazy odczynu zapalnego: wczesną (obrzęk, zaczerwienienie, migracja limfocytów), i późną

(rozrost i tworzenie limfoblastów, rozrost i tworzenie kolagenu, wytwarzanie blizny). Glikokortykosteroidy hamują obie te fazy

• działanie immunosupresyjne

• działanie na OUN (psychozy)

PROSIMY NIE KSEROWAC NIE NOWYM AKADEMIKU

Zastosowanie.

1. duże dawki podawanie krócej niż 1 tydzień:

• zachłystowe zapalenie płuc

• oparzenia ługiem i oparzenia przełyku

• choroba posurowicza np.: odczyn na penicylinę i jad pszczeli

• ostra wtórna jaskra

• ostra zapaść naczyniowa nie reagująca na czynniki presyjne

2. duże dawki podawane dłużej niż 1 tydzień

• pemphigoid

• przełomy w toczniu

• zapalenie nerek niewrażliwe na leczenie

• przewlekła marskość płuca

• ostry rzut choroby reumatycznej w okresie początkowym

• zesztywniające zapalenie stawów związane z włośnicą

• zespół Waterhause′a -Friderichsena

• plamica trombocytopeniczna

3. średnie dawki

• choroby alergiczne

• astma

• katar sienny

• obrzęk naczynioruchowy

• choroby przewodu pokarmowego

• zapalenie jelita cienkiego

• colitis ulcerosa

• dermatozy

• atypowe zapalenie skóry

• neurodermatitis

• egzema alergiczna

• choroby infekcyjne

• łącznie z antybiotykami

• wybrane przypadki gruźlicy płuc, układu moczowo płciowego i kości oraz gruźlica opon mózgowo-rdzeniowych

• układ krwiotwórczy

• plamica trombocytopeniczna

• plamica alergiczna

• nabyta anemia hemolityczna

• inne

• nerczyca

• sarkoidoza

• polipy nosa

• porażenie nerwu twarzowego

Długie stosowanie może prowadzić do niewydolności kory nadnerczy, w związku z tym często stosujemy dany glikokortykosteroid, następnie przez 2 tygodnie ACTH i tak na zmianę.

Działania niepożądane:

1. ogólne

• supresja osi przysadka nadnercza

• większa podatność na infekcje

• owrzodzenia trawienne

• zespół Cushinga

• miopatie

• psychoza posteroidowa

• osteoporoza

• hiperglikemia

• nadciśnienie, obrzęki

• zahamowanie wzrostu u młodych osób

• miejscowe rozstępy skórne

• hipokaliemia i hipokalcemia

PROSIMY NIE KSEROWAC W NOWYM AKADEMIKU

2. miejscowe

• zmiany skórne

• rozstępy skórne

• opóźnione gojenie się ran i pojawianie się blizny

Glikokortykosteroidy nie powinny być stosowane w okulistyce gdy występują ubytki rogówki, oparzenia, zakażenia wirusowe. Długotrwałe stosowanie w okulistyce doprowadza do owrzodzenia, perforacji rogówki, może wywołać objawy jaskry. Jeżeli decydujemy się stosować GKK to powinna być to krótka terapia.

Preparaty syntetyczne:

• Kortyzol (Hydrocortisonum)

20 mg doustnie lub 1% maść lub 0,1% aerozol. Używamy w gośćcu zwyrodniającym, zapaleniu torebki maziowej, zmianach pourazowych. Ma niewielki wpływ na gospodarkę mineralną.

• Kortyzon (Cortison)

Doustnie 25-100 mg. Działa przeciwzapalnie 20x słabiej od hydrokortyzonu.

• Prednizolon (Encortolon)

Doustnie 2 mg. Stosujemu doustnie, w iniekcjach domięśniowych i dożylnych. Działa 4x silniej przeciwzapalnie i 5x słabiej na gospodarkę elektrolitową niż hydrokortyzon.

• Prednizon (Encorton)

Doustnie1 mg działanie jak prednizolon.

• Metyloprednizolon (Medrol)

Dawka doustna 4 mg. Działa 5x silniej przeciwzapalnie i 2x słabiej na gospodarkę elektrolitową niż hydrokortyzon. Może być stosowany doustnie, domięśniowo i dożylnie.

• Triamcinolon (Polcortolon)

Dawka doustna 4mg. Działa 5x silniej przeciwzapalnie niż hydrokortyzon. Nie zatrzymuje Na i wody w organizmie. Możemy stosować też dostawowo, domięśniowo, w postaci maści, kropli, aerozoli.

Postacie o przedłużonym działaniu:

• Parametazon (Haldrone, Dilar)

Dawka doustna 2 mg. Stosowany głównie zewnętrznie.

• Fludrokortyzon (Cortineff)

Dawka doustna 2 mg.

• Deksametazon (Dexamethazon)

Dawka doustna 0,75 mg. Działa 35x silniej przeciwzapalnie ogólnie i 10x silniej przeciwzapalnie miejscowo niż hydrokortyzon. Nie ma wpływu na gospodarkę mineralną. Może działać nawet do 6 tygodni.

• Betametazon (Diprophos)

Dawka doustna 0,5 mg.

• Flumetazon (Locacorten)

nazwa	przeciwzapalnie	Dawka doustna (mg)	Retencja wody
Działające do 12 godzin : Hydrokortyzon Kortyzon	1 0,8	20 25	2+ 2+
Działające 12-24 h: Prednizolon Prednizon Metyloprednizolon Triamcinolon	5 4 5 5	5 5 4 4	1+ 1+ 0 0
Działające powużej 24h: Betametazon Deksametazon	40 30	0,6 0,75	0 0

Prosimy nie odbijac w nowym akademiku

Hormony tarczycy:

Tarczyca jest bardzo aktywnym gruczołem. Zbudowana jest z pęcherzyków wypełnionych koloidem (białko wielkocząsteczkowe-jodotyreoglobulina, w której zmagazynowane są hormony tarczycy- pochodne tyrozyny)

Tyroksyna znajduje się głównie w tarczycy, działa słabo i powoli. Jest substratem, z którego powstaje trijodotyronina, która działa na obwodzenie szybko i silnie.

W podwzgórzu występuje TRH, który pobudza przysadkę do wydzielania TSH, który stymuluje wychwyt J^- przez komórki gruczołowe tarczycy. J^- ulega utlenieniu do J₂, który w obecności enzymu-jodazy, joduje reszty tyrozyny. Dostarczenie organizmowi poniżej 0,2 mg/dobę jodu uniemożliwia produkcję T₃ i T₄, co pobudza wydzielanie TSH. To doprowadza do przerostu tarczycy i wola (częste w okolicy Suwałk).

Bardzo znaczny wzrost T₃ i T₄ doprowadza do zahamowania wydzielania TSH. Wzrost poziomu jodu w śródmózgowiu także hamuje wydzielanie TSH.

Nośnikami hormonów tarczycy są białka - α₂ -globuliny. Gdy połączą się z hormonami tarczycy, te nie wykazują aktywności. W niektórych stanach jak np. gorączka α₂ -globuliny są mało aktywne i mamy objawy nadmiaru T₃ i T₄ Istnieją proteazy, które odczepiają T₃ i T₄ od α₂ -globulin.

T₃ pobudza aktywność 33 enzymów w ustroju. Działa poprzez cAMP. Stymuluje przemiany metabolizmu wszystkich tkanek, działa katalitycznie na wszystkie tory metaboliczne w ustroju.

Nadczynność tarczycy:

• Wzrost spalania węglowodanów, białek i tłuszczów

• Wzrost przemiany materii

• Hipertermia

• Wychudzenie

• Wzrost napięcia SNS

• Tachykardia

• Wzrost tętna

• Uczucie osłabienia

• Pobudzenie OUN-u

• Bezsenność

• Drżenie rąk

Niedoczynność tarczycy:

• Wole tarczycowe

• Obrzęk śluzowaty skóry

• Oziębienie

• Kretynizm

Leki .

1. hormony tarczycy

• Thyreoideum(Glandula Thyroidea siccata)

drażetki po 0,06 i 0,2 mg jodu

• α-Thyroxin(Eltroxin)

tabletki po 25μg, 50μg, 100μg,,150μg

• Liothyronin(Trijodothyronina)

Tabletki po 0,02ng

Niedoczynność tarczycy jest rzadka. Dużo częściej występuje nadczynność np. samoistna czy choroba Gravesa-Basedova. Znacznie częściej podajemy więc leki przeciw tarczycowe o różnym punkcie uchwytu.

2. duże dawki jodu-(hamują przysadkowe wydzielanie TSH)

3. ¹³¹J^- (hamuje tworzenie tyreoglobuliny)

4. tioimidazole i tiouracyle - (hamują jodazę )

5. sulfonamidy - (hamują tyreoglobulinę)

PAS (pochodne kwasu p-aminosalicylowego)

6. dioden -działa na krew, tkanki

JOD

Dobowe zapotrzebowanie na jod wynosi około 0,2ng. W małych dawkach pobudza wytwarzanie hormonów tarczycy, w dużych dawkach działa hamująco(hamuje TSH).

Preparaty jodu:

• Kalium iodatum- krople 1g/20ml

• Solutio Iodi Lugoli

• Solutio Iodi Spirituosa pro usu interno

• Jodopeptonum -drażetki zawierające jodowane białko(30mg jodu)

Leki niszczące tyreocyty:

• ¹⁶¹J

Inhibitory wychwytu jodu:

• rodanki

• ndchloran potasu

Ich aniony mają masę cząsteczkową zbliżoną do jodków więc w gruczole tarczowym konkurują z jodkami. Podajemy je w dawkach około 1 grama. Szczególnie stosujemy u pacjentów nadwrażliwych na inne leki przeciwtarczycowe.

Leki bezpośrednio hamujące syntezę hormonów gruczołu tarczowego:

• tioamidy

• metylotiouracyl -(Methylotiouracilum-draż.100mg)

• propylotiouracyl-(Propycil -tabl. 50mg)

• tiamazol -(Metizol -tabl. 5mg)

• karbimazol-(Carbimazol-tabl. 5mg i 10mg)

• sulfonamidy

• PAS

• fenole

• rodanki

• nadchlorany

choroba	lek	efekty
choroba Gravesa-Basedowa, nadczynność polekowa	Tioamidy	Poprawa, zwykle całkowita po kilku tygodniach. Wtórne wzmożenie wydzielania TSH, wytrzeszcz, wole.
Nadczynność gruczołu ze złośliwym wytrzeszczem	^131J parahydroksypropa-fenon	Efekty niezadawalające. Propyfenon może zahamować wydzielanie całego przdniego płata przysadki ^131J jest karcynogenem
Przełom tarczycowy tyreotoksyczny	Jod(i.v./i.m.) Tioamidy	Konieczność leczenia patogenetycznego
Przygotowanie czorego z nadczynnością do tyroidektomii	^131J tioamidy	Duże dawki jodków(około 1mg dziennie) przez 2-3 tygodnie powodują zmniejszenie wola, zmniejszenie ukrwienia gruczołu, zmniejszenie wydzielania hormonów tarczycy

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Działania niepożądane:

1. Tioamidów

• układ krwionośny-leukopenia, trombocytopenia

• przewód pokarmowy-nudności, wymioty, biegunki

• mogą spowodować wole tarczycowe lub wytrzeszcz

Wykład

HEMOSTAZA

Bardzo ważna jest zdolność zapobiegania wykrwawieniu,gdy dochodzi do przerwania ściany naczynia i zapobieganie zatkaniu naczynia. W hemostazie uczestniczą przede wszystkim naczynia, płytki, osoczowe czynniki krzepnięcia, układ fibrynolityczny.

HEMOSTAZA







30s 3-5min. 5-10min. 72min.







skurcz tworzenie czopów koagulacja fibrynoliza

naczyń płytkowych









nieprzepuszczalność ściany naczynia

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Naczynia.

Spełniają doniosłą rolę w procesie krzepnięcia. Mają funkcję wydzielniczą. Wydzielają PGI₂, plazminogen, aktywator plazminogenu, α₂-makroglobuliny, lipazę lipoproteinową, która absorbuje heparynę i substancje heparynopodobne. W naczyniach następuje konwersja Ang. I do Ang. II. Naczynia chłoną histaminę, serotoninę, prostaglandyny, adenozynę. Powstaje białko C, które osłania trombinę. Skurcz naczyń aktywuje płytki krwi, następuje wzrost syntezy TXA₂ i PGI₂. Tromboksan obkurcza naczynia i zwiększa agregację płytek. Płytki reagują ze ścianą naczyń. W śródbłonku powstaje PGI₂, który pobudza w płytkach cyklazę adenylanową i rozkurcza naczynia. TXA₂ działa przeciwstawnie. Możemy farmakologicznie wpływać na enzymy np. mała dawka aspiryny hamuje COX, który powoduje powstawanie TXA₂. Dlatego stosujemy aspirynę w prewencji zawału serca. Duża dawka aspiryny hamuje COX w płytkach i w śródbłonku więc zmniejsza nie tylko stężenie TXA₂ ale i PGI₂.

Hydrokortyzon, metyloprednizon hamują fosfolipazę A. Kwas acetylosalicylowy, indometacyna, ibuprofen, naproksen hamują powstawanie TXA_2. Imidazole i pirydyny hamują syntezę tromboksanu.

Trombocyty.

Płytki krwi agregują w miejscu uszkodzenia i wraz z fibrynogenem tworzą czop płytkowy. Na powierzchni płytek pojawia się trombina, czop twardnieje płytki rozpadają się uwalniając tromboplastynę, trombinę, serotoninę. Trombina umożliwia przemianę fibrynogenu w fibrynę. Jeżeli ten proces się nie zatrzyma naczynie może się zatkać.

Związki zmieniające funkcję płytek, hamujące agregację i adhezję:

• Hamuje powstawanie trombiny

• Hamuje działanie trombiny

• Hamuje powstawanie tromboksanu

• Hamuje działanie tromboksanu

• Hamuje powstawanie ADP

• Hamuje działanie ADP

• Hamuje aktywność fosfadiesterazy

• Hamuje aktywność adenylocyklazy

• Działaj poprzez PGI₂

• Działają na punkt uchwytu fibrynogenu

Leki hamujące indukcję agregacji:

a) leki reagujące z receptorami :

• adenozyna, heparyna

• leki adrenolityczne (fentolamina)

• leki przeciwserotoninowe

b) leki hamujące uwalnianie wapnia

Leki hamujące agregację:

1. leki aktywujące CA

• tiklopidyna

• izoprenalina

• adenozyna

• PG

2. leki hamujące fosfodiesterazę

• metyloksantyny

• papaweryna

• dipirydamol

3. leki hamujące fosfolipazę A

4. leki hamujące cyklooksygenazę

5. leki hamujące syntetazę tromboksanu

• hydrolazynya

• diazoksyd

• pochodne imidazolu

Osoczowe czynniki krzepnięcia:

I - fibrynogen

II - protrombina

III - czynnik tkankowy

IV - Ca ²⁺

V - proakceleryna

VII - prokonwertyna

VIII - czynnik antyhemofilowy

IX - czynnik Christmasa

X - czynnik Stuarta

XI -prekursor tromboplastyny osoczowej

XII - czynnik Hagemana

XIII - czynnik stabilizujący fibrynę

Są to białka osocza z komponentą węglowodanową, a III z komponentą lipidową. Z wyjątkiem I i VIII biorą udział w powstawaniu trombiny. Układ zewnątrztkankowy trwa kilka sekund, a wewnątrztkankowy minutę. Aktywację rozpoczyna czynnik X. Układ zewnątrzpochodny (tkankowy) jest najważniejszy. Dochodzi do:

1. powstania trombiny z protrombiny

2. z fibrynogenu powstaje fibryna z udziałem trombiny.

Leki przeciwkrwotoczne (hemostatica)

Przyczyny krwawień są liczne i zróżnicowane. Krwawienia mogą mieć dramatyczną postać.

1. Leki zwiększające krzepliwość krwi:

• Krew, osocze i preparaty krwiopochodne

• fibrynogen (Parenogen - 2,0 g fiolki)

• krioprecypitat (Countland, Kryobulin)

• Leki zwiększające tromboplatynę

Coagulen - wyciąg z płytek

Clanden - wyciąg z tk. płucnej

Tromboplatyna - wyciąg z mózgu

Krioprecypilaty to wyciągi z plazmy

2. Leki zwiększające liczbę płytek:

• Etamsylat - 1,0 i.m. i.f.

• Dicynone - 1,0 i.m. i.f.

• Cyclonamina - 1,0 i.m. i.f.

3. Leki zawierające trombinę:

• Trombinum (tampon 4000 j.)

• Gastrotrombinum (10 000 j. p.o.)-stosowana w krwawieniach z p.p.

4. Leki zwiększające syntezę protrombiny w wątrobie:

• Pochodne naftochinonu

Biorą udział w syntezie cz. II, IX, X, tromboplatyny. Są to witaminy K naturalne i syntetyczne. Naturalne wit.K pochodzą z pokarmów lub produkowane są przez florę bakteryjną jelita. Syntetyczne rozpuszczają się w wodzie. Przy niedoborze witK mamy skazę krwotoczną, krwawienia. Dzieje się tak w żółtaczce, przy antybiotykoterapii

• wit.K - 10 mg. p.o., i.m.

• Synkavit - 10 mg. p.o., i.m.

• Caviton - 10 mg. p.o., i.m.

• Menadion - 10 mg. p.o., i.m.

5. Leki unieczynniające heparynę:

Heparyna to mukopolisacharyd wytwarzany przez komórki tuczne. Unieczynnia odwracalnie protrombinę, tromboplastynę, trombinę. Wzmaga fibrynolizę.

• Protaminum sulfuricum - 50 mg i.v.

Tworzy komplek z heparyną i unieczynnia na ok. 2-3 h. 1g siarczanu protaminy unieczynnia 1,08 mg heparyny. Nie można przekroczyć dawki 50 mg.

• Tolonum Blutene - 6 mg/kg (błękit tolmidyny)

6. Leki hamujące fibrynolizę:

Najważniejsza w procesie fibrynolizy jest plazmina powstająca z plazminogenu pod wpływem urokinazy , streptokinazy, trypsyny, chrymotrypsyny.

Plazmina unieczynnia cz. V i VIII.

Produkty rozpadu hamują krzepnięcie krwi, agregację płytek i rozkurczają naczynia

• kwas ε - aminkapronowy-Epsikapron tabl. 0,5g;amp. 4,0g i.v.

Hamuje plazminę i przekształcanie plazminogenu w plazminę. Stosowany jest w krwawieniach, położnictwie, ftyzjatrii, gastrologi

• Acidum p-aminometylbenzoicum - 0,25-0,5g tabl.(PAMBA)

• tremexamix (Cyklokapron- tabl. 0,5g .;amp. 0,5g AMCHA- nie używany)

• Aprotinina - 25000-100000j. i.v.

Trasylol - 25000-100000j. i.v.

Traskolan - 25000-100000j. i.v.

