Bałtyckie Jezioro Lodowcowe Utworzyło się około 12 tysięcy lat temu z wód topniejącego lodowca. Zajmowało obszar dzisiejszego Bałtyku właściwego, a jego poziom był o ponad 20 m wyższy od ówczesnego poziomu oceanu. Nadmiar wód słodkich spływał prawdopodobnie w kierunku północno-wschodnim do Morza Białego. Przypuszcza się, że również na zachodzie mogło istnieć wąskie połączenie z Morzem Północnym. Surowy, arktyczny klimat, zbliżony do klimatu współczesnej Grenlandii, nie sprzyjał rozwojowi roślin i zwierząt - fauna i flora wód Jeziora Lodowcowego były bardzo ubogie, składały się głównie z gatunków słodkowodnych. Morze Yoldiowe (10 - 9 tysięcy lat temu) W wyniku cofania się lodowca, na obszarze południowej Szwecji stopniowo wyłaniał się pomost lądowy, oddzielający Bałtyk od oceanu. Około 10 tysięcy lat temu został on przełamany i rwąca rzeka wód bałtyckich ruszyła na zachód, aż do wyrównania poziomu z oceanem. Następnie przez otwarte połączenie z Morzem Północnym zaczęła napływać słona woda oceaniczna. Jezioro stopniowo przekształcało się w zbiornik morski, który nazwano Morzem Yoldiowym od dominującego w nim małża Yoldia (Portlandia) arctica. Przypuszcza się, że w okresie tym istniało jeszcze połączenie z Morzem Białym i tą drogą napływały do ówczesnego morza gatunki arktyczne, z których część przetrwała w Bałtyku do dziś. Jezioro Ancylusowe (9 - 7 tysięcy lat temu) Około 9 tysięcy lat temu lodowiec niemal całkowicie stopniał i uwolniony od ogromnego ciężaru ląd obecnej Skandynawii zaczął się podnosić. W efekcie nastąpiło odcięcie Bałtyku od wód oceanicznych i przekształcenie Morza Yoldiowego w ogromne wysłodzone jezioro, zasilane wodami rzek i strumieni spływających z resztek lodowca. Zasiedliła je typowa fauna słodkowodna, gatunki morskie niemal całkowicie wyginęły. Szczególnie licznie występował ślimak przytulik - Ancylus fluviatilis, od którego nazwano powstały zbiornik Jeziorem Ancylusowym. Nastąpiło znaczne ocieplenie klimatu. Morze Litorynowe (7 - 3 tysiące lat temu) Wskutek podniesienia się poziomu oceanu, około 7 tysięcy lat temu, nastąpiło połączenie Jeziora Ancylusowego z Morzem Północnym przez cieśniny duńskie. Napływ wód oceanicznych spowodował wzrost zasolenia i kolejne przekształcenie Bałtyku w zbiornik słonawowodny, w którym zasolenie było o 5-6 ‰ wyższe niż obecnie. Wraz z wodami oceanicznymi dostała się tu fauna i flora borealna, występująca w Bałtyku do dziś. Dominującym gatunkiem był ślimak pobrzeżek Littorina littorea. Nastąpiło dalsze ocieplenie klimatu, temperatura u południowych brzegów Bałtyku była 2-3°C wyższa od dzisiejszej. Bałtyk współczesny Z końcem okresu litorynowego (ok.3 tys. lat temu) nastąpiło ponowne podniesienie się dna w cieśninach duńskich. Spowodowało to słabszy dopływ wód oceanicznych z Morza Północnego i obniżenie zasolenia Bałtyku. Powstało typowe morze słonawe, jakie znamy dzisiaj.

