KINEZYTERAPIA

1. Działanie ruchu jako środka terapeutycznego

Ruch i praca są czynnikami, które rozwijają i kształtują nasze narządy:

1. stawy i kości - ćwiczenia mają wpływ na zakres ruchomości w stawie, pozwalają na utrzymanie pełnego zakresu ruchu, a w przypadku ograniczenia ruchu mogą wpływać na jego zwiększenie. Kształtują powierzchnie stawowe, warunkują elastyczność i sprężystość więzadeł i torebek stawowych. Wpływają na uwapnienie kości.

2. mięśnie - ćwiczenia zwiększają siłę i masę mięśnia. W przypadku porażeń lub niedowładów mogą przywrócić czynność mięśni i poprawić ich siłę. Utrzymują prawidłową długość i elastyczność mięśni oraz rozwijają ich zdolności reagowania na bodźce ze strony układu nerwowego. Skurcz i rozkurcz mięśnia ułatwia prawidłowe krążenie krwi na obwodzie i odpływ chłonki naczyniami chłonnymi.

3. układ nerwowy - ruch bierny zmieniający położenie kończyn, rozciągający więzadła i torebki stawowe oraz mięśnie działa jako bodziec prioprioreceptywny. Ćwiczenia czynne spełniają rolę czynnika pobudzającego OUN. Rozwijają pamięć ruchową, szybkość i łatwość oddziaływania na bodźce zewnętrzne.

4. układ oddechowy - przez zastosowanie odpowiednich ćwiczeń możemy nauczyć pacjenta prawidłowego oddychania, zwiększyć pojemność życiową płuc, co ma wpływ na utlenowanie krwi krążącej.

5. układ krążenia - ruch i praca zwiększają wydolność i sprawność układu, zmniejsza je zaś brak odpowiedniej ilości wysiłku. Poprzez prace mięśni wpływa się dodatnio na wydolność obwodowego układu krążenia. Ćwiczenia ułatwiają dopływ krwi tętniczej do obwodu, a przede wszystkim wspomagają odpływ krwi żylnej i chłonki.

6. układ trawienny, moczowo - płciowy - przez zastosowanie odpowiednich ćwiczeń możemy poprawić czynność żołądka, jelit, oraz pośrednio wpłynąć na wydolność wątroby i nerek. Ćwiczenia i ruch zapobiegają zaparciom, zaleganiu moczu w drogach moczowych, a przez to infekcjom i tworzeniu się kamieni moczowych. W przypadku zmian w narządach specjalne ćwiczenia rozluźniające mogą pomóc w usunięciu tych zaburzeń.

2. Systematyka technik kinezyterapii

1. Kinezyterapia o działaniu miejscowym:

• ćwiczenia bierne

• ćwiczenia redresyjne

• ćwiczenia czynno-bierne

• ćwiczenia samowspomagane

• ćwiczenia czynne w odciążeniu

• ćwiczenia izometryczne

• ćwiczenia czynne w odciążeniu z oporem

• ćwiczenia czynne wolne

• ćwiczenia czynne oporowe

• ćwiczenia prowadzone

• inne formy działań:

• ćwiczenia redresyjne

• wyciągi redresyjne, fizjoterapeutyczne: wyciąg szyjny, lędźwiowy (pętla Glissona )

• ćwiczenia synergistyczne

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia relaksacyjne ( rozluźniające ) - odpowiednie pozycje ciała, zmniejszenie napięcia mięśni

• ćwiczenia w czynnościach dnia codziennego

• pionizacja i nauka chodzenia

• ergoterapia

• Kinezyterapia o działaniu ogólnousprawniającym:

• Ćwiczenia ogólnokondycyjne:
  - wytrzymałościowe
  - siłowe
  - wytrzymałościowo - siłowe
  - kształtujące ( drabinka, ławeczka, przybór, współćwiczący )

• Ćwiczenia w wodzie:
  - odciążenie ( wykonane wolno )
  - rozluźnienie, wzmocnienie (opór), (wanny, tank Hubbarda, baseny rehabilitacyjne i ogólne )

• Gimnastyka poranna - wykonywanie ruchów we wszystkich stawach

• Sport osób niepełnosprawnych - różne dyscypliny sportu

• Inne rodzaje ćwiczeń

• metody kinezyterapeutyczne (pyt. 3)

3. Metody kinezyterapeutyczne: rodzaje i zastosowanie

Powstały w wyniku chęci przeciwdziałania ujemnym skutkom wywołanym zmianami patologicznymi związanymi z jakąś chorobą lub grupa chorób o podobnym przebiegu, rokowaniu i etiologii. Jest to zespół specjalistycznych sposobów diagnostyki korzystających ze specyficznych technik stworzonych w oparciu o wiedzę z zakresu anatomii i fizjologii. Opracowane z myślą o usuwaniu określonych dysfunkcji.

• PNF ( Kabata ) - ( Propriocetive Neuromuscular Facilitation - propriocetywne nerwowo-mięśniowe ułatwienie, torowanie ) metoda schematów i wzorców ruchu, odtwarzanie prawidłowe funkcji zaburzonej w przebiegu chorób neurologicznych lub ortopedycznych

• Petö - metoda rehabilitacji w mózgowym porażeniu dziecięcym ( dzieci starsze - powyżej 3 roku życia )

• Rood - metoda rehabilitacji w mózgowym porażeniu dziecięcym

• Biofeedback - metoda biologicznego sprzężenia zwrotnego

• Domana i Delcato - metoda rehabilitacji w mózgowym porażeniu dziecięcym

• Terapii manualnej - metoda terapii manualnej Kaltenborna ( manipulacje, mobilizacje )

• Vojty - metoda wczesnej rehabilitacji w mózgowym porażeniu dziecięcym, przy rehabilitacji dzieci i dorosłych ze schorzeniami neurologicznymi

• NDT Bobath SI- ( Neurodevelopmental Treatment Bobath Sensory Integration - terapia neurorozwojowa Bobath integracja sensomotoryczna ) metoda terapii neurorozwojowej ( głównie w mózgowym porażeniu dziecięcym )

• Brunnström - metoda rehabilitacji w udarach mózgu

• Brunkow - metoda rehabilitacji w uszkodzenia kręgosłupa

• CPM - ciągły by ruch stawów

• MC Kenziego - metoda diagnostyki i rehabilitacji chorych z bólami kręgosłupa

• Johnstone - metoda rehabilitacji chorób po udarze mózgu - “splinty” - dmuchany mankiet

• CL - Therapy - ( Constraint Induced Therapy - terapia ruchu wymuszonego Tauba )

Rzadziej stosowane:

• Metoda Pheplsa - przeciwdziałanie dziecięcemu porażeniu mózgowemu

• Metoda Klappa - leczenie bocznych skrzywień kręgosłupa

• Metoda Kenny - choroba Heinego - Medina

4. Wpływ ruchu na ośrodkowy układ nerwowy (pyt.1)

5. Technika ćwiczeń biernych w usprawnianiu porażeń mięśni w uszkodzeniach neuronu ośrodkowego

W ćwiczeniach tych ruchy w stawach pacjenta wykonuje kinezyterapeuta- stąd nazwa ćwiczenia bierne.

Kwalifikują się do tych ćwiczeń mięśnie których siłą oceniana jest na granicy 0-1 stopnia skali.

Cel ćwiczeń biernych to :

- zamiana ruchu biernego na czynny, w mięśniach w których zmiany patologiczne przekreślają takie możliwości, ćwiczenia bierne stosuje się w celu utrzymania i podtrzymania sprawności składowych narządu ruchu tz. Więzadeł, mięśni, stawu, oraz utrzymaniu odpowiednio ich długości, elastyczności i ruchomości.

-opóźniają postęp zmian degeneracyjnych

-zapobiegają przykurczą i zesztywnieniom stawów

-zapobiegają obrzękom zastoinowym

-utrzymują odpowiednia długość i elastyczność mięśni

-niedopuszczenie do zrostów w stawie

-ułatwienie krążenia krwi i chłonki

-zapobieganie odleżyną

-zachowanie czucia proprioceptywnego i pamięci ruchowej

Wskazania :

-jako ćwiczenia przygotowujące kończyny do ruchu po długim unieruchomieniu

-choroby układu krążenia

-wczesny okres zawału mięśnia sercowego

-porażenia i niedowłady mięśni

-po zabiegu operacyjnym

-porażenia i niedowłady mięśni szkieletowych

-zwiększone napięcie spastyczne mięśni

-nie utrwalone ograniczenia ruchomości stawu

-zła trofika tkanek miękkich

-potrzeba utrzymania odpowiedniej długości i elastyczności w mięśniach

Przeciwwskazania :

-ostre stany zapalne stawów

-stany zapalne tkanek okołostawowych

-stany zapalne żył

-wysoka gorączka

-złamania o stany pourazowe po złamaniach kości z niepełnym zrostem

-stany po zwichnięciu

-urazy skóry, mięśni, innych tkanek

-bezpośrednio po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów.

-występowanie bólu podczas ćwiczenia

Pozycje wyjściowe do ćwiczeń biernych:

1) W stawach KKG

-pozycja siedząca ma krześle z oparciem dla tułowia

-przy wykonywaniu ruchów biernych w stawie ramiennym pacjent leży tak aby ramię kg. Ćwiczonej znajdowało się poza brzegiem podłoża.

2) W stawach KD

-pozycja leżąca tylko wówczas kiedy chory nie potrafi siedzieć lub gdy pozycja siedząca nie jest dla niego wskazana.

3) Tułów, głowa i szyja

-pozycja leżąca

Inne wskazania:

-u chorych których stan zdrowia stanowi przeciwwskazanie do opuszczania łóżka , wykonuje się ćwiczenia bierne w łóżku w pozycji półsiedzącej lub leżącej z oparciem pod głowę i tułów.

-odcinek bliższy ćwiczonego stawu musi być ustabilizowany tak , aby ruch odbywał się tylko w tym stawie i nie był wspomagany w innych stawach.

Stabilizację otrzymuje się przez odpowiednio dobraną pozycję wyjściową lub przez zastosowanie pasów stabilizujących.

-ćwiczenia bierne wykonuje się 1-2 razy dziennie,

-wszystkie ruchy w ćwiczonym stawie powtarza się 20-30 razy w czasie jednego zabiegu ( inne książki podają 30-50 powtórzeń w 1 serii- ilość serii na dzień 3 dla jednego ruchu)

-wykonując ruchy w stawie trzeba odciągnąć od siebie kości tworzące staw, aby zmniejszyć nacisk i tarcie powierzchni stawowej o siebie

-stabilizacja odpowiedniego odcinka ma zapewnić wykonywanie ruchu tylko w obrębie mobilizowanego stawu, nie przemieszczanie go na inne sąsiadujące stawy

-ruch należy prowadzić w pełnym , biernym, fizjologicznym zakresie

-pozycja wyjściowa pacjenta jest taka jak podczas testowania siły odpowiednich zespołów mięśniowych na stopień 0,1

wg Zębatego i Rosławski & Skolimowski

ĆWICZENIA BIERNE

W związku z celem ćwiczeń oraz sposobem ich wykonywania , dzielimy ćwiczenia na

-ćwiczenia bierne właściwe

-ćwiczenia bierne redresyjne

ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE

Oparte są o własną siłę usprawnianego, a siła zewnętrzna ma tu jedynie charakter wspomagający.

Czasem niezbędne jest zastosowanie odciążenia , czy też pomoc w zapoczątkowaniu ruchu.

Ćwiczenia te służą głównie reedukacji mięśni czyli

-wzmacnianie mięśni słabych

-kształtowanie pamięci wzorców ruchowych

-odtwarzanie -//-

Podczas wykonywania ćwiczeń należy dbać, aby wspomaganie nie było zbyt duże ( aby ćwiczenie nie stało się biernym)

wdg. Nowotnego

ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE

Nadmierne napięcie mięśni -wywołane unieruchomieniem , bólem lub innymi czynnikami kwalifikuje się do prowadzenia ćwiczeń bierno-czynnych.

Ruch prowadzony jest biernie ( przez terapeutę) a zadaniem ćwiczącego jest czynne rozluźnianie mięśni, w tej części narządu ruchu, która jest ćwiczona.

Kwalifikacja do ćwiczeń ze względu na siłę mięśniową gdy siła jest równa 1 według skali testu.

Głównym zadaniem tych ćwiczeń jest przerwanie łuku odruchowego łańcucha bólowego.

Cel ćwiczeń:

- przerwanie łuku odruchowego łańcucha bólowego

-rozbicie napięcia mięśniowego

Wskazania:

-stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych rekonstrukcyjnych narządzie ruchu

-choroby reumatoidalne

-unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów redresyjnych

-stany atrofii tkankowej

-demineralizacja kości

Przeciwwskazania:

-czynne procesy zapalne w stawach

-świeże blizny pooperacyjne lub inne rany

-stany wymagające unieruchomienia : złamania , zwichnięcia

Metodyka:

- pozycja wyjściowa pacjenta jest taka jak podczas testowania siły odpowiednich zespołów mięśniowych na stopień 0,1

-ruch prowadzi się w niepełnym zakresie ( wyznacznik-odczucie bólu) !

-liczba powtórzeń 10-15 w jednej serii

-od 3-5 serii/dzień

-przerwy między seriami 2-3 minutowe należy wykorzystać na rozluźnienie np. przez masaż

-w czasie przerw wykonywać krótką serię ćwiczeń czynnych oporowych w obrębie sąsiedniego stawu

np. mobilizowany jest do ćwiczeń staw biodrowy, to w przerwie wykonujemy ćw. czynne -oporowe w obrębie zginaczy i prostowników stawu kolanowego

-ćwiczenia te należy prowadzić przy wspomaganiu ich środkami fizykoterapii, obniżającymi napięcie mięśniowe, również przy użyciu leków przeciwbólowych

Inne:

-porażenia lub niedowłady mięśni wynikające ze zmian patologicznych zlokalizowanych w OUN , połączone ze wzmożonym napięciem mięśniowym nie kwalifikują się do tego rodzaju ćwiczeń

wg Zębatego

6. Ćwiczenia wspomagane w usprawnianiu porażeń mięśni w uszkodzeniach neuronu ośrodkowego ZESZYT

7. Ćwiczenia prowadzone w usprawnianiu porażeń mięśni w uszkodzeniach neuronu ośrodkowego ZESZYT

8. Dobór technik fizjoterapii w odniesieniu do siły mięśniowej

• ćwiczenia bierne: siła mięśniowa na 0-1

• ćwiczenia czynno - bierne: siła mięśniowa na 1

• ćwiczenia samowspomagane: siła mięśniowa na 0-1

• ćwiczenia czynne w odciążeniu: siła mięśniowa na -2, 2, +2

• ćwiczenia czynne wolne: siła mięśniowa na 3

• ćwiczenia czynne z oporem: siła mięśniowa na 4-5

9. Rodzaje zaników mięśniowych i technika zapobiegania zanikom

1. uszkodzenia pierwotne mięśniowe (MIOPATIE)

• miopatie wrodzone uwarunkowane genetycznie

• miopatie nabyte, powstałe w wyniku innych chorób, które doprowadzają do zmian degeneracyjnych w mięśniach

• miopatie powstałe w wyniku stanów zapalnych w mięśniu

• zaniki mięśniowe pochodzenia rdzeniowego

• postać Werdniego - Hoffmana (wczesnodziecięca)

• postać pośrednia

• postać młodzieńcza typu Kugelberga - Walendera

• w trzeciej grupie spotyka się dużą liczbę odmian, których istotą jest uszkodzenie nerwów obwodowych, w następstwie zadziałania szkodliwych czynników

Podstawą do opracowania programu usprawniania jest test LOVETTA. Przedawkowanie wysiłku jest niewskazane. Najlepszy układ to: jeden seans terapeutyczny - ćwiczenia mięśni tułowia (np. mięśni grzbietu) i zespoły dynamiczne jednej pary kończyn. W drugim ćwiczy się pozostałe niećwiczone grupy mięśniowe.