Hamują kalikreinę. Stosowane są we wstrząsie endotoksycznym, hemolitycznym, skazie fibrynolitycznej i zapaleniu trzustki.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Antykoagulanty (leki hamujące krzepnięcie)

Stosowane są w miażdżycy i nadciśnieniu.

1)Leki dekalcynujące (in vitro)

• szczawiany

• cytryniany

2)Leki antytrombinowe

• Heparinum - 250mg/5ml i.v. (25000j) - musi być α - globulina osocza

• Dextaranum sulphuricum

Preparaty:

• Heparinum - amp.25000jm/5ml, 5000jm/0,2ml

• Calciparine - amp 5000jm/0,2ml, 7500jm/0,3ml, 12000jm/0,5ml, 20000jm/0,8ml, 25000jm/1ml

Stosujemy w zakrzepach, zatorach żylnych i tętniczych, miażdżycy, odmrożeniach i zapaleniach wsierdzia.

• Depo - Heparin

• Fraxiparine

• Enoxaparine

• Liquemin

• Liquemin Depot

• Liquemin Subcutan

Heparyna

Działanie:

• unieczynnia tromboplastynę, trombinę i protrombinę

• pobudza fibrynolizę

• hamuje agregację, adhezję i rozpad płytek

• hamuje lipazę lipoproteinową i hialuronidazę

• hamuje reakcje antygen - przeciwciało

Zastosowanie

• zakrzepy i zatory żylne i tętnicze

• zakrzepowe zapalenie żył

• miażdżyca

• odmrożenia

• zapalenie wsierdzia

Podobnie działają estry wielocukrów np. Dextran.

3)Antywitaminy K

• Pochodne hydroksykumaryny

• Dicumarolum - 0,1 - 0,2 tabl.

• Pelentan - 0,1 - 0,3 tabl.

• Syncumar 0,004 - 0,008 tabl

• pochodne indandionu:

• Anisindion - 0,05 tabl.

• Fenindion - 0,025 tabl.

• Difenindion - 0,025 tabl.

Magazynują się w wątrobie. Wiążą się z receptorami wit.K. Hamują wytwarzanie czynnika II, VII i X.

Zastosowanie

• zakrzepowe zapalenie żył,

• choroba zakrzepowa,

• zatory,

• zawały,

• pogotowie zakrzepowe.

4)Leki fibrynolityczne

• Ancrod 1,1 ml. amp.(=120μg jodu=77j.)

• Streptokinaza 250000j.m.(1 fiolka) i.v.

• Urokinaza 75000j.m. (1fiolka) i.v.

Pośrednia aktywacja fibrynolizy.

• wysiłek

• kwas nikotynowy (Sadamina, Complamina)

• leki kurczące naczynia krwionośne

LEKI PRZECIWMIAŻDŻYCOWE.

Wg. definicji WHO miażdżyca to zespół zmian w wewnętrznej ścianie tętnic- nagromadzenie tkanki włóknistej, lipidów, kolagenu, złogów wapnia. Wraz ze wzrostem stężenia cholesterolu we krwi wzrasta ryzyko rozwoju miażdżycy. 1/3 wszystkich zgonów jest spowodowana miażdżycą.

Miażdżycę wywołują

• uwarunkowania genetyczne struktury tętnic i metabolizmu lipidów

• sposób odżywiania

• aktywność fizyczna

• nadciśnienie tętnicze

• cukrzyca

• niedoczynność tarczycy

• otyłość

• stany zapalne tętnic

Teorie powstawania miażdżycy:

1.) Metaboliczna (infiltracyjna)

2.) Zakrzepowa

1. Teoria metaboliczna

Wzrost lipidów w krwi spowodowany nadmiarem spożycia lipidów zwierzęcych i zmianami metabolicznymi. Górna granica cholesterolu 3 g/l , VLDL do 0,4 g/l, LDL do 2 g/l (głównie cholesterol triacyloglicerole i białka), HDL do 3 g/l. VLDL i LDL są miażdżycorodne, a HDL hamują powstawanie miażdżycy. W chorobach miażdżycowych znajdują się te same lipidy co w osoczu, poziom VLDL i LDL u osób dotkniętych miażdżycą jest wysoki. W schorzeniach miażdżycorodnych występują zwiększone stężenia VLDL i LDL. Badania epidemiologiczne wykazały bezpośredni związek pomiędzy dietą, a miażdżycą, np. spożywanie 1 g na dobę, a synteza własna 3 g na dobę. W syntezie role odgrywa acetyloCoA. Z cholesterolu powstają w wątrobie kwasy żółciowe wydalane do dwunastnicy - im szybszy ten obrót, tym mniej cholesterolu we krwi. Ilość spożytego cholesterolu zwiększa się we krwi po spożyciu tłuszczów zwierzęcych jednonienasyconych. Kwasy wielonienasycone zmniejszają stęż. Cholesterolu we krwi. Nadmiar węglowodanów powyższa jego stężenie. Ludzie pracujący fizycznie bardzo rzadko chorują na miażdżycę.

2. Teoria zakrzepowa.

Początkiem miażdżycy jest zakrzep przyścienny zwężający światło naczynia. Nacieki lipidowe są to zmiany wtórne.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki zmniejszające stężenie cholesterolu

1. Leki wpływające na krążenie jelitowo- wątrobowe cholesterolu.

• Cholestyramina - 2-8 g/d

• Kolestyramina - 2-8 g/d

• Kolestipol

• Beta - sitosterol

• Neomycyna

Związki te wiążą kwasy żółciowe. Należą tu żywice - Kolestipol. Zmniejszają one poziom kwasów żółciowych w wątrobie i zwiększają ich syntezę z cholesterolu.

Mechanizm działania:

• Wiązanie kwasów żółciowych i ich wydalanie z kałem

• Spadek wchłaniania kwasów żółciowych

• Zwiększenie konwersji cholesterolu do kwasów żółciowych

• Przerwanie krążenia jelitowo - wątrobowego kwasów żółciowych

• Zwiększenie gęstości receptorów LDL na powierzchni hepatocytów

Objawy niepożądane (nieznaczne):

• zaparcia,

• wzdęcia brzucha,

• uczucie pełności,

• biegunki,

• wzrost stężenia triacylogliceroli w osoczu.

Są podawane na początku terapii, później nie mają znaczenia.

Leki hamujące wchłanianie lipidów

Są to ergosterol, neomycyna, amfoterycyna - niewielkie zastosowanie w praktyce

2. Leki działające na metabolizm lipidów

• Kwas nikotynowy i pochodne

• Fibraty i pochodne

• Tyroksyna i pochodne

• Statyny

Statyny (Inhibitory acetyloCoA)

Mechanizm działania

• Bardzo silnie hamują syntezę endogennego cholesterolu w wątrobie

• Zwiększają aktywność i gęstość receptorów LDL na powierzchni hepatocytów

• Hamują osoczową konwersję VLDL do LDL

• Zmniejszają syntezę VLDL w wątrobie

Preparaty

Lewostatyna (Mevacor) - tabl. 20 mg, dawka 10-80 mg na dobę

Prawostatyna (Provactol, Lipostat) - tabl. 10, 20mg

Simwostatyna (Zocor)

Mewastatyna

Fluwastatyna

Działania niepożądane:

• Wzrost poziomu enzymów wątrobowych

• Wysypki skórne

• Zaparcia

• Nudności

• Biegunki

• Miopatia

• Zmętnienie soczewki

• Bezsenność

Kwas nikotynowy (Nicotol, Niacyn - dawka 50-100 mg, 2-3x/d)- to najstarszy lek przeciwmiażdżycowy

Mechanizm działania:

• Hamowanie lipolizy tkanki tłuszczowej

• Hamowanie wątrobowej produkcji triacylogliceroli, VLDL, cholesterolu

• Wzrost stężenia HDL

• Hamowanie konwersji VLDL do LDL

Działa fibrynolitycznie.

Działania niepożądane:

• Objawy skórne

• Objawy ze strony p. pok.

• Fibrynoliza

• Hepatotoksyczność

• Zaburzenia tolerancji Glc.

• Zaburzenia rytmu serca

• Osłabienie widzenia

• Wzrost stężenia kw. Moczowego w osoczu

Stosowane w miażdżycy szczególnie powikłanej.

Fibraty

Mechanizm działania

• Hamują syntezę VLDL w wątrobie

• Aktywują lipazę lipoproteinową w osoczu i lipolizę LDL i chylomikronów

• Wzrost gęstości i aktywności receptorów LDL na powierzchni hepatocytów

Stosowane w zaawansowanej miażdżycy.

Działania niepożądane:

• Kamica żółciowa

• Miopatie

• Leukopenia

• Wzrost stężenia aminotranferaz

• Zaburzenia ze strony p. pok.

Preparaty:

Klofibrat - kaps. 250, 500 mg

Bezafibrat - draż 200 mg

Etofibrat

Fenofibrat - (Lipanthyl)

Gemfibrozil

Ciprofibrat

3. Inne

• Probukol

• Octan nortestosteronu

• Oksandrolon

Probukol

Mechanizm działania

• Hamuje utlenianie LDL - brak rozpoznania rec. LDL

• Wzrost wydalania kw. żółciowych

Działania niepożądane:

• Wydłużenie QT

• Zaburzenia ze strony p. pok. (wzdęcia, biegunki, nudności, bóle brzucha)

• Spadek stężenia HDL

Jest stosowany w początkowym okresie.

Pochodne polienofosfatydylocholiny. Są to mieszaniny WNKT

• Lipostabil

• Kwas 1,5-dilaurynowy (Cynarex) - to związek wyizolowany z karczochów

• Tanavit - to oczyszczony olej z nasion wiesiołka

Zasady leczenia hiperlipoproteinemii

I - nie leczymy

II - cholestyramina, kolestipol,

III - klofibrat, cholestyramina,

IV - klofibrat, kwas nikotynowy

V - klofibrat, kwas nikotynowy, neomycyna, probukol

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

ANTAGONIŚCI KANAŁÓW WAPNIOWYCH

Jony wapnia pośredniczą w skurczu mięśni, decydują o uwalnianiu przekaźników, hormonów, o aktywności wielu enzymów. Decydują o immunologicznej odpowiedzi komórki. W ustroju jest ok. 1200 g Ca, z czego 99% w układzie kostno - stawowym, 1-2% stanowi pulę podlegającą szybkiej wymianie. Większość Ca jest związana z białkami lub fosfolipidami - jest on biologicznie nieczynny. Jego związanie zależy od pH, temp., zawartości białka i hormonów. Mięśnie szkieletowe czerpią wapń z magazynów wewnątrzkomórkowych, a gładkie i sercowe ze środowiska zewnętrznego.

Transport wapnia:

• Bierna dyfuzja (stęż. wew.kom. 10.000 razy mniejsze)

• Kanały zależne od potencjału błonowego - powolny kanał wapniowy - istotna droga z punktu widzenia farmakoterapii. Wapń wewnątrz komórki uwalniany jest z siateczki śródplazmatycznej, który aktywuje ATP-azę wapniową wewnątrzkom. Przy niedoborze wolnego wapnia w komórce aktyna, miozyna są niezdolne do skurczu. Energia z ATP jest też niezbędna do biochem. przemian wewnatrz komórki. Hormony mogą zwiększać 100 razy wewnątrzkom. stężenie wapnia.

• Aktywne związki (angiotensyna, histamina, serotonina), które działaja na swoje receptory, powoduja również napływ wapnia do komórki.

Rola jonów wapniowych:

• Różne czynniki zwiększające napływ Ca mogą wywołać martwicę mięśnia sercowego

• Zidentyfikowano kilka stanów patologicznych, w których uszkodzeniu komórek towarzyszy nagromadzenie Ca

• Nadmierne gromadzenie Ca prowadzi do groźnych skutków: przykurcz, zaburzenia rytmu, wzrost RFT, pobudzenie fosfolipaz i proteaz, wzrost zapotrzebowania na tlen, hamowanie pompy sodowo - potasowej, rozprzęganie fosforylacji oksydacyjnej.

Działanie:

Serce

• Hamują automatyzm

• Zwalniają przewodnictwo

• Osłabiają siłę skurczu

• Likwidują fazę platoau potencjału

Inne

• Zmniejszenie oporu obwodowego i płucnego

• Zwiększenie powrotu żylnego

• Poprawa drożności oskrzeli

• Osłabienie skurczu moczowodów i pęcherza moczowego

• Likwidacja bolesnych miesiączek

• Hamowanie akcji porodowej

• Spadek wydzielania insuliny, AK, gastryny

• Hamowanie aktywności płytek

• Likwidacja kurczów przełyku

• Spadek łzawienia i ślinienia

Mechanizm:

• Zmniejszenie zapotrzebowania na tlen

• Zwiększenie zaopatrzenia komórki w tlen

• Zwiększają przepływ przez naczynia

• Zmniejszają obciążenie następcze

Liczba ich stale rośnie.

Podział antagonistów wapnia wg WHO

• pochodne fenyloalkiloaminy

I gen. - werapamil,

II - gallopamil, tiapamil;

• pochodne dihydropirydyny

I gen. - nifedypina

II gen. - nitrendypina, amlodypina, felodypina,

• pochodne benzotiazepiny

I gen. - diltiazem,

II gen. - klentiazem,

I - działające na serce i naczynia krwionośne: werapamil, gallopamil, diltaizen, tiapamil

II - naczynia krwionośne: nifedypina, nitrendypina

III - obwodowe naczynia krwionośne

IV - różne działanie

Leki I generacji

• Werapamil (Isoptin)

Czas działania ok. 8h, po podaniu dożylnie efekty natychmiastowe, zmniejsza metabolizm fosforanów, zużycie tlenu w sercu, działa inotropowo ujemnie, zmniejsza automatyzm serca, obniża siłę skurczu. Stosowany w ostrych arytmiach, ostrej przewlekłej niewydolności naczyń, nadciśnieniu, profilaktycznie przed zawałem, po pierwszym zawale, w miażdżycach.

Działania niepożądane:

Nudności, zawroty głowy, zaczerwienienie skóry, zaparcia, przy i.v. nagły spadek RR.

Przeciwwskazania:

Niewydolność skurczowa komór, stosowanie betablokerów, blok przedsionkowo - komorowy, przy dawkowaniu naparstnicy.

• Nifedypina (Adalat, Cordafen)

Podana podjęzykowo działa po 2-3 min., doustnie po 10 min. Działa ok. 1h. Ma znacznie silniejsze działanie rozszerzające naczynia krwionośne. Ma min. wpływ na układ bodźcoprzewodzący. Obniża RR, zwiększa ukrwienie, rozkurcza oskrzela. Stosuje się w leczeniu ostrej i przewlekłej niewydolności naczyń wieńcowych, w stanach pozawałowych, nadciśnieniu, chorobie Raynouda, niedokrwieniu mózgu, astmie. Wywołuje migreny, uczucie gorąca, obrzęki nóg, zaburzenia p.pok., spadek RR.

Przeciwwskazania:

Kardiomiopatia przerostowa, zagrożenie zawałem, ciężka niewydolność serca, zwężenie ujścia aorty.

• Diltiazem

Ma silne działanie na kanały wapniowe. Działa podobnie do werapamilu.

Leki II generacji:

• Gallopamil (Procorum); Tiapamil, Anipamil, Emopamil, Falipamil są badane klinicznie. Działa przeciwarytmicznie, rozszerza naczynia krwionośne, obniża RR jak werapamil

• Nitrendypina, rozszerza naczynia krwionośne 6 razy silniej niż nifedypina. Działa 20 razy dłużej. Profil farmakodynamiczny jak nifedypina.

• Amlodypina (Norvasc), działa jak nifedypina, ale 48h

• Felodypina, działa jak nifedypina, ale 10h

• Isradypina, działa ok. 16h, duży stopień wybiórczości. Skutecznie obniża RR przy nieznacznym wpływie na kurczliwość serca, przeciwmiażdżycowo

• Nicardypina, działa ok. 8h

• Nimodypina, wybiorczo w stos. do naczyń mózgowych (krwotok podpajęczynówkowy, migrena)

• Nizodypina, działa 20 razy silniej na naczynia niż nifedypina, częste objawy niepożądane związane z rozszerzeniem naczyń

LEKI HIPOTENSYJNE

Ciśnienie tętnicze jest pochodną rzutu minutowego serca i oporu obwodowego. Zależy od oporu tętniczek, pojemności żyły, wyrzuty serca, objętości regulowanej przez nerki. Czuwa nad tym SNS.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Przyczyny nadciśnienia tętniczego:

• Samoistne

• Nerkowe

• Parenhymatyczne

• Naczyniowe

• Nadnerczowe

• Rdzeniowe

• Korowe

• Neurogenne

• Przytarczyczne lub tarczyczne

• Koarktacja aorty

• Toksemia lub ciąża

• Leki (środki antykoncepcyjne, inhibitory MAO)

• Wzrost pojemności lewej komory

• Miażdżyca naczyń

• Ryzyko niesione przez nadciśnienie: choroba wieńcowa serca i wzrost śmiertelności.

• Komplikacje

• Dno oka - skurcz naczyń - zwężenie - wybroczyny - zwłóknienie

• Serce - przerost - niewydolność - zawał

• Naczynia - miażdżyca - zakrzepy - krwotok

• Nerki - łagodne zwłóknienie - złośliwe zwłóknienie - uszkodzenie funkcji - przewlekła niewydolność nerek

Często leki hipotensyjne u danego pacjenta przestają działać. Należy usunąć chorobę podstawową. Należy stosować leki o różnym punkcie uchwytu. Ustalić dawkę poszczególnych leków indywidualnie. Pacjenta rozpoczynającego terapię należy kontrolować.

Przyczyny niepowodzeń

• Niewłaściwy dobór lub zbyt małe dawki leków

• Nieregularne przyjmowanie przez pacjenta

• Nadmierne spożycie soli

• Interakcje z innymi lekami

• Nierozpoznane wtórne nadciśnienie tętnicze

• Błędne pomiary

• Rzeczywista oporność

Działanie korzystne;

• Skuteczne obniżenie RR

• Dobra tolerancja

• Korekcja zmian hemodynamicznych

• Brak zmiany przepływu przez inne narządy

• Regresja przerostu lewej komory

• Regresja zmian miażdżycowych

• Nie wpływa na jakość życia

• Nie ma działań niepożądanych

• Niski koszt

• Zmniejsza śmiertelność

Punkty uchwytu:

• OUN,

• interreceptory,

• receptor adrenergiczny,

• zwoje mięśni gładkich naczyń,

• blokery kanałów wapniowych,

• inhibitory konwertazy,

• antagoniści receptora angiotensynowego,

• leki moczopędne.

Taktyka leczenia stopniowego:

• Stara

Diuretyk lub beta bloker

Kombinacja

Rozszerzenie naczyń

Leki działające ośrodkowo

• Nowa

Diuretyk

Beta bloker

Alfa bloker

Antagonista Ca

inhibitory ACE

Razem lub oddzielnie

Unikamy leków o tym samym punkcie uchwytu.