Powierzchnia Bałtyku z Kattegatem i cieśninami duńskimi	415 266 km^2
Powierzchnia Bałtyku bez cieśnin	385 000 km^2
Ilość wody w Bałtyku	21 721 km^3
Powierzchnia zlewiska	1 721 233 km^2
Średnia głębokość	52,3 m
Najwieksza głębokość (Głębia Landsort)	459 m

Podział Bałtyku na akweny

Bałtyk jest morzem śródlądowym, głęboko wciśniętym w kontynent europejski. Łączy się z sąsiednim Morzem Północnym cieśninami, które nazywane są zewnętrznymi (Kattegat i Skagerrak) i wewnętrznymi (Duży Bełt, Mały Bełt, Sund). Cieśniny wewnętrzne Najmniejsza szerokość [km] Głębokość progowa [m] Sund 4 12 Wielki Bełt 16 17 Mały Bełt 1 7

Bałtyk dzielimy umownie na kilka regionów: Kattegat, Sund i Morze Bełtów, Bałtyk Właściwy, Zatoka Ryska, Zatoka Fińska, Morze Botnickie i Zatoka Botnicka.

Akweny	Powierzchnia [km^2]	Objętość wody [km^3]	Maksymalna głębokość [m]	Średnia głębokość [m]
Zatoka Botnicka	36 260	1 481	156	40,8
Morze Botnickie	79 257	4 448	294	61,7
Zatoka Fińska	29 498	1 098	123	37,2
Zatoka Ryska	17 913	406	51	22,7
Bałtyk Właściwy	209 930	13 045	459	62,1
Sund i Morze Bełtów	20 121	287	38	14,3
Kattegat	22 287	515	109	23,1

Ukształtowanie dna Dno Bałtyku tworzą baseny oddzielone progami. Gdyby poziom morza obniżył się o 50 m, z Bałtyku powstałoby kilka niezależnych od siebie jezior. W kilku miejscach dno gwałtownie opada tworząc głębie.

Głębia Arkońska

50 m

Głębia Bornholmska

105 m

Głębia Gdańska

118 m

Głębia Gotlandzka

249 m

Głębia Landsort

459 m

Głębia Alandzka

405 m

Głębia Botnicka

294 m

	DŁUGOŚĆ PODSTAWOWEJ LINII BRZEGOWEJ - 8 000 km DŁUGOŚĆ ROZWINIĘTEJ LINII BRZEGOWEJ - 22 000 km
		Typy wybrzeży
			brzegi piaszczyste
			archipelagi/szkiery
			fiordy
			klify
			zatoki i zalewy

Klify
Brzegi piaszczyste
Zatoki i zalewy
Archipelagi/szkiery

 

Wymiana wód

Bałtyk jest morzem o utrudnionym dopływie wód oceanicznych i dużym spływie wód rzecznych i opadowych. W rezultacie ma ono dodatni bilans wodny, co oznacza, że wody bałtyckie stale odpływają do sąsiedniego Morza Północnego.

Podczas silnych wiatrów z zachodu wody przelewają się z zachodu na wschód. Zjawisko to nazywane jest wlewem. Wielkość wlewu zależy od warunków środowiskowych - duże wlewy zdarzają się zwykle raz na kilka lat.

 

Bilans wodny Bałtyku

Mechanizm powstawania wlewów

Podczas długotrwałych sztormów silne wiatry zachodnie doprowadzają do podniesienia się poziomu Morza Północnego i słona, bogata w tlen woda poprzez cieśniny wlewa się do Bałtyku. Woda ta jest "cięższa" od bałtyckiej, więc opada na dno i po dnie dociera do kolejnych basenów. Wypiera w ten sposób starą, pozbawioną tlenu wodę zalegającą na dnie Bałtyku.

Zasolenie

Przewaga dopływu wód rzecznych i opadowych nad wlewami słonych wód z Kattegatu ma decydujący wpływ na zasolenie Bałtyku, które jest niewielkie w porównaniu z zasoleniem oceanu.

Średnie zasolenie wód powierzchniowych Bałtyku - 7,5‰

Średnie zasolenie wód oceanicznych - 36,6‰

Zasolenie wód bałtyckich nie jest jednolite - zmniejsza się ono w miarę oddalania się od cieśnin duńskich.

