GIMNASTYKA KOREKCYJNA

WADY STÓP

Stopa prawidłowo zbudowana opiera się o podłoże (w warunkach odciążenia) trzema punktami: guzem kości piętowej oraz głową pierwszej i piątej kości śródstopia.

Stopa prawidłowa, oglądana w pozycji stojącej, ma od strony przyśrodkowej łagodny łuk, opierający się o podłoże piętą i śródstopiem. Pięta widziana od tyłu jest przedłużeniem goleni i jest prawie prostopadła do podłoża. Odbicie takiej stopy, czyli ślad postawiony przez bosą stopę na papierze, tzw. plantokonturogram, wykazuje charakterystyczne wgłębienie (ubytek po stronie przyśrodkowej). Stopę, w której doszło do obniżenia sklepienia podłużnego nazywamy płaską.

Głównymi mięśniami odpowiedzialnymi za wysklepienie łuku podłużnego są: z mięśni długich - mięsień piszczelowy tylny, strzałkowy długi, piszczelowy średni; z mięsni krótkich - wszystkie mięśnie podeszwowej strony stopy. Łuk poprzeczny utrzymują: mięsień strzałkowy długi, piszczelowy tylni oraz mięsień przywodziciel palucha, zwłaszcza jego głowa poprzeczna.

Należy jednak pamiętać, że patologia stopy nie występuje w wyniku niewydolności pojedynczego, izolowanego mięśnia, lecz na skutek pojawienia się różnorodnych napięć zespołów i grup mięśniowych, uzależnionych od siebie w najrozmaitszy sposób. Dlatego też każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy i potraktowania. W czasie chodu naprzemienne działanie wszystkich mięśni jest czynnością automatyczną. Zapewnia to ich większą wytrzymałość. Na wszechstronność zaangażowania mięśni mają jednak w naszych warunkach zasadniczy wpływ różnorodny charakter podłoża, po którym chodzimy oraz konstrukcja obuwia i materiał, z jakiego go wykonano. Utrzymanie pozycji stojącej wymaga natomiast stałego napięcia pewnych grup mięśniowych, na skutek czego szybciej ulegają one zmęczeniu, doprowadzając w określonych warunkach do następczego przeciążenia układu więzadłowo - torebkowego, a wreszcie kostnego.

1. RODZAJE ZNIEKSZTAŁCEŃ STOPY I ICH CHARAKTERYSTYKA

Wady stóp różnią się pod względem okresu występowania, charakteru zmian zniekształcających, etiologii, stopnia zaawansowania zmian, itp. Do najczęściej występujących wad należą:

1. stopa płaska (pes planus),

2. stopa płasko - koślawa (pes plano - valgus),

3. stopa poprzecznie płaska (pes transverso - planus),

4. stopa szpotawa (pes varus),

5. stopa wydrążona (pes excavatus).

Rzadziej spotykane to:

6. stopa końska (pes equinus),

7. stopa piętowa (pes calcaneus).

Chorobą naszego wieku można nazwać płaskostopie statyczne.

STOPA PŁASKA STATYCZNIE - płaskostopie czynnościowe, zwane także płaskostopiem statycznym, zaliczane jest do schorzeń społecznych. Stopa w tym przypadku posiada niski lub obniżający się łuk podłużny, który jest wynikiem niewydolności układu mięśniowo więzadłowego. Przeciążenie stopy spotęgowane niewydolnością jej układu doprowadza do zniekształceń, zaburzenia funkcji, bolesności. Stopę statyczną możemy zaobserwować w zawodach wymagających stania (ślusarz, tokarz, ekspedient, fryzjer), przenoszenia ciężarów (tragarz, posłaniec, listonosz). W warunkach dzisiejszych, szczególnie miejskich, chodzi się od wczesnego dzieciństwa po równym, twardym podłożu, angażując głównie zginacze i prostowniki stopy, „zostawiając odłogiem” mięśnie odpowiedzialne za ruchy boczne, za ruchy w stawie skokowym dolnym, a więc mięśnie odpowiedzialne za sklepienie. Dodatkowym elementem pogarszającym sytuację jest ciągłe noszenie obuwia, które utrudnia ruchy palców i prowadzi do niedorozwoju mięśni podeszwowych. Długi przebywanie w pozycji siedzącej, a szczególnie w pozycji siedzącej ze zwisającymi nogami (częsta u małych dzieci w domu, w przedszkolu, w szkole) wpływa niekorzystnie na krążenia krwi. Następuje zaleganie krwi żylnej, co jest przyczyną niedostatecznego dopływu krwi tętniczej, a to z kolei odbija się niekorzystnie na odżywianiu wszystkich tkanek stopy. Nieodżywianie tkanek pociąga za sobą gorszy rozwój stóp u dzieci, które, gdy dorosną, cierpią na osłabienie wszystkich elementów stopy.