Podział leków hipotensyjnych

1. Leki moczopędne

Szczególnie początki nadciśnienia. Działają poprzez utratę sodu, wpływ na reninę. Stosujemy z Beta blokerami lub inhibitorami ACE. Chętnie stosowane w wieku starszym. Powodują spadek objętości płynów pozakomórkowych, osocza, zmniejszają reaktywność naczyń na NA. Zmniejszają rzut serca (szczególnie obj. minutową ).

1. pochodne benzotiazepiny

• chlorotiazyd

• benzochlorotiazyd (Natmetin)

• politiazyd (Renese)

• chlortalidon (Hygroton)

2. diuretyki pętlowe

• furosemid (Lasix)

• kw. etakrynowy (Edekrin)

3. oszczędzające potas

• spironolakton

• aldakton

• aldacton A

• amilorid (Tioloryd i Maduretic)

4. inne

• indapamid - cukrzyca (Natrilix)

Leki moczopędne to leki I rzutu w leczeniu nadciśnienia w cukrzycy (indapamid), u osób starszych, i w niewydolności serca i nerek.

Działania niepożądane:

• hipokalemia,

• hiponatremia

• niatolerancja glukozy

• impotencja

Przeciwwskazania:

• Dna moczanowa

• Hiperlipidemia

• Cukrzyca (? tak było na wykładzie)

2. β -blokery

Są stosowane jako leki I rzutu w nadciśnieniu.

Mechanizm działania

• blokują receptor beta

• hamują odruchy z baroreceptorów i zatoki szyjnej (↓HR, ↓CO, ↓SV),

• hamują uwalnianie reniny,

• pobudzenia receptora beta hiperpolaryzuje kom. i rozluźnia mięśnie gładkie, mimo to blokada tego receptora działa hipotensyjnie (hamują NA i reninę) to hamuje angiotensynę, co zmniejsza opór naczyniowy.

Podział β -blokerów

1. nieselektywne

• oksprenolol

• pindolol ( Visken)

• propranaolol

2. względnie selektywni

• acebutolol (Sectral)

• atenolol (Cardiopress)

• metoprolol (Metocard, Beloc)

3. dihydralazyna

Leki selektywne działają głównie na serce(inotropowo -), prawie nie wpływają na mm. gł. oskrzeli. Nieselektywnie kurczą oskrzela mają zaznaczone działania obwodowe.

Wskazania:

• Nadciśnienie tętnicze

• Nagły wzrost ciśnienia

• Nadciśnienie z przerostem lewej komory

• Okres okołooperacyjny

• Skurczowe nadciśnienie tętnicze

• Guz chromochłonny (po zastosowaniu betablokerów)

• Przeciwwskazania: niewydolność krążenia, wstrząs, blok przedsionkowo-komorowy I i II st., chromanie przestankowe, astma, ciężka depresja.

• Względne przeciwwskazania:

• Choroba Reynouda

• Cukrzyca chwiejna i leczona insuliną

• Ciąża i laktacja

• Wiek podeszły

• Leczona niewydolność krążenia

• Dusznica Prinz -Metal

• Kardiomegalia bez niewydolności krążenia

• Zaburzenia psychotyczne

3. α-blokery

• prazosyna (Minipress)

• fenoksybenzamina (Dibenyline)

• fentolamina (Regitine)

• terazosyna

• trimazosyna

• doksazosyna

• urapidyl (Ebrantil)`

α i β-bloker

• labetalol (Pressocard, Trandate)

α-blokery rozszerzają naczynia obwodowe. Obniżają poziom cholesterolu we krwi i zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę. Są szczególnie wskazane u chorych z zaburzonym profilem lipidowym, z przerostem gruczołu krokowego, z zaburzeniami krążenia mózgowego. Stosujemy z β-blokerami i diuretykami.

Labetalol zmniejsza opór naczyniowy.

4. Inhibitory ukł. adrenergicznego w OUN

• rezerpina (Raupasil) 0,1 i 0,25 mg

• guanetydyna (Ismelin) 10 mg i 25 mg

• guanadrel (Hylorel) 10mg i 25mg

• klonidyna (Catapresan)

• metyldopa (Aldomet, Dopanol)

Hamuje wydzielanie NA, powoduje bradykardię, rozkurcz naczyń. Bardzo znacznie pobudza perystaltykę jelit i wydzielanie żołądkowe. Stosowane w łagodnym nadciśnieniu z napięciem, zaburzeniami lękowymi.

Guanetydyna hamuje wchłanianie zwrotne NA.

Klonidyna działa pobudzająco na presynaptyczny receptor α₂ co prowadzi do zahamowania wydzielania NA. Spada opór obwodowy, aktywność reniny we krwi. Stosowany niechętnie, ewentualnie z diuretykami. Szczególnie u chorych z menopauzą i marskością wątroby. Metyldopa również pobudza receptor presynaptyczny α₂. Stosowany u ciężarnych z diuretykami.

5. Inhibitory konwertazy

Działają na układ RAA. Angiotensynogen wytwarzany w wątrobie, działa na niego renina i powstaje angiotensyna I, na tę działa enzym konwertujący i powstaje angiotensyna II, która kurczy naczynia i pobudza wydzielanie aldosteronu. Układ RAA obecny jest w każdej tkance.

Nerka wydziela renine przez co podwyższa ciśnienie krwi, ale tez bradykininę, kalikreinę, prostaglandyny, które obniżają ciśnienie krwi. Wydzielanie reniny wzrasta w sytuacji:

• szybki spadek ciśnienia krwi i niedokrwienie nerki

• spadek stężenia sodu w kanaliku dystalnym

• pobudzenie zakończeń neuronów sympatycznych.

Angiotensyna II kurczy mm. gładkie tętnic, nasila skurcz serca, zwiększa objętość krwi krążącej, zmniejsza przepuszczalność kłębuszków nerkowych. Wpływa też na budowę ściany serca i naczyń: proliferacja mięśniówki i rozwój tkanki łącznej. Pobudza SNS, wydzielanie wazopresyny, działa psychopobudzająco (przyspiesza proces uczenia się i pamięci). Konwertaza przekształca angiotensyne I w II, ale też przekształca bradykininę do form nieaktywnych.

Możemy blokować ACE i receptory angiotensynowe - nie mają wpływu na bradykininę.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

ACE-inhibitory wywołują wiele zmian hormonalnych:

• wzrost aktywności reniny i angiotensyny I

• spadek stężenia angiotensyny II, aldosteronu, VP

• wzrost stężenia kinin i prostaglandyn.

Zmniejszaja grubość ściany lewej komory, uwrażliwiają tkanki na działanie insuliny.

• kaptopryl (Captopril, Capotem, Tensiomin, Angiopress) 25-100mg/d

• enalaprylRenitec, Enap, Enarenal) 4-40mg/d

• perindopryl (Prestarium) 2-10mg/d

• cilazapril (Inhibace) 2,5-5 mg/d

• lizynopryl (Zestril, Prinivil, Covic) 5-40mg/d

• fozynopryl (Monopryl) 10-40mg/d

• ramipryl (Tritace) 2,5-20mg/d

• benazepril (Lotensin) 10-20mg/d

Nadciśnienie z kłębuszkowym zapaleniem nerek, z cukrzycą, z niewydolnością mięśnia sercowego, po zawale, z chorobami naczyń obwodowych. Nie osłabiają siły mięśni poprzecznie prążkowanych.

Działania niepożądane (duże dawki):

• zbyt silny spadek RR

• hiperkaliemia

• niewydolność nerek

• napadowy kaszel

• zaburzenia smaku

• bóle głowy

• obrzęk naczynioruchowy

Przeciwwskazania:

• ciąża, laktacja

• duże odwodnienie

• zwężenie tętnic nerkowych

• pierwotne podwyższenie aldosteronu we krwi

Blokery receptora angiotensyny mają nieco słabsze działanie, reszta tak jak wyżej

• losartan 50mg p.o. (Cozaar)

• irbesartan 150mg p.o. (Aprovel)

• valsartan 80mg, 160mg p.o. (Diovan)

6. Antagoniści kanałów wapniowych

• nifedypina (Aldalat, Cordafen, Cordipin)

• nitrendypina (Bayotensin)

• amlodypina

• felodypina

• isradypina (Lomir, Dyna-Cire)

• nikardypina (Cordene)

• nisoldypina

• nimodypina (Nimotop)

• werapamil

• diltiazem

Rozkurczają naczynia krwionośne, hamują wrażliwość naczyń na czynniki kurczące, nasilają wydalanie wody i sodu. Niektóre hamują fosfodiesterazę. Działają inotropowo i chronotropowo ujemnie (szczególnie werapamil)

Łączymy z diuretykami.

Szczególnie stosujemy przy niedokrwieniu mięśnia sercowego, stanach spastycznych naczyń, w podeszłym wieku. Przy zaburzeniach przewodnictwa stosujemy nitrendypinę i pochodnych.

Przeciwskazania:

• zaburzenia rytmu serca

• wstrząs

• koarktacja aorty

Zasady leczenia nadciśnienia

Monoterapia

• β-bloker

• diuretyk

• bloker Ca²⁺

• ACE-bloker

Leczenie dwoma lekami

diuretyk +

• β-bloker

• bloker Ca²⁺

• ACE-bloker

• α-bloker

lub

bloker Ca²⁺ +

• β-bloker

• ACE-inhibitor

Przy nadciśnieniu współistniejącym z:

• choroba niedokrwienna serca

• β-blokery

• blokery Ca²⁺

• przebyty zawał

• β-bloker

• niewydolność serca

• ACE-bloker

• diuretyki

• cukrzyca

• ACE-bloker

• bloker Ca2+

• bloker

• astma oskrzelowa

• bloker Ca2+

• ACE-bloker

• α-bloker

• miażdżyca (szczególnie kończyn dolnych)

• ACE-boloker

• bloker Ca2+

• α-bloker

• niewydolność nerek

• diuretyki pętlowe

I stopień

• diuretyki i/lub β-bloker

II stopień

• diuretyk + β-bloker + wazodilatotor

• bloker Ca2+

III stopień

• diuretyk + β-bloker + wazodilatator

• diuretyk + metyldopa lub klonidyna

• diuretyk + kaptopril

Wykład

LEKI W CHOROBIE NIEDOKRWIENNEJ SERCA

Ch. niedokrwienna serca najczęściej spowodowana jest organicznym zwężeniem tt. wieńcowych. Ch. wieńcowa - 50-70% tętnic jest zwężonych.

• stan ostry

• dławica niestabilna

• dławica stabilna

Do podstawowych leków należą:

• azotany - nitraty

• β-blokery

• antagoniści Ca

• leki otwierające kanały potasowe

• leki przeciwpłytkowe

• leki przeciwkrzepliwe

• leki hipolipenizujące

Dławica niestabilna:

• morfina

• fentanyl + droperidol

• ASA

• heparyna

• β-blokery

• antagoniści wapnia

• leki fibrynolityczne

Jest to choroba społeczna.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Zwężenie tetnic z powodu:

• miażdżyca

• zwężenie spontaniczne - dusznica Prinz -Metal

• zwężenie lewego ujścia żylnego

• nadczynność tarczycy

Objawy:

• ból zamostkowy promieniujący do lewej kończyny po wysiłku lub stresie

W dławicy niestabilnej, po zawale, z obciążeniami (ch. nadciśnieniowa, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, papierosy, stres).

Zużycie tlenu

• ↓ ASA, β-blokery

• ↓ preload, nitraty

• ↓ afterload, Ca-blokery

• ↓ kurczliwość, β-blokery, werapamil

Nitraty:

W 1866r. wyprodukowano nitroglicerynę

W 1930r. diazotan izosorbitolu

W 1970r. zauważono, że skuteczność nitratów zależna jest od postaci leku

• nitrogliceryna (triazotan glicerolu)

• diazotan izosorbitolu

• 5-monoazotan izosorbitolu

• 2-monoazotan izosorbitolu

Monoazotan nie jest metabolizowany przy pierwszym przejściu przez wątrobę.

Nitraty mogą być metabolizowane w wątrobie bądź nie.

Azotany wpływają na uwalnianie NO (sa redukowane do NO), który łączy się z grupami -SH tworzone są nitrozotiole, które aktywują cyklazę guanylową, ↑cGMP, ↓Ca2+, rozkurcz naczyń.

Mamy działanie systemowe:

• rozkurcz naczyń żylnych i tętniczych

• spadek preload (↑ naczyń żylnych)

• spadek afterload (↑naczyń tętniczych)

i działanie wieńcowe:

• wzrost przepływu

• ↑ tętnic podnasierdziowych

• ↑ krążenia obwodowego

• ↓ ciśnienia napełniania LK

• lepsze ukrwienie warstwy podwsierdziowej

• ↓ adhezji i agregacji płytek

• działanie antyarytmiczne i antyproliferacyjne

- nitrogliceryna - aerozol, maści, plastry, tabletki podjęzykowe, doustne długo działające, tabletki podpoliczkowe, wlewy dożylne

czas działania 1-2 min.

Podawanie więcej niż 4 tabletek nie ma sensu - brak działania oznacza zawał

• diazotan izosorbidu - 2,5-15mg

• monoazotan izosorbidu - długo działający

• molsidomina jest prolekiem, pod wpływem hydrolizy i dekarboksylacji w wątrobie powstaje substancja aktywna SIN-1, która bezpośrednio powoduje uwalnianie No z naczynia. Jest to lek z wyboru przy nieefektywności nitratów (działanie niepożądane, rozwój tolerancji)

Działania niepożądane nitratów:

• bóle, zawroty głowy

• hipotonia

• kołatanie serca

• tachykardia lub bradykardia

• zaczerwienienie skóry twarzy i szyi z uczuciem gorąca

• nudności i wymioty (↑ mm. gładkich p.pok.)

Zjawisko tolerancji

Wewnątrzkomórkowy niedobór grup sulfhydrylowych. Spadek wrażliwości cyklazy guanylowej i spadek wytwarzania cGMP. Może dochodzić do wzrostu aktywności fosfodiesteraz, które razkładają cGMP. Dostarczany No może tworzyć anion nadtlenkowy, który degraduje NO i może bezpośrednio uszkadzać śródbłonek.

Zjawisko pseudotolerancji

Spadek RR powoduje odruchową tachykardię, pobudzenie układu RAA, wzrost stężenia katecholamin w wzrost RR (czynnik neurohumoralny)

Aby zmniejszyć zjawisko tolerancji należy stosować 10-12h przerwę pomiędzy dawkami (dlatego odchodzimy od plastrów). Im wyższa dawka tym dłuższa przerwa.

Bóle głowy sa często sprawą przejściową - należy przyjmować lek w pozycji siedzącej.

Przy nieefektywności nitratów stosujemy molsidominę (nie potrzebuje grup SH), która bardziej zmniejsza agregację płytek i obniża poziom fibrynogenu.

β-blokery

Receptory β1 są w sercu, naczyniach. Są to receptory metabotropowe związane z białkiem G - ↑cAMP. Efekt dromo, chrono, inotropowy dodatni. Poza tym dochodzi do zahamowania receptorów muskarynowych. Rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, p.pok., wzrost uwalniania A i NA, pobudzenie glikogenolizy.

Są to leki, kt. poprzez efekt chrono, inotropowy ujemny powoduja spadek RR zmniejszając zapotrzebowanie mięśnia na tlen.

Poza tym poprzez efekt chronotropowy ujemny poprawiają przepływ wieńcowy i powodują jego redystrybucję (warstwa podwsierdziowa).

Endogennie katecholaminy pobudzają receptory β. Działanie to jest uniemożliwoine przez β-blokery.

Powoduja lepsze wykorzystanie glukozy, zapobiegają obniżeniu poziomów K+ i Ca2+.

Działają antyarytmicznie.

Zmniejszaja zapotrzebowanie na O2, a poprzez poprawę przepływu wieńcowego powodują większe dostarczanie O2. Zwiększają tolerancje wysiłku u 80% pacjentów.

1. hydrofilne:

• atenolol

• sotalol

• nadolol

Są słabiej metabolizowane, dłuższy T1/2, stosowane 1xdziennie. Są wydalane przez nerki. Nie działają ośrodkowo.

2. lipofilne

• propranolol

• metoprolol

• alprenolol

Są metabolizowane w wątrobie. Stosowane 2 i więcej x dziennie. Działają ośrodkowo, powodują częściej depresję.

3. kardioselektywne

4. kardionieselektywne

5. dodatkowe działanie

• miolityczne - karwedilol

• α-blokery - celiprolol, labetalol

Działania niepożądane:

• ociężałość, znużenie

• skurcz oskrzeli

• marznięcie kończyn

• nadmierne efekty sercowe

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Przeciwskazania:

• bezwzględne

• jawna niewydolność serca

• ciężka astma

• niewyjaśniona bradykardia

• ciężka depresja

• względne

• cukrzyca

• wyrównana niewydolność serca

Przy wyborze kierujemy się dodatkowymi chorobami pacjenta.

• kardioselektywność - efekty uboczne na narządy poza sercem

• wewnętrzna aktywność sympatykomimetyczna - spadek ryzyka kardiodepresji (nigdy gdy współistnieje RR)

• metabolizm - dawkowanie

iSA + (internal SNS activity)

• acebutolol

• alprenolol

• desprenolol

• primolol

• labetalol

• celiprolol

iSA -

• atenolol

• metoprolol

• bisoprolol

• propranolol

• nadolol

• karwedilol

Dawki:

• propranolol 20-60mg 4xdz

• nadolol 40-80mg 1xdz

• timolol 20mg 2xdz

• metoprolol 50-100mg 2x dz

• atenolol 50-100mg 1xdz

Działania niepożądane:

• rzadkoskurcz i zahamowanie zatokowe

• blok przedsionkowo-komorowy

• niewydolność serca

• hipotonia

• uczucie zmęczenia

• zaburzenia gospodarki węglowodanowej i

• ↓ ? doustnych leków przeciwcukrzycowych, ↑ hipoglikemia po iNS, ↑TG, ↓HDL

• impotencja

Antagoniści wapnia

Blokery kanału wapniowego głównie typu L. W mięśniu sercowym wapń wiąże się z troponiną C i uaktywnia aktyne i miozynę, w mięśniu gładkim wapń wiąże się z kalmoduliną.

Zmniejszają one kurczliwość co zmniejsza zapotrzebowanie na tlen. Zmniejszają obciążenie następcze, arytmie komorowe, poprawiają przepływ wieńcowy, zmniejszają agregację płytek, proliferacje miocytów, wpływają rozkurczowo na naczynia.

Stosowanie pochodnych dihydropirydyny jest błędem w sztuce - zjawisko podkradania- pobudzenie α-adrenergiczne, słabsze ukrwienie tętnic wieńcowych. Dlatego nie stosujemy ich w ch. niedokrwiennej serca. Stosujemy raczej werapamil i diltiazem lub amlodypinę czy feladypinę. Stosujemy gdy towarzyszy nadciśnieniu lub zaburzenia rytmu serca.

Działania niepożądane:

• zaczerwienienie skóry

• bóle głowy

• spadek RR

• uczucie gorąca

• zaburzenia przewodzenia bradykardia

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe (zaparcia)

Leki otwierające kanały potasowe

Nie wpływają na kanały wapniowe. Powodują hiperpolaryzację bł. komórkowych - rozkurcz mm. gładkich naczyń.