Zasolenie wód
powierzchniowych Bałtyku

Zasolenie wód
przydennych Bałtyku

Zasolenie wód Bałtyku na przekroju Kattegat - Zatoka Botnicka

Stratyfikacja wód

Istotną cechą wód bałtyckich jest ich uwarstwienie. Wyróżnia się dwie zasadnicze warstwy:
1. Wody powierzchniowe o niskim zasoleniu, dobrze wymieszane i natlenione. Ich temperatura waha się, w zależności od sezonu, od 0°C do 20°C.
2. Wody głębinowe o zasoleniu 12-22‰, wykazujące prawie stałą temperaturę 4-6°C.

W warstwie pośredniej, tzw. haloklinie, następuje gwałtowny wzrost zasolenia i tym samym gęstości wody. Jest to bariera utrudniająca mieszanie się wód powierzchniowych z głębinowymi, dlatego też te ostatnie są gorzej natlenione. W największych głębiach bałtyckich dochodzi nawet do całkowitego zużycia tlenu i wytwarzania toksycznego dla zwierząt siarkowodoru. Sytuację tlenową poprawiają jedynie większe wlewy dobrze natlenionych wód pochodzenia oceanicznego z Kattegatu. Dochodzi do nich tylko podczas silnych sztormów, zazwyczaj raz na kilka lat.

Zasoby żywe

Do żywych zasobów Bałtyku należą prawie wyłącznie ryby. Podstawowymi gatunkami łowionymi na Bałtyku są: śledź, dorsz i szprot, ale ważne są również płastugi (stornia, gładzica, skarp) oraz ryby wędrowne (łosoś, troć, węgorz). Lokalnie niewielkie znaczenie użytkowe mają: belona, węgorzyca, motela, ostropłetwiec, sieja, sielawa i stynka.

Połowy ryb użytkowych Bałtyku w latach 1945-2001	Połowy dorsza w latach 1945-2001
Połowy śledzia w latach 1945-2001	Połowy szprota w latach 1945-2001

Od II wojny światowej połowy wszystkich gatunków użytkowych Bałtyku systematycznie rosły osiągając swoje maksimum w latach 70/tych/ i 80/tych/. Było to spowodowane zarówno zwiększaniem się intensywności eksploatacji rybackiej, jak również wzrostem żyzności morza (patrz: eutrofizacja). W latach 90/tych/ trend ten załamał się, co jest szczególnie widoczne na przykładzie dorsza. Ogólne połowy dorsza na Bałtyku zmalały z 442 tys.ton w 1984 roku do 41 tys. ton w 1993 roku. Przyczyną tego była stagnacja wód głębinowych Bałtyku (brak odświeżających wlewów i w rezultacie spadek zasolenia, który uniemożliwiał prawidłowy rozwój składnej ikry). Spadek połowów niektórych gatunków zwrócił uwagę na konieczność ochrony i lepszego gospodarowania żywymi zasobami Bałtyku.

Dla zapewnienia odnawialności zasobów stosuje się program ochrony ryb. Poprzez wprowadzanie okresów i obwodów ochronnych ogranicza się dostęp do tarlisk i miejsc wzrostu narybku. Odpowiednie przepisy określają parametry środków technicznych stosowanych w rybołówstwie np. wielkość oczek w sieciach rybackich. Kontroli podlega również moc łowcza statków rybackich, która wzrosła znacznie wskutek wprowadzenia akustycznych metod poszukiwania ryb, a także pojawienia się możliwości łowienia w pobliżu przeszkód na dnie. W przypadku niektórych gatunków stosuje się zarybianie. W ten sposób zasila się niewielką dziką populację łososia i w rezultacie aż 90% łowionych łososi pochodzi z materiału zarybieniowego.