Dominują ćwiczenia czynne w odciążeniu. Dla mniej osłabionych mięśni można wykonać ćwiczenia czynne wolne lub nawet oporowe.

Czas ćwiczeń: 1,5 godziny. Tempo ćwiczeń wolne, w pełnym zakresie ruchu.

Po ćwiczeniach indywidualnych można przejść do ćwiczeń lokomocyjnych (swobodne pokonywanie dystansu - wchodzenie po schodach, ponadto należy uczyć samoobsługi)

10. Kliniczny obraz i etiologia ograniczeń ruchomości w stawie

Do ograniczenia zakresu ruchu mogą doprowadzić:

1. Przykurcz - ograniczenie zakresu ruchu w stawie spowodowane zmianami tkanek miękkich (mięśni, ścięgien, więzadeł, torebki stawowej oraz skóry)

2. Zesztywnienie - ograniczenie zakresu ruchu w stawie spowodowane zmianami chorobowymi elementów kostnych lub chrzęstnych wchodzących w skład stawu. Zesztywnienie może być całkowite lub częściowe.

11. Techniki zapobiegania ograniczeniom ruchomości w stawach na tle przykurczu mięśniowego

• ćwiczenia bierne

• ćwiczenia redresyjne poszczególnych stawów

• ćwiczenia czynne stawów wyżej położonych

• ćwiczenia w ciepłej wodzie

• masaż kończyny przed ćwiczeniami

• okłady parafinowe

12. Torowanie prioprioreceptywne - metoda PNF

Główne założenia metody to:

• stosowanie ruchu globalnego i złożonego, w którym element rotacji uznany jest za podstawowy, a płaszczyzna skośna za płaszczyznę wykonywanych ruchów

• technika bodźców prioprioreceptywnych stosowana poprzez stopniowo wzrastający opór ręczny umożliwiający wykonanie ruchu skoordynowanego w żądanym zakresie

• wykorzystanie w szerokim zakresie zjawiska synergizmu mięśniowego w celu maksymalnego pobudzenia słabszych grup mięśniowych.

Sygnalizacją prioprioreceptywną nazywamy pobudzenie receptorów głębokich znajdujących się w mięśniach, na powierzchniach stawowych lub receptorów odpowiednich pól kory mózgowej, jader podkorowych oraz kory móżdżku, w wynik którego dochodzi do przesyłania bodźców drogami nerwowymi wstępującymi (czuciowymi) do odpowiedniego ośrodka układu nerwowego, gdzie zostaje przeanalizowany i drogami zstępującymi (ruchowymi), wysłana na obwód w celu wykonania danej czynności lub reakcji odruchowej. Metoda posługuje się określonymi schematami, wzorcami ćwiczeń zbliżonymi do ruchów naturalnych, zakładając że nasilenie sygnalizacji prioprioceptywnej poprawia czynnościowy stan ośrodków ruchowych.

Ruchy wykonywane są w płaszczyźnie skośnej. Istnieją dwa schematy ćwiczeń dla KKG i dwa schematy dla KKD, jeden dla głowy i szyi, jeden dla górnej części tułowia ćwiczonej wspólnie z KKG oraz jeden schemat dla dolnej części tułowia ćwiczonej wspólnie z KKD.

Podstawowy warunek właściwego wykonywania ćwiczeń to właściwy chwyt. Ręce terapeuty powinny zawsze przeciwdziałać zespołowi ruchów, pobudzając poprzez ucisk receptory skórna tych grup mięśniowych, które ulegają skurczowi. Każdy wzorzec terapeuta powinien zakończyć maksymalnym napięciem (skurcz izometryczny - 1 sek.) wszystkich grup mięśniowych biorących udział w ruchu.

Dla wzmożenia sygnalizacji prioprioreceptywne przed rozpoczęciem ćwiczeń stosuje się techniki:

• elongację

• trakcję - oddalenie powierzchni stawowych

• kompensację - przybliżenie powierzchni stawowych

• koncentrację - maksymalne napięcie silniejszych mięśni w celu pobudzenia mięśni słabszych

Metoda ta pozwala osiągnąć lepszą koordynację ruchową, w większym stopniu aktywizować wszystkie jednostki motoryczne ćwiczonego mięśnia, zwiększać siłę mięśniowa i zakres ruchu. Chory musi być w pełni świadomy.

Do metody tej kwalifikują się pacjenci z porażeniami i niedowładami, zarówno spastycznymi jak i wiotkimi, w wyniku uszkodzenia układu nerwowego np. stwardnienie rozsiane, niedowład połowiczy.

13. Reedukacja nerwowo - mięśniowa

Jest to całokształt ćwiczeń mających na celu przywrócenie czynności mięśnia. Zaleca się ją w przypadku porażeń mięśni.

Czynność mięśni pozostaje pod kontrolą OUN. OUN wysyłając bodźce na obwód kieruje się pamięcią ruchową, od której zależy prawidłowość ruchu.

Postępowanie w reedukacji nerwowo - mięśniowej polega na:

• pobudzaniu OUN (rozwijanie pamięci ruchowej)

• torowaniu drogi dla bodźców ruchowych (pobudzanie i odtwarzanie łuku odruchowego)

Postępowanie:

• ułożenie pacjenta jak do ruchów biernych

• przy sile mięśnia na 0 żąda się od pacjenta wysyłania bodźca i usiłowaniu wykonania skurczu mięśnia podczas prowadzenia ruchów przez kinezyterapeute

• należy uwzględnić:

• lekkie bierne rozciągnięcie danego mięśnia (wywołanie bodźca prioprioreceptywnego)

• wykonanie ruchu biernego w pełnym zakresie przy współudziale pacjenta - pobudzanie OUN

• przerwa - odpoczynek

• 2 - 3 razy dziennie, nie dłużej niż 15 min.

• przy sile mięśni na 1, 2 postępuje się podobnie, z tym że kinezyterapeuta widzi i ocenia współpracę pacjenta.

• w miarę wzrostu siły mięśnia wprowadza się coraz trudniejsze ćwiczenia, żądając czynnej współpracy pacjenta.

14. Technika treningu oporowego (Skolimowski)

Wyróżnia się dwa rodzaje treningu: pierwszy rozwija głównie siłę, a drugi powoduje przyrost tkanki mięśniowej (hipertrofię). Wg. Mc Queena przy rozwoju maksymalnej siły należy się posługiwać następującymi zdaniami treningowymi:

• obciążenie nieco mniejsze od maksymalnego

• ilość serii 3-4

• ilość powtórzeń w serii 8-10

• trening prowadzi się 5 dni w tygodniu

Ćwiczenia oporowe oparte są na skurczu izotonicznym mięśnia. Trening izotoniczny odbywa się w warunkach naprzemiennego skurczu i odpoczynku mięśnia dzięki czemu unika się szybkiego zmęczenia mięśnia.

15. Technika ćwiczeń koncentrycznych i ekscentrycznych - wskazania i zastosowanie

16. Technika ćwiczeń izometrycznych

Polegają na czynnym napięciu mięśni. Skurcz izometryczny to skurcz statyczny, bez zmiany długości mięśnia, więc bez efektu ruchowego.

Cel: przeciwdziałanie zanikom mięśni, uzyskanie przyrostu masy mięśniowej, utrzymanie aktywności w obrębie unieruchomionego odcinka ciała.

Wskazania: unieruchomienia, proste zaniki mięśni

Chorego należy dokładnie nauczyć prawidłowego napinania mięśni.

Podział:

• krótkie - przy sile mięśniowej powyżej 3, w warunkach oddalenie przyczepów

• opór około 90% oporu maksymalnego

• czas 2-3 sek

• odpoczynek 5-10 sek

• ilość powtórzeń dziennie 10 - 30

• chory ćwiczy 5 dni w tygodniu

• właściwe - stosowane przy sile mięśniowej na -1, 1 i +1, w warunkach zbliżenia przyczepów, czas napięcia 5-7sek. przerwa 2 razy dłuższa

17. Technika treningu wytrzymałościowego

Istnieją dwa podstawowe rodzaje treningu:

• maksymalny - o wzrastającej intensywności wysiłku do punktu, w którym przestaje narastać zużycie tlenu. Próby prowadzone są do momentu wyczerpania fizycznego

• submaksymalny - wydolność fizyczna badanego koresponduje z najwyższym obciążeniem mierzonym w watach lub ilością zużycia tlenu. Wysiłek przerywa się w określonym umownie momencie.

Zastosowanie głównie w kardiologii u osób po zawale. Warunki wykonywania testu: co najmniej 2 godziny po ostatnim posiłku, paleniu papierosa, 2 godziny po kawie i alkoholu. Przed testem konieczne jest wykonanie badań lekarskich, pomiaru tętna i ciśnienia, wykonanie EKG.

18. Technika gimnastyki porannej

19. Technika prowadzenia grupowych zajęć ogólnousprawniających

20. Pozycje ułożeniowe w udarze mózgowym

Prawidłowe ułożenie zapobiega odleżynom, przykurczom, oraz zapaleniu płuc. Chorego należy obracać co 2-3 godziny, z uwzględnieniem ułożenia na plecach, na boku zdrowym i porażonym.

a	b
c	d

Podstawowe ułożenia chorego po udarze mózgowym, a — Ułożenie na plecach. Kończyna górna w odwiedzeniu i nadgarstek w hiperekstenzji. Kończyna dolna wyprostowana, stopy podparte, b — Ułożenie na zdrowym boku. c — Ułożenie na chorym boku. d - Ułożenie na brzuchu.

Pozostawienie porażonych kończyn w tym niekorzystnym ułożeniu, przy zniesionej albo ograniczonej ruchomości w stawach i zwiększonym napięciu mięśni, prowadzi nieraz w ciągu kilku dni do trwałego skrócenia mięśni i zesztywnień stawowych. Ułożenie pośrednie zapewniające równowagę inerwacyjną wszystkich grup mięśniowych najlepiej sprzyja rozluźnieniu mięśni wykazujących skłonność do przykurczów i stanowi dogodną pozycję wyjściową dla ruchów biernych.

Kończynę górną układamy więc z odwiedzionym ramieniem (65—90 ) i odwróconym przedramieniem, wykorzystując w tym celu specjalne poduszki lub łuski ortopedyczne Nadgarstek ustalamy w lekkim zgięciu grzbietowym, palce również w zgięciu, kciuk w przeciwstawieniu umożliwiającym trzymanie w ręce piłki tenisowej lub serwetki zwiniętej w rulon.

Kończynę dolną układamy w ułożeniu wyprostnym, nieznacznie zgiętą w stawie kolanowym (ok. 5°) i skręconą lekko na zewnątrz. Stopę podpieramy pod kątem prostym i zabezpieczamy przed uciskiem kołdry za pomocą specjalnych poduszek, łusek, worków z piaskiem lub aparatów szynowych. Pod części ciała narażone najbardziej na ucisk (pięty, łokcie), korzystne jest podłożenie futrzanych poduszeczek. W okresie początkowego zwiotczenia porażonych kończyn ułożenie ich w pośredniej pozycji nie nastręcza większych trudności.

21. Udary mózgowe - obraz kliniczny, wskazania i przeciwwskazania do fizjoterapii

Najczęstszą postacią uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego jest udar mózgowy występujący nagle, przeważnie we śnie lub w czasie wzmożonej psychofizycznej aktywno­ści, i charakteryzujący się mniej lub bardziej zaburzoną świadomością oraz połowiczym porażeniem na tle zaburzeń krążenia mózgowego. Upośledzenie krążenia mózgowego jako przyczyna udaru może wystąpić pod wpływem różnorodnych zmian patologicznych, odzwierciedlających takie stany, jak: miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia czynności serca, choroby krwi, procesy uciskowe (nowotwory) i urazy. Regulacja przepływu krwi przez mózg zależy od ogólnego ciśnienia krwi tętniczej i żylnej, od właściwości biofizycznych i chemicznych składników krwi oraz od przebiegu autore­gulacji krążenia w obrębie mózgu.

Prawidłowe funkcjonowanie tkanki mózgowej zależy od jej prawidłowego ukrwienia, które z kolei warunkuje prawidłowe zaopatrzenie mózgu w tlen i składniki odżywcze. Ukrwienie mózgu odbywa się poprzez cztery zasadnicze naczynia: tętnice szyjną prawą i lewą, przebiegające wzdłuż gardła oraz dwie tętnice kręgowe, biegnące przez otwory w wyrostkach poprzecznych kręgów szyjnych.

Te dwie pary głównych naczyń układają się na dolnej powierzchni mózgu tworząc koło mózgowe Willisa, z którego krew jest rozprowadzana po całym mózgu siecią drobnych naczyń.

Zablokowanie jednej z tych tętnic, bez możliwości wyrównawczego napływu krwi innymi naczyniami, prowadzi do obumarcia danego obszaru mózgu. Zatory odpowiadają za blisko ¾ wszystkich udarów mózgu.

Tętnice mózgowe mogą zostać zaczopowane poprzez:

• miejscowe wytworzenia się skrzepów (zakrzepica)

• odkładanie się złogów w ścianach naczyń tętniczych (płytki miażdżycowe), które zwężają światło naczyń powodując jego całkowite zamknięcie

• zatory spowodowane np. oderwaniem się kawałka płytki miażdżycowej

• skrzepliny powstające z różnych powodów, które nie mogą się przecisnąć przez zwężone naczynia.