• benzopirany (kromodalin?)

• cyjanoguanidyny (pinocydyl?)

• ! amidy nikotynowe (nikorandyl? - Ikorel)

• pochodne tiofarmamidu i dihydropirydyny (nigualdypina)

• diazoksyd

• minoksydyl

Leki metaboliczne

• trimetazydyna (Preductal)

• L-karnityna

Niedotlenienie powoduje ↑H+, ↓ATP, ↑Ca2+, uszkodzenie mitochondriów, wytwarzanie wolnych rodników, aktywację leukocytów, płytek.

Preductal chroni komórkę przed skutkami niedokrwienia, hamuje β-oksydacje,

• hamuje kwasicę

• podtrzymywanie produkcji ATP

• ↓ produkcji RFT

• zmniejszają uszkodzenie błon komórkowych

Mogą być stosowane niezależnie, w leczeniu skojarzonym. Wskazany w przewlekłej ch. wieńcowej.

ACE-inhibitory

Działają korzystnie w chorobie wieńcowej. Powodują wzrost NO, bradykininy, prostacyklin. Działanie przeciwwieńcowe związane jest z korzystnym wpływem na hemodynamikę, poprawę funkcji śródbłonka, ↓ masy LK, korzystnym wpływem na gospodarkę węglowodanowo-lipidową.

Leki przeciwpłytkowe

Tiklopidyna stabilizuje blaszkę miażdżycową? Co ma korzystny wpływ w chorobie wieńcowej serca.

β-blokery, ACE-inhibitory, statyny, antyoksydanty mają działanie stabilizujące blaszkę miażdżycową.

Teoria zapalna miażdżycy - stosowanie makrolidów (azytromycyna i roksytromycyna) i tetracyklin - Ch. pneumoniae, H. pylori.

TERAPIA MIGRENY

Około 42 miliony osób zgłaszających się do lekarza to chorzy z bólami głowy.

Bóle głowy dzielimy na:

• objawowe

• zap. mózgu

• zap. opon mózgowych

• guzy mózgu

• zap. zatok

• ch. naczyń mózgu

• nadciśnienie

• nie leczone wady wzroku

• samoistne

Brak podstaw morfologicznych, biochemicznych. Występuje najczęściej.

Tu należy migrena. Pierwszy migrenę opisał Hipokrates, nazwał ją Galen. W Polsce do 15% - 5 mln ludzi cierpi na nią. 70% osób z migreną ma wywiad rodzinny. Gdy oboje rodzice chorzy - 70% dzieci jest chorych, gdy jeden - 40%. Częściej chorują kobiety - 65%, niż mężczyźni. Jest zależność między występowaniem tej choroby a poziomem intelektualnym. Jest to choroba powszechna, bardzo uciążliwa.

Istotą choroby jest napadowy ból głowy o charakterze tętniącym mogącym dotyczyć połowy głowy. Objawem często poprzedzającym jest aura: błyski świetlne, ubytki w polu widzenia, nudności, narastający ból. Pierwszy atak ma miejsce: 5 - 30 rok życia. Napady mogą pojawiać się nieregularnie (kilka razy w tygodniu lub kilka razy w dzień).

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Patomechanizm migreny nie jest poznany. Postawiono trzy teorie:

1. Naczynioruchowa

Wystąpienie napadu wiąże się ze zmianą kurczliwości naczyń mózgowych.

2. Larses

Napad zaczyna się w OUN (stres), a serotonina i NA transmituje to do naczyń -> ból, następnie działanie na ośrodki podkorowe.

3. Secourtiego - biochemiczna

Eksponuje rolę serotoniny - po napadzie poziom serotoniny we krwi spada o 20%.

Biochemia migreny

1. faza aury

- płytki agregują

- wydzielanie serotoniny

- skurcz naczyń

2. faza bólu głowy

- brak serotoniny i max. rozkurcz naczyń

3. faza postbólowa (ból po ataku)

- serotonina wraca do normy

- zapalenie okołonaczyniowe

- nadwrażliwość zakończeń nerwowych

Zmiany naczyniowe

Mamy naczynia duże i parenchymalne. Parenchymalne naczynia nie są unerwione, a są wrażliwe na zmiany biochemiczne.

1. faza aury

Dochodzi do wyrzutu serotoniny i max. skurczu naczyń parenchymalnych. Powstają punkcikowe ogniska niedokrwienia, zakwaszenia.

2. faza bólu głowy

Rozkurcz naczyń wewnątrzczaszkowych.

Objawy

1. aura

- przejściowa afazja

- fotofobia

- zaburzenia pola widzenia

- zawroty głowy

- bladość skóry

- drżenie mięśni

- jednostronne osłabienie mięśni

- narastający ból głowy

2. ból głowy

- ostry, tętniący, jednostronny ból

- zaczerwienienie miejscowe policzków

- bladość i potliwość policzków

- fotofobia

- drżenie mięśni

- osłabienie pamięci

3. ból po ataku

- tępy ból głowy

- wyczerpanie

- zanikanie ruchów

- wymioty

- jednostronne osłabienie mięśni

Terapia

Bardzo skomplikowana. Oprócz skutecznej terapii farmakologicznej niezbędny jest higieniczny tryb życia i unikanie czynników predysponujących:

- genetyczne uwarunkowania;

- stres;

- zmiany poziomu hormonów;

- zmiany poziomu glukozy;

- depresja;

- nadciśnienie;

- gorączka;

- alergia;

- leki:

• hipotensyjne,

• estrogeny,

• rezerpina,

• nitrogliceryna;

- podróże;

- silne światło, hałas;

- obżarstwo, głód.

Czynniki wywołujące migrenę to skrajności np. nadmierny wysiłek, bądź przesadne lenistwo, niedosypianie lub bardzo długi sen. U każdego może dominować inny czynnik.

1. Leki przerywające napad.

2. Leki zapobiegające wystąpinieniu napadu.

Wybór leku zależy od intensywności objawów, od tolerancji leków przez pacjenta, indywidualanej wrażliwości pacjenta na lek. Przed rozpoczęciem terapii należy:

• możliwie wcześnie podać lek (podczas objawów aury trudno jest przerwać ból głowy);

• podać lek w postaci szybko wchłaniającej się;

• wybrać odpowiednią drogę podania leku (i.m., i.v., per rectum).

• Zmiany w terapii zależą od nowych odkryć w patomechanizmie migrenowych bólów głowy oraz od zsyntetyzowania nowych leków.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

1. Leki przerywające napad:

1. NLPZ;

2. alkaloidy sporyszu;

3. steroidy;

4. sumatriptan (Imigran) - tryptany

5. leki przeciwwymiotne

I. NLPZ

• Aspirin 0,3-0,5 p.o.;

• Pyralginum 0,5 p.o., 0,5-1,0 s.c., i.v.;

• Indometacyna 0,25 p.o., 0,1 p.r., 0,6 i.m.;

• Ibuprofen 0,2 p.o.;

• Naproxen 0,25 p.o.;

• Piroxicam 0,01 p.o.;

• Feldne 0,03 p.o.

Wywołują wrzody żołądka, uszkodzenia wątroby, alergie polekowe, bóle głowy. Z czasem spada ich aktywność. Leki te mogą wywołać uzależnienia.

II. alkaloidy sporyszu

• Ergotaminum tartaricum 2,0 mg p.o. (podjęzykowo), 1,0 mg co 1h do 6,0 mg/dobę;

• Caffecorn (+kofeina);

• Caffecorn (+kofeina+fenobarbital);

• dihydroergotamina 0,25-2,0 mg p.o., 0,3 mg i.m.;

• Methergin 0,2 mg p.o., s.c, i.m.

Efekty są zależne od dawki i zależne od drogi podania. Doustnie przerywają napad w 50%, per rectum w 70%, i.m. w 80%.

Mogą powodować:

• ergothismus gangrenosus - skurcz naczyń obwodowych;

• ergothismus convulsivus - drgawki;

• zwyrodnienie i zwłóknienie przewodów moczowych.

III. steroidy

• Deksametazon 1,0 mg p.o., 16,0 mg i.m.;

• Betametazon 0,5 mg p.o., 0,5 mg i.m.;

• Triamcinolon 4,0 mg p.o., 40,0 mg i.m.;

• Hydrokortyzon

Stosowane rzadko, wyłącznie w ciężkich przypadkach. Nie przerywają napadów.

IV. Triptany

Receptory:

• 5-HT1

• zmiany nastroju;

• centralnie sprowokowany wzrost ciśnienia;

• skurcz tętnic mózgowych i anastomoz tętniczo-żylnych;

• 5-HT2

• skurcz mięśni gładkich przewodu pokarmowego i oskrzeli;

• agregacja płytek;

• 5-HT3

• depolaryzacja błony;

• ból skórny;

• 5-HT4

• cholinergiczny skurcz jelita u świnki morskiej;

• stymulacja mięśnia sercowego u świni;

• pobudzenie przewodu pokarmowego.

I generacja

Sumatriptan (Inmigran) - selektywnyagonista receptorów serotoninergicznych 5HT₁ -podobnych. Zastosowany po raz pierwszy w 1972 r. w Polsce w 1992 r.

Sumatriptan działa pobudzająco tylko na receptor 5-HT1: 100,0 mg, 6,0 mg. Przerywa napad w około 65%, eliminuje nudności i wymioty, niewielkie działanie niepożądane (parastezje, bóle w klatce piersiowej). Należy stosować ostrożnie w niewydolności naczyń wieńcowych.

Triptany II generacja:

• Zolmitriptan (Zomig) - 2,5 mg, 5,0 mg p.o.;

• Novatriptan - 2,5 mg p.o.;

• Rizatriptan - 10 mg p.o.;

• Almotriptan - próby kliniczne;

• Eletriptan - próby kliniczne;

• Frowatriptan - próby kliniczne;

V. leki przeciwwymiotne

• Dimenhidrinat (Aviomarin);

• Metoklopramid;

• Tietylperazyna (Torecan);

• Prometazyna;

• Prochlorperazyna.

2. Leki zapobiegawcze

Stosować tylko wtedy, gdy chory ma kilka napadów w ciągu miesiąca. Jest to obciążenie organizmu chorego lekami.

1. β-blokery

2. antagoniści receptora 5-HT

3. blokery kanałów Ca²⁺

4. inhibitory MAO

5. TLPD

6. alkaloidy sporyszu

7. NLPZ

I. β-blokery

Są obecnie najczęściej stosowane - efektywne w 60%. Mechanizm działania:

• blokada rozszerzania naczyń;

• blokada agregacji płytek;

• ↓ adhezji płytek;

• ↓ zapotrzebowania tkanki mózgowej na tlen;

• ↓ syntezy prostaglandyn.

Należą tu:

• Propranolol 10,0 - 80,0 mg p.o., 1,0 mg i.m.;

• Metoprolol 50,0 - 100,0 mg p.o., 1,0 mg i.m.;

• Timolol 5,0 - 20,0 mg p.o.;

• Nadolol 40,0 - 130,0 mg p.o.;

• Atenolol 50,0 - 100,0 mg p.o.;

• Pindolol 5,0 - 10,0 mg p.o.

Działania niepożądane:

• wystąpienie napadu astmy;

• wywołanie cukrzycy;

• niewydolność serca.

II. antagoniści receptora 5-HT

• Metyzergid;

• Cyproheptadion;

• Pizotifen;

• Metolilamina

• Dimetotiazyna

Działania niepożądane

• senność;

• suchość w jamie ustnej;

• szum w uszach;

• ↓ łaknienia;

• niezborność ruchów.

III. blokery kanałów Ca²⁺

• Werapamil 80,0 - 160,0 mg p.o.;

• Nifedypina 10,0 - 30,0 mg p.o.;

• Diltiazem 90,0 mg p.o.;

• Nimodypina (Nimotop 30,0 mg p.o).;

• Flunaryzyna 5 mg p.o.

Wywołują rozkurcz naczyń, zmniejszają reaktywność naczyń, zmniejszają aktywność metaboliczną komórek i niedotlenienie mózgu. Skuteczność: 50%.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

IV, Inhibitory MAO,

Inhibitory MAO blokują rozkład serotoniny -> wzrost w przestrzeni postsynaptycznej.

• Fenelzyna (Nardil)

• Izokarboksazyd

V. TLPD

• Amitriptylina (Elavil)

• Protriptylina (Vivactil)

• Doksepina (Sinequan)

• Dezypramina (Petrofrane)

Czasami stosujemy pochodne hydantoiny, benzodiazepiny.

Często stosujemy psychoterapię, akupunkturę i inne metody analgezji stymulacyjnej.

Antybiotyki

Chemioterapia- zwalczanie chorób wywołanych przez bakterie, wirusy, grzyby oraz: stosowanie związków hamujących proliferację komórek nowotworowych.

Chemioterapeutyki- związki przeciwdrobnoustrojowe, obce dla komórek gospodarza. Różnią się zakresem, siłą, typem i mechanizmem działania.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Pojęcie antybiotyku wprowadził Paweł Ehrlich. Idealny antybiotyk powinien działać wybiórczo, skutecznie i bakteriobójczo, a nie bakteriostatycznie.Powinien też szybko wchłaniać się z miejsca podania i nie powodować powstawania oporności bakterii. Najbardziej pożyteczne są antybiotyki o szerokim zakresie działania- działające na bakterie G+ i G-.

Oporność bakterii powoduje, że stężenie antybiotyku in vitro jest większe niż stężenie in vivo. Oporność może być naturalna (szczep nie jest wrażliwy) i nabyta.

Oporność nabyta pierwotna- występuje rzadko, powstaje spontanicznie, po mutacji szczepu wcześniej wrażliwego,może wystąpić bez kontaktu z chemioterapeutykiem.

Oporność nabyta wtórna- powstaje na drodze mechanizmów genetycznych. Towarzyszące mechanizmy biochemiczne są fenotypami tej oporności.

1. unieczynnienie enzymatyczne (rozkład antybiotyku)- najczęściej;

np. rozerwanie pierścienia przez βlaktamazy, ale również: acetylacja, adenylacja, inne procesy enzymatyczne

2. zmniejszenie przenikania przez błonę bakteryjną;

3. zmiana ilości lub wrażliwości receptorów na antybiotyk;

4. wady układów enzymatycznych w komórkach bakteryjnych;

5. czynne wypompowywanie antybiotyku z komórek bakteryjnych;

Oporność może być jedno- lub wielostopniowa, w zależności od szybkości powstawania.

Oporność jednostopniowa- powstaje przy pierwszej ekspozycji na antybiotyk (najczęściej po streptomycynie).

Oporność wielostopniowa- np. po kuracji penicyliną, przy następnym stanie zapalnym nie zadziała.

Oporność wtórna wielostopniowa to narastający problem, zależny od częstotliwości stosowania antybiotyków.

Mechanizmy działania antybiotyków:

1. niszczenie błony komórki bakteryjnej- penicyliny, cefalosporyny

2. hamowanie czynności błony komórkowej- aminoglikozydy

3. hamowanie syntezy białek- makrolidy, tetracykliny, aminoglikozydy

4. hamowanie syntezy kwasów nukleinowych- ryfampicyna, chinolony

Działania niepożądane antybiotyków:

1. niezależnie od dawki- uczulenie ( np. po streptomycynie)

2. zależnie od dawki- działanie toxyczne

3. zmiana flory bakteryjnej w ustroju, np. w przewodzie pokarmowym, gdzie są syntetyzowane niektóre witaminy

4. grzybice

5. tuż po podaniu (kilka godzin) mogą wydzielać się toxyny bakteryjne

Zasady chemioterapii:

1. stosowanie w przypadku istniejących wskazań

2. konsekwentne przeprowadzenie uwzględniające stan pacjenta (on decyduje, czy czekamy na wynik antybiogramu, czy nie)

3. obraz kliniczny chorego lub antybiogram pozwala wybrać najskuteczniejszy antybiotyk o dobrych parametrach farmakokinetycznych i możliwie małej toxyczności

4. antybiotyk musi być stosowany w odpowiednio wysokiej dawce i przez odpowiednio długi czas (co najmniej 5 dni), nawet mimo spadku gorączki czy poprawy stanu chorego

5. podawanie odpowiednią drogą

6. stosowanie profilaktycznie w wyjątkowych przypadkach ( zapobieganie zapaleniu opon mózgowo- rdzeniowych u dzieci, płonicy, gruźlicy, zimnicy, również w zapobieganiu nawrotowi choroby reumatycznej, odmiedniczkowego zapalenia nerek, zapalenia mięśnia sercowego) oraz w celu uniknięcia powikłań po zabiegach operacyjnych

6. podawanie skojarzone- maxymalnie ograniczone

- kojarzone związki powinny działać synergistycznie

- nie kojarzy się antybiotyków,gdy podejrzewamy oporność krzyżową lub zbliżone właściwości toxyczne

- podawanie skojarzone, gdy: pojawia się oporność na jeden ze związków ( np. gruźlica długo leczona) oraz aby zmniejszyć dawkę antybiotyku działającego toxycznie, w zakażeniach mieszaną florą bakteryjną, w zapaleniu otrzewnej, przy często zmieniającym się czynniku etiologicznym

Nieprzestrzeganie tych zasad powoduje:

1. wzrost oporności bakterii

2. uczulenia

3. nadkażenia

4. maskowanie zakażeń niebezpiecznych dla chorego

5. nieodwracalne uszkodzenia narządów wewnętrznych

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Antybiotyki β-laktamowe:

I. penicyliny naturalne i półsyntetyczne

II. cefalosporyny i cefamycyny

III. karbapenemy

IV. monobaktamy

Najskuteczniejsza i najstarsza grupa antybiotyków, wprowadzona przez Fleminga w 1928r. Wszystkie leki tej grupy zawierają pierścień β-laktamowy i mają identyczny mechanizm przeciwbakteryjnego działania.

Ad. I. Penicyliny.

- kwasy organiczne, słabo rozpuszczalne w wodzie, ale ich sole (sodowa, potasowa) są dobrze rozpuszczalne. Mają dość małą toxyczność, różnią się zdolnością wiązania z białkiem i zakresem działania (penicyliny naturalne- wąski, syntetyczne- szeroki).

P/ wskazania- nieliczne, uczulenie, 0.1% po pierwszej dawce, czyli druga dawka wywołuje wstrząs.

Penicyliny naturalne:

1. Benzylopenicylina (Penicillinum cristallisatum) 600 tys- 1,2mln jm co 6h im

2. Penicylina prokainowa (P. procainicum) 1, 2- 2,4mln jm co 24h im

3. Benzylopenicylina benzatynowa 600 tys- 1, 2mln jm co 7 dni im

(Benzathine benzylpenicyllin)

4. Fenoxymetylopenicylina (Phenoxymethylpenicyllin) 400 tys jm co 4h po

Bakterie wrażliwe: S. pneumoniae, S. pyogenes, S. viridans, laseczki G+, ziarniaki G-(Neisseria).

Niewrażliwe: 70% gronkowców, niektóre pałeczki G- (E.coli, Proteus vulgaris).