Dzięki tym szeroko zakrojonym, kompleksowym działaniom ochronnym, trend spadkowy połowów został zahamowany i sytacja większości gatunków zaczyna się poprawiać. Pozwala to myśleć optymistycznie o przyszłości rybołowstwa bałtyckiego.

Bogactwa mineralne

Na dnie Bałtyku odkryto wiele surowców mineralnych, m.in. ropę naftową, gaz ziemny, kruszywa (żwir, piaski), bursztyn i minerały ciężkie.

Ropa naftowa i gaz ziemny występują wzdłuż południowo-wschodnich wybrzeży Bałtyku, na głębokościach od 2 do 6 km. Poszukiwania ropy wykazały, że najbardziej obiecujące złoża znajdują się w polskiej strefie ekonomicznej w rejonie na północ od Rozewia - tu w 1980 roku stanęła pierwsza platforma wiertnicza na Bałtyku. Jak na razie wydobycie ropy z tego złoża jest niewielkie - ok. 1000 ton dziennie. Pokrywa to zapotrzebowanie polskiej gospodarki zaledwie w 2%. Obecnie prowadzone są dalsze poszukiwania ropy, także w innych rejonach Bałtyku, np. w strefie rosyjskiej w rejonie Kaliningradu.

Zwykle ropie naftowej towarzyszą złoża gazu. W polskiej strefie odkryto 4 złoża, których potencjał wynosi od 7,5 do 10 mld m^3. Ich eksploatacja powinna się rozpocząć w najbliższych trzech-czterech latach.

Na dnie Morza Bałtyckiego kryją się znaczne zasoby materiałów budowlanych: głazów, żwirów, otoczaków i piasków. Są one eksploatowane głównie przez Danię, Szwecję, Finlandię i Łotwę. W polskiej strefie Morza Bałtyckiego znaleziono znaczne ilości materiałów budowlanych na Ławicy Słupskiej, Ławicy Odrzańskiej i w okolicy Koszalina. W chwili obecnej trwają przygotowania do podjęcia eksploatacji przemysłowej na Ławicy Słupskiej. Należy podkreślić, że pozyskiwanie tych surowców z dna morskiego musi być bardzo ostrożne i przemyślane, gdyż intensywne prace wydobywcze naruszają równowagę ekologiczną i mogą doprowadzić do zniszczenia cennych zespołów roślinnych i zwierzęcych.

	Bursztyn jest rzadkim i cennym surowcem, z którego słynie Morze Bałtyckie. Powstał z żywicy drzew iglastych porastających tereny obecnej Skandynawii i Bałtyku w okresie trzeciorzędu. Spływająca z drzew żywica transportowana była rzeką, której ujście znajdowało się na wprost dzisiejszego polskiego wybrzeża Bałtyku i stopniowo zamieniała się w bursztyn.
			Lądy i morza w okresie trzeciorzędu
			Współczesne granice lądów
			Drogi transportu żywicy
			Miejsce gromadzenia się złóż żywicy

 

Największe złoża bursztynu znajdują się wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku od Chłapowa po Półwysep Sambijski (ok.200 km²). Obecnie bursztyn na skalę przemysłową eksploatowany jest jedynie w rejonie Półwyspu Sambijskiego, w rejonie kaliningradzkim.

Minerały ciężkie (ilmenit, rutyl, cyrkon, granat, magnetyt) występują w Bałtyku w postaci złóż rozsypiskowych o niewielkiej powierzchni i małej miąższości, co ogranicza możliwość ich wykorzystania gospodarczego. Największe złoża znajdują się wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku (od Mierzei Kurońskiej po Rostok) oraz w rejonie Oulu w Finlandii. W strefie polskiej pierwsze złoże zlokalizowano na Ławicy Odrzańskiej.