STOPA PŁASKA PODŁUŻNIE - charakterystyczną cechą tej stopy jest spłaszczenie łuku dynamicznego w miejscu największego obciążenia. Jest to związane w dużym stopniu z zachodzącymi zmianami w stawach piętowo skokowym i skokowo - łódkowym. Kość piętowa ustawia się koślawo, głowa kości skokowej zsuwa się w dół do środka i ku przodowi, pociąga za sobą kość łódkowatą, co przyczynia się do odwiedzenia przodostopia. Kiedy stawy są zbyt mocno przeciążone następuje powstanie zmian pod postacią: kondensacji kostnej, tkanki gąbczastej, wyrośli brzeźnych i zwężeń szczelin stawowych, połączonych z bolesnością. Zaawansowane i utrwalone zmiany w strukturze kości i ich kształcie, zblokowanie stawów mogą już z czasem nie dawać objawów bólowych. Jednocześnie ze zmianami o charakterze morfologicznym powstaje nawyk nieprawidłowego ustawiania stopy.

Biorąc pod uwagę miejsca spłaszczenia rozróżniamy:

stopę płaską podłużnie z koślawością kości piętowej lub bez koślawości,

stopę płaską poprzecznie z paluchem koślawym lub nie,

stopę płasko - koślawą ze zniesieniem obu łuków.

Ze względu na stopień zaawansowania procesu patologicznego można wyróżnić następujące okresy rozwoju stopy płaskiej podłużnie:

stopa płaska niewydolna,

stopa płaska wiotka,

stopa płaska przykurczona,

stopa płaska zesztywniała.

STOPA PŁASKA NIEWYDOLNA (niewydolność mięśniowa) - jest ona określona najlżejszą formą płaskostopia. Łuki w stopie odciążonej ukształtowane są prawidłowo. Wprowadzając obciążenie następuje spłaszczenie łuku podłużnego i poprzecznego. Ułożenie kości piętowej z reguły jest prawidłowe, choć nie wyklucza się występowania koślawości kości piętowej. W dobrze umięśnionym podudziu ta niewielka wada zostaje usunięta w momencie wspięcia na palce, co powoduje ustawienie się kości zgodnie z osią podudzia. Dodatkowym elemantem charakteryzującym tę niewydolność jest ból przy długotrwałym staniu lub marszu w okolicy przyśrodkowej strony sklepienia podłużnego, wzdłuż rozcięgna podeszwowego, wzdłuż ścięgna mięśnia piszczelowego tylnego.

STOPA PŁASKA WIOTKA (niewydolność więzadłowa) - w tym przypadku w momencie odciążenia łuki stopy są spłaszcone i dodatkowe obciążenie powoduje pogłębienie tegoż spłaszczenia. Kość piętowa jest koślaw i przy wspięciu na palce nie zanika. Zauważalne jest również przesunięcie kości łódkowatej i skokowej poprzez przyśrodkowe uwypuklenie. Bolesność lokalizuje się w stawie skokowo - łódkowatym i rozcięgnie podeszwowym. Jest to spowodowane zwyrodnieniem chrząstki i torebki stawowej oraz pojawieniem się wyrośli kostnych.

STOPA PŁASKA PRZYKURCZONA - jest to odrębny stan chorobowy, który może również towarzyszyć niewydolności więzadłowej. Przyczyną choroby są zmiany zniekształcające stawy lub przewlekłe zapalenia stawów stępu. Podudzie kończyny jest szczupłe, a ból jaki występuje jaki występuje w czasie chodu powoduje przykurcz mięśni strzałkowych, które są równocześnie elementem hamującym ból.