Benzylopenicylina:

- droga podania- gł. im, rzadziej iv czy dokanałowo

- wydalana przez nerki po ok. 90 min.

- wskazania: zap. płuc, opłucnej, oskrzeli, ropnie płuc, angina, zap. opon m-rdz., zap. wsierdzia, mięśnia sercowego, kiła, rzeżączka.

- dział. niepoż.- uczulenia, przy podaniu iv- drgawki (zahamowanie ukł. GABA- ergicznego), przy dużych dawkach- uszkodzenie nerek i zahamowanie agregacji płytek.

Penicylina prokainowa:

- połączenie z prokainą sprawia, że jest słabiej wchłaniana i dłużej wydalana

- pozostałe parametry podobne do benzylopenicyliny

Debecylina (= benzylopenicylina benzatynowa)- podobna do p. prokainowej.

Fenoxymetylopenicylina:

- oporna na dział. HCl, czyli może być podawana po, a powyższe są wrażliwe na HCl.

Penicyliny półsyntetyczne:

- pochodne kw. 6- aminopenicylanowego, dzieli się na: oporne na działanie penicylinazy (= p. izoxazolilowe) oraz na penicyliny o szerokim zakresie działania.

Penicyliny izoxazolilowe:

1. Oxacylina 500 mg po co 6h

(Oxacillin) 1.0 iv co 6h

1.0 im co 6h

2. Kloxacylina 500 mg po co 6h

(Cloxacilin, Syntarpen) 500 mg im/ iv

3. Dikloxacylina 500 mg po co 6h

(Dicloxacillin)

4. Flukloxacylina 500 mg po co 6h

(Floxapen) 500 mg iv/ im co 6h

- wąski zakres działania

- oporne na penicylinazę

- trwałe w środowisku kwaśnym ( mogą być podawane po)

- długie działanie, łączą się z białkami w ponad 90%

- wskazane w zakażeniach gronkowcami, nieskuteczne w zakażeniach wywołanych przez pałeczki G-.

- podawane 2h po posiłku

- dział. niepoż.- rzadko występują, skórne odczyny alergiczne, wyprysk, zaburzenia przew. pok. po podaniu doustnym

- p/wskazania- jak dla wszystkich penicylin

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Penicyliny o szerokim zakresie działania:

A. Aminopenicyliny

B. Karboxypenicyliny

C. Ureidopenicyliny

D. Amidynopenicyliny

Ad. A. Aminopenicyliny

1. Ampicylina 500 mg im co 6h

(Ampicillin) 4- 8 g/ 24 h iv

2. Amoxycylina 500 mg po co 8h

(Amoxil) 500 mg im co 8h

1.0 iv co 24h

3. Hetacylina 500 mg po co 6h

(Versapen) 1- 2 g iv co 24h

4. Unasyn ( ampicylina + sulbactam) 1.5- 3 g iv/ im co 6h

5. Ko- amoxyklaw (amoxycylina + kw.klawulanowy)

( Amoksiklav, 375 mg po co8h

Augmentin) 600 mg iv co 8h

Ampicylina:

- działa na G+ słabiej niż benzylopenicylina, ale na G- 10 razy silniej

- jest rozkładana przez penicylinazy

- obserwuje się wzrost oporności wskutek częstego, nieuzasadnionego stosowania

- wskazania- zakażenia mieszaną florą układu moczowego, pokarmowego i oddechowego, dróg żółciowych, nosicielstwo duru brzusznego

- dział. niepoż.- skórne odczyny alergiczne, zaburzenia przewodu pokarmowego, zapal. jamy ustnej

Amoxycylina:

- parametry zbliżone do ampicyliny

- szybko i całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego i wydala się przez nerki

- wskazania- zapal. ucha, rzeżączka, zakażenia dróg żółciowych, moczowych, ukł. oddechowego, zakażenia H. pylori

Unasyn:

- zakres i skuteczność działania większa w zakażeniach mieszaną florą, zwłaszcza przy zakażeniach bakteriami wytwarzającymi - laktamazy

- wskazania jak powyżej oraz w powikłaniach pooperacyjnych, zakażenia kości, tkanek miękkich

Ad.B. Karboxypenicyliny.

1. Karbenicylina 2.0 g im co 6h

(Carbenicillin) 5.0 g iv co6h

2. Karindacylina 500 mg po co 6h

(Carindapen)

3. Karfecylina 500 mg po co 6h

4. Tikarcylina 15 g iv/ im co 24h

5. Timentin 3.2 g iv co 8h

( tikarcylina + kwas klawulanowy)

Różne drogi podania, ale tylko karindacylina i karfecylina mogą być stosowane po. Są szczególnie skuteczne w groźnych zakażeniach- np. pałeczką ropy błękitnej, Proteus vulgaris, G+ (słabiej). Są rozkładane przez penicylinazy gronkowcowe.

Karbenicylina:

- nietrwała w środowisku kwaśnym, podawana pozajelitowo

- wiąże się z białkami w 50%

- okres półtrwania: ok.90 min

- stosowana w zakażeniach P. aeruginosa, pał. G-, w stanach zap. układu moczowego, oddechowego, dróg żółciowych, w zakażeniach pooperacyjnych, w zapal. opon m- rdz.

- dział. niepożądane: podrażnienia w miejscu wstrzyknięcia, zaburzenia krzepnięcia krwi

Karindacylina:

- trwała w środowisku kwaśnym, reszta podobna do poprzedniej

Tikarcylina:

- skutecznie działa na pał. ropy błękitnej, stosowana wyłącznie w bardzo ciężkich zakażeniach

- działa dłużej, silniej wiąże się z białkami

Ad. C. Ureidopenicyliny.

1. Azlocylina 200 mg/ kg iv/ im co 24h

(Azlin)

2. Mezlocylina 300 mg/ kg iv/ im co 24h

(Mezlin)

3. Piperacylina 300 mg/ kg iv/ im co24h

(Pipracil)

4. Apalcylina 300 mg/ kg iv/ im co 24h

- wszystkie leki tej grupy podaje się iv lub im, co 24h, mają długie działanie, do 15 razy silniejsze niż karboxypenicylin. Są skuteczne w zakażeniach P. aeruginosa, działają na beztlenowce.

- są rozkładane przez penicylinazy, ale wykazują oporność na  laktamazy

- wydalane przez nerki w 70 %, w mniejszym stopniu przez żółć

- stosowane w stanach zapalnych dróg moczowych, oddechowych, zapal. opon m- rdz., powikłaniach pooperacyjnych

Ad. D. Amidynopenicyliny.

- praktycznie podstawowym lekiem tej grupy jest mecylinam, stosowany w zakażeniach pałeczkami jelitowymi, przede wszystkim E. coli, opornymi na działanie innych antybiotyków

Ad. II. Cefalosporyny

Mechanizm analogiczny do penicylin, małe działanie toxyczne. Dzielimy je na cztery generacje, różniące się właściwościami farmakokinetycznymi, działaniem przeciwbakteryjnym, przenikalnością do OUN oraz oporością na  laktamazy. Działania niepożądane: objawy alergiczne (5% ), bolesne odczyny w miejscu wstrzyknięcia, stany zapalne żył, nudności, wymioty, rzadko hipoproteinemia, czasem próba krzyżowa z penicylinami (10- 20%).

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Cefalosporyny I generacji:

1. Cefalotyna 1g iv/ im co 6h

(Keflin )

2. Cefacetryl 1- 2g iv/ im co 12h

( Celespor)

3. Cefradyna 500mg po/ iv/ im co 6h

(Sefril )

4. Cefazolina 500mg iv/ im co 6h

( Ancef )

5. Cefaglicyna 500mg iv/ im co 6h

(Kafocin )

6. Cefalexyna 500mg po co 6h

(Keflex )

7. Cefadroxyl 1.0 po co 12h

(Durocef )

- wszystkie leki tej grupy są podawane co 6- 12h, zakres działania przeciwbakteryjnego odpowiada zakresowi aminopenicylin i penicylin izoxazoliliowych

- są nieskuteczne w zakażeniach pałeczką ropy błękitnej, ale silniej działają na G+

- wskazania: zapalenia płuc, zakażenia oporne na penicyliny (np. zapalenia dróg moczowych), komplikacje pooperacyjne trudno poddające się innym antybiotykom

Cefalosporyny II generacji:

1. Cefamandol 2g iv/ im co 6h

(Mandol)

2. Cefaklor 1g po co 8h

(Ceclor)

3. Cefuroxym 750mg iv/ im co8h

(Zinacef)

4. Cefoxytyna 500mg iv/ im co 8h

(Cefoxitin)

- dział. bardzo silnie bakteriobójczo na G-, słabiej na G+

- zastosowanie w przypadkach opornych na aminopenicyliny, w zakażeniach dróg żółciowych,oddechowych, moczowych, w rzeżączce, w zapal. wsierdzia, mięśnia sercowego, dróg rodnych, stanach pooperacyjnych z komplikacjami

Cefalosporyny III generacji:

1. Cefoperazon 1- 2g iv/ im co 8h

(Cefobid)

2. Cefotaxim 1- 2g iv/ im co 8h

(Claforan)

3. Ceftriaxon 1- 2g iv/ im co 12h

(Rocephin)

4. Cefsulodyna 1- 2g iv/ im co 6h

(Cefomonil)

5. Ceftazidym 1- 2g iv/ im co 8h

(Fortum)

6. Cefpodoxym 100- 200mg po co 12h

(Orelox)

7. Cefixim 200mg po co 24h

(Suprax)

8. Ceftibuten 200mg po co 12h

(Cedax)

9. Cefetamet

(Tarcevis) 500mg po co 12h

- duże znaczenie kliniczne

- szeroki zakres działania, zwłaszcza na G-, działają na bakterie beztlenowe oporne na β- laktamazy, słabiej na: Shigella i Salmonella

- lepiej przenikają do OUN

- wydalane w formie niezmienionej przez nerki

- wskazania: zakażenia układu moczowego, oddechowego, pokarmowego, dróg żółciowych, skóry, tkanek miękkich, dróg rodnych, stany pooperacyjne, rzeżączka, kiła, posocznice

- p/ wskazania takie jak dla ampicyliny, nie podaje się też w ciąży i laktacji

Cefalosporyny IV generacji:

1. Cefepim 1g iv

(Axepim)

2. Ceftan 1g iv

- zastosowanie w stanach zapalnych opornych na działanie innych antybiotyków βlaktamowych

Ad. III. Karbapenemy:

1. Imipenem 1g iv co 8h

500mg im co 12h

2. Meropenem 500mg iv co 8h

3. Biapenem 500mg iv co 8h

- są to pochodne tienamycyny, o bardzo szerokim spektrum działania: G+, G-, tlenowce i beztlenowce

- po podaniu- gwałtowna faza dystrybucji w tkankach i płynach ustrojowych

- wskazania: bardzo ciężkie stany zapalne, oporne na inne antybiotyki, posocznice, zakażenia kości, stawów, tkanek miękkich, zapalenia opon i mózgu

- działania niepożądane: zaburzenia przewodu pokarmowego, reakcje alergiczne, zakrzepowe zapalenie żył, leukopenia, niekiedy drgawki przy podaniu dożylnym

- są to bardzo drogie leki

Ad. IV. Monobaktamy:

1. Aztreonam 500mg iv/ im co 8h

2. Karumonam 500mg iv/ im co 8h

3. Tigemonam 500mg iv/ im co 8h

- silnie działają na G- (silniej niż cefalosporyny III generacji), nie działają na G+ i na beztlenowce

- wskazania: zakażenia G-

- są lepiej tolerowane niż karbapenemy- odczyny alerg. u 1% badanych, a zapalenie żył u 4%

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Makrolidy:

1. Erytromycyna 1- 2g po/ iv/ im na 24h

(Davercin)

2. Spiramycyna 0.5- 1g po/ iv/ im na 24h

(Rovamycyna)

3. Azitromycyna 250mg po co 12h

4. Roxitromycyna 150mg po co 12h

5. Klaritromycyna 500mg po co 12h

- ta grupa antybiotyków działa skutecznie na: paciorkowce, gronkowce, pneumokoki, krętki blade, maczugowce błonicy, gonokoki, meningokoki, słabo na E. coli; spiramycyna jest kekiem z wyboru w leczeniu toxoplazmozy

- wskazania: stany zapalne górnych dróg oddechowych, błonica, krztusiec, zakażenia dróg żółciowych ( zwłaszcza, gdy jest oporność na penicylinę), chlamydiaza dróg rodnych

- mało toxyczna grupa leków, ale czasem może powodować żółtaczkę

- p/ wskazana w ciąży (może spowodować niedorozwój zębów u płodu) i podczas laktacji

Antybiotyki aminoglikozydowe:

1. Streptomycyna 1.0g im co24h

(Streptomycinum)

2. Kanamycyna 1.5g/ dobę w dawkach podziel. głęboko im

(Kanamycin) maść i krople do oczu

3. Amikacyna 15mg/ kg iv/ im na 24h

(Amikin)

4. Gentamycyna 2- 5 mg/ kg im na 24h

(Gentamycin)

5. Tobramycyna 2- 5mg/ kg iv/ im na 24h

(Obracin)

6. Netilmycyna 2- 3mg/ kg iv/ im na 24h

(Netilmycin)

7. Isepamycyna 8- 15mg/ kg iv/ im na 24h

- mechanizm działania: hamowanie biosyntezy białek i uszkadzanie błony bakteryjnej

- działają na bakt. G-, prątki kwasooporne, gronkowce; nie działają na paciorkowce i beztlenowce

- źle wchłaniają się z przewodu pokarmowego, wydalane przez nerki

- P/ wskazania: alergia, ciąża

Streptomycyna:

- zastosowanie w gruźlicy, brucelozie, tularemii, dżumie i enterokokowym zapaleniu wsierdzia

- ma dział. ototoxyczne

Kanamycyna:

- stosowana w gruźlicy i rzeżączce, przy oporności na penicylinę

- stosunkowo toxyczna

Gentamycyna, tobramycyna i netilmycyna:

- stosowana w zakażeniach pałeczką ropy błękitnej, zapal. dróg moczowych, płuc, w ciężkich zakażeniach florą mieszaną, w enterokokowym zapal. wsierdzia (razem z β - laktamami), posocznicach, zapal. otrzewnej

- oto- i nefrotoxyczne

Amikacyna:

- stosowana w przypadku oporności na gentamycynę

Tetracykliny:

1. Tetracyklina 1- 2g po/ iv/ im co 24h

2. Oxytetracyklina 0.5- 1g po/ iv/ im co 24h

3. Rolitetracyklina 0.5g iv/ im co 24h

4. Metacyklina 0.6g po co 24h

5. Doxycyklina 0.2g po co 24h

6. Minocyklina 0.2g po co 24h

- mech. działania: hamowanie biosyntezy białek

- szeroki zakres dział.: G+ i G-, chlamydie, riketsje; nie działają na Proteus vulgaris, pierwotniaki, wirusy,

- pojawia się oporność

- preferowana droga podania- doustna, łatwo przenikają do mózgu i przez łożysko, są rozkładane w wątrobie

- stosowane tylko w oporności na inne antybiotyki

- wskazania: dury, paradury, cholera, zakażenia H. pylori, trądzik

- dział. niepożądane: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, nadkażenia gronkowcowe, zapal. pochwy, odbytu, pleśniawki, zapalenia żył przy podaniu dożylnym, uszkodzenia zębów, wątroby i nadwrażliwość na światło

Inne antybiotyki:

1. Chloramfenikol 0.5g po co 6h

(Chloromycetin) 1.0g iv co 12h

2. Polimyxyna B 1500jm iv co 24h

(Aerosporin)

3. Polimyxyna E 2 000 000jm po/ iv co 8h

(Colistin)

4. Wankomycyna 0.5g po/ iv co 6h

(Vancocin)

Chloramfenikol:

- działa na układ krwiotwórczy, może wywołać leukemię

Polimyxyny:

- uszkadzają błony cytoplazmatyczne

- stosowane przy zapal. przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych

- bardzo neuro- i nefrotoxyczne

Wankomycyna:

- uszkadza ścianę i błonę komórkową

- wskazania: ciężkie zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe

- dział. niepożądane: histaminemia, wymioty, działanie nefrotoxyczne

- p/ wskazania: ciąża, uszkodzenia słuchu, nerek, podeszły wiek

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMKU

LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE

Są to jednocześnie leki immunosupresyjne. Jest to bardzo ważne np. w transplantologii.

Chemioterapia to podstawowa obecnie metoda leczenia głównie nowotworów rozsianych lub przy podejrzeniu przerzutów po operacji.

Zasadniczą różnicą między komórkami nowotworowymi a kom. zdrowymi jest ich inwazyjny charakter (nieograniczony, szybki wzrost).

Leki cytostatyczne nie działają wybiórczo na komórki nowotworowe. Atakują kom. młode, dzielące się - takimi są właśnie komórki nowotworowe. Nowotwory szybko wzrastające są podatne na działanie cytostatyków, a wolno rosnące - nie.

Większość cytostatyków działa jednocześnie na komórki prawidłowe. Szczególnie uwidacznia się to na przykładzie szpiku kostnego, nabłonka przewodu pokarmowego, układu chłonnego.

Wobec nieswoistości działania chemioterapeutyków terapia jest niezwykle trudna i skomplikowana.

Cele leczenia przeciwnowotworowego

• ↓frakcji komórek nowopowstających tak, że ich liczba jest mniejsza od liczby komórek ubywających - klinicznie stwierdza się regresję;

• zasadą oraz warunkiem skutecznej chemioterapii jest przede wszystkim oprócz prawidłowego doboru leków i ich dawek, odpowiedni rytm leczenia. Leczenie należy rozpocząć jak najwcześniej. Lepiej stosować polichemioterapię. Należy stosować największe tolerowane dawki z przerwami, nie stosujemy małych, długotrwałych dawek. Przerwy pomiędzy kolejnymi kuracjami nie powinny być dłuższe niż czas podwajania masy nowotworu, z drugiej strony powinny pozwolić na regenerację tkanek prawidłowych. Współczesna racjonalna terapia wymaga uwzględnienia wpływu leków na cykl komórkowy.

G0 - komórki spoczynkowe

G1 - 18h - asparaginaza - wytwarzanie enzymów

S - 20h antymetabolity - biosynteza DNA

G2 - 3h - antybiotyki - specjalizacja białek, RNA

M - 1h - alkaloidy i lignany

- Cytostatyki zależne od fazy cyklu komórkowego są tym skuteczniejsze, im więcej komórek proliferuje.

- Cystostatyki nie zależne od fazy cyklu kom. - wynik jest wprost proporcjonalny do wielkości dawki; skuteczne przy niskim odsetku komórek proliferujących.

Leki przeciwnowotworowe mogą tracić swoją aktywność.