W Morzu Bałtyckim, w porównaniu z innymi morzami, powstaje stosunkowo dużo konkrecji żelazowo-manganowych. Według obliczeń ich zasoby stanowią ok. 100 mln ton. W chwili obecnej eksploatacja złóż lądowych żelaza i manganu zaspokaja potrzeby gospodarki, toteż nie ma konieczności pozyskiwania ich z konkrecji bałtyckich. Jednak w przyszłości złoża te mogą być cennym źródłem tych metali.

Główne ogniska zanieczyszczeń w zlewisku Morza Bałtyckiego

Na obszarze zlewiska Bałtyku (1 721 233 km^2) leży 9 wysoko uprzemysłowionych i dobrze rozwiniętych rolniczo państw, które zamieszkuje ponad 80 mln ludzi. Wszystko to sprawia, że powstaje tu ogromna ilość zanieczyszczeń, które w postaci ścieków lub drogą powietrzną trafiają ostatecznie do morza. Najwięcej substancji szkodliwych wnoszą duże rzeki południowego i wschodniego Bałtyku, tj. Odra, Wisła, Dźwina, Niemen, Newa. Rejony przyujściowe tych rzek należą do "najbrudniejszych" akwenów Bałtyku.

Ładunki zanieczyszczeń wprowadzane do Bałtyku Najpoważniejszym problemem Bałtyku są obecnie zanieczyszczenia substancjami biogenicznymi. Przykładowo w 1995 roku do wód naszego morza trafiło 760 746 ton związków azotu i 37 652 tony związków fosforu. Niestety, najwięcej tych substancji pochodzi z obszaru naszego kraju.

Ładunki azotu wprowadzane przez państwa nadbałtyckie - dane z 1995 roku

Ładunki fosforu wprowadzane przez państwa nadbałtyckie - dane z 1995 roku

Równie groźne dla środowiska są zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Obliczono, że w 1995 roku do Bałtyku dostało się co najmniej 13 330 kg rtęci, 23 610 kg kadmu, 4 032 770 kg cynku, 1 594 710 kg miedzi i 337 400 kg ołowiu.

Trudno dokładnie określić ilość wprowadzanych zanieczyszczeń ropopochodnych. Szacuje się, że do Bałtyku dostaje się rocznie od 21 do 66 tys. ton tych substancji. W przeliczeniu na jednostkę objętości wody jest to dopływ dwa razy większy niż do Morza Północnego i trzy razy większy niż do Północnego Atlantyku.

Tuż po drugiej wojnie światowej, państwa zwycięskie - ZSRR, USA oraz Wielka Brytania, stanęły przed globalnym problemem - jak podzielić Europę. Wszystkie inne zagadnienia wydawały się mieć drugorzędne znaczenie, a już z pewnością najmniej przejmowano się zagadnieniami ekologii. W takich okolicznościach zaistniał problem unieszkodliwienia broni chemicznej, którą w latach 1935-1945 wyprodukowały hitlerowskie Niemcy. A rozmiary tego arsenału robiły wrażenie - prawie 300 000 ton kilkunastu silnie trujących związków. Szacuje się, że z tych 300 000 ton, na obszarze Morza Bałtyckiego, zatopiono od 42 000 do 65 000 ton amunicji chemicznej (z zeznań niektórych świadków wynika, że ilości te mogą być jeszcze większe). Była to głównie: amunicja artyleryjska, granaty, bomby lotnicze, beczki zawierające BST (czyli bojowe środki trujące - np. gaz musztardowy, fosgen, tabun, Cyklon B), a także inne materiały wojenne. Zakładając, że bojowe środki trujące stanowią średnio około 15 proc. ciężaru amunicji, można oszacować, że w Bałtyku zatopiono od 6 000 do 13 000 ton BST. Po wydostaniu się z płaszcza metalowego zachowanie się BST w środowisku morskim zależy nie tylko od fizykochemicznych właściwości związku, ale także od czynników środowiskowych, takich jak: temperatura, zasolenie i pH wody.