STOPA PŁASKA ZESZTYWNIAŁA (niewydolność na podłożu zmian strukturalnych)- występują tu zmiany strukturalne w obrębie stawów i kości. Stan utrwalony może być niebolesny. Stopa nie ma zdolności dostosowania się do zmian podłoża, pozycji itp. Przeciążenia mogą być powodować stany zapalne i przykurcz mięśni strzałkowych, długich prostowników palców czwartego i piątego oraz bóle.

STOPA PŁASKA POPRZECZNIE - tej wadzie stopy towarzyszy najczęściej niedomoga mięśniowa i więzadłowo. Deformacja ta polega na obniżeniu kości śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego. Najczęściej spotyka się ją u kobiet noszących obuwie na wysokim obcasie. Nadmiernie obciążony łuk poprzeczny stopy zostaje spłaszczony. Dodatkowo występuje znaczna bolesność, która związana jest z tworzeniem się odcisku między główkami drugiej i trzeciej kości śródstopia. U dzieci zazwyczaj wada przebiega bezboleśnie. Ze stopą poprzecznie płaską, zwłaszcza w przypadku szpotawego ustawienia pierwszej kości śródstopia, występuje paluch koślawy - zniekształcenie polegające na odchyleniu palucha w kierunku osi stopy na zewnątrz. Paluch przyjmuje taką pozycję w efekcie wzmożonego napięcia swego przywodziciela na skutek szpotawego ustawienia pierwszej kości śródstopia.

We wszystkich wadach statycznych należy zwracać uwagę na przebieg zmian, pamiętając, że osłabione mięsnie jakby przerzucają cały ciężar na aparat więzadłowy, który nie mogąc podołać temu wysiłkowi rozciąga się. W końcu przeciążeniu zaczyna ulegać układ kostno - stawowy, co w konsekwencji prowadzi do reakcji zapalnych i zniekształceń. Zmiany tego typu są już nieodwracalne. Należy zadbać o taką wydolność układu mięśniowego stopy, żeby mógł on w pełni zapewnić fizjologiczną budowę łuku, nawet przy zwiększonych wymaganiach - zarówno statycznych, jak i dynamicznych.

STOPA WYDRĄŻONA - charakteryzuje się nadmiernym wysklepieniem, w odcinku między guzem piętowym a głowami kości śródstopia, przy równoczesnym skróceniu tego odcinka. Przyczyną wady są zaburzenia wady mięśniowej, najczęściej na tle wrodzonych zaburzeń w dolnym odcinku rdzenia kręgowego, którym często towarzyszy rozszczep kręgosłupa. Nadmiernemu wysklepieniu stopy towarzyszy szponowate ustawienie palców i skrócenie rozcięgna podeszwowego. Zniekształcenie powoduje skrócenie stopy. Wadę dostrzega się zwykle około 10 - 14 roku życia, kiedy zniekształcenie stopniowo się nasila. Zwykle przed ukończeniem wzrostu pojawiają się bóle stóp, których przyczyną jest przeciążenie pięty oraz główek kości śródstopia pod którymi tworzą się dokuczliwe modzele (odciski).

Dodatkowym czynnikiem, który może pogłębiać wadę stóp, są za ciasne (zbyt krótkie) skarpetki i obuwie. Wada ta staje się zauważalna przy badaniu w pozycji siedzącej (tj. w odciążeniu stopy), a zwłaszcza przy czynnym grzbietowym zgięciu stopy. Oprócz masażu i biernego rozciągania stopy w leczeniu korzysta się często z obuwia ortopedycznego lub wkładek ortopedycznych unoszących sklepienie poprzeczne stopy oraz nawracających kości stępu.

Stopa wydrążona

Różne odbicia stopy wydrążonej

STOPA PIĘTOWA - schorzenie to polega na znacznym zgięciu grzbietowym stopy w stawie skokowym lub pionowym ustawieniu kości piętowej. Tak ustawiona stopa jest z reguły następstwem choroby Heinego - Medina.