Natomiast pozostałą ¼ zatorów powoduje wypływ krwi poza tętnice unaczyniające mózg. Zmniejszona ilość krwi może okazać się niewystarczająca, a dodatkowo powstaje ucisk mózgu spowodowany wyciekającą z naczyń. Przyczyną tego typu udarów, zwanych udarami krwotocznymi, może być wrodzone osłabienie ścian tętnic poprzez tworzący się tętniak, który pęka pod naciskiem.

Udary krwotoczne (śródmózgowe, podpajęczynówkowe) mają mniejszy odsetek przeżycia, a ich usprawnianie jest mniej efektywne niż w przypadku udarów niedokrwiennych.

Objawy w zależności od poziomu uszkodzenia są różne:

• uszkodzenie kory mózgowej - porażenie jednej kończyny i niedowład drugiej oraz nie­dowład twarzowo-językowy po stronie przeciwnej, zwrot gałek ocznych w stronę ogniska, afazja w usz­kodzeniu półkuli dominującej w obszarze tętnicy przedniej mózgu, większy niedowład kończyny dol­nej; w obszarze tętnicy środkowej większy niedowład kończyny górnej. Przyczyna to zakrzep lub zator

• uszkodzenie torebki wewnętrznej - porażenie ruchowe całej połowy ciała po stronie prze­ciwnej; często połowicze zaburzenia wszystkich h rodza­jów czucia. Przyczyna to zawał lub krwotok

• uszkodzenie pnie mózgu - po stronie ogniska porażenie nerwów czaszkowych , po stronie przeciwnej porażenie lub niedowład poło­wiczy (porażenie połowicze skrzyżowane), zaburzenia czucia po stronie przeciwnej ogniska, anartria, dyzartria, ataksja, hiperkineza, mutyzm kinetyczny. Przyczyna to zakrzep lub krwotok, niewydolność tętnicy podstawnej

• uszkodzenie rdzenia przedłużonego - zawroty głowy, oczopląs, zespół Homera (jednostron­ny), zaburzenia połykania (porażenie podniebienia i tylnej ściany gardła), ataksja (jednostronna — po stronie przeciwnej zaburzenia rozszczepienne czucia). Przyczyną jest niewydolność tętni­cy móżdżkowej dol­nej tylnej lub tętni­cy kręgowej

Niezależnie od przyczyny przebieg choroby pobielimy na 3 okresy:

• ostry

• regeneracyjno - kompensacyjny

• przewlekły

Okres wczesnej rehabilitacji wiąże się ściśle z okresem obniżonego napięcia mięśniowego u chorych po udarze i ma na celu stałe pobudzanie aktywności ruchowej kończyn zdrowych i utrzymanie pełnego zakresu ruchów w kończynach porażonych oraz systematyczne poszukiwanie ułożeń globalnych ciała, zapobiegających w późniejszym okresie niekorzystnym ułożeniom spastycznym. Spastyczność — jak już wspomniano — pojawia się stopniowo i ustala się po 12--18 miesiącach.

Usprawnienie ruchowe rozpoczynamy od mobilizacji strony ,,zdrowej" poprzez ruchy czynne i od ruchów biernych po stronie „chorej". Następnie przechodzimy do ruchów bierno-czynnych i wspomaganych oraz oporowych, biorąc za podstawę różne techniki stymulacji nerwowo-mięśniowej, zarówno o charakterze torującym, jak i hamującym. Termin rozpoczęcia czynnego uruchamiania należy ustalać indywidualnie w zależności od przyczyny udaru i ogólnego stanu chorego. Większość autorów przyjmuje dla procesów zakrzepowych i zatorów okres 2—3 dni po udarze, a dla udarów krwotocznych 3—4 tygodnie od początku choroby. W przypadkach powikłań, szczególnie ze strony układu krążeniowo-oddechowego, termin rozpoczęcia aktywnej kinezyterapii można przesunąć o kilka dalszych tygodni.

Rehabilitacja chorych po udarze mózgowym.

 

Rehabilitacja wczesna

Pielęgnacja rehabilitacyjna

Fizjoterapia

Psychoterapia i socjoterapia

1. Zapobieganie odleżynom (obracanie)

1. Zapobieganie zapaleniu płuc (ćwiczenia oddechowe, zmiana położenia)

1. Akceptacja choroby

2. Zapobieganie przy kurczom (ułożenie)

2. Zapobieganie przykurczą (ćwiczenia bierne i bierno-czynne, stymulacja proprioceptywna)

2.  Logopedia (nauka mowy. czytania, pisania)

3. Uregulowanie czynności  pęcherza (cewnikowanie)

3. Zapobieganie zanikowi mięśni i obniżaniu siły (masaż, ćwiczenia oporowe)

3.  Utrzymanie kontaktu z chorym i rodzina

4. Zapobieganie zapaleniu płuc (udrażnianie dróg oddechowych)

4.  Elektrostymulacja

4. Przystosowanie  do  środowiska

5. Utrzymanie kontaktu z chorym

5. Zapobieganie zrzcszotniemu kości (pionizacja)

5. Zapobieganie stanom nerwicowym

6. Zaopatrzenie ortopedyczne

Mobilizacja czynnościowa

 

 

Rehabilitacja późna:

Ergoterapia

Fizjoterapia

Psychoterapia i socjoterapia

1. Nauka samoobsługi (ubieranie sie, spożywanie posiłków itp.)

1. Ćwiczenia lokomocyjne (nauka chodu)

1. Usuwanie zaburzeń praksji i gnozji

2.  Nauka czynności życia codziennego

2. Ćwiczenia manipulacyjne (czynności chwytne)

2. Ćwiczenia z zakresu preorientacji zawodowej

3. Zajęcia plastyczne i warsztatowe (malarstwo, rzeźbiarstwo, dziewiarstwo. galanteria)

3. Ćwiczenia koordynacyjne i kondycyjne

3. Przysposobienie do pracy zawodowej

4. Pomoce ortopedyczne

4. Ćwiczenia w wodzie

4.  Pomoc w uregulowaniu spraw inwalidzkich i rentowych

 

5. Zabiegi cieplne

5.  Praca nakładcza lub w zakładzie pracy c h ronionej

 

6.  Muzykoterapia (taniec)

 

 

7. Gry i zabawy sportowe

 

 

Uruchamianie czynne rozpoczyna się od siadania w łóżku z podparciem pleców, a następnie siadania na łóżku z opuszczonymi nogami, przechodząc stopniowo do siadania w fotelu i stania przy łóżku. Gdy u chorego stwierdza się skłonność do hipotensji i zapaści ortostatycznej, można zastosować stopniową pionizację na specjalnym stole. Jeśli chory utrzymuje pozycję pionową przy dobrym samopoczuciu co najmniej 10 min, można przejść do zmiany pozycji z siedzącej na stojącą. Zdolność do samodzielnego siedzenia najlepiej sprawdzić na stołku bez oparcia, stosując próby wychwiania ze stanu równowagi. W czasie stania chory musi się nauczyć przenoszenia masy ciała z nogi zdrowej na nogę z niedowładem przy zachowaniu równowagi.

Zbyt długie pozostawanie chorego w łóżku w pozycji leżącej przyczynia się do licznych komplikacji, jak: zapalenie płuc, odleżyny, przykurczę mięśni, ujemny bilans białkowy, odwapnienie kości, zapalenie żył, spadek siły w zdrowych kończynach. Chory w coraz większym stopniu traci łączność z porażoną połową ciała wskutek braku dostatecznej aferentacji proprioceptywnej oraz utraty odruchów postawnych i antygrawitacyjnych.

W okresie obniżonego napięcia można stosować w przerwach między ćwiczeniami, oprócz masażu o charakterze stymulacji eksteroceptywnej, pobudzanie mięśni prądem o niskiej częstotliwości wywołujące ruch zbliżony do czynności fizjologicznej. Chory widząc, że jego bezwładne mięśnie jeszcze są czynne, chętniej współdziała z personelem rehabilitacyjnym w dalszych zabiegach usprawniających.

W miarę narastania spastyczności pojawiają się w proksymalnych odcinkach kończyn pierwsze ruchy dowolne, związane w kończynie górnej z synergią zginaczy, a w kończynie dolnej — z synergią prostowników. Nadmierna spastyczność utrudnia znacznie proces usprawniania; zwiększenie intensywności ćwiczeń zmniejsza ją tylko przejściowo — dal' szy więc postęp rehabilitacji ruchowej zależy w dużym stopniu od równoczesnego przeciwdziałania wzrostowi napięcia mięśniowego, z wykorzystaniem różnych metod usprawniania oraz dodatkowo zabiegów fizykalnych i środków farmakologicznych.

Do najczęstszych metod oddziaływania ruchowego na chorych w tym okresie należy torowanie proprioceptywne Kabata i stymulacja proprioceptywna Bobathów, przejęte /resztą z usprawniania ruchowego dzieci z porażeniem mózgowym.

Przy przedłużaniu się okresu obniżonego napięcia przywrócenie ruchów dowolnych należy opierać się kolejnych fazach rozwoju ruchowego dziecka (obracanie tułowia, siadanie, stanie, chodzenie). Chory podczas leżenia na plecach, bokach i brzuchu powinien opanować stabilizację tułowia, barków i obręczy kończyny dolnej (pasa biodrowego). Podczas leżenia na brzuchu należy przywracać ruchy przedramion, podczas leżenia na boku ruchy kończyn dolnych, naśladujących ruchy kroczenia. Po opanowaniu pozycji siedzącej i obciążania naprzemiennego kończyn dolnych w pozycji stojącej można rozpocząć naukę chodzenia. Przy utrzymywaniu się niedowładu po stronie chorej należy uczyć wykonywania coraz bardziej złożonych czynności kończynami zdrowymi.

Właściwy okres rehabilitacji ruchowej rozpoczyna się, z chwilą gdy po ustąpieniu zaburzeń neurodynamicznych i wyrównaniu się krążenia mózgowego oraz czynności serca i układu oddechowego systematyczne stosowanie ćwiczeń nie wywołuje żadnych zakłóceń i nie zagraża żadnymi powikłaniami. Wczesne usprawnianie umożliwia uruchomienie ok. 90% chorych. Wymaga ono jednak dokładnego określenia przez lekarza rodzaju ćwiczeń, liczby ruchów, jaką chory ma wykonać jednorazowo, ich rytmu oraz liczby powtórzeń w ciągu dnia. Za wykonanie całodziennego programu jest odpowiedzialny cały zespół rehabilitacyjny, a w razie usprawniania w warunkach domowych — osoba opiekująca się chorym, odpowiednio pouczona przez lekarza.

Leczenie usprawniające można ograniczyć lub wyłączyć czasowo u chorych, u których niedowład ma charakter przejściowy i cofa się samoistnie. Natomiast u chorych, którzy wymagają leczenia operacyjnego (guzy, tętniaki, krwiaki) lub cierpią na złośliwe nadciśnienie tętnicze, niewyrównaną niedomogę krążeniowo-oddechową albo poważniej­sze zaburzenia psychiczne, usprawnianie ruchowe należy stosować w granicach ściśle kontrolowanej tolerancji czynnościowej. Ostrożne wykonywanie ruchów biernych zarów­no kończynami zdrowymi, jak i porażonymi nie jest niebezpieczne nawet w świeżym krwotoku.

 

Ćwiczenia usprawniające w łóżku. 

Pierwsze ruchy bierne powinny być ruchami prostymi, analitycznymi, powtarzanymi w ciągu dnia po 3 5 razy w każdej serii, co 3—4 h, synchronicznie z ruchami oddechowymi i pod stałą kontrolą tętna, obejmując kolejno odcinki proksymalne, a następnie dystalne. Utrzymując pełny zakres ruchów należy stopniowo przechodzić do ruchów globalnych wieloosiowych i wielopłaszczyz­nowych, biorąc za podstawę torowanie proprioceptywne i eksteroceptywne z wykorzys­taniem rozciągania mięśni, zwrotności antagonistów, współruchów homologicznych i umiejętnego włączania oporu w razie uzyskania ruchów czynnych.

Z chwilą gdy chory jest zdolny do ćwiczeń wspomaganych i sterowanych przez samego siebie za pomocą kończyn zdrowych, należy go ubrać w piżamę i miękkie pantofle dla większej swobody ruchów i zalecić ćwiczenia na zaścielonym łóżku. Nad łóżkiem należy zawiesić odpowiednie urządzenia bloczkowe z taśmami do ćwiczeń w zawieszeniu lub sprężynami do ćwiczeń oporowych. Wzmocnienie mięśni tułowia ułatwia siadanie na brzegu z opuszczonymi nogami i ćwiczenia naprzemiennych ruchów kroczenia. Wykorzy­stuje się tę pozycję do ruchów zginania grzbietowego stopy i przejścia do pozycji stojącej.

 

Ćwiczenia usprawniające poza łóżkiem. 

Chory po opanowaniu samodzielnego ob­racania się i siadania w łóżku za pomocą specjalnej drabinki czy lejców powinien uczyć się samodzielnego wstawania z pozycji siedzącej przy łóżku całkowicie ubrany. Początkowo należy kłaść główny nacisk na ćwiczenia oddechowe, równoważne i rozluźniające kończyn, a następnie na ćwiczenia koordynacyjne i oporowe naprzemienne jedno-i obustronne oparte na wzorcach kroczenia z włączeniem technik samoobsługi. Dla ułatwienia podstawowych czynności życia codziennego może być użyteczne zastosowanie sprzętu ortopedycznego w postaci szyn i łusek, tutorów, aparatów podpórczych, obuwia ortopedycznego i różnego rodzaju pomocy ortopedycznych (ryć.).

Czynności lokomocyjne. 

Utrzymanie równowagi w pozycji stojącej i przywrócenie odruchów antygrawitacyjnych oraz prawidłowych reakcji postawnych jest punktem wyjścia do nauki chodzenia. Chory stawia pierwsze kroki przy pomocy osoby drugiej lub w poręczach, następnie uczy się chodzić z trójnogiem, wreszcie z laską, pokonując coraz trudniejsze przeszkody, jak: schody, stopnie w środkach komunikacyjnych itp. Spastyczność kończyny dolnej utrudnia zginanie jej w stawach, a supinacyjne ustawienie stopy wywołuje u chorego lęk przed jej skręceniem i upadkiem, powodując tzw. chód koszący. Zastosowanie szyny lub obuwia korygującego ustawienie stopy pod kątem prostym ułatwia zgięcie w stawie biodrowym i kolanowym, upodobniając chód chorego do chodu prawidłowego.

Chorzy z przedłużającym się zwiotczeniem mięśni i skłonnością do przeprostu w stawie kolanowym wymagają przy chodzeniu zaopatrzenia w szynę długą stabilizującą staw kolanowy i skokowy lub w tutor na staw kolanowy i szynę korygującą staw skokowy.