Najtańszym, a zarazem najbezpieczniejszym sposobem wydawało się wówczas zatopienie tych wysoce niebezpiecznych materiałów w morzu. W pierwotnej wersji postanowiono przetransportować te substancje na barkach ciągnionych przez statki na Atlantyk i tam zatopić, na głębokości 1 km. Było to jednak bardzo ryzykowne przedsięwzięcie - w razie burzy statki ciągnące barki, ryzykowały wpadnięciem na mieliznę lub zatonięciem. Dlatego postanowiono uprościć ich trasę. Na mocy porozumień Konferencji w Poczdamie, alianci przeprowadzili akcję zatapiania broni chemicznej w wodach Bałtyku. Broń topiono w latach 1945 - 1947. Bardzo prawdopodobne jest również, że Związek Radziecki dokonywał zatopień także po 1947 roku. Archiwa radzieckie z okresu po 1947 roku nie zostały jednak ujawnione, a wspomniane fakty nie były oficjalnie potwierdzone przez Rosję.

Jako oficjalne miejsca zatopień przyjmuje się: południowo-wschodnią część Głębi Gotlandzkiej oraz wschodnią część Głębi Bornholmskiej . W rzeczywistości jednak, za rejon występowania amunicji należy uznać całą południową część morza, gdyż ze względu na niedoskonałość sprzętu nawigacyjnego obszary zatopień nie zawsze precyzyjnie określono. Amunicję topiono także już podczas transportowania, a ta, która znajdowała się w drewnianych skrzyniach utrzymywała się na powierzchni morza i mogła dryfować nawet na znaczne odległości.

W latach powojennych pewną część amunicji rozwleczono sieciami dennymi w czasie połowów. Odnotowano również szereg przypadków wyłowienia amunicji chemicznej przez rybaków oraz wyrzucania pojemników z tymi substancjami na brzeg w rejonie Danii, Niemiec, Polski i Szwecji.

Według oficjalnych danych Amerykanie wyrzucili ogromną część śmiertelnie trującego ładunku - (około 26 statków - czyli 170 tys. ton!) w cieśninie Skagerrak między Danią a Norwegią, zaś 8 statków w cieśninie Kattegat między Danią a Szwecją, na głębokości około 200 m - oba te rejony są często uczęszczane przez kutry rybackie i znajdują się w pobliżu dużych portów.

Związek Radziecki postąpił inaczej - zdecydował, że „swoją” część broni - tj. 600 tys. jednostek amunicji chemicznej (bomb, beczek, kontenerów, min, pocisków i in.) zatopi w Głębi Bornholmskiej, 14 mil morskich od wysp Kristiansen. Na głębokości około 100 m zatopiono 35 tys. ton chemicznej broni, zaś w Głębi Gotlandzkiej, 56 mil morskich na południowy zachód od portu Liepaja, na głębokości 70 m zatopiono 2 tys. ton. W taki sposób w 1947 r., wyrzucano, dosłownie „za burtę” w różnych miejscach Bałtyku tysiące ton śmiertelnie trujących substancji. Dotychczas nie udało się ustalić miejsca zatopienia ponad 30 proc. broni chemicznej.

Działania na rzecz ratowania Bałtyku

Jednym z najskuteczniejszych sposobów ochrony środowiska morskiego jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń.

Można to osiągnąć poprzez rozwiązania instytucjonalne oraz instrumenty prawne i ekonomiczne, promujące takie działania, jak:

budowa oczyszczalni ścieków, montaż filtrów przemysłowych zmniejszających emisję pyłów i gazów, budowa ekologicznych wysypisk śmieci i rekultywacja starych, zmiana technologii przemysłowych na bardziej przyjazne dla środowiska powodujące zmniejszenie zużycia energii i wody oraz ilości ścieków i odpadów, szersze korzystanie ze źródeł energii odnawialnych- budowa elektrowni wodnych i wiatrowych, zmniejszenie zużycia nawozów sztucznych w rolnictwie, wykorzystywanie odpadów i surowców wtórnych.