Różne są stopnie tego schorzenia - od nieznanego ograniczenia zgięcia podeszwowego, do ustawienia stopy w stosunku do podudzia pod kątem ostrym (prostym). W wielu przypadkach wada ta cofa się samoistnie, z chwilą gdy dziecko zaczyna chodzić i wzmocnieniu ulegają mięśnie łydki, pociągające piętę ku górze. Przy tym zniekształceniu stosuje się także bierne rozciąganie przykurczonych elementów w połączeniu z ćwiczeniami ruchów czynnych i ćwiczeniami mającymi na celu przywrócenie ruchu zginania podeszwowego. W przypadkach utrzymywania się zniekształceń u dzieci młodszych lub dużego stopnia zaawansowania tej wady konieczne jest leczenie operacyjne.

Stopa piętowa

STOPA KOŃSKO - SZPOTAWA - zniekształcenie to dotyczy zarówno stawów skokowych jak i innych stawów stopy. Powstaje ono w wyniku zaburzeń równowagi mięśniowej na tle różnych przyczyn. Stopa jest zgięta podeszwowo, wydrążona, odwrócona i jednocześnie przywiedziona. Zewnętrzny brzeg stopy jest wypukły, a wewnętrzny uniesiony i skrócony, co powoduje znaczne zwiększenie jej naturalnego wysklepienia. Skóra okolicy obciążonej grubieje i dochodzi do powstania modzeli oraz tworzenia się nieprawidłowych torebek maziowych. Te z kolei mogą ulegać zmianom zakaźnym, a nawet ropieniu. Natomiast pięta, która nie dźwiga ciężaru ciała, pozostaje mała i nie rozwija się w miarę wzrostu dziecka. Znajdująca się pod nią skóra pozostaje cienka, ponieważ nigdy nie podlegała działaniu ucisku. Z czasem pojawiają się zmiany zniekształcające kości stopy, bóle; chód staje się coraz bardziej męczący i niewydolny.

Stopa szpotawa Stopa końska

2. METODY BADANIA STÓP

W prawidłowej ocenie stopy można posłużyć się metodą subiektywną i obiektywną.

W pracy nauczyciela należy wykorzystać najbardziej proste metody, które byłyby dostępne w realizacji w warunkach szkolnych. Najbardziej dostępne zdaje się być badanie ortopedyczne stopy, które zaliczane jest do metod subiektywnych. Polega ono na systematycznych oględzinach poprzedzonych wywiadem. W skład wywiadu powinny wchodzić następujące informacje:

• wiek badanego,

• przebyte choroby,

• subiektywna ocena wydolności stopy,

• tryb życia ze szczególnym uwzględnieniem czasu pracy w pozycji stojącej,

• uprawiane dyscypliny sportowe,

• rodzaj noszonego obuwia,

• kiedy pojawiła się wada, jej objawy, dotychczasowe leczenie.

Nauczyciel po przeprowadzeniu wywiadu dokonuje oględzin badanego ucznia. Oględzin badanego dziecka dokonuje się w warunkach odciążenia, obciążenia ciężarem własnym, obciążenia dodatkowego.

W odciążeniu dziecko przyjmuje pozycję siedząca. Obserwuje się wysokość sklepienia stopy, kształt łuków, oś stopy i palucha, zakres ruchów w stawach.

W obciążeniu ciężarem ciała dziecko stoi w rozkroku na szerokość dłoni, stopy ustawione są równolegle, jednakowo obciążone, kolana proste, tułów w pozycji swobodnej. Badanie przeprowadza się od przodu i od tyłu. Od przodu obserwuje się oś kończyny, stopy i palucha, sklepienie stopy, kształt łuków, ukształtowanie śródstopia (okolica głowy kości skokowej i łódkowatej), wielkość i kształt brzuśców mięśniowych. W prawidłowych warunkach we wspięciu pięta przemieszcza się ku środkowi i ustawia się szpotawo.

W obciążeniu dodatkowym dziecko przyjmuje pozycję stania jednonóż. Stoi na nodze poddanej obserwacji, druga kończyna ugięta jest w stawach biodrowych i kolanowym. W celu zachowania prawidłowej pozycji dziecko może lekko przytrzymywać się ściany palcami ręki przeciwnej do badanej nogi, w celu zmniejszenia możliwości supinacji stopy w związku z przeniesieniem środka ciężkości ciała.