Nauka siadania i wstawania.	Ćwiczenia kończyny niedowładnej za pomocą kończyny zdrowej

22. Usprawnianie po udarze niedokrwiennym

23. Usprawnianie po udarze krwotocznym

• ostry

• udar niedokrwienny - zawał mózgu, okres ostry trwa do momentu wyrażenia obrazu klinicznego, około 3-7 dni leżenia

• udar krwotoczny - 4 tyg. leżenia, do czasu ustąpienia objawów krwawienia, w tym okresie wyróżnia się kliniczny obraz porażenia - szok pourazowy - objawy wiotkości mięśni, zaburzenia świadomości.

Cele:

1. utrzymanie drożności dróg oddechowych

2. zapobieganie wystąpieniu zaburzeń oddechowych

3. zapobieganie przykurczom

4. zapobieganie zanikom mięśniowym

5. zapobieganie odleżynom

Technika ułożeniowa, rozluźniająca, kinezyterapia oddechowa, ruchy bierne(3-5 ruchów biernych, w pełnym zakresie, co 3-4 godziny)

• regeneracyjno - kompensacyjny (podostry) - do 3 lat

Cele:

1. likwidacja skutków unieruchomienia

2. pionizacja

3. reedukacja (ćwiczenia bierne, torowanie prioprioreceptywne)

4. nauka czynności samoobsługi

• przewlekły

Usprawnianie w ramach kompleksowej rehabilitacji, utrzymanie nabytych umiejętności ruchowych.

24. Usprawnianie w zaburzeniach funkcji jąder podkorowych

Uszkodzenia jąder podkorowych są powodem występowania różnych zespołów chorobowych. W chorobach stwierdza się dwa rodzaje zaburzeń:

1. zaburzenia napięcia mięśni (napięcie wzmożone lub obniżone)

2. zaburzenia ruchowe pod postacią: hipokinezy lub akinezy (ubóstwo lub zniesienie ruchów mimowolnych i mimicznych), hiperkinezy (nadmiaru ruchów różnego rodzaju)

Najczęstsze zaburzenia to:

• ruchy pląsawicze (ruchy mimowolne - szybkie, nieskoordynowane nakładają się na ruchy celowe, występują też w spoczynku)

• ruchy atatotyczne

• zespół parkinsonowski (wzmożone napięcie mięśni, twarz mało mimiczna „maskowata” drżenie mimowolne, ruch skokami)

CHOROBA PARKINSONA - Paralis agitans

Etiologia i patogeneza: zespół może rozwijać się w skutek uszkodzenia układu nerwowego szeregiem czynników szkodliwych lub też bez żadnej widocznej przyczyny. Rozróżniamy tzw. idiopatyczną drżączkę doraźną, parkinsonizm pozapalny i tzw. objawowy zespół parkinsonowski.

Objawy:

• Choroba o charakterze „skradającym”

• Spowolnienie ogólne

• Uczucie sztywności i bóle mięśni

• Rzadkie mruganie oczami

• Drżenie i sztywność

• Twarz łojotokowa i obfite sinienie

• Trudności w rozpoczynaniu i hamowaniu ruchu

• Chód drobnymi kroczkami i zniesienie współruchów

Leczenie:

• Ćw. bierne lub czynne zależnie od siły mięśni

• Ćw. oddechowe

• Ćw. rytmiczne z muzyką

• Ćw. równoważne i koordynacji

• Ćw. wolne z piłką, laską gimnastyczną

• Ćw. w wodzie

• Masaże

Zadania kinezy terapii:

• Zmniejszenie napięcia mięśni

• Poprawa koordynacji ruchowej

• Poprawa ogólnej wydolności i sprawności chodu

• Duża ilość ćwiczeń dostosowanych do siły mięśni (nie intensywnych)

• Gimnastyka grupowa

25. Usprawnianie po urazie rdzenia kręgowego

Stany kliniczne w uszkodzeniu rdzenia kręgowego:

1. stan ostry - trwa około 3 tyg., charakteryzuje się ciszą neurologiczną (brak odruchów fizjologicznych i patologicznych)

2. stan kompensacyjno - regeneracyjny - trwa około 3 miesięcy, cechą charakterystyczną tego okresu jest pojawienie się objawów patologicznych: spastyczności, odruchów patologicznych. Wyrównują się zaburzenia naczynio- ruchowe, pojawia się automatyzacja pęcherza moczowego, ustępują zaburzenia troficzne skóry.

3. stan utrwalających się zaburzeń neuropatologicznych - trwa 6-24 miesięcy od uszkodzenia, nasilenie spastyczności zgięciowej lub wyprostnej

4. stan utrwalonych uszkodzeń neurologicznych - powyżej 2 lat, charakteryzuje się ograniczeniem ruchomości stawów, zaburzeniami troficznymi skóry, które mogą powodować chroniczne odleżyny

5. stan przewlekły „człowieka rdzeniowego” - trwa całe życie, występują w nim liczne zmiany w układzie moczowym, kostno-stawowym, obniżenie ogólnej wydolności fizycznej, osłabienie mięśni nieporażonych.

W usprawnianiu wyróżniamy 3 etapy:

I - obejmuje okres bezwzględnego unieruchomienia chorego w pozycji leżącej w łóżku szpitalnym

a) niedopuszczenie do powikłań płucnych (stosowanie ćwiczeń oddechowych)

b) niedopuszczenie do zmian wtórnych spowodowanych zmniejszeniem aktywności ruchowej i porażeniami, a wiec przykurczów, zaników mięśniowych przez stosowanie ćwiczeń biernych i czynnych

Ćwiczenia czynne w pierwszym etapie dotyczą mięśni nie porażonych. Należy je rozpocząć po ustąpieniu szoku pourazowego. W pierwszym tygodniu po urazie są to jedynie ćwiczenia czynne wolne KKG, w drugim - ćwiczenia z oporem kilkakrotnie w ciągu dnia, 10-15 min.

II - okres od momentu rozpoczęcia pionizacji do chwili wypisania chorego ze szpitala

Rozpoczyna się, kiedy złamany odcinek kręgosłupa jest dostatecznie silny do przyjęcia obciążeń osiowych. Do ćwiczeń stosowanych w etapie I dodaje się:

• pionizacje

• ćwiczenia ogólnousprawniające indywidualne lub grupowe

• ćwiczenia samowspomagane

• ćwiczenia lokomocyjne

• ćwiczenia samoobsługi

Pionizację przeprowadza się na stole pionizacyjnym lub na specjalnym łóżku obrotowym. Stosowanie ćwiczeń ogólnousprawniających rozpoczyna się razem z pionizacją. Początkowo ćwiczenia w łóżku, dodaje się ćwiczenia samodzielnego zmieniania pozycji w łóżku oraz ćwiczenia mięśni tułowia. Ćwiczenia samowspomagane są ważnym uzupełnieniem dla ćwiczeń biernych. Mogą być one kontynuowane w warunkach domowych.

Ćwiczenia lokomocji są najważniejszym elementem usprawniania i rozpoczynają się po pionizacji.

U chorych z całkowitym oraz częściowym ale głębokim uszkodzeniem rdzenia w odcinku szyjnym jedynym środkiem lokomocyjnym jest wózek inwalidzki.

Nauka chodzenia rozpoczyna się od stania w barierkach, uczenia wykroków, zakroków, odstawiania, przystawiania nóg →chodzenie w barierkach → chodzenie w balkoniku → chodzenie o kulach → chodzenie po zróżnicowanym podłożu, po schodach, padanie, wstawanie

Wykonywanie wszystkich ćwiczeń ułatwia opanowanie czynności samoobsługi, przygotowuje do samodzielnego życia.

III - całe życie „człowieka rdzeniowego”

Trwa całe życie, charakteryzować go powinna kontynuacja ćwiczeń fizycznych miejscowych i ogólnych oraz zwiększona aktywność ruchowa

26. Technika pionizacji po udarze mózgu

Rozpoczyna się zgodnie z metodyką od samodzielnego przyjmowanie w łóżku pozycji siedzącej i siedzącej ze zwieszonymi KKD. Ułatwieniem są umocowane do poręczy łóżka drabinki sznurowe których chory może się przytrzymać. Po zaadaptowaniu do pozycji siedzącej ze zwieszonymi KKD, od razu przechodzi się do stania przy łóżku przy pomocy terapeuty. Chorzy z niedowładem połowiczym źle znoszą pionizację na stole pionizacyjnym, dlatego omijamy ten etap. Po spionizowaniu bada się chorego w aspekcie wydolności czynnościowej KD. Jeżeli chory nie może obciążyć kończyny, nie ma możliwości utrzymania kolana w wyproście i należy zabezpieczyć kończynę za pomocą szyny. Stopie opadającej przeciwdziałamy przez nakładanie obuwia z wysoka cholewką i twardym zpiętkiem. Przy dużym napięciu spastycznym but ortopedyczny zaopatruje się w szynę boczną z obejmą podkolanową. Kończynę górną przy rozległych porażeniach wiotkich zabezpiecza się w pozycji stojącej temblakiem, który zapobiega deformacjom w obrębie stawów ramienno - barkowych.

27. Technika ćwiczeń redresyjnych

Efektywność tej metody zależy od dwóch czynników :

-rodzaju zablokowania ruchomości stawowej i jej przyczyny

-odporności pacjenta na ból

Przyczynę i lokalizację tkankową omawianej dysfunkcji trzeba znać by niepotrzebnie nie narażać ćwiczonych osób na ból.

Cel ćwiczeń:

-uzyskanie pełnej, biernej ruchomości w ćwiczonym stawie

-poprawa ruchomości w możliwym do wyćwiczenia zakresie albo jako przygotowanie stawu do rekonstrukcyjnego zabiegu chirurgicznego

Wskazania:

-likwidacja określonych ograniczeń ruchu w stawach .

Przeciwwskazania:

-określa lekarz

- kiedy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchów w stawie można uzyskać przez ćwiczenia czynne, wolne, czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności.

Metodyka:

-taka jak w poprzednich ćwiczeniach ; odpowiedni chwyt, stabilizacja, stosowanie zabiegów fizykoterapeutycznych przed ćwiczeniami, itp.

Inne:

-stosując ćwiczenia przy ruchach skrętnych należy postępować bardzo ostrożnie opierając się na znajomości mechaniki stawu, w wielu publikacjach można się spotkać z opinią, iż stawu łokciowego w żadnym przypadku nie należy redresować!

Rozciąganie- zwane powszechnie redresjami- są to zarówno ćwiczenia jak i sposoby służące do zniesienia przykurczu tkanek miękkich okołostawowych lub mięśni. Dla uzyskania rozciągnięcia używa się odpowiednio dawkowanej siły.

Przy redresjach wykonuje się działanie dźwigni. Im dłuższe ramię dźwigni tym mniejszej siły trzeba użyć do wykonania pracy.

Użycie zbyt dużej dźwigni i zbyt dużej siły może spowodować uszkodzenie stawu , a nawet złamanie kości, zwłaszcza słabo uwapnionych.

Przez skrócenie ramienia dźwigni i rozłożenia punktu przyłożenia siły na jak największą powierzchnię ćwiczonego odcinka stawu maleje ryzyko wymienionych powikłań.

Redresje wykonuje terapeuta rozciągając przykurczone tkanki miękkie siłą własnych mięśni. Siłę należy dawkować indywidualnie , przekraczając granicę bólu i obserwując zachowanie chorego.W czasie redresji należy odciągać od siebie kości tworzące staw. Po każdorazowym wykonaniu ruchu redresującego trzeba sprowadzić kończynę do pozycji wyjściowej , w której następuje przerwa dla rozluźnienia mięśni. W niektórych przypadkach chory może sam wykonywać ćwiczenia poprzez czynne napinanie mięsni działających antagonistycznie w stosunku do mięśni przykurczonych oraz wykonując ćwiczenia czynne w odpowiednio dobranych pozycjach wyjściowych wtedy mówimy o tzw. Autoredresji.

28. Technika oceny postawy i sylwetki

W obserwacji porównuje się czy te same punkty ciała, po obu stronach są położone symetrycznie

1) od przodu

• pion pokrywa się z guzowatością bródki, wcięciem jarzmowym mostka, wyrostkiem mieczykowatym, kresą białą, pępkiem, środkiem spojenia łonowego, przebiega w równej odległości miedzy kłykciami przyśrodkowymi i kostkami wewnętrznymi

• odchylenia od pionu zapisujemy w centymetrach

• układ linii poziomych:

• linia międzykostkowa - łącząca kostki wewnętrzne

• linia rzepkowa - łącząca górne krawędzie rzepek

• linia międzykrętarzowa - łączy krętarze wielkie

• linia miedzykolcowa

• linia szczytu talerzy biodrowych

• układ obojczyków

• linia barkowa

• obserwacja trójkąta talii

• oceniamy budowę klatki piersiowej

2) od tyłu

• pion spuszczamy z C7, pada na wszystkie wyrostki kolczyste kręgów, szparę pośladkową, przebiega w równej odległości między kłykciami przyśrodkowymi i kostkami wewnętrznymi

• linie poziome

• linia międzykostkowa

• linia podkolanowa

• linia pośladkowa

• linia międzykrętarzowa

• linia szczytu talerzy biodrowych

• układ łopatek

3) z boku

Oględziny z boku pozwalają obserwować fizjologiczne krzywizny kręgosłupa.

29. Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej

1) PLECY OKRĄGŁE

Plecy okrągłe to wada lokalizująca się na odcinku piersiowym kręgosłupa. W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy wygięty jest ku tyłowi, tworząc tzw. kifozę piersiową. Przy plecach okrągłych wygięcie to jest pogłębione - powstaje hiperkifoza piersiowa (nadmierne uwypuklenie klatki piersiowej , mające tendencje do kompensacji w odcinku lordozy szyjnej i lędźwiowej). W sylwetce dziecka z plecami okrągłymi oprócz pogłębionej kifozy piersiowej występuje:

• wysunięcie głowy do przodu (broda nie rzutuje na mostek),

• wysunięcie do przodu barków,

• spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej,

• rozsunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek

Plecy okrągłe mogą mieć charakter wady wrodzonej na skutek wad układu kostnego lub mięśniowego. Częściej jednak obserwuje się plecy okrągłe nabyte. Ich przyczyny to m.in.:

• dystonia mięśniowa,

• czynniki psychiczne,

• wady wzroku,

• choroby wtórnie powodujące pogłębianie kifozy piersiowej, z których na pierwszy plan wysuwa się choroba Scheuermanna, a także krzywica, gruźlica kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Plecom okrągłym niezależnie od etiologii, towarzyszy dystonia mięśniowa - różnica napięć antagonistycznie działających grup mięśniowych. W plecach okrągłych osłabieniu i rozciągnięciu ulegają:

• mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie karku,

• mięśnie ściągające łopatki (czworoboczny, równoległoboczny, najszerszy grzbietu),

Mięśniami nadmiernie napiętymi i często przykurczonymi w tej wadzie są:

• mięśnie piersiowe (wielki i mały),

• mięsień zębaty przedni.