Niezwykle istotna jest również szeroka edukacja ekologiczna prowadząca do zmiany postaw życiowych ludności. Wszyscy musimy mieć świadomość, że również od nas zależy los Bałtyku. Każdy z nas może zmniejszyć ilość wytwarzanych zanieczyszczeń poprzez:

ograniczenie zużycia trudno rozkładalnych tworzyw sztucznych, zmniejszenie zużycia wody w gospodarstwach domowych, oszczędzanie energii, zbieranie surowców wtórnych, ograniczenie stosowania środków piorących zawierających fosforany, dbanie o czystość plaż i wód przybrzeżnych, ograniczenie korzystania z samochodów i tym samym zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery.

Zanim działania zmierzające do ograniczenia emisji zanieczyszczeń przyniosą znaczną poprawę stanu środowiska morskiego, musimy już teraz chronić to, co jeszcze nie zostało zniszczone. W tym celu podejmowane są inicjatywy obejmujące między innymi: tworzenie parków narodowych i krajobrazowych, tworzenie morskich obszarów chronionych, ochronę ginących gatunków.

Bałtyckie obszary chronione

Podstawy prawne i organizacyjne ochrony środowiska Bałtyku

Konwencje globalne

Konwencja "O prawie morza" (UNCLOS) (1982) - nadaje suwerenne prawa w dziedzinie eksploatacji zasobów w wyłącznej strefie ekonomicznej oraz zobowiązuje państwa nadbrzeżne do ochrony środowiska przez zapobieganie zanieczyszczeniom ze źródeł lądowych. W 1982 roku na Konferencji Prawa Morza w Montago Bay na Jamajce ustanowiono wyłączne strefy ekonomiczne państw nadmorskich. W świetle tych porozumień państwo jest właścicielem zasobów żywych, przedmiotów znajdujących się na dnie oraz bogactw mineralnych leżących pod dnem swojej strefy. Wolna pozostaje żegluga handlowa, jednakże inne rodzaje działalności, np. badania naukowe wymagają specjalnego zezwolenia właściciela strefy ekonomicznej. Wyłączna strefa ekonomiczna nie może sięgać dalej niż 200 mil morskich od linii podstawowych, od których mierzona jest szerokość morza terytorialnego.

Oznacza to, iż obszar mórz otwartych zmniejszy się o 40%

Konwencja "O zapobieganiu zanieczyszczeniom morza przez statki wszystkich typów i platformy wiertnicze" (MARPOL 73/78) (1973) - określa zasady przewozu i usuwania ze statków i platform wiertniczych ładunków niebezpiecznych.

Konwencje regionalne (bałtyckie)

Konwencja "O ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego" tzw. Konwencja Helsińska (1974) - określa zasady współpracy 9 państw nadbałtyckich w zakresie ochrony Bałtyku (tekst w języku polskim).
Organem wykonawczym jest Komisja Helsińska (HELCOM), która zbiera informacje o stanie środowiska Morza Bałtyckiego i ładunkach zrzucanych do niego zanieczyszczeń. Dane analizowane są przez grupy ekspertów i na tej podstawie opracowywane są zalecenia skierowane do państw - sygnatariuszy, zobowiązujące do ograniczenia ilości zanieczyszczeń oraz prowadzenia określonych działań na rzecz ochrony przyrody.

Konwencja "O rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach" tzw. Konwencja Gdańska (1973) - określa zasady współpracy pomiędzy państwami nadbałtyckimi w zakresie ochrony i zwiększania stanu żywych zasobów Morza Bałtyckiego i cieśnin duńskich. Organem wykonawczym jest Międzynarodowa Komisja Rybołówstwa Morza Bałtyckiego (IBSFC).