• mutanty komórek nowotworowych oporne na działanie leków;

• niedostateczne ukrwienie nowotworów litych;

• dostosowanie się układu enzymatycznego do nowych leków.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Podział przeciwnowotworowych (nieswoiste, swoiste dla cyklu, dla fazy):

1. leki alkilujące (niezależne)

2. antymetabolity kw. foliowego, puryn i pirymidyn (zależne - faza S)

3. antybiotyki cytostatyczne (niezależne)

4. alkaloidy (zależne faza M)

5. lignany

6. enzymy (zależne)

7. hormony (zależne)

8. inne

I. Leki alkilujące

• swoiste dla cyklu, niezależne od fazy cyklu (najpilniej na fazę S);

• najpilniejsze działanie na kom. proliferujące;

• upośledzają funkcję DNA;

• pochodne iperytu azotowego (chlorometyna, cyklofosfamid, chlorambucil, melfalan);

• pochodne etylenoiminy (tiotepa, triazykwon) -> wyparte przez inne leki;

• estry kw. sulfonowego (busulfan);

• pochodne nitrozomocznika(karmustyna,lomustyna);

• triazeny;

• inne związki (cysplatyna)

Mogą uszkadzać komórki szpiku, układu chłonnego, nabłonki, komórki rozrodcze -> małopłytkowość, skaza krowotoczna, wypadanie włosów, zaburzenia spermatogenezy, cyklu miesiączkowego.

Zastosowanie:

1. pochodne iperytu azotowego:

chlormetyna

• ziarnica złośliwa;

• nowotwory układu chłonnego;

• rak płuc;

cyklofosfamid (Endoxan)

• ziarnica złośliwa;

• nowotwory układu chłonnego;

• przewlekła i ostra białaczka;

• rak jajnika, gruczołu sutkowego;

• rak gruczołu krokowego;

• nowotwór oskrzeli, układu moczowego;

• mięsaki tkanek miękkich;

Działania nieporządane-wyłysienie,anospermia, łagodna supresja szpiku

ifosfamid

• rak oskrzeli i płuc

• rak sutka i jajnika

• rak trzustki i okrężnicy

• rak jądra

Działania nieporządane:krwotoczne zap. pęcherza, uszkodzenie wątroby

chlorambucil (Leukeran)

• przewlekła białaczka limfatyczna;

• ziarnica złośliwa;

• chłoniaki;

• rak jajnika, jądra, sutka;

Diałania nieporządane: odwracalna supresja szpiku

b) pochodne kw. sulfonowego

busulfan (Mylenan)

• przewlekła białaczka szpikowa;

• czerwienica złośliwa;

Diałania nieporządane: nudności, wymioty, supresja szpiku, anospermia, zaburzenie miesiączkowania, zwłóknienie płuc

c) pochodne nitrozomocznika

karmustyna, lomustyna

• pierwotne i przewlekłe nowotwory mózgu;

• ziarnica złośliwa;

• chłoniaki;

• rak płuc;

streptozocyna

• rak trzuski

semustyna

• rak przewodu pokarmowego;

d) triazemy

dekarbazyna

• czerniaki złośliwe;

• mięsaki, chłoniaki;

• ziarnica złośliwa

e) inne

cysplatyna

• rak głowy, szyi;

• rak jądra i jajnika;

• rak pęcherza moczowego;

• mięsak kościopochodny;

pipobroman

• czerwienica prawdziwa.

Diałania nieporządane: nudności, wymioty, biegunka, uszkodzenie szpiku

II. Antymetabolity

Są to analogi naturalnych metabolitów lub koenzymów ważnych dla podziału komórki. W skutek zbliżonej budowy, zastępują metabolity i doprowadzają do śmierci komórki. Szybko rosnąca tkanka nowotworowa pochłania bardzo wielką ilość antymetabolitów, znacznie więcej niż tkanka zdrowa - nieznaczna toksyczność. Są swoiste fazowo (faza S).

a) pochodne kwasu foliowego

metotreksat

• ostra białaczka szpikowa i limfoblastyczna;

• nabłoniak kosmówkowy;

• nasieniak;

• rak sutka, jajnika i płuc

• nowotwory lite głowy i szyi;

Działania nieporządane (bardzo toksyczny): neuro- i nefro- i hepatotoksyczność, uszkodzenie szpiku, zapalenie skóry i błon śluzowych, nudności, wymioty, wyłysienie

b) pochodne puryn

merkaptopuryna

• ostra białaczka szpikowa i limfoblastyczna;

• zaostrzenie przewlekłęj białaczki szpikowej

Działania nieporządane (mała toksyczność): uszkodzenie szpiku, wątroby i błony śluzowej przewodu pokarmowego

c) pochodne pirymidyn

fluorouracyl

• rak przewodu pokarmowego;

• rak sutka, macicy, jajnika;

• rak gruczołu krokowego, pęcherza moczowego;

• rak jamy nosowo-gardłowej;

Działania nieporządane: uszkodzenie OUN, szpiku i błony śluzowej przewodu pokarmowego

cytarabina (Cytosar)

• białaczki, chłoniaki.

III. Antybiotyki cytostatyczne

Są to substancje swoiste dla całego cyklu komórkowego. Wiążą się z DNA, powodują jego fragmentację. Hamują syntezę RNA i białka.

dactinomycyna

• nabłoniak kosmówkowy;

• guz Wilmsa;

• rak jądra, mięsaki;

• przerzuty nowotworowe;

Działania nieporządane: uszkodzenie szpiku, nudności, wymioty, biegunka, wyłysienie, zapalenie skóry

mitramycyna

• j.w.

Działania nieporządane: j.w. + uszkodzenie wątroby i nerek, skaza krwotoczna

daunorubicyna (Cerubidine)

• białaczka limfoblastyczna i szpikowa;

doksorubicyna

• ostra białaczka limfoblastyczna, szpikowa;

• nowotwory narządowe

adriamycyna

• białaczka limfoblastyczna i szpikowa

epirubicyna

bleomycyna

• ziarnica złośliwa, chłoniaki;

• rak płaskokomórkowy skóry;

• czerniak złośliwy;

Działania nieporządane: gorączka, przebarwienie i stwardnienie skóry, zapalenie jamy ustnej, wymioty, wyłysienie, zwłóknienie płuc

mitomycyna

• nowotwory żołądka, pęcherza moczowego;

• nowotwory płuc, głowy;

• czerniaki złośliwe, chłoniaki.

IV. Alkaloidy barwnika Vinca rosea

winkrystyna

winblastyna

Są zależne od fazy M. Hamują podziały komórkowe w stadium metafazy, bo uszkadzają wrzeciono podziałowe, co powoduje nieprawidłowe ułożenie chromosomów i doprowadza do śmierci komórki.

Zastosowanie:

• ostra białaczka szpikowa i limfoblastyczna;

• ziarnica;

• guz Wilmsa;

• rak sutka;

• rak pęcherza moczowego;

Działania niepożądane:

• neurotoksyczność;

• rzadziej wyłysienie;

• ze strony przewodu pokarmowego;

V Lignany

Pochodne podofilotoksyny, alkaloidu wyodrębnionego z korzenia Podophylum peltatum.

etopozyd

etinopozyd

Działają na fazę G2.

Zastosowanie:

• ostra białaczka monocytarna;

• rak drobnokomórkowy płuca;

• chłoniaki.

Działania niepożądane:

• uszkodzenie szpiku;

• objawy dyspeptyczne;

• wyłysienie;

• zapalenie jamy ustnej.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

VI. Enzymy

Asparaginaza

Otrzymywana ze szczepów E. coli. Swoista dla fazy G1.

Asparaginaza rozkłada asparaginę, która jest niezbędna do syntezy białek i rozrostu komórek nowotworowych.

Zastosowanie:

• wszystko;

• chłoniaki;

• mięsak limfatyczny.

Działania niepożądane:

• uszkodzenie wątroby i nerek;

• uszkodzenie trzustki;

• odczyny uczuleniowe

• zaburzenie funkcji OUN.

VII. Hormony

1. GKK (Encorton)

Hamują procesy podziałowe w limfocytach. Działają limfocytolitycznie. Pobudzają wytwarzanie erytrocytów, trombocytów, granulocytów.

Zastosowanie:

• białaczka limfatyczna limfoblastyczna;

• chłoniaki;

• ziarnica złośliwa;

2. Estrogeny

dietylostilbestriol 15 mg/24h

etylenoestradiol 3 mg/24h

Hamują syntezę androgenów, bo hamują przysadkę.

Zastosowanie:

• rak sutka;

• rak prostaty.

Działania niepożądane:

• nudności, wymioty;

• powikłania zakrzepowe.

3. Androgeny

propionian testosteronu - amp. 10, 25 mg

ementan testosteronu - tabl. 10, 25, 50 - 200 mg p.o.

metylotestosteron

Zastosowanie:

• rak sutka z przerzutami.

Działanie niepożądane:

• zmiany skórne.

• wirylizacja

• wyłysienie

• nadciśnienie

4. Antyestrogeny

tomoksyfen

Zastosowanie:

• rak sutka.

Działąnia niepożądane:

• leukopenia;

• małopłytkowość;

• zakrzepica żył;

• bóle głowy;

• objawy dyspeptyczne.

5. Antyandrogeny

cyproteron

flutamid (budowa niesteroidowa)

Zastosowanie:

• rak prostaty (nieoperacyjny).

Działania niepożądane:

• jak po dużych dawkach estrogenów.

6. Progestageny

medroksyprogesteron (Forlutal)

Działa antyestrogenowo, antyandrogenowo, antygonadotropowo, antykortykotropowo.

Zastosowanie:

• rak sutka;

• rak trzonu macicy;

• rak prostaty;

• rak nerki;

• rak dróg moczowych.

Działania niepożądane:

• niewielkie;

• zmiany w miejscu wkłucia.

VIII. Inne

hydroksykarbamid - białaczka szpikowa, czerwienica prawdziwa, czerniak złośliwy;

prokarbazyna - j.w.;

mitotan - rak rdzenia nadnerczy;

heksametylmelanina - rak sutka, jajnika, chłoniaki, rak płuc;

amsakryna - białaczka limfoblastyczna, białaczka mieloblastyczna;

nitrakryna - rak sutka, rak przewodu pokarmowego, rak płuc, ziarnica złośiwa -> uogólniona zakrzepica, uporczywe wymioty

razoksan - wszystkie postacie mięsaków i chłoniaków.

NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE

NLPZ nie stanowią jednorodnej grupy chemicznej ale łączy je mechanizm działania i efekty lecznicze. NLPZ mają działanie przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, przeciwgorączkowe i słabe przeciwbólowe. Mają zastosowanie w profilaktyce zawału serca.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU



uszkodzenie komórki histamina, bradykinina ból






fosfolipaza A₂

kwas arachidonowy odczyn zapalny




Cyklooksygenaza


PGE₂

Histamina, bradykinina i PGE₂ podane z zewnątrz powodują objawy stanu zapalnego (obrzęk, przekrwienie, ból, hipotermia). Zahamowanie ich syntezy zmniejsza stan zapalny i ból.

Mechanizm cytoprotekcyjnego działania PG

• pobudzają produkcję śluzu

• pobudzają epitelialną produkcję wodorowęglanów

• zwiększają przepływ krwi przez błonę śluzową

• pobudzają odnowę komórkową

Działanie leukotrienów

• pobudzają agregację płytek

• uszkadzają leukocyty

• pobudzają uwalnianie histaminy, serotoniny i bradykininy

Mechanizm działania NLPZ

1. Hamują syntezę PG

2. Hamują migrację leukocytów

3. Hamują uwalnianie enzymów z tkanek

4. Hamują uwalnianie enzymów lizosomalnych

5. Hamują funkcję leukocytów na gospodarkę wapniową

6. Hamują uwalnianie histaminy

7. Hamują procesy krzepnięcia

8. Hamują układ dopełniacza

9. Wpływają na metabolizm kolagenu

10. Wpływają na aktywację układu kininotwórczego

11. Mają działanie fibrynolityczne

ASA hamuje płytki krwi na około 15 dni.

Działania niepożądane NLPZ

• zaburzenia przewodu pokarmowego (wzrost wydzielania histaminy i stan zapalny błony śluzowej żołądka)

• zaburzenia układu oddechowego

• nefrotoksyczność

• hepatotoksyczność

• działają odprężająco na OUN

NLPZ

1. Salicylany

• Natrium salicylicum

• salicylamid

• kwas acetylosalicylowy (Aspirin - tabl. 100,200, 500mg)

• preparat zawierające ASA : Aspirin C, Asprocol, Ascodin, Aspro C, Antineuralgiae E, Bestpirin, Calcipirin, Polopiryna C, Polopiryna S, Rhonal, Scorbolamid, Magnezopiryna, Solucetyl, Ring N (ASA + Kofeina + Wit.C)

Salicylany ulegają dysocjacji w żołądku. Im niższe pH w żołądku, tym więcej jest form zdysocjowanych a tylko one wchłaniają się z przewodu pokarmowego i dlatego środki zobojętniające podawane razem z salicylanami znoszą ich działanie. Salicylany podane p.o. osiągają maksymalne stężenie we krwi po 2 h. Czas połowicznego rozpadu wynosi 6h.

Działania szczególne:

• przeciwbólowe

• przeciwzapalne

• przeciwgorączkowe

• pobudzają oddychanie tkankowe

• działanie metaboliczne

• pobudzają wydalanie kwasu moczowego przez nerki

• powodują spadek stężenia protrombiny

• hamują agregację płytek

• zwiększają przepływ wieńcowy

• uszkadzają błonę śluzową przewodu pokarmowego

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Wskazania:

• gorączka reumatyczna

• bóle stawów

• bóle mięśni

• bóle głowy

• bóle korzonkowe

Szczególne działania niepożądane:

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• spadek krzepliwości krwi (działanie niepożądane w chorobie reumatycznej)

• zakwaszenie ustroju

• uczulenia

• szum w uszach

• zawroty głowy

• drgawki (po dużych dawkach około 10g)

2. Pochodne kwasu indolooctowego i fenylooctowego

Pochodne kwasu indolooctowego

• Indometacyna (Metindol - tabl.25, 75mg; amp. 60mg/2ml; czopki 50, 100mg; maść 5%)

• Sulindak (Clinoril)

Pochodne kwasu fenylooctowego

• Diklofenak (Diclofenac, Majamil, Apo - Diclo, Naclofen, Voltaren)

Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. T_o,5 = 2h. Silnie wiążą się z białkami krwi wypierając np. hormony. wydalane są głównie z moczem i żółcią.

Działania szczególne:

• hamowanie syntezy PG

• działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwgośćcowe

• słabsze działanie przeciwbólowe

Wskazania:

• gościec

• zwyrodnienia stawów

• bóle korzonkowe

Działania niepożądane

• bóle i zawroty głowy

• zamroczenie i senność

• działanie teratogenne (przeciwwskazane w ciąży)

• wydalają się z mlekiem (przeciwwskazaniem jest laktacja)

3. Pochodne kwasu antranilowego

• kwas flufenamowy (Arlef)

• kwas mefenamowy (Mefacit)

• kwas nifluminowy (Actol)

• kwas glufenamowy

• kwas tioprofenowy (Surgen)

Wskazania:

• takie jak salicylany

Działania niepożądane:

• wysypki skórne

• zaburzenia przewodu pokarmowego

Przeciwwskazania:

• ciąża

• laktacja

• ostrożnie w niewydolności nerek i watroby

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

4. Pochodne kwasu propionowego

• Ibuprofen (Ibuprofen, Brufen)

• Ketoprofen (Profenid, Ketonal)

• Karprofen (Imandyl)

• Flubiprofen (Foroben)

• Fenoprofen (Lederfen)

• Fenobuprofen

• Fenbufen (Fenbufen)

• Indoprofen (Flusin)

• Piprofen (Rengasil)

• Naproksen (Naproxen)

Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. T_0,5 = 2h. Silnie wiążą się z białkami osocza. Wydalane są z moczem i żółcią. Mechanizm działania mają taki sam jak salicylany, ale mają silniejsze działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.

Wskazania:

• urazy stawów i mięśni

• zwyrodnienie stawów i kręgosłupa

• gościec stawowy

Działanie niepożądane (nieznaczne):

• zawroty głowy

• zaburzenia żołądkowo - jelitowe

5. Pochodne pirazolonu

• Aminofenazon (Piramidonum, Gardan, Pabialgin)

• Propyfenazon (Gardan P = 200mg Propyfenazon+300mg Metamizol)

• Fenylbutazon (Butapirazol)

• Oksyfenbutazon (Tanderil)

• Ketofenbutazon (Phloguron)

• Pirazybutazon (Ranonoc)

• Mofebutazon (Mofezol)

• Klofezon (Percluzone)

• Saksybuzon (Solumol)

• Fenazon

• Noramidopiryna = Metamizol (Pyralginum, Tolargin = 300mg Metamizol + 40mg Papaweryna + 0,8mg Atropina)

Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym max. stężenie we krwi osiągają po 2h. Silnie wiążą się z białkami krwi. Mają działanie przeciwreumatyczne, bardzo silne przeciwbólowe i bardzo słabe przeciwzapalne.

Wskazania:

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

• dyskopatia

Działanie niepożądane:

• uszkodzenie szpiku i wątroby

• nefropatia

• uszkodzenie płodu

• nasilają działanie innych równocześnie stosowanych leków

6. Pochodne aniliny

• Fenacetyna

• Paracetamol (Panadol, Tylenol, Saridon, Coldrex)

Silnie hamują korę mózgową. Mają działanie przeciwbólowe i uspakajające bo hamują ośrodki podkorowe. Hamują ośrodek termoregulacji. Nie maja działania przeciwzapalnego i przeciwgośćcowego.

Wskazania:

• jako leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe

Działanie niepożądane;

• methemoglobinemia

• stany zapalne skóry

• śródmiąższowe zapalenie nerek

7. Pochodne benzotiazyny

• Piroksykam (Felden, Piroxicam - tabl. 10, 20mg, czopki 10,20mg, maść 5%)

Są mało toksyczne. Mają silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgośćcowe.

8. Pochodne 4 - aminochinoliny:

• Fosforan chlorochiny (Arechin)

• Siarczan Hydroksychlorochiny (Plaquenil)

Mają obwodowe działanie miolityczne oraz działanie depresyjne na mięsień sercowy i układ bodźcoprzewodzący.

Działanie niepożądane:

• uczulenia

• spadek RR

• hemoliza erytrocytów

9. Inne NLPZ

• Clorowodorek chininy

• Kolchicyna (Demecolcin)

• Bufeksamak (Droxanyl)

• Kwas metiazynowy (Saripol)

• Alklofenak (Mervan)

• Klofezon

• Algesal - krem

• Ben - Gay - krem

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

MIESZANKI PRZECIWBÓLOWE

Mieszanki przeciwbólowe najczęściej zawierają leki przeciwbólowe, kofeinę, kodeinę i barbiturany.

Pirazolon znosi działanie nasenne barbituranów.