Mięśnie osłabione i rozciągnięte powodują przyjmowanie pozycji charakterystycznej dla pleców okrągłych, a mięśnie przykurczone utrwalają tę pozycję uniemożliwiając przyjęcie pozycji poprawnej. W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców okrągłych, podobnie jak we wszystkich wadach postawy należy uwzględnić trzy podstawowe kierunki działania (trzy tory postępowania korekcyjnego):

1. morfologiczny - polegający na likwidacji dystonii mięśniowej i wytworzeniu silnego gorsetu mięśniowego,

2. fizjologiczny - czyli nauczenie przyjmowania pozycji skorygowanej i utrwalenie nawyku poprawnej postawy,

3. środowiskowy - zabezpieczenie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady warunków życia i pracy dziecka.

Schemat postępowania korekcyjnego dla dziecka z plecami okrągłymi powinien uwzględniać następującą kolejność działań:

1. Uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego zagrożeń
Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki życia.

2. Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego

Obejmuje ono:

• nie przeciążanie dziecka nauką i pracą,

• zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie),

• zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu,

• prawidłowe odżywianie, a także ćwiczenia korekcyjne w domu.

3. Rozciąganie mięśni przykurczonych

Istnienie przykurczów ogranicza ruchomości stawową i uniemożliwia przyjęcie postawy skorygowanej. Ich rozciągnięcie i przywrócenie pełnej ruchomości stawowej jest pierwszym etapem likwidacji dystonii mięśniowej. Rozciągając mięśnie przykurczone należy przestrzegać kilku zasad:

• w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować ćwiczenia rozciągające biernie,

• kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość budowy mięśni (dlatego np. w rozciąganiu mięśni piersiowych stosujemy ułożenie rąk w górę, w bok, w dół i pośrednie),

• rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów należy ustabilizować drugi przyczep mięśnia.

4. Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej

Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich umożliwia dziecku przyjęcie

poprawnej postawy. Ucząc dziecko przyjmowania takiej pozycji należy pamiętać, że:

• zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych - lokalnych (ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kyfozy piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej), a następnie przez ich łączenie dążymy do osiągnięcia korekcji całościowej - globalnej,

• naukę rozpoczynamy od pozycji  odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i stania,

• umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie ciała do stałej płaszczyzny (podłoga ściana), następnie kontrolę wzrokową w lustrze, na koniec przy wykorzystaniu czucia głębokiego.

Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy dziecko na polecenie "stań poprawnie" , potrafi przyjąć, choćby na chwilę pozycję skorygowaną.

5. Wzmacnianie mięśni osłabionych

Wzmacniając mięśnie osłabione trzeba pamiętać, że ćwiczenia te powinny być wykonywane w pozycji skorygowanej - w zbliżeniu przyczepów tych mięśni. Pozycja skorygowana powinna być utrzymywana przez cały czas ćwiczenia. Stosowane obciążenie nie może powodować utraty korekcji - obciążenie powinno być tak dobrane, aby dziecko było w stanie wykonać ćwiczenie w pozycji poprawnej. Przy wzmacnianiu mięśni ściągających łopatki należy pamiętać, że odwiedzenie rąk powyżej 90 stopni powoduje przekroczenie zakresu ruchomości stawu ramiennego i przeniesienie ruchu na inne stawy (bark). Występuje wówczas przesunięcie obojczyka i odsunięcie łopatki od kręgosłupa. Traci się korekcję ustawienia łopatek i mięśnie nie pracują w zbliżeniu przyczepów. Z tych względów wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie należy przekraczać kąta 90 stopni odwiedzenia w stawie ramiennym.

6. Utrwalenie nawyku poprawnej postawy

Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe  dzięki coraz silniejszym mięśniom posturalnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można uważać, że proces korekcji został zakończony

2) PLECY WKLĘSŁE

Konsekwencje:

-zaburzenie narządów wewnętrznych na poziomie jamy brzusznej

-zaburzenie miesiączkowania

-nawykowe zaparcia

-bólowe zespoły dolnego odcinka kręgosłupa przeciążenie wyrostków stawowych

-upośledzenie ruchów przepony

Plecy wklęsłe są wadą odcinka lędźwiowego kręgosłupa. W odcinku tym u osób zdrowych występuje wygięcie kręgosłupa do przodu. Pogłębienie tego wygięcia, czyli tzw. hiperlordoza lędźwiowa, to właśnie plecy wklęsłe. Sylwetkę dziecka z plecami wklęsłymi charakteryzuje:

• pogłębiona lordoza lędźwiowa,

• zwiększone przodopochylenie miednicy,

• uwypuklenie pośladków.

Plecy wklęsłe podobnie jak plecy okrągłe mogą być wadą wrodzoną lub nabytą. Spośród wad nabytych najczęściej obserwuje się plecy wklęsłe na tle dystonii mięśniowej. Dystonię mięśniową w plecach wklęsłych charakteryzuje nadmierne napięcie i często przykurcz mięśni:

• prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego,

• czworobocznego lędźwi,

• biodrowo-lędźwiowego,

• prostego uda.

Mięśniami osłabionymi i rozciągniętymi są:

• mięśnie brzucha (zwłaszcza mięsień prosty brzucha)

• mięśnie pośladkowe wielkie,

• mięśnie kulszowo-goleniowe.

Korygowanie pleców wklęsłych, uwzględniając trójtorowość metod postępowania korekcyjnego, powinno odbywać się  według następującego schematu:

1. Uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i związanych z tym zagrożeń

Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki życia.

2. Zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego

Obejmuje ono:

• nie przeciążanie dziecka nauką i pracą,

• zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie),

• zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu,

• prawidłowe odżywianie

• a także ćwiczenia korekcyjne w domu.

3. Rozciąganie mięśni przykurczonych

• Rozciąganie mięśni przykurczonych, podobnie jak w przypadku pleców okrągłych, rozpoczynamy od ćwiczeń rozciągających biernie i stopniowo włączamy ćwiczenia rozciągające czynnie. Ponadto należy pamiętać, że: przy rozciąganiu mięśni prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego i mięśni czworo bocznych lędźwi istnieje niebezpieczeństwo pogłębienia kyfozy piersiowej. Pogłębiona lordoza lędźwiowa przez kompensację może powodować zwiększenie kifozy piersiowej. Kompensacja ta jest niekorzystna i należy jej przeciwdziałać. Powinno się zabezpieczyć odcinek piersiowy kręgosłupa przed pogłębianiem kifozy piersiowej lub wyrównywać to niekorzystne oddziaływanie ćwiczeniami wyprostnymi odcinka piersiowego;

• w ćwiczeniach rozciągających mięśnie bidrowo-lędźwiowe i proste uda należy zadbać o stabilizację przyczepu górnego tych mięśni, aby oddalenie przyczepu dolnego nie powodowało pogłębienia lordozy lędźwiowej. Stabilizację tę najłatwiej osiągnąć przez zgięcie jednej nogi w stawie biodrowym (przyciągnięcie kolana jednej nogi do klatki piersiowej). Pozycja ta stabilizuje przyczepy znajdujące się na odcinku lędźwiowym kręgosłupa i na miednicy. Zwiększając wyprost w stawie biodrowym nogi przeciwnej oddalamy przyczepy dolne mięśni biodrowo-lędźwiowego i prostego uda rozciągając je.

4. Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej

• Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich umożliwia dziecku przyjęcie poprawnej postawy. Ucząc dziecko przyjmowania takiej pozycji należy pamiętać, że:
  zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych - lokalnych (ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kifozy piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej), a następnie przez ich łączenie dążymy do osiągnięcia korekcji całościowej - globalnej,

• naukę rozpoczynamy od pozycji  odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i stania,

• umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie ciała do stałej płaszczyzny (podłoga ściana), następnie kontrolę wzrokową w lustrze, na koniec przy wykorzystaniu czucia głębokiego.
  Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy dziecko na polecenie "stań poprawnie" , potrafi przyjąć, choćby na chwilę pozycję skorygowaną.

5. Wzmacnianie mięśni osłabionych

Wzmacnianie mięśni osłabionych powinno odbywać się w pozycji skorygowanej, to znaczy w pozycji zbliżenia ich przyczepów. Ponadto należy przestrzegać następujących zasad:
przy plecach wklęsłych osłabione i rozciągnięte są wszystkie mięśnie brzucha, ale w szczególności prosty, a zwłaszcza jego część podpępkowa. Z tego względu przy wzmacnianiu mięśni brzucha jest preferowane sterowanie dołem (ruch nóg przy ustabilizowanym tułowiu). Przy doborze ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha należy pamiętać o tzw. bezpiecznym kącie pracy. Jest to taki kąt uniesienia nóg, przy którym nie występuje lordoza lędźwiowa. Jeżeli w pozycji leżenia na plecach unosimy proste nogi, to początkowo bardzo mocno wygina się odcinek lędźwiowy. Wygięcie to  na ogół zanika przy kącie między nogami a podłogą około 45 stopni. Aby nie pogłębiać lordozy lędźwiowej należy w tym ćwiczeniu unieść nogi powyżej kąta 45 stopni. Kąt 45 stopni jest przeciętną wartością bezpiecznego kąta pracy i należy go zawsze znajdować indywidualnie. Większość ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha powoduje równoczesne wzmacnianie w pozycji zbliżenia przyczepów mięśni biodrowo-lędźwiowych i prostych uda. To szkodliwe dla pleców wklęsłych oddziaływanie należy kompensować większą ilością ćwiczeń rozciągających mięśnie biodrowo-lędźwiowe i proste uda. w doborze ćwiczeń wzmacniających mięśnie pośladkowe i kluszowo-goleniowe trzeba uwzględnić fakt, że zakres wyprostu w stawie biodrowym nie przekracza kąta 10-15 stopni. Uniesienie nóg  w leżeniu na brzuchu powyżej tego kąta powoduje przekroczenie zakresu wyprostu w stawie biodrowym i ruch odbywa się przez pogłębienie wygięcia lordotycznego odcinka lędźwiowego, co przy plecach wklęsłych będzie pogłębianiem wady. Dlatego wzmacniając  mięśnie pośladkowe i kulszowo-goleniowe nie można przekraczać 10-15 stopni wyprostu w stawie biodrowym.

6. Utrwalenie nawyku postawy prawidłowej

Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe  dzięki coraz silniejszym mięśniom postularnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można uważać, że proces korekcji został zakończony

3) PLECY PŁASKIE

-zmniejszenie wszystkich fizjologicznych krzywizn kręgosłupa

Sylwetka

-obniżone barki

-spłaszczona klatka piersiowa

-odstające łopatki

Konsekwencje

-bóle głowy

-ucisk narządów wewnętrznych

Wada ta charakteryzuje się zmniejszeniem lub zniesieniem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa (kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej). Jest to wada często spotykana u dzieci wątłych, ze słabo rozwiniętym gorsetem mięśniowym. Spłaszczenie krzywizny powoduje, że kręgosłup ma obniżoną wytrzymałość mechaniczną, obniżeniu ulegają także jego właściwości amortyzacyjne. Układ kostno-stawowy kręgosłupa jest przeciążony, co sprzyja występowaniu zmian zwyrodnieniowych. Plecy płaskie sprzyjają bocznym skrzywieniom kręgosłupa. Zmniejszeniu ulega także pojemność i ruchomość klatki piersiowej.
W postępowaniu korekcyjnym z plecami płaskimi dąży się do ogólnego wzmocnienia mięśni postularnych, wyrobienia silnego gorsetu mięśniowego. Postępowanie to jest zdecydowanie inne niż w przypadku pleców okrągłych czy wklęsłych. U dzieci z plecami płaskimi należy:

• stosować ćwiczenia kifotyzujące odcinek piersiowy kręgosłupa i lordozujące odcinek lędźwiowy w celu przywrócenia fizjologicznych wygięć w odcinku piersiowym i lędźwiowym,

• zrezygnować z ćwiczeń elongacyjnych, które sprzyjają zmniejszeniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa.

4) PLECY WKLĘSŁO-OKRĄGŁE

*przyczyna

-asteniczna postawa ciała

-kompensacja

Plecy wklęsło-okrągłe to wada, w której występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych i wklęsłych. U dziecka z tą wadą występuje zarówno pogłębienie kyfozy piersiowej, jak i lordozy lędźwiowej. W sylwetce dziecka stwierdza się:

•  pogłębienie kyfozy piersiowej,

• wysunięcie głowy do przodu - broda nie rzutuje na mostek,

• wysunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek,

• pogłębienie lordozy lędźwiowej,

• zwiększenie przodopochylenia miednicy,

• wypięty (przodujący) brzuch,

• uwypuklenie pośladków.

Towarzysząca tej wadzie dystonia mięśniowa jest połączeniem dystonii występującej w plecach wklęsłych i okrągłych, a postępowanie korekcyjne jest sumą schematów opisanych na stronach poświęconym plecom wklęsłym i okrągłym. Należy jednak pamiętać o obowiązującej w korygowaniu tej wady zasadzie stabilizacji odcinkowej. Mówi ona o tym, że ruch korekcyjny jednego odcinka kręgosłupa nie powinien być przenoszony na odcinki sąsiednie, gdyż może być dla nich (i najczęściej jest) szkodliwy. Na przykład korekcja nadmiernej kifozy piersiowej przeniesiona na odcinek lędźwiowy kręgosłupa będzie sprzyjała pogłębianiu lordozy. Jeżeli lordoza lędźwiowa jest zbyt duża, to dalsze jej zwiększenie będzie pogłębianiem wady. Podobnie korygowanie nadmiernej lordozy lędźwiowej może pogłębiać kifozę w odcinku piersiowym. Należy więc uniemożliwić przenoszenie ruchu na odcinki sąsiednie. Można to osiągnąć przez:

1. ograniczenie zakresu ruchu, np.: w leżeniu na brzuchu uniesienie nad podłogę głowy i rąk bez odrywania klatki piersiowej,

2. pozycje ustalające odcinki sąsiednie, np.: skulne ustawienie nóg zabezpiecza odcinek lędźwiowy kręgosłupa,

3. przybory, np.: laska gimnastyczna umieszczona na plecach na wysokości łopatek zabezpiecza odcinek piersiowy kręgosłupa.