Organizacje wspierające działania na rzecz ochrony Bałtyku

Organizacje pozarządowe:
Światowa Fundacja Ochrony Przyrody - World Wilde Found for Nature (WWF)
Koalicja Czystego Bałtyku - Coalition Clean Baltic (CCB)
Greenpeace International

Organizacje naukowe:
Międzynarodowa Rada Badań Morza (ICES)
Konferencja Oceanografów Bałtyckich (CBO)
Organizacja Bałtyckich Biologów Morza (BMB)

Ministrowie środowiska dyskutują o ochronie Bałtyku (listopad 2007)

Ministrowie środowiska państw nadbałtyckich mają przyjąć w czwartek w Krakowie Bałtycki Plan Działań. Wiceminister środowiska Mariusz Orion Jędrysek wyraził przekonanie, że porozumienie to pozwoli w ciągu następnych lat radykalnie poprawić czystość wód Bałtyku.

„Wierzę w to porozumienie” - zaznaczył Jędrysek podczas przemówienia inaugurującego konferencję ministerialną. Jego zdaniem, współpraca państw nadbałtyckich, mająca na celu ograniczenie zanieczyszczeń oraz naprawę szkód wyrządzonych środowisku morskiemu, powinna się koncentrować na kilku priorytetowych obszarach.

Wśród nich jest m.in. redukcja zanieczyszczeń Bałtyku powodowanych przez przemysł i rolnictwo, zabezpieczenie i utylizacja substancji niebezpiecznych znajdujących się na dnie akwenu, użytkowanie bezpiecznych i czystych środków transportu morskiego oraz ochrona różnorodności przyrodniczej tego akwenu.

Prezydent Krakowa Jacek Majchrowski, przemawiając podczas otwarcia konferencji, zwrócił uwagę, że Kraków nieprzypadkowo stał się gospodarzem spotkania.

Miasto to, wpisane przed laty na listę tzw. gorących punktów - największych trucicieli Bałtyku, dzięki poczynionym w ostatnich latach wielomilionowym inwestycjom w komunalnej oczyszczalni ścieków Płaszów II, stało się pierwszą polską metropolią, która oczyszcza niemal wszystkie swoje ścieki. „Przedsięwzięcia te pozwolą skreślić nasze miasto z niechlubnej listy trucicieli Bałtyku” - podkreślił Majchrowski.

W krakowskiej konferencji uczestniczą ministrowie i przedstawiciele ministerstw środowiska Polski, Finlandii, Danii, Szwecji, Estonii i Łotwy, a także przedstawiciele Niemiec, Rosji oraz Komisarz UE ds. Środowiska.

Bałtycki Plan Działań (HELCOM) ma na celu zdecydowane ograniczenie zanieczyszczeń w Morzu Bałtyckim oraz przywrócenie dobrego stanu ekologicznego do roku 2021.

Prace nad stworzeniem Bałtyckiego Planu Działań trwały od 2005 roku. Zainicjowała je Komisja Helsińska, odpowiedzialna za „Konwencję o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego”, podpisaną w 1974 roku przez wszystkie kraje Morza Bałtyckiego i w 1992 roku przez nowo powstałe państwa nadbałtyckie oraz Unię Europejską.

Komisja uznała, że najważniejsze dla ochrony środowiska morskiego Bałtyku są: zapobieganie eutrofizacji (nadmiernemu wzrostowi substancji odżywczych, co prowadzi do nienaturalnego zakwitania glonów), ograniczenie dopływu substancji niebezpiecznych, zapewnienie przyjaznego dla środowiska transportu morskiego i ochrona bioróżnorodności. Cele te stały się podstawą do opracowania Bałtyckiego Planu Działań.

Krakowskiej konferencji towarzyszyła demonstracja aktywistów Greenpeace. Spuszczając się na linach z dachu hotelu, w którym odbywa się spotkanie, rozwinęli banner z napisem „Polluted & Overfished. Welcome to the Baltic Sea” - „Zanieczyszczone i przełowione. Witamy nad Morzem Bałtyckim”.

---