Przykłady mieszanek przeciwbólowych:

• Amidochin = 250mg Amidopiryny + 25mg Kofeiny + 50mg Chlorowodorku chininy

• Asprocol = 500mg ASA + 250mg Kwasu aminooctowego

• Analgan = 400mg Salicylamidu + 100mg Kwasu aminobenzoesowego + 50 mg wodorowęglanu sodu

• Gardan = 200mg Aminofenazonu + 300 mg Metamizolu

• Pabialgin = 120mg Aminofenazonu + 30mg Allobarbitalu

• Tolargin = 30mg Metamizolu + 40mg Papaweryny + 0,8mg Atropiny

LEKI PRZECIWHISTAMINOWE

Histamina

Histamina powstaje przez dekarboksylacje histydyny. W największej ilości jest wytwarzana w skórze, tkance płucnej i jelitach. Jest magazynowana w mastocytach i bazofilach, co chroni ja przed rozkładem przez histaminazę. Praktycznie każda tkanka zawiera histaminazę. Produkty rozkładu histaminy są wydalane przez nerki. Histamina podana z zewnątrz jest rozkładana w ciągu 1 minuty.

Histamina jest uwalniana z mastocytów i bazofili :

• w trakcie reakcji antygen - przeciwciało

• alergizacji ustroju

• pod wpływem kinin, substancji P, somatostatyny, neurotensyny, fosfolipazy,

• po podaniu dekstranu (szczególnie wielkocząsteczkowego), morfiny, kumaryny, trypsyny, środków cieniujących (zawierających jod)

• po transfuzji krwi

Histamina działa szybko i krótko. Aktywuje trzy rodzaje receptorów: H₁, H₂, H₃.

Jej działanie zależy od rozmieszczenia tych receptorów.

Rodzaje receptorów

Receptor H₁

Znajduje się w układzie krążenia i płucach.

Efekt pobudzenia receptora H₁:

• hydroliza inozytolu i wzrost stężenia wapnia wewnątrzkomórkowego

• generalnie wzrost cGMP

• pobudzenie syntezy prostaglandyn

• skurcz niektórych mięśni gładkich (oskrzeli)

• wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych (obrzęk)

• rozkurcz mięśni gładkich naczyń (spadek RR)

• wzrost uwalniania niektórych hormonów

• pobudzenie glikogenolizy w mózgu

• histamina działa jako neurotransmiter w OUN

Receptor H₂

Znajduje się w żołądku.

Efekt pobudzenia receptora H₂:

• pobudzenie CA i wzrost stężenia cAMP

• wzrost wydzielania żołądkowego

• rozkurcz mięśni gładkich

• chrono - i inotropowo dodatnio na serce

• hamuje system immunologiczny

Efekt pobudzenia receptora H₁ i H₂:

• hydroliza inozytolu i wzrost stężenia wapnia wewnątrzkomórkowego

• spadek RR

• bóle głowy

• wzrost HR

• zaczerwienienie skóry

• obrzęki

• pobudzenie syntezy prostaglandyn

Receptor H₃

Jest autoreceptorem w części presynaptycznej.

Efekt pobudzenia receptora H₃:

• spadek stężenia wapnia wewnątrzkomórkowego

• spadek uwalniania histaminy

Agoniści receptora H₃ (Imelit, α-metylohistamina) znoszą wszystkie efekty pobudzenia receptora H₁,czyli powodują:

• zahamowanie OUN

• zniesienie skurczu mięśni przewodu pokarmowego

• zahamowanie wydzielania żołądkowego

• rozkurcz oskrzeli

• rozkurcz naczyń

• działanie chronotropowe ujemne

Antagoniści receptora H₃ (Tioperamid, Impromidina, Betahistyna).

Główne działanie histaminy:

• rozszerza naczynia i powoduje spadek RR

• rozszerza naczynia skórne (flushing)

• powoduje szok pohistaminowy, asfiksję i śmierć

• zwiększa przepuszczalność naczyń (rozszerza prekapilary i kapilary, kurczy większe tętnice i żyły)

• podana podskórnie wywołuje klasyczne objawy zapalenia

• zwiększa automatyzm i kurczliwość mięśnia sercowego (działa batmo- i inotropowo dodatnio)

• rozszerza mięśnie gładkie oskrzeli, macicy i przewodu pokarmowego

• pobudza wydzielanie żołądkowe (nie wpływa na wydzielanie innych gruczołów zewnątrzwydzielniczych)

• działa psychotropowo

• pobudza wydzielanie niektórych hormonów

Leki przeciwhistaminowe

Mają podobną budowę do histaminy (zawierają w swojej molekule ugrupowanie antyhistaminowe). Kompetycyjnie i odwracalnie hamują działanie histaminy.

Leki przeciwhistaminowe I generacji

Są to antagoniści receptora H₁.

• pochodne atanoloaminy

• pochodne etylenodiaminy

• pochodne alkiloaminy

• pochodne piperazyny

• pochodne fenotiazyny

• pochodne piperydyny

Działanie:

• hamują działanie histaminy na mięśnie gładkie oskrzeli i naczyń (ale nie są skuteczne w astmie bo skurcz oskrzeli jest wywołany działaniem nie tylko histaminy)

• zapobiegają asfiksji i śmierci

• hamują przepuszczalność naczyń

• hamują OUN

Działania niepożądane:

• ośrodkowe

• atropinowe

• zaburzenia żołądkowo - jelitowe (szczególnie po etylenodiaminach)

Wskazania:

• alergie górnych dróg oddechowych

• wspomagająco w astmie

• obrzęk Quinckego

• świąd alergiczny (np. po pochodnych butyrofenonu)

• zaburzenia potransfuzyjne

• polekowe stany alergiczne

• wymioty lokomocyjne

• choroba Meniera

Pochodne etanoloaminy:

• Difenhydramina (Betadrin p.o. 25-75mg)

Działanie:

• psychodepresyjne

• atropinowe

• przeciwwymiotne

Wskazania:

• wyprysk i pokrzywka

• katar sienny

• obrzęk Quinckego

• choroba lokomocyjna

Pochodne etylenodiaminy:

• Antazolina (Phenazolinum)

• Chloropiramina (Suprostin)

• Tripelenamina

• Pirybenzamina

Działanie:

• miejscowo znieczulające

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Pochodne alkiloaminy:

• Bromfeniramina

• Chlorfeniramina

• Dekschlorfeniramina

• Klemastyna (Clemastinum, Tavegyl)

• Triprolidina

Mają mało działań niepożądanych.

Pochodne piperazyny:

• Cyklizyna

• Meklizyna

• Thenalidin Calcium

Działanie:

• uspakajające i przeciwlękowe

• silnie spazmolityczne i atropinowe

Pochodne fenotiazyny:

• Prometazyna (Diphergan)

• Hydroksyzyna (Hydroxizinum)

Działanie:

• uspakajające i nasenne

• przeciwwymiotne

• silnie atropinowe i przeciwdopaminowe

	siła działania antagoni-stycznego wobec receptora H1	działanie uspokaja-jące	działanie cholino-lityczne	działanie przeciw-wymiotne	działanie niepożą-dane ze strony przewodu pokarmo-wego	czas działania (h)
Etanoloaminy	++	++	+++	++	+	3 - 6
Etylenodiaminy	++	+	~	~	+++	3 - 6
Alkiloaminy	+++	++	++	~	~	4 - 12
Piperazyny	+++	+++	+	+++	+	4 - 24
Fenotiazyny	+++	++++	+++	++++	+	4 - 24

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki przeciwhistaminowe II generacji

Są to antagoniści receptora H₁ lub H₂.Stosowane są od około 5 lat. Mają bardzo długi czas działania. Nie powodują niepożądanych działań atropinowych i ze strony przewodu pokarmowego. Są skuteczne w pokrzywce alergicznej, katarze siennym i alergicznym zapaleniu spojówek.

Antagoniści receptora H₁

• Cetirizyna (Zyrtec) - działa przez 24h

• Astemizol (Hismanal) - działa przez 24h (a metabolity przez 10 dni)

• Loratadyna (Claritine) - działa przez 24h

• Terfenadyna (Teldene) - działa przez 24h

Antagoniści receptora H₂

Są to bardzo skuteczne leki przeciwwrzodowe.

• Cimetydyna (Tagamet p.o., i.v. 4 - 6 x 200mg)

• obecnie rzadko stosowana

• działania niepożądane: dezorientacja, zawroty głowy, halucynacje, omamy, majaczenie, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, ginekomastia i mlekotok

• Ranitydyna (Ranigast, Zantac p.o., i.v. 2x 150mg)

• działa 8 razy silniej od cimetydyny

• ma dużo mniej działań niepożądanych niż cimetydyna

• Famotydyna (Ulfamid, Famogast p.o. 150mg)

• 
  Lokstydyna

• Lamitydyna nowe leki o bardzo długim i powolnym działaniu

• Oksymetydyna

• Roksatydyna

Leki zapobiegające uwalnianiu histaminy

i innych mediatorów z tkanek

• Kromoglikan disodowy (Intal)

• Nedokromil sodowy (Tilade)

• Oksetamid (Oksetal)

• Ketotifen (Ketotifen) - blokuje także receptor H₁

_Wykład

DYCHAWICA OSKRZELOWA

Definicja

Dychawica oskrzelowa to reakcja alergiczna na terenie oskrzeli. Jest to definicja niekompletna, bo może wystąpić astma bez reakcji alergicznej.

Objawy dychawicy oskrzelowej

• obturacja dróg oddechowych (skurcz, obrzęk i nadmierne wydzielanie zmienionego śluzu)

• nagle pojawiający się napad duszności wydechowej

Typy dychawicy oskrzelowej

1. Astma atopowa - występuje gdy do ustroju dostaje się alergen. Jest to odczyn natychmiastowy. Ma podłoże genetyczne (już w dzieciństwie występowały objawy egzemy). Napady astmy zależą od kontaktu z alergenem. Testy skórne są dodatnie. Występuje duże stężenie IgE. Mimo ostrych napadów astmy nie dochodzi do zgonu. Rokowanie dobre. Przy pierwszym kontakcie z antygenem limfocyty produkują przeciwciała IgE, które wiążą się z powierzchnią mastocytów. Podczas następnego kontaktu dochodzi do wiązania antygenu z przeciwciałami IgE znajdującymi się na powierzchni mastocytów, co powoduje ich degranulację i uwolnienie histaminy, prostaglandyn i innych mediatorów, które kurczą oskrzela (zostaje także pobudzony nerw X).

2. Astma nieatopowa - nie występuje reakcja alergiczna i natychmiastowy odczyn. Nie ma podłoża genetycznego (nie występowała egzema w dzieciństwie). Długotrwające i łagodne napady astmy wywołane są przez wysiłek, zmęczenie, zmiany temperatury i stany zapalne dróg oddechowych. Testy skórne są ujemne. Choroba może przybrać postać przewlekłą i doprowadzić do zgonu. W astmie nieatopowej występuje nadwrażliwość oskrzeli na czynniki kurczące. Najważniejszą rolę odgrywa pobudzenie AUN (SNS rozszerza oskrzela, a PNS kurczy)

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki stosowane w dychawicy oskrzelowej

• Leki hamujące i zapobiegające reakcji alergicznej

• β - adrenomimetyki

• Cholinolityki

• Leki miolityczne

• Leki mukolityczne

1. Leki hamujące i zapobiegające reakcji alergicznej

ACTH

Glikokortykosteroidy

• Beklometazon (Beclocort - aerosol)

• Budezonid (Pulmicort - aerosol)

• 
  Prednizon

• Prednizolon

• Deksametazon p.o., i.v.

• Betametazon (Diprophos)

• Metyloprednizolon

Działanie:

• zapobiegają i przerywają napad astmy

• hamują degranulację mastocytów i syntezę prostaglandyn

• uwrażliwiają receptory β₂ na działanie KA (znoszą tachyfilaksję)

• hamują powstawanie obrzęków

• mają działanie przeciwhistaminowe

Działania niepożądane:

Zależą od rodzaju preparatu.

• zaburzenia gospodarki wodno - elektrolitowej (retencja sodu i wody)

• zahamowanie czynności hormonalnej nadnerczy

• cukrzyca

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• zaćma

• choroba Cushinga

• osteoporoza

• psychozy

• nadciśnienie

• spadek odporności

• fluorowane GKK powodują miopatie

• długie podawanie średnich dawek GKK powoduje: osteoporozę, zanik skóry, cukrzycę, kruchość naczyń

• krótkie podawanie średnich dawek GKK nie powoduje działań niepożądanych

Kromony

• Kromoglikan disodowy (Intal)

• Nedokromil sodowy (Tilade)

• Ketotifen (Ketotifen, Zoditen, Pozitan)

• wziewne preparaty złożone

• Ditec (Intal + Fenoterol)

• Aarone (Intal + Reproterol)

Leki immunosupresyjne

2. β - adrenomimetyki

• Adrenalina

• Izoprenalina - wziewnie, i.v.

• Oksyprenalina (Astmopent - wziewnie, p.o., i.v.)

• Salbutamol - wziewnie

• Fenoterol (Berotec - wziewnie)

• Terbutalina (Bricanyl - wziewnie)

• Rimiterol (Asmaten - wziewnie)

• Reproterol (Bronchodil - wziewnie)

• Cenbuterol (Spiropent - p.o.)

Działanie:

• rozkurczają mięśnie gładkie oskrzeli

• hamują uwalnianie mediatorów z mastocytów

• poprawiają klirens śluzowo - rzęskowy

• zwiększają sekrecję gruczołów oskrzeloeych

Działanie niepożądane:

• tachykardia

• bóle wieńcowe

• zaburzenia rytmu serca

• nadciśnienie

• niepokój

• bezsenność

• drżenie mięśni

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

3. Cholinolityki

• Atropina

• Bromek ipratropium (Atrovent - wziewnie)

• Tizynomina (Multergan)

Działanie:

• hamują pobudzenie nerwu X

• hamują wydzielanie gruczołów oskrzelowych

• działają słabo, przez około 8h

4. Leki miolityczne

Papaweryna

Metyloksantyny

• Aminofilina

• Teofilina

• Diprofilina

Działanie:

• hamują fosfodiesterazę i powodują wzrost stężenia cAMP

• blokują receptory adenozynowe

• zmniejsza stężenie wapnia wewnątrzkomórkowego

• pobudzają uwalnianie KA

• poprawiają klirens śluzowo - rzęskowy

• pobudzają ośrodek oddechowy

• hamują uwalnianie mediatorów reakcji alergicznych

• zwiększają kurczliwość przepony

• zmniejszają męczliwość mięśni

Działania niepożądane:

• zapaść (przy zbyt szybkim podaniu)

• podrażnienie błony śluzowej żołądka

• bezsenność

• bóle głowy

• tachykardia

• spadek RR

5. Leki mukolityczne

• Acetylocysteina (Mucosolvin)

• Karbocysteina (Mucolina)

• Mesna (Mistabron)

• Bromheksyna (Flegamina)

• Ambroksol (Mucosolvan)

• Pulmex (preparat roślinny)

Zasady leczenia dychawicy oskrzelowej

1. Doraźne stosowanie leków rozszerzających oskrzela. Zaleca się stosowanie krótkodziałających β₂ - adrenomimetyków. Jeżeli stosuje się je częściej niż 2 razy dziennie to przechodzimy do 2 etapu leczenia.

2. Przewlekła inhalacja lekami przeciwzapalnymi i β₂ - adrenomimetykami „na żądanie” + wziewnie GKK (2x 100 - 400μg) lub kromoglikan disodowy.

3. Wziewnie duże dawki GKK

4. wziewnie duże dawki GKK + przewlekłe podawanie leków rozszerzających oskrzela (wziewnie długodziałające β₂ - adrenomimetyki → teofilina o przedłużonym działaniu → długodziałające β₂ - adrenomimetyki w tabletkach → wziewnie duże dawki krótkodziałających β₂ - adrenomime-tyków → kromoglikan disodowy lub nadekromil sodowy)

5. przewlekłe podawanie GKK w tabletkach

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

_WYKŁAD

LEKI PRZEWODU POKARMOWEGO

Funkcje przewodu pokarmowego

• wydzielnicza

• absorbcyjna

• wydalnicza

Wszystkie funkcje przewodu pokarmowego podlegają regulacji nerwowej i humoralnej. Najważniejszym czynnikiem regulującym funkcje przewodu pokarmowego jest nerw X.

istotne znaczenie w regulacji czynności gruczołów żołądkowych mają także: gastryna, histamina, acetylocholina, pentagastryna, enkefalina, somatostatyna.

Fazy wydzielania żołądkowego

• faza głowowa (ośrodkowa)

Bodźce węchowe, smakowe i wzrokowe zwiększają napięcie nerwu X, co powoduje wzrost wydzielania Ach, która pobudza gruczoły żołądka do wydzielania HCl. W fazie głowowej komórki G wydzielają gastrynę a mastocyty - histaminę. Na fazę głowową przypada 10% wydzielanego HCl.

• faza żołądkowa

Pokarm rozciągając ścianę żołądka powoduje pobudzenie splotów śródściennych i wzrost wydzielania HCl. Poza tym nieco nadtrawiony pokarm jest bodźcem chemicznym zwiększającym wydzielanie HCl. Na fazę żołądkową przypada 50% wydzielanego HCl

• faza jelitowa

Pokarm docierając do chemo- i neuroreceptorów zlokalizowanych w jelicie pobudza wydzielanie wielu substancji, które wpływają na wydzielanie HCl.

Substancje wpływające na wydzielanie HCl

Substancje pobudzające wydzielanie HCl

• acetylocholina, która wydziela się na zakończeniach nerwu X, pobudza uwalnianie gastryny i histaminy

• histamina wydzielana przez mastocyty; jest najsilniejszym stymulatorem wydzielania HCl

• gastryna wydzielana przez antrum i jelito cienkie.



Ach → ♦ H⁺





↑Ca­²⁺

Pompa



Gastryna → ♦ ATP cAMP protonowa





K⁺


Histamina →♦ CA

Substancje hamujące wydzielanie HCl

• Prostaglandyny PGE₁ i PGE₂

• są najważniejszymi substancjami hamującymi wydzielanie HCl

• hamują syntezę węglanów i fosfolipidów błonowych

• zwiększają oporność błony śluzowej żołądka na działanie HCl

• wpływają na transport elektrolitów

• poprawiają ukrwienie błony śluzowej żołądka

• stabilizują błony lizosomalne

• bezpośrednio modulują wydzielanie HCl

• działają gastroprotekcyjnie

• Somatostatyna

• hamuje wydzielanie HCl, bo zmniejsza stężenie Ca²⁺ wewnątrzkomórkowego

• Cholinolityki (np. Pirenzepina)

• hamują wydzielanie HCl, bo blokują receptory M

• Antagoniści receptora H₂

• hamują wydzielanie HCl, bo blokują receptory H­₂ (blokada rec.H₂→zahamowanie CA→↓cAMP→zahamowanie pompy pompy protonowej)

• Inhibitory pompy protonowej

Kwaśna treść pokarmowa dostając się do dwunastnicy pobudza uwalnianie sekretyny, która hamuje wydzielanie HCl, a pobudza wydzielanie trzustkowe.

Kwaśna treść pokarmowa aktywuje pepsynę, która jest nieaktywna w pH poniżej 4.

Zaburzenia motoryki i wydzielania (szczególnie wzrost stężenia HCl prowadzi do choroby wrzodowej) są najczęstszymi zaburzeniami przewodu pokarmowego.

Leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego

Leki działające na fazę 1

• Gorycze - Tinctura Chinae, Tinctura Strychni, Tinctura Gentianae

• przyprawy, chrzan, pieprz, kminek, goździki

Leki te działają na kubki smakowe oraz droga odruchową. Są to używki.

Działają łagodnie. Są stosowane w leczeniu niedokwaśności, kacheksii, braku łaknienia i w celach diagnostycznych.

Leki pobudzające fazę 2 wydzielania żołądkowego (humoralną)

• 10% kwas solny (Acidol) - podawany w kroplach (30 kropli), zaleca się picie przez szklana rureczkę ponieważ niszczy szkliwo

• Glutacidol - kwas glutaminowy - tabl. 300, 500mg

• Histamina - stosuje się tylko w celach diagnostycznych 9S.C. - 500MG)

Agoniści receptora H₂ (Betarol, Ipramidyna) działają podobnie. Praktycznie nie działaja na receptor H₁ więc nie wywołują zmian krążeniowych.

• Pentagastryna (syntetyczny analog gastryny)- stosowana w celach diagnostycznych.

• Kofeina - ściągają krew z jelit do OUN. Powodują wzrost wydzielania HCl (powoduje zahamowanie fosfodiesterazy → ↑cAMP →HCl

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki stosowane w nadkwaśności i chorobie wrzodowej

Etiologia choroby jest nieznana. Warunkiem choroby jest stan gdy czynniki agresji, czyli patogenetyczne przeważają nad czynnikami obrony. Wzrost wydzielania HCl powoduje martwicę błony śluzowej co powoduje wzrost uwalniania histaminy z mastocytów, która działa na receptory H₂ (błędne koło).

do czynników powodujących wzrost wydzielania HCl należą:

• Ach - stąd częstsze bóle w nocy

• żółć - ułatwia penetrację HCl przez błonę śluzową

• pepsyna - zwiększona proteoliza

• enzymy lizosomalne

• stres

• leki - rezerpina, GKK, ASA

• alkohol, nikotyna




↓bariery

•destrukcja śluzu śluzówkowej spadek

•złuszczenie śluzówki oporności

•ogniskowa martwica → utajone krwawienia błony

śluzówki śluzowej




ASA •podwzgórze-przysadka-nadnercza →↓wydzielania


i inne śluzu

salicylany


↑ wolnego HCl

ogniskowe

ubytki lub


•alergiczna nadwrażliwość owrzodzenia


•↑łamliwości naczyń

•trombocytopenia


•spadek adhezji płytek

•hipoprotrombinemia

•niezidentyfikowany mechanizm KRWOTOKI

krwotoczny

Choroby wrzodowej nie leczy się chirurgicznie. Ostatnio postulowana jest teoria o zakażenie Helicobacter pylori. Bakteria ta zakaża światło żołądka, występuje stan zapalny błony śluzowej żołądka.%0% mieszkańców Europy jest zakażona H. pylori.Choroba wrzodowa rozwinęła się u 10% zakażonych. Zakażenie prowadzi do przewlekłego nieżytu żołądka, upłynnienia śluzu i działania nekrotycznego. H. pylori może mieć role usposabiającą do nawrotów choroby wrzodowej (pojawia się głównie wiosną lub jesienią).

Czynniki obronne błony śluzowej żołądka

• czynniki alkalizujące - śluz, ślina (ok. 2l/24h). Żucie gumy lub zapałka w zębach (a la Cobra) zwiększa wydzielanie śliny.

• lepsze ukrwienie błony śluzowej żołądka - przepływ naczyniowy

• prostaglandyny

• peptydy wydzielane przez błonę śluzową żołądka i dwunastnicy - glukagon, sekretyna, somatostatyna.

Leki hamujące wydzielanie soku żołądkowego:

• 
  Sole bromu

• Natrium bromatum

• Klalium bromatum 500mg - 1g (dawka jednorazowa)

• Solutio Erlenmayeri

• 
  Barbiturany

• Luminal

• Phanodorm 50mg - 1g

• Ipronal

• Preparaty psychoplegiczne

• Meprobamat - 200 - 400mg

• Deprol - 400mg

• Hydroxizynum - 10 - 25mg

• Fenactil - 10 - 25mg

• Elenium - 5 - 10mg

• Thioridarinum - 25 - 30mg

Leki cholinolityczne

• Atropinum sulphuricum - 0,5 - 1mg

• Extractum Belladonnae sicum - 15 - 20mg

• Extractum Belladonnae fluidum - 40 - 80mg

• Tinctura Belladonnae - 100 - 500mg

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Cholinolityki syntetyczne

• Spasmophen - drag. 5mg

• Spasmophen duplex - drag. 10mg

• Isamid - drag. 5mg

• Pepulsan - drag. 50mg

• Neopepulsan - drag, 15,50mg

• Gastripan - drag. 5, 10mg

• Bromek chininy - kaps. 2,5; 5 mg

Cholinolityki syntetyczne nie maja działania ośrodkowego. działają ganglioplegicznie, co polepsza ich właściwości spazmolityczne. Część działa także papawerynowo. Mają zastosowanie w chorobie wrzodowej, stanach skurczowych jelit, przewodów żółciowych, colitis spastica.

Pirenzepina - ma słabe działanie ośrodkowe, działa cholinolitycznie, ale ze śladowym wpływem na oko, ślinianki. Działa głównie na receptor M₁ w żołądku. Nie ma działań ubocznych atropiny. Skuteczność - 80% wyleczenia choroby wrzodowej dwunastnic, 40 - 60% - żołądka.

• Gastrozepin - tabl. 25mg

• Pirengast - amp. 10mg

Inhibitor pepsyny - Ebimar

Antagoniści receptora H₂

Obecnie są najczęściej stosowane.

Eliminują objawy choroby, przyspieszają gojenie, hamują wydzielanie HCl/

• Cymetydyna (Tagamet)

• Ranitydyna (Ranigast, Zantac)

• Famotydyna (Famogast, Ulfamid)

Są skuteczne w 80% w chorobie wrzodowej dwunastnicy. Cymetydyny nie należy długo stosować (poniżej 4 tygodni) ponieważ hamuje OUN, powoduje omamy, bóle i zawroty głowy. Ponadto powoduje mlekotok i ginekomastię. Przeciwwskazana jest w ciąży i laktacji.

Lepsza do stosowania jest ranitydyna. działa 8 razy silniej i o wiele dłużej (12h a nie 5h). Działania niepożądane są znacznie słabsze.

Famotydyna powoduje czasem żółtaczkę zastoinową, leukopenię

Roksatydyna, lamitydyna, tiotydyna (działają nawet do 48h), oxometydyna, nizatydyna.

Inhibitory pompy protonowej

• Omeprazol (Losec)

• Lansoprasol (Lanzol)

• Pantoprazol (Controloc)

Działają bardzo długo (do kilku tygodni) i silnie. Nie wpływają na aktywność pepsyny. Są skuteczne (w 100%) w chorobie wrzodowej. Nie zauważono konkretnych działań niepożądanych.

Leki zobojętniające

Nie wpływają na wydzielanie kwasu solnego ale zobojętniają go na zasadzie reakcji chemicznej. Hamują aktywność pepsyny. Niektóre leki zobojętniające gwałtownie podwyższają pH w żołądku, co prowadzi do następczego wydzielania HCl. Znoszą ból w chorobie wrzodowej. Są pełnowartościową grupą leków przeciwwrzodowych o skuteczności H₂ - blokerów. Czas ich działania wynosi około 30 min. Terapia lekami zobojętniającymi musi trwać około 4 tygodni (jest w 80% skuteczna).

Leki zobojętniające zmieniają farmakokinetykę wielu leków

Działanie niepożądane

• zaburzenia równowagi kwasowo - zasadowej (choroby nerek)

• utrata apetytu

• osłabienie

• skłonność do zakażeń przewodu pokarmowego

Związki glinu

• wodorotlenek glinu

• fosforan glinu

• monoglicynian glinu

• zasadowy węglan glinu

• sodowo - glinowy dihydroksywęglan

• fosforan glinu (żel)

Związki glinu podwyższają pH do 4. Nie hamują aktywności pepsyny i nie powodują następczego wzrostu wydzielania HCl. Powodują zaparcia.

Związki magnezu

• trójkrzemian magnezu (Magnosil)

• węglan magnezu

• magnesium ustac

Związki magnezu działają silnie zobojętniająco. Mają działanie przeczyszczające.

Związki wapnia

• węglan wapnia

Związki wapnia dają uczucie wzdęcia (tworzy się CO₂). Nie zaburzają równowagi kwasowo - zasadowej. Po dłuższym leczeniu związkami wapnia i diecie mlecznej powstają kamienie nerkowe.

Wodorowęglan sodu

Ma najsilniejsze działanie zobojętniające (alkalizuje nawet do pH 7). Przynosi szybką ulgę ale aby utrzymać efekt terapeutyczny należy podawać go co 1h. Może powodować wzdęcia. Zwiększa wydzielanie HCl. Oczyszcza rany. Ma działanie przeciwzapalne. Zwiększa wydzielanie gruczołów oskrzelowych.

Wikalina ( mieszanina soli magnezowych z substancjami roślinnymi)

Ma działanie przeciwzapalne, ściągające, odkażające, rozkurczające i przeczyszczające.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Preparaty złożone zawierające leki zobojętniające

• Gastro

• Gasterin

• Gastrinal

• Maalox

• Alumag

• Alugastrin

• Kompensan S

Leki osłaniające

Leki osłaniające osłaniają błonę śluzową przed żrącym działaniem HCl. Działają wyłącznie miejscowo. Nie mają działań niepożądanych.

• węglan bizmutu

Działa łagodnie. Tworzy z wydzieliną nadżerki warstwę ochronną.

• cytrynian potasowo - bizmutawy (Ventrisol - roztwór koloidalny)

Jest związkiem chelatującym. Ułatwia gojenie się nadżerek. Jest skuteczny w 90%. Leczenie Ventrisolem powinno trwać około 4 tygodni. Barwi zęby, protezy, język, dziąsła i kał na czarno.

• sukralfat (Ancrusal, Venter)

Sukralfat to sól glinowa oktasiarczanu sacharozy, która w obecności HCl przybiera konsystencje lepkiej masy. Zobojętnia nadmiar HCl. Hamuje wydzielanie pepsyny. Absorbuje kwasy żółciowe. Sukralfat jest skuteczny w 70%.

• preparaty roślinne (pomocnicze leki osłaniające)

• siemie lniane

• korzeń prawoślazu

• liście ślazu

Inne leki stosowane w chorobie wrzodowej

• mizoprostol (Cytotec)

Jest analogiem PGE. Hamuje wydzielanie HCl. Reguluje przepływ krwi. Nasila wydzielanie śluzu i HCO₃^­-. Mizoprostol stosowany jest w leczeniu choroby wrzodowej i profilaktyce choroby wrzodowej w trakcie leczenia NLPZ.

Może powodować zaburzenia jelitowe.

• karbenonoksolon

Jest otrzymywany z korzeni lukrecji. Wzmacnia błonę śluzową żołądka. Pobudza wydzielanie śluzu. Działa przeciwzapalnie. Może osłabiać siłę mięśni i powodować nadciśnienie.

• proglumid

Jest to pochodna kwasy izoglutaminowego. Jest blokerem receptora gastrynowego. Hamuje wydzielanie HCl. Ma działanie miolityczne. Jest pomocniczym lekiem przeciwrzodowym.

Schemat leczenia choroby wrzodowej

⇒ leki uspokajające - bromki, fenobarbital

anksjolityki - meprobamat, diazepam

leki przeciwdepresyjne - deksepina

leki działające na podwzgórze - sulpiryd

⇒ leki osłaniające

⇒ leki hamujące wydzielanie HCl

⇒ leki gastroprotekcyjne

⇒ leki przeciwzapalne i prokinetyczne

⇒ leki stosowane w eradykacji Helicobacter pylori:

• metronidazol lub tynidazol

• amoksycylina

• klarytromycyna

• tetracyklina

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki przeciwwskazane w chorobie wrzodowej

• glikozydy nasercowe

• salicylany

• fenylobutazon

• indometacyna

• GKK

• alkaloidy Rauwolfii

• tolazolina

• wazopresyna

_Wykład

LEKI DZIAŁAJĄCE NA MOTORYKĘ JELIT

Motoryka jelit decyduje o mieszaniu, przesuwaniu i wydalaniu pokarmu.

Układ PNS decyduje o wydzielaniu gruczołów trawiennych, napięciu i perystaltyce przewodu pokarmowego.

Histamina, CCK, gastryna pobudzają perystaltykę przewodu pokarmowego a sekretyna i somatostatyna hamują.

Pokarmy zawierające błonnik pobudzają perystaltykę jelit a pokarmy zawierające białko zwierzęce hamują.

Zwolnienie perystaltyki prowadzi do odwodnienia i utwardzenia mas kałowych.

Groźnym powikłaniem operacji jest atonia jelit, która objawia się zupełnym zanikiem perystaltyki.

PROSIMY NIE ODBIJAC W NOWYM AKADEMIKU

Leki przeczyszczające

Leki przeczyszczające są bardzo często nadużywane. Najczęstszą przyczyną zaparć jest dieta, otyłość i brak ruchu. Eliminacja tych przyczyn często likwiduje zaparcia.

Zastosowanie leków przeczyszczających:

• w wyjątkowych przypadkach zaparć

• przed zabiegiem operacyjnym

• przed badaniami diagnostycznymi

• w leczeniu zatruć

Działania niepożądane:

• upośledzenie wchłaniania pokarmów (w przypadku leków działających na jelito cienkie)

• przekrwienie miednicy mniejszej

• podrażnienie błony śluzowej jelit

Osmotyczne leki przeczyszczające

• siarczan magnezu

• fosforan sodu

• glukoza

• sorbit

• laktuloza

Osmotyczne leki przeczyszczające nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego a podane w roztworze hipertonicznym ściągają wodę do światła jelita. Osmotyczne leki przeczyszczające działają na jelito cienkie i grube. Glukoza, sorbit i laktuloza zwiększają fermentację. Siarczan magnezu ma działanie żółciopędne.

Środki poślizgowe (zmiękczające kał)

• parafina płynna (15ml)

Środki poślizgowe działają głównie na jelito cienkie ale także na grube. działają po 10h od przyjęcia. Rozmiękczając masy kałowe zwiększają poślizg. Parafina hamuje wchłanianie pokarmów i wody. Parafina może powodować hipowitaminozę ADEK.

Środki działające drażniąco

• olej rycynowy

Działa drażniąco na jelito cienkie i hamuje wchłanianie pokarmów. Olej rycynowy jest rozkładany w dwunastnicy i jelicie czczym przez kwasy żółciowe i lipazę do glicerolu i oleju rycynolowego, a powstające mydła pobudzają sekrecję i drażnią jelito. Warunkiem działania oleju rycynowego jest obecność żółci i lipazy trzustkowej.

• glikozydy antrachinowe (Alax, Normosan)


Glikozydy antrachinowe składają się z aglkikonów i monosacharydów. Działają bezpośrednio drażniąco na błonę śluzową jelita grubego. Powodują przekrwienie narządów miednicy mniejszej. Mogą powodować kolkę jelitową i atonię przewodu pokarmowego.

• fenoloftaleina

• hydroksyantranal

• ofsyfenizaty (Laxigen) działają drażniąco na

Podawany przewlekle może uszkadzać wątrobę. jelito grube

• bisakodyl

Nie powoduje przekrwienia miednicy mniejszej.

Leki zapierające

Antybiotyki

Stosuje się w biegunkach pochodzenia bakteryjnego.

Środki ściągające

• sole bizmutu (Bentozol, Bismutanal)

• garbniki (Tanina, kora dębu)

Środki ściągające zmniejszają wysięk, przesięk i przepuszczalność naczyń oraz mają działanie przeciwzapalne. Sole bizmutu mają działanie ściągające, osłaniające i zapierające. W ustroju z soli bizmutu mogą powstawać azotyny, które powodują spadek RR.

Środki adsorbcyjne

• węgiel aktywowany

• trójkrzemian magnezu

Leki miolityczne i spazmolityczne

• papaweryna

• drotaweryna (No-Spa)

• difenoksylat (Reasec, Lomotil)

• Loperamid (Imodium)

Leki miolityczne i spazmolityczne są stosowane w ostrych i uporczywych biegunkach różnego pochodzenia. Są to pochodne opium. Papaweryna poza działaniem zapierającym łagodzi bóle miesiączkowe i skurcze macicy. Leki miolityczne i spazmolityczne są bardzo często stosowane w kolkach. Drotaweryna działa szybciej i silniej od papaweryny. Difenoksylat to pochodna petydyny stosowana w ostrych i przewlekłych biegunkach ale stosowana w dużych dawkach ma działanie ośrodkowe i może uzależniać. Przeciwwskazaniem do stosowania difenoksylatu jest ciąża, laktacja i niewydolność krążenia. Loperamid działa 3 - 4 x silniej niż fenoksylat.

Cholinolityki

• atropina i jej pochodne

• metylobromek hioscyny (Scopolan, Buscopan)

• adyfenina (Vegantin - amp. 25mg)

• vegentalgin

• vegantofen

• oksyfenonium (Antrenyl, Spasmophen - 5mg)

• oksyfencyklimina (Daricon)

Hamuje wydzielanie żołądkowe. Znosi skurcze dwunastnicy i jelit. Stosowana jest w chorobie wrzodowej i nieżytach żołądka.

• spasmobamat

• metantelina (Banthine)

Ma silne działanie ganglioplegiczne i słabe atropinowe a nie ma działania ośrodkowego.

• probantelina (Pro-Banthine - draż. 15mg)

• izopropamid (Izamid) działa 3x silniej niż atropina

• pipenzolat (Piptal - tabl. 5mg)

• tricyklamina (Elorine)

Preparaty galenowe możemy stosować w biegunkach ale zawierają one azot trójwartościowy i przenikają do mózgu.

Cholinolityki syntetyczne nie przenikają do mózgu ale mają bardzo silne działanie i powinny być stosowane tylko w kolkach. Mają działanie atropinowe, papawerynowe i ganglioplegiczne.

Praca zbiorowa studentów IV roku z grupy A (2000/2001)

Zebrali : P.Be., K.Be., J.Sz.

Podziękowania dla wszystkich, którzy przyczynili się do napisania Wykładów z Farmakologii 1999 - 2001 :

A.Ba., K.Be., P.Be., A.Bo., D.Ch., K.Cz.,A.Ja., P.Ja., P.Ku., B.Le., T.Po., A.Ry., J&J.Sz., S.Żu.

Przepraszamy za błędy.

Białystok, 29.05.2001

Brakuje wykładów:

• zaburzeniarytmu

• choroby naczyń obwodowych

154

Farmakologia

155

Farmakologia




Działanie narkotyczne i euforyzujące

Działanie pobudzające ośr. przeniany węglowodanowej, wodnej, n. X, wymiotny

Działanie hamujące ośrodek oddechowy, kaszlu, naczynioruchowy, przemiany materii

Działanie znoszące ból

---