Jak we wszystkich wadach postawy również w przypadku pleców wklęsło-okrągłych należy przestrzegać zasad indywidualnego dostosowania do umiejscowienia i rozległości poszczególnych wygięć kręgosłupa, etiologii i stopnia zaawansowania. W korygowaniu pleców wklęsło-okrągłych zadanie to jest szczególnie ważne

30. Techniki kinezyterapii oddechowej

Ćwiczenia oddechowe należą do podstawowych technik kinezyterapii. Układ oddechowy ma decydujący w pływ na sprawność i wydolność ogólną oraz postawę jednostki. Prawidłowo działający układ oddechowy ułatwia usprawnienie chorego.

Cel ćwiczeń oddechowych to:

• nauczanie prawidłowej czynności oddychania

• zwiększenie wydolności i sprawności układu

• kształtowanie klatki piersiowej i współudział w rozwijaniu prawidłowej postawy

• usprawnianie narządu oddechowego

• utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc

• zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepony

• zwiększenie siły mięśni oddechowych

• pobudzenie do efektywnego kaszlu

Należy zwracać uwagę na właściwy tor oddychania oraz na to by wdech odbywał się prze nos a wydech przez nos lub usta. Każde ćwiczenie powinno uwzględniać fazę wdechu, wydechu i przerwy. Ćwiczenia należy rozpoczynać od głębokiego wydechu, najlepsza jest pozycja stojąca lub leżenie tyłem. Należy dążyć do wydłużenia fazy wydechu. Liczba powtórzeń 3-4 w serii aby nie doprowadzić do hiperwnetylacji.

Ćwiczenia oddechowe dzielimy na:

1. statyczne - polegają na wykonywaniu ćwiczeń bez współudziału KKG i tułowia

2. dynamiczne - połączone z ruchami kończyn i tułowia ułatwiającymi poszczególne fazy oddychania

Techniki ćwiczeń oddechowych to:

1. bierne

2. czynno - bierne (wykonywane przez chorego przy częściowej pomocy terapeuty - oddech przy biernych ruchach KKG i KKD)

3. czynne wspomagane ruchami KKG i KKD

4. czynne wolne

5. czynne z oporem w czasie wdechu, wydechu lub obu faz

31. Techniki bierne w kinezyterapii oddechowej

Ćwiczenia oddechowe bierne są wykonywane bez udziału chorego, przy pomocy biernych ruchów KKG.

32. Techniki kształtowania oddychania torem brzusznym w kinezyterapii oddechowej

Skurcz przepony powoduje jej obniżenie i wdech, mięśnie brzucha rozluźniają się. Ruch wydechowy przepony jest aktem biernym, unosi się ona w kierunki klatki piersiowej na skutek pociągania przez siły sprężyste płuc.

PW: leżenie tyłem

NN zgięte w st. kolanowych i biodrowych; 1 ręka na brzuchu, a druga na kl. piersiowej. Pacjent sam sobie układa na ciele ręce, a my układamy swoje ręce na jego rękach.

W celu stabilizacji - docisnąć kl. piersiową, a drugą w rytm tego, co pacjent robi.

• wdech - powłoki brzuszne unoszą się,

• wydech - powłoki brzuszne zapadają się.

Wdech nosem, wydech ustami. Wspomagamy wdech i wydech

33. Zbieżność oddziaływań na funkcje układu krążenia i układu oddechowego w kinezyterapii

34. Techniki stymulacji funkcji przepony w kinezyterapii oddechowej

PW: leżenie tyłem, całkowite rozluźnienie mm. KKG, KKD, tułowia i szyi.

Pacjent wykonuje głęboki wdech prze nos unosząc podbrzusze na którym ułożona jest ręka terapeuty lub woreczek z piaskiem

35. Obraz kliniczny i etiologia astmy oskrzelowej - techniki kinezyterapeutyczne w astmie

Jest alergiczną chorobą narządu oddechowego, cechującą się dusznością napadową lub przewlekłą, spowodowaną czynnościowym zwiększeniem się światła oskrzeli, ustępującym samoistnie lub pod wpływem leczenia. Spowodowana jest nieprawidłową reakcją uczuleniową na bodźce, które powodują zmiany w oskrzelach objawiające się napadową dusznością powiązaną z kaszlem i odkrztuszaniem gęstej plwociny. W czasie ataku duszności trudności w oddychaniu początkowo występują w fazie wydechu. Utrudniony wydech powoduje krótki, powierzchowny, świszczący wdech. Systematyczne stosowanie ćwiczeń oddechowych przeciwdziała rozwojowi zmian w płucach (rozedma płucna).

Reakcja na wysiłek fizyczny:

• 2 fazy w astmie: faza rozkurczu, faza skurczu,

Ujawnia się na początku wysiłku; trwa od 1 do 3 minut, potem następuje faza skurczowa, która w 5-6 min wysiłku osiąga swój szczyt nasilenia. Samoistne ustąpienie skurczu oskrzeli następuje po 30-60-ciu min. Każdy następny wysiłek wywołuje już mniejszą reakcje skurczu.

Jeżeli chory przyjmie leki przed wysiłkiem, to ta reakcja jest odpowiednio mniejsza.

W przypadku zbliżania się ataku astmy chory powinien oddychać wolno, torem przeponowym z długim okresem wydechu.

ZALECENIA DOTYCZĄCE REHABILITACJI OSÓB CHORYCH NA ASTMĘ

1/ ćwiczenia powinny mieć charakter krótkotrwałych wysiłków interwałowych 1-3 min. z możliwością okresu wypoczynku

• gry sportowe,

• biegi krótkie,

• skoki.

Najlepiej gdy wysiłek przebiega ciepłym środowisku o dużym stopniu nasycenia pary wodnej np. pływanie.

2/ wysiłki o charakterze długotrwałym są przeciwstawne w astmie.

3/ ćwiczenia mogą być wykonywane tylko w okresie międzynapadowym.

4/ dobrze jest aby pacjent przed ćwiczeniami przyjął lek przeciwskurczowy.

5/ jeżeli dochodzi do ataków duszności układa się pacjenta:

6/ masaż rozluźniający mięśni obręczy barkowej; jeśli to nie pomaga chory powinien zażyć leki.

7/ przyspieszone oddechy trzeba zwalniać (szczególnie sytuacjach stresowych, należy poinformować chorego o zwolnieniu oddechu, o tym aby się uspokoił).

Cel ćwiczeń oddechowych:

• uzyskanie rozluźniania mięśni klatki piersiowej, obręczy barkowej, szyi i karku

• ułatwianie odkrztuszania

• poprawa pracy przepony

• usunięcie nadmiaru powietrza zalegającego w płucach

• nauka przyjmowania odpowiednich pozycji w czasie napadów

• nauka chorego rozluźniania ogólnego np: metodą Schultza i rozluźniania miejscowego

• nauczenie prawidłowego rytmu oddechowego

• ćwiczenia ogólne tonizujące i mobilizujące ruchomość klatki piersiowej

• trening wydłużonego oddechu

• oddychanie przeponowe, wzmacnianie mięśni tłoczni brzusznej w celu poprawy fazu wydechowej

• stosuje się kilka niezbyt intensywnych wydechów bez uprzedniego wdechu, potem krótki wdech i wydech.

• ręce spoczywają na dolnych żebrach w celu kontrolowania ich ruchów

• wskazane jest wykonywanie delikatnej wibracji

• ćwiczenia antygrawitacyjne

• ćwiczenia w wodzie

• psychoterapia

36. Zapalenie płuc

Kinezyterapia jest stosowana w okresie cofania się procesu zapalnego. Wskazaniem do rozpoczęcia ćwiczeń jest zadowalający stan chorego. Ropne zapalenie płuc wyklucza właściwie stosowanie ćwiczeń, poza ewentualnie drenażem ułożeniowym.

Postępowanie kinezyterapeutyczne ma na celu:

• polepszenie procesu wymiany gazowej w wyniku odtworzenia prawidłowego mechanizmu oddechowego

• szybsze zlikwidowanie występujących objawów zapalnych w płucach i opłucnej

• poprawienie pracy układu krążenia przez aktywację krążenia odwodowego, procesów przemiany w mięśniu sercowym

Rozpoczynając proces usprawniania ćwiczenia oddechowe należy stosować z dużą ostrożnością. W początkowym okresie oszczędza się uszkodzone płuca układające chorego w odpowiednich pozycjach ograniczających ruchomość klatki piersiowej po stronie chorej. Stopniowo włącza się ćwiczenia zapewniające lepszą wentylację uszkodzonych segmentów płuca stosując ucisk rękami klatki piersiowej p stronie zdrowej. Zalecane są ćwiczenia oddechowe symetryczne połączone z głębokim wdechem i wydechem, z położeniem naciski na wydłużenie wydechu i pracę przepony.

37. Oddziaływanie kinezyterapeutyczne na powrót żylny

38. Parametry tętna i ciśnienia krwi w stanach fizjologii i patologii układu krążenia a zabiegi kinezyterapii

Nadciśnienie tętnicze, wzrost ciśnienia krwi powyżej 160/100 mm Hg. Występuje znamiennie w chorobie nadciśnieniowej, a także w innych typach nadciśnienia. W etiologii choroby nadciśnieniowej bierze się pod uwagę wpływy neuropsychogenne, które angażując ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy, pośrednio powodują wydzielanie przez nich adrenaliny i noradrenaliny podwyższających ciśnienie tętnicze.

• Nadciśnienie tętnicze samoistne

Nadciśnienie samoistne cechuje się podwyższeniem ciśnienia tętniczego, zarówno skurczowego, jak i rozkurczowego, dla którego nie daje się stwierdzić żadnych uchwytnych przyczyn (tj. np. choroba nadciśnieniowa) powoduje zmiany w układzie krwionośnym a także w różnych narządach ustroju.

• Nadciśnienie tętnicze wtórne

Nadciśnienie wtórne to podwyższenie ciśnienia krwi jako objaw choroby podstawowej, takiej jak przewlekłe zapalenie nerek lub zaburzenie ich ukrwienia, zaburzenia hormonalne, miażdżyca naczyń krwionośnych.

• Nadciśnienie tętnicze utajone

Nadciśnienie utajone to podwyższenie ciśnienia krwi występujące wyłącznie przygodnie i ustępujące po krótszym lub dłuższym wypoczynku. Nadciśnienie utajone stanowi I okres choroby nadciśnieniowej.

• Nadciśnienie tętnicze chwiejne

Nadciśnienie chwiejne to ciśnienie krwi które mierzone przygodnie jest podwyższone w granicach od 20,0/12,7 kPa (150/95 mm Hg) do 24,0/14,7 kPa (180/110 mm Hg), ale może wracać do normy w warunkach wypoczynku fizycznego i psychicznego. Nadciśnienie chwiejne stanowi II okres choroby nadciśnieniowej.

• Nadciśnienie tętnicze utrwalone

Nadciśnienie utrwalone to stale podwyższone ciśnienie, zarówno po wysiłku, jak i w warunkach spoczynkowych. Nadciśnienie utrwalone stanowi II okres choroby nadciśnieniowej. Występują wówczas wyraźne zmiany chorobowe w zakresie serca (przerost komory lewej, następnie powiększenie przedsionka lewego, a ostatecznie komory prawej i całego serca), prowadzące do jego niewydolności, a także naczyń wieńcowych (dlatego częstym powikłaniem jest zawał mięśnia sercawego) i naczyń mózgowych (prowadzące do udarów mózgowych), nerek i narządu wzroku (wybroczyny na dnie oka).

• Nadciśnienie tętnicze pochodzenia hormonalnego

Nadciśnienie hormonalne występuje w związku z chorobami gruczołów wewnątrzwydzielniczych: przy guzie chromochłonnym nadnerczy, gruczolaku kory nadnerczy  lub obustronnym przeroście kory z objawami aldosteronizmu pierwotnego (zespół Conna), chorobie Cushinga, akromegalii, nadczynności gruczołu tarczowego, a także w okresie klimakterium u kobiet.

Niedociśnienie, hypotonia, konstytucjonalnie lub patologicznie uwarunkowany stan stale obniżonego ciśnienia skurczowego (nieprzekraczającego wysokości ok. 90-100-110 mm Hg) i ciśnienia rozkurczowego (poniżej 60 mmHg). Są to wartości dla osób do 40 roku życia, potem ulegają one podwyższeniu.

Wyróżnia się :

• Niedociśnienie przewlekłe - uwarunkowane konstytucjonalnie lub przewlekłymi chorobami płuc, serca i naczyń, zaburzeniami hormonalnymi (niewydolność kory nadnerczy- choroba Addisona, niewydolnością przysadki, charłactwem przysadkowym, niedoczynnością gruczołu tarczycowego).

• Niedociśnienie przemijające - jest objawem wielu chorób zakaźnych (błonica, dur brzuszny, grypa, płonica), lub stanów pooperacyjnych, pozawałowych, pozatorowych, po zatruciach (leki, alkohol) i niektórych zaburzeń przemiany materii (cukrzyca, choroba głodowa).

• Niedociśnienie ortostatyczne - objawiające się przy szybkiej zmianie pozycji ciała z siedzącej na stojącą.

Osoby z niskim ciśnieniem mogą nie mieć żadnych objawów, inni tylko te, które są związane z chorobą podstawową, a pozostali będą odczuwać znużenie umysłowe, zmęczenie, zawroty i bóle głowy, poza tym będą mieli skłonność do omdleń, zaparć, braku apetytu.

Choroba wieńcowa serca, niedokrwienna choroba serca, spowodowana niedostatecznym ukrwieniem mięśnia serca na skutek zwężenia lub niedrożności naczyń wieńcowych serca, powstałej bądź w wyniku miażdżycy i zgrubienia ścian naczyniowych, bądź w wyniku zaburzeń regulacji krążenia wieńcowego.

Klinicznymi postaciami choroby są:

• dławica piersiowa

• ostra niewydolność wieńcowa (niewydolność krążenia ostra)

• zawał mięśnia sercowego

Dławica piersiowa, silny, zaciskający ból poza mostkiem, promieniujący niekiedy do obu boków klatki piersiowej, do góry w stronę szyi i kątów żuchwy i do kończyn górnych, zwłaszcza kończyny górnej lewej. Towarzyszy mu uczucie lęku, a nawet przerażenia ze świadomością zbliżającego się końca życia.

Napady bólów dławicowych są wyrazem choroby wieńcowej serca, polegającej na zwężeniu naczyń wieńcowych i w konsekwencji niedokrwieniu mięśnia sercowego. Naczynia te są zwykle miażdżycowo (miażdżyca) zmienione, kurczą się dodatkowo, np. pod wpływem emocji psychicznych, zetknięcia z chłodnym powietrzem, zwłaszcza z zimnym wiatrem. Bóle dławicowe występować mogą również przy wysiłku fizycznym, a nawet podczas chodzenia, zmuszając chorego do przystanięcia, co po kilku minutach doprowadza do ustąpienia dolegliwości. Szczególnie silny i dłużej niż kilka minut trwający ból dławicowy może znamionować zawał mięśnia sercowego.