Obserwacja polega w ten sam sposób co wyżej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na różnicę zachowania się stopy pod wpływem obciążenia dodatkowego. W prawidłowych warunkach w czasie obciążenia stopy łuk podłużny przyśrodkowy obniża się (na wysokość kości łódkowatej, ok. 15-20 mm) stopa ulega wydłużeniu. W czasie przeprowadzenia badania należy również przeprowadzić i ocenić chód dziecka. Powinien on być elastyczny, rytmiczny, izotoniczny i dynamiczny. Każdy człowiek charakteryzuje się specyficznym sposobem chodzenia, który go odróżnia od innych. Prawidłowe obciążanie stóp polega na tym, że najpierw stawia się piętę, następnie przenosi się ciężar ciała na przednią część stopy przez jej

brzeg zewnętrzny, w końcowej fazie odbijając się od podłoża wszystkimi palcami. Przy wykonywaniu chodu obie kończyny dolne poruszają się wahadłowo, a kończyny górne współpracują z nimi. Naukę prawidłowego chodu należy kształtować już od najmłodszych lat. Wśród dzieci należy wyrabiać nawyk poprawnego ustawiania i obciążania stóp w ciągu całego dnia. Prawidłowy chód ćwiczy się początkowo bardzo wolno, stopniowo zwiększając później jego tempo.

Różne wady i schorzenia kształtują pewne patologiczne typy chodu, które są jedną z cech rozpoznawczych schorzenia. Dokładna analiza chodu jest podstawą właściwego wyboru metod korekcji.

CHÓD - polega na przeniesieniu środka ciężkości ciała na kończynę obciążoną i nachyleniu tułowia ku przodowi. Następnie następuje rotacja wewnętrzna i przywiedzenie uda, zgięcie kolana i przesunięcie środka ciężkości ku przodowi od obciążonej stopy. Następna faza polega na oderwaniu pięty od podłoża i rozpoczęciu fazy odbicia. W czasie przechodzenia od fazy odbicia ma miejsce odwrócenie i przywiedzenie przodostopia oraz powrót wysklepienia podłużnego do stanu wyjściowego. Prawidłowy chód charakteryzuje się następującymi fazami:

• podporu (obciążenia),

• odbicia,

• przenoszenia (wykroku),

• oparcia pięty - zbiega się z fazą odbicia drugiej stopy.

Metody plantokonturograficzne - polegają na sporządzeniu odcisków podeszwowej powierzchni stopy z zaznaczeniem obrysu stóp. Plantokonturografia jest najczęściej stosowaną metodą w badaniu stóp jest ona najprostszą i często stosowaną w praktyce szkolnej.

W ocenie obiektywnej stóp wyróżniamy dwa sposoby:

1. porównanie odbitki podeszwowej z wzorcowymi typami stóp, które opracowali Bochenek i Clarke.

2. wykreślenie odpowiednich kątów i wskaźników charakteryzujących budowę stopy (kąt Clarke'a, wskaźnik Bałakirewa, Sztritera-Godunowa, Wejsloga).

TYPY STÓP WG. BOCHENKA

Bochenek wyróżnia cztery typy stóp:

1. stopa wydrążona

2. stopa prawidłowa

3. stopa spłaszczona

4. stopa płaska

TYPY STÓP WG. CLARKE'A

1 - 3 Stopa wydrążona

4 - 6 Stopa prawidłowa

7 - 10 Różne postacie płaskostopia

WSKAŹNIK KĄTOWY CLARKE'A

Kąt Clarke'a jest zawarty między styczną przyśrodkowego brzegu odbitki a linią łączącą punkt największego wgłębienia przodostopia i zetknięcia stycznej przyśrodkowej z brzegiem przodostopia.

Kąt Clarke'a określa stan wysklepienia podłużnego łuku stopy.

Wskaźnik Clarke'a określa nam:

• stopa wydrążona od 55^o

• stopa normalnie wysklepiona 54^o - 42^o

• stopa spłaszczona czynnościowo 41^o - 21^o.

WSKAŹNIK „Ky” (Sztritera - Godunowa)

Wskaźnik „Ky” określa stosunek długości odcinka przebiegającego w centrum wysklepienia łuku podłużnego przez zacienioną część śladu do długości odcinka wykreślonego przez zacienioną i niezacienioną część plantokonturogramu.

Ky =