Niewydolność krążenia, stan niewydolności układu krwionośny uniemożliwiający pełnienie jego funkcji fizjologicznych. W zależności od szybkości narastania objawów klinicznych wyróżniamy niewydolność ostrą i przewlekłą, natomiast ze względu na źródło niewydolności na prawo- i lewokomorową.

• Niewydolność krążenia ostra

Niewydolność krążenia ostra to szybko pogłębiające się upośledzenie czynności układu krążenia, najczęściej na skutek dużego uszkodzenia serca, np. w zawale mięśnia sercowego. W ostrej niewydolności spowodowanej uszkodzeniem lewej komory serca występuje obrzęk płuc. W niewydolności spowodowanej nagłym przeciążeniem prawej komory (np. przy zatorze tętnicy płucnej) występuje sinica, maksymalnie nasilona duszność, uczucie rozpierania pod prawym łukiem żebrowym na skutek powiększania się wątroby (zastój), nabrzmienie żył szyjnych.

• Niewydolność krążenia przewlekła, lewokomorowa

Przewlekła lewokomorowa niewydolność krążenia może być spowodowana: nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością naczyń wieńcowych serca (choroba wieńcowa), wady zastawki aorty lub zastawki dwudzielnej (twarz mitralna).

Objawy: duszność wysiłkowa, a nawet spoczynkowa, napadowa duszność nocna, dychawica sercowa, bezsenność, oddech Cheyne'a i Stokesa, kaszel, sinica, przesięki w jamie opłucnej.

• Niewydolność krążenia przewlekła, prawokomorowa

Niewydolność krążenia przewlekła, prawokomorowa, występuje jako konsekwencja przewlekle utrzymujących się oporów w krążeniu płucnym (układ krwionośny), spowodowanych np.: przez rozedmę płuc, rozległe zrosty opłucnowe, duże zniekształcenie klatki piersiowej, stwardnienie tętnic płucnych, wady zastawkowe serca lewego, uprzednio istniejącą niewydolność lewego serca.

Objawy: znamiona zastoju w układzie żylnym na obwodzie: poszerzenie żył szyjnych, powiększenie wątroby, stan podżółtaczkowy (żółtaczka), obrzęki, zwłaszcza na kończynach dolnych, najpierw w okolicach kostek i stóp, później na goleniach i udach, przesięki w jamie brzusznej (wodobrzusze) i jamie opłucnowej, sinica, dolegliwości z przewodu pokarmowego, wynikające z zastoju krwi w narządach brzusznych (wzdęcia, nudności, zaparcia stolca lub biegunki). Szczególną postacią tego rodzaju niewydolności jest zespół płucno-sercowy (serce płucne).

Przy schorzeniach układu krążenia należy odpowiednio dawkować wysiłek fizyczny. Małe obciążenie przez stopniowe dozowanie wysiłku nie ma większego wpływu na serce, natomiast zapobiega zaleganiu krwi w żyłach, przekrwieniu narządów miąższowych. Ważny jest pomiar tętna i ciśnienia przed, w trakcie i po ćwiczeniach.

Należy przerwać ćwiczenia gdy:

• liczba oddechów przewyższa 25/min

• tętno powyżej 100/min

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100mmHg

Rodzaje ćwiczeń:

• oddechowe

• oddechowe wspomagane

• czynne wolne małych grup mięśniowych

• izometryczne

• lekkie oporowe dla KKD w pozycji leżącej i siedzącej

• relaksacyjne, rozluźniające

39. Obraz kliniczny i etiologia chorób reumatoidalnych

• RZS

• ZZSK

• Zespół Reitera

• ŁZS

40. Ogólne pojęcie „ostrego stanu chorobowego” a wskazania do fizjoterapii

Zaczyna się nagle, charakteryzuje się znacznym nasileniem objawów. Trwa kilka godzin do kilku dni.

41. Zasady usprawniania ruchowego w RZS i ZZSK

1. RZS

Cel rehabilitacji:

• zapobieganie wtórnym skutkom schorzenia ( zniekształcenia, przykurcze, zaniki mięśniowe, niedowłady, obniżona sprawność precyzyjna)

• wytworzenia mechanizmów kompensacyjnych w dalszym etapie choroby

• utrzymanie samoobsługi chorego na poziomie, który determinuje postęp choroby

Zasady prowadzenia ćwiczeń:

• tempo, obciążenie i częstotliwość ćwiczeń należy dostosować do dynamiki choroby- w wyniku "przedawkowania" ruchu może dojść do zaostrzenia choroby
  - systematyczność jest warunkiem prawidłowo prowadzonego usprawniania

• ćwiczenia nie powinny wywoływać ostrego bólu. Niewielki ból może utrzymywać się do dwóch godzin po zakończeniu gimnastyki.

• niewskazane są ćwiczenia poranne ze względu na występującą "sztywność poranną"

• ważne jest aby ćwiczenia były zlecone przez specjalistę i kontrolowany był proces usprawniania
  

Okres ostry choroby

• działanie przeciwbólowe

• profilaktyka przykurczów, patologicznego ustawienia kończyn

• zapobieganie powikłaniom ze strony układu oddechowego

W tym okresie postępowanie jest następujące:

• pozycje ułożeniowe- zapobiegające patologicznym ustawieniom stawów kończyn
  - zaopatrzenie ortopedyczne - profilaktyka patologicznego ułożenia kończyn (łuska, longeta)

• ćwiczenia oddechowe - powtarzane kilka razy w ciągu dnia- jako zabezpieczenie przeciw powikłaniom w wyniku długotrwałego leżenia

• w miarę ustępowania objawów ostrych można wprowadzać ćwiczenia bierne, czynno- bierne, przechodząc stopniowo do samowspomaganych (ćwiczenia nie obejmują stawów zajętych stanem zapalnym)

• przeciwwskazane są ćwiczenia izometryczne


Okres podostry i remisji:

• likwidowanie przykurczów, zwiększanie zakresu ruchomości w stawach poprzez ułożenia kończyn, zaopatrzenie ortopedyczne, ćwiczenia samowspomagane, relaksację poizometryczną. Przeciwwskazane są redresje.

• ćwiczenia zwiększające sprawność rąk- terapia manualna, ergoterapia, indywidualne ćwiczenia rąk

• ćwiczenia izometryczne

2. ZZSK

Cel rehabilitacji:- utrzymanie sprawności

• utrzymanie prawidłowej postawy ciała (okres wczesny)

• zapobieganie powikłaniom ze strony układu oddechowego

• utrzymanie ruchomości kręgosłupa, zapobieganie przykurczom i zniekształceniom

• utrzymanie ruchomości klatki piersiowej

• celowe ustawienie zesztywnienia kręgosłupa w pozycji umożliwiającej kompensację

Wczesne stadium choroby:

• ćwiczenia ogólnokondycyjne tułowia, kończyn

• ćwiczenia oddechowe z aktywacją toru górnożebrowego

• ćwiczenia wzmacniające mięśnie posturalne

• podwieszenie całkowite- w celu zmniejszenia napięcia mięśni

• ćwiczenia izometryczne

• ćwiczenia czynne w odciążeniu

• ćwiczenia z oporem


Okres ostry:

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia izometryczne

• proste ćwiczenia czynne


Okres remisji:

• intensywność ćwiczeń dostosowana do stanu chorego

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia prawidłowej postawy, zwiększające ruchomość kręgosłupa (ostrożnie w przypadku dużych zmian w obrębie kręgosłupa szyjnego)

• ćwiczenia zwiększające, lub utrzymujące ruchomość stawów kończyn

• ćwiczenia samoobsługi


Zasady prowadzenia ćwiczeń:

- pozycje do ćwiczeń izolowane: siady, leżenia

- intensywność dostosowana do możliwości chorego

- ćwiczenia przeplatane ćwiczeniami oddechowymi

- wskazane jest stosowanie fizykoterapii przed ćwiczeniami

- ćwiczenia w wodzie

42. Typowe zaburzenia funkcji stawów i mięśni w chorobach reumatoidalnych i metody przeciwdziałania

W chorobach reumatycznych zmiany w układzie ruch prowadzą do:

• uszkodzenia chrząstki stawowej aż do całkowitego jej zniszczenia oraz do uszkodzenia nasad kostnych

• uszkodzenia części miękkich - przykurcze więzadeł, torebki lub rozluźnienie czy zerwanie więzadeł czy ścięgien

• zaników mięśniowych pierwotnych lub wtórnych

Osłabienie siły mięśniowej zmniejsza nie tylko wydolność statyczną i dynamiczną, ale zmniejsza wytrzymałość i odporność układu kostnego na uszkodzenia mechaniczne.

W chorobach reumatycznych występuje zjawisko „błędnego koła”. Ból pochodzenia stawowego powoduje zwiększanie napięcia mięśni, które z kolei obciążając układ nasila ból. Zasadą właściwego leczenia jest przerwanie koła w trzech punktach przez działanie: przeciwbólowe, rozluźniające, odciążające.

Zapobieganie deformacjom - ćwiczenia ogólne mające na celu utrzymanie siły mięśniowej i zakresu ruchu.

Prawidłowe ułożenie w łóżku zabezpiecza przed przykurczami zgięciowymi, ale zwiększa ale zwiększa niebezpieczeństwo ograniczenia ruchu. - ćwiczenia bierne i izometryczne.

Zapobieganie przykurczom - redresje poprzedzone ćwiczeniami w odciążeniu. Po ćwiczeniach redresyjnych ćwiczenia czynne w odciążeniu dla utrwalenia nowego zakresu ruchu.

43. Odciążenie stawu - cele i technika

Są dwa typy odciążenia układu ruchu:

1. odciążenie zewnętrzne - głównie w obrębie KKD i tułowia; uzyskuje się przez zastosowanie lasek, kul, aparatów ortopedycznych

2. odciążenie wewnętrzne - polega na zwiększeniu siły i wytrzymałości układu mięśniowego

Siła mięśniowa -2, 2, +2

Odciążenie jest jednym z trzech głównych elementów usprawnienia przy chorobach reumatycznych; np. dla odciążenia stawu łokciowego zakłada się temblak odciążający cały układ.

Odciążenie wykonujemy poprzez podwieszenie całkowite w UGULu. Powoduje ono:

• rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni,

• zwiększenie zakresu ruchu

• poprawę siły mięśniowej

• likwidację miękkich ograniczeń ruchu w stawie

• możliwość wykonania ruchu czynnego

• uzyskanie aktywizacji psychicznej pacjenta (sam wykonuje ćwiczenia)

44. Technika ćwiczeń w odciążeniu z dawkowanym oporem

45. Techniki utrzymujące zakres ruchu stawów w chorobach reumatoidalnych

Zwiększanie zakresu ruchu uzyskuje się metodą bierną, czynno - bierną (czynne napinanie mięśnia po stronie przykurczu, rozluźnianie mięśni, ruch bierny redresujacy) i czynną.

• ćwiczenia ogólne

• ćwiczenia bierne

• ćwiczenia czynne w odciążeniu

• redresje

46. Technika ćwiczeń wspomaganych mięśni obręczy barkowej w RZS

Ćwiczenia samowspomagane prowadzi się w celu zwiększenia zakresu ruchu oraz przygotowana chorego do ćwiczeń redresyjnych. Powinny być wykonywane w pozycjach izolowanych: tu w siadzie. Czas ćwiczeń około 5-6 min dla ruchu w jednej płaszczyźnie.

47. Technika prowadzenia kinezyterapii indywidualnej w zespołach bólowych dolnego odcinka kręgosłupa

Plan kinezyterapii obejmuje:

• rozluźnienie mm. grzbietu

• wzmocnienie mm. brzucha

• wzmocnienie mm. zginaczy goleni

• wzmocnienie mm. prostowników biodra

Wyróżniamy 3 grupy terapeutyczne:

I - z zespołem ostrych dolegliwości bólowych

II - z zespołem podostrych dolegliwości bólowych

III - z zespołem o przebiegu przewlekłym

I - chorego obowiązuje leżenie spoczynkowe w łóżku ortopedycznym w pozycji relaksacyjnej, z KKD zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych. Chory wykonuje tylko ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha (ucisk na powłoki brzuszne), 2-3 razy dziennie, około15 min

II - włącza się ćwiczenia rozluźniające mm. grzbietu oraz wyciągi. Najczęściej stosowne wyciągi to:

• pulsacyjny - chory leży tyłem na stole, KKD zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, pasy na klatce piersiowej i biodrach. Rozsuwanie i łączenie dwóch płaszczyzn na których leży chory, około 20 min.

• krzesełkowy - chory oparty na łopatkach, kręgosłup lędźwiowy zwieszony nad stołem

• grawitacyjny - pozycja „głowa w dół”, 30⁰ przez 10min, 50-60⁰ przez 30 min

III - oprócz wyciągów i ćwiczeń w czasie wyciągu stosuje się ćwiczenia indywidualne na stole do ćwiczeń w celu zwiększenia siły mięśni brzucha, prostowników st. biodrowych, zginaczy goleni. Ćwiczenia prowadzone są w trzech pozycjach: klęk podparty, leżenie tyłem, leżenie na boku.

48. Postępowanie kinezyterapeutyczne w dyskopatii odcinka L-S

Najczęstszymi przyczynami dyskopatii są zwyrodnienia w obrębie kręgosłupa, czasem urazy, mikrourazy, guzy kanału kręgowego i rdzenia oraz zmiany zapalne różnego pochodzenia. Charakteryzują się bólami karku, barków często promieniujące do kończyn. Do tego często dochodzą bóle innych części ciała, parastezje i czasami niedowład kończyny. Bóle często nasilają się znacznie podczas wykonywania nawet najprostszych ruchów.

Objawy:

Dyskopatia szyjna:

• Ograniczenia ruchomości głowy

• Napadowe bóle szyi, potylicy i karku.

• Parastezje

• Zawroty głowy

• Oczopląs

• Zaburzenia równowagi

Dyskopatia lędźwiowa:

• Bóle kręgosłupa L, obręczy i kończyny dolnej

• Ograniczenia ruchomości kręgosłupa L

• Niedowłady nóg

• Parastezje

• Chód patologiczny

• Znaczne trudności w chodzeniu

Leczenie:

1.

• zapobieganie przykurczom i utrzymanie pełnej ruchomości w stawach

• utrzymanie dobrej wentylacji płuc

• odpowiednie pozycje ułorzeniowe

• ćw. mięśni porażonych z odpowiednio dozowaną intensywnością

• ćw. oddechowe

2.

• ćw. mięśni w zależności od siły mięśni (kilka razy dziennie z małą ilością powtórzeń)

• pionizacja i okres nauki chodu

• ćw. równowagi i koordynacji

• ćw. ogólno usprawniające

• ćw. manipulacyjne ręki lub poprawa patologicznego chodu.

3.

• przy utrzymujących się niedowładach stosuje się obuwie ortopedyczne lub odpowiednie stabilizatory

• usprawnianie w uzdrowiskach (balneoterapie, wodolecznictwo)

• niezbyt intensywna gimnastyka ogólno usprawniająca

49. Postępowanie kinezyterapeutyczne w zespole bolesnego barku

Staw barkowy jest zbudowany ze stawu ramiennego górnego i dolnego, obojczykowo - barkowego i kruczo - obojczykowego. Składa się na niego także stożek mięśniowo - ścięgnisty (mięsień podłopatkowy, mięsień nadgrzebieniowy, mięsień podgrzebieniowy i mięsień obły mniejszy) oraz z zespołu kaletek maziowych.

W związku z tym zakres ruchu jest duży, podobnie jak obciążenia jakim podlega staw. Ból jest wynikiem zmian w różnorodnych strukturach. Przyczyną bólu może być stan zapalny poszczególnych elementów stawu lub tkanek okołostawowych, zmiany zwyrodnieniowe, urazy, długotrwałe unieruchomienia.

PHS występuje częściej u kobiet iż u mężczyzn. Przyczynami mogą być:

1. zapalenie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego - ból w okolicy barku promieniujący do szyi i okolicy naramiennej. Ból nasila się podczas ruchu, przede wszystkim podczas wykonywania odwodzenia. Proces ten może mieć charakter przewlekły w związku ze skłonnością do odkładania soli wapnia w zajętym ścięgnie

2. przerwanie stożka mięśniowo - ścięgnistego

1. częściowe - jest zwykle wynikiem urazu, po którym po upływie pewnego czasu pojawia się silny ból i niemożność uniesienia kończyny do poziomu 60⁰. Przedmiotowo stwierdza się bolesność uciskową w okolicy guzka większego kości ramiennej.

2. całkowite - przedmiotowo stwierdza się zwisanie kończyny, brak ruchu odwodzenia, bolesność stawu barkowego

3. zapalenie kaletki podbarkowej

Objawy podobne jak przy zapaleniu ścięgien mięśnia nadgrzebieniowego, ból ma bardziej stały charakter i jest mniej związany z ruchem w stawie barkowym.

4. zmiany w ścięgnie mięśnia ramienia

1. zapalenie pochewki ścięgna jest najczęściej wynikiem urazu, ból promieniuje do ręki. Przedmiotowo stwierdza się bolesność w okolicy rowka międzyguzkowego nasilającą się w czasie zginania stawu łokciowego, odwodzenia, wyprostu z rotacją zewnętrzną. Leczenie polega na unieruchomieniu kończyny.

2. przerwanie głowy długiej ścięgna jest najczęściej wynikiem zmian zwyrodnieniowych w ścięgnie i kości. Podmiotowo można zauważyć zwiotczenie mięśnia dwugłowego.

3. zwichniecie ścięgna pojawia się w wyniku zmian zapalnych lub zwyrodnieniowych, dochodzi do przesunięcia ścięgna mięśnia dwugłowego z rowka międzyguzkowego w stronę boczną, co staje się przyczyną bólu i trzasków słyszanych w czasie ruchów odwracania, rotacji zewnętrznej lub zgięcia i rotacji wewnętrznej ramienia. Leczenie wyłącznie operacyjne.

5. bark zamrożony jest wtedy, gdy w okolicy stawu barkowego dochodzi stopniowo do zwłóknienia przestrzeni podpowięziowej, zarośnięcia zachyłków torebki stawowej i zrastania się jej z chrząstką stawową głowy kości ramiennej, co prowadzi do całkowitego unieruchomienia barku. Sytuacja taka następuje w wyniku procesu zapalnego w stawie barkowym i otaczających go tkankach, a także w przebiegu zawału serca, wysiękowego zapalenia opłucnej, co tłumaczy promieniowaniem bólu w okolicy barku i odruchowego ograniczania ruchów. Objaw zamrożonego barku występuje również u chorych z porażeniem połowiczym wskutek zmniejszenia napięcia mięśni w tej okolicy. Objawem podmiotowym jest ból często promieniujący do okolicy naramiennej i brak ruchów w stawie barkowym. Przedmiotowo stwierdza się brak ruchomości stawu barkowego, próby rotacji są bardzo bolesne, okolica stawu jest bolesna w czasie uciskania.

Postępowanie w PHS:

Okres ostry - około 2-3 dni nie stosujemy ćwiczeń, KG umieszczona na szynie odwodzącej, lub w leżeniu odwiedziona ze zgiętym stawem łokciowym do 90⁰ i w rotacji zewnętrznej.

Okres podostry i przewlekły - ćwiczenie rozpoczyna się jak najwcześniej:

• płynne ruchy bierne w niepełnym zakresie ruchu

• ruchy w stawie barkowym łączy się następująco: odwiedzenie z rotacją zewnętrzną, zgięcie z obwodzeniem

• pełne usprawnianie po ustąpieniu bólu:

• ćwiczenia czynne w odciążeniu

• ćwiczenia rozluźniające

• ćwiczenia w wodzie

• ćwiczenia samowspomagane na bloczku

• ćwiczenia antygrawitacyjne (wyrobienie prawidłowego nawyku trzymania głowy i ramion)

• ćwiczenia czynne wolne KKG (we wszystkich płaszczyznach)

• ćwiczenia w odciążeniu z dawkowanym oporem (wzmocnienie mięśni obręczy barkowej)

50. Usprawnianie po zawale mięśnia sercowego bez powikłań

Zawał mięśnia sercowego, martwica wycinka mięśnia sercowego, powstająca na skutek ustania dopływu krwi z powodu niedrożności naczynia wieńcowego, zamkniętego najczęściej przez zakrzep wytwarzający się na podłożu zmiany miażdżycowej. Ostre niedokrwienie mięśnia sercowego objawia się nagłym, szybko potęgującym się bólem zamostkowym, promieniującym do lewej ręki, szyi i kątów żuchwy. W odróżnieniu od napadu dławicy piersiowej ból w zawale mięśnia sercowego utrzymuje się znacznie dłużej, przez wiele godzin, czasem przez całą dobę. Towarzyszy mu uczucie lęku. Niekiedy dołączają się objawy obrzęku płuc i wstrząsu, z bladością, sinicą, zimnymi potami, małym i przyspieszonym tętnem, znacznym spadkiem ciśnienia krwi, (do jego nieoznaczalności). Często występują zaburzenia miarowości akcji serca ze skurczami przedwczesnymi, rzadziej z częstoskurczem komorowym, nawet z migotaniem komór. Około 20% chorych umiera w pierwszych chwilach po zamknięciu się naczyń wieńcowych, u innych martwica w mięśniu sercowym ulega stopniowo wessaniu i zastąpieniu przez bliznę łącznotkankową. Proces ten trwa ok. 6 tygodni. Jeżeli blizna jest słaba lub rozległa, może się rozciągnąć i uwypuklać w czasie skurczów serca (tętniak serca).

Leczenie szpitalne, całkowity spokój, z ograniczeniem ruchów i wykluczeniem wysiłków. Stopniowe uruchamianie po 2 tygodniach.

I okres usprawniania (0-5 dni) - głównym celem ćwiczeń jest nauka poprawnego oddychania, uaktywnienia przemiany materii, zapobieganie zmianom w układzie ruchu

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia rozluźniające

• pozycja siedząca i leżąca, obracanie na boki

II okres usprawniania (6-10 dni)

• ćwiczenia oddechowe pogłębione

• ćwiczenia czynne wolne małych grup mięśni, KKG, KKD

• ćwiczenia izometryczne

• ćwiczenia rozluźniające

III okres usprawniania (11-15 dni)

• ćwiczenia oddechowe pogłębione

• ćwiczenia czynne wolne małych grup mięśni, KKG, KKD

• ćwiczenia izometryczne

• ćwiczenia rozluźniające

• ćwiczenia oporowe w pozycji leżącej i siedzącej

• pionizacja

• dawkowany marsz

• pełna samoobsługa

IV okres usprawniania (powyżej 16 dni)

• ćwiczenia oddechowe pogłębione

• ćwiczenia czynne wolne KKG, KKD

• ćwiczenia czynne wolne koordynacyjne

• dawkowany marsz

• chodzenie po schodach

• pełne uruchomienie, stopniowo dłuższe spacery

51. Usprawnianie po zawale mięśnia sercowego rozległego i z powikłaniami

I okres usprawniania (0-7 dni) - głównym celem ćwiczeń jest nauka poprawnego oddychania, uaktywnienia przemiany materii, zapobieganie zmianom w układzie ruchu; pozycja leżąca, ćwiczenia w wolnym tempie, mały zakres ruchu, pomiar tętna, ciśnienia krwi i liczby oddechów/min.

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia rozluźniające

• ćwiczenia izometryczne wybranych grup mięśni

II okres usprawniania (7-21 dni) - pozycja siedząca, półsiedząca, stopniowa samoobsługa

• ćwiczenia oddechowe pogłębione

• ćwiczenia czynne wolne małych grup mięśni, KKG, KKD

• ćwiczenia izometryczne wybranych grup mięśni

• ćwiczenia rozluźniające

• ćwiczenia koordynacyjne

III okres usprawniania (21-28 dni)

• ćwiczenia oddechowe pogłębione

• ćwiczenia czynne wolne w pozycji siedzącej

• ćwiczenia z dawkowanym oporem KKD w pozycji leżącej i siedzącej

• pierwsza pionizacja

• dawkowany marsz

IV okres usprawniania (powyżej 28 dni)

• ćwiczenia oddechowe pogłębione

• ćwiczenia czynne wolne KKG, KKD

• ćwiczenia czynne wolne koordynacyjne

• dawkowany marsz

• chodzenie po schodach

• pełne uruchomienie, stopniowo dłuższe spacery

52. Techniki kinezyterapii w chorobach naczyń obwodowych

1. zaburzenia krążenia tętniczego

do zaburzeń występujących w naczyniach tętniczych zaliczamy:

• miażdżyca tętnic

• chorobę Burgera - zmiany zapalane ścian tętnic, stopniowe zamykanie światła naczynia

• stwardnienie tętnic obwodowych - ściany tętnic tracą elastyczność i dochodzi do ich zrośnięcia

• chorobę Raynauda - występuje skurcz tętnic i naczyń włosowatych głównie rąk; w następstwie tego występuje niedokrwienie, bóle, zmiany martwicze

Cel usprawniania:

• poprawa krążenia obwodowego

• rozwinięcie krążenia obocznego

Postępowanie:

• ćwiczenia czynne wszystkich grup mięśniowych kończyn

• zmiany złożeniowe

• masaż

• Rehabilitacja typu wysokiego

DOTYCZY TEŻ TYPU WIELOPOZIOMOWEGO

Pacjent w pozycji horyzontalnej - ćwiczenia przeciwzakrzepowe KKG i KKD (kręcenie nadgarstkami i stopami)

Ćwiczenia ogólnousprawniające KKG i KKD w leżeniu

Ćwiczenia w staniu (5-10 razy) - pacjent twarzą do barierki, trzyma się: dreptanie w miejscu, wspięcie na palce i opad, wspięcie na palce, półprzysiad, wspięcie na palce, opad, wypad w przód na nogę objętą procesem chorobowym

leżenie w łóżku - ćwiczenia izometryczne (7-10 razy)

m. trójgłowy łydki - zgięcie podeszwowe stopy, oporujemy ręką (liczymy do 6, odpoczynek do 8)

m. czworogłowy uda - wciskanie kolana w materac, wciskanie piety w materac

m. pośladkowy - napięcie pośladków

Wszystkie ćwiczenia przeplatamy ćwiczeniami oddechowymi, przerywamy ćwiczenie gdy boli, odpoczynek i kontynuacja od tego samego, nie ćwiczymy, gdy pacjent ma wysokie ciśnienie, jest w 3 lub 4 okresie Fontain'a, ma niewydolność wieńcową oraz żylną.

• Rehabilitacja typu niskiego

DOTYCZY TAKŻE TYPU OBWODOWEGO KKD

Zmodyfikowana próba Ratschouba (niedokrwienie, przekrwienie, odpoczynek)

Ćwiczenia przeciwzakrzepowe w leżeniu tyłem

Ćwiczenia ogólnousprawniające

Ćwiczenia Burgera - Ratschouba (wykonujemy 3-4 razy, przez czas równy 2/3 tego co wyszło z próby Ratschouba, przerwa 1-2min)

Ćwiczenia izometryczne

Trening interwałowy (z przerwami) - z dystansu chromania względnego bierzmy 2/3 dystansu, pacjent spaceruje przez określoną tal ilość kroków i przerwa, powtórzenie kilka razy; trening ten może być przeprowadzany na schodach.

• Usprawnianie KKG

Próba Allena (próba Ratschouba dla KKG ) - ramiona w górę i machamy dłońmi

Pozycja siedząca

Ćwiczenia przeciwzakrzepowe KKG

Ćwiczenia ogólnousprawniające KKG

Ćwiczenia Allena (2/3 z próby Allena, powtórka 3-4 razy)

Ćwiczenia izometryczne (każdego palca - wciskanie palców lub całej ręki w udo, powtarzamy 7-10 razy, 6 na 8)

2. zaburzenia krążenia żylnego

Żylaki kończyn są często występującym zaburzeniem obwodowego układu krążenia. Naczynia żylne ulegają rozszerzeniu, wydłużeniu i skręceniu.

Odpływ krwi żylnej jest utrudniony na skutek niedomykalności zastawek żył głębokich i powierzchownych. Zmiany w krążeniu żylnym doprowadzają do zmian w krążeniu tętniczym, pojawiają się owrzodzenia goleni.

Cel usprawniania:

• poprawa krążenia żylnego

• wzmocnienie czynności mięśni KKD, zwłaszcza łydki

• poprawa napięcia więzadeł, skóry

Postępowanie:

• pozycje ułożeniowe ułatwiające odpływ krwi żylnej (leżenie na plecach, KKD uniesione w górę - kąt 60º i wyprostowane, oparte na klinie lub leżenie na brzuchu, KKD zgięte w kolanach pod kątem ok. 80º)

• ćwiczenia w pozycji leżącej, siedzącej

• ćwiczenia czynne KKD

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia izometryczne

Kinezyterapia 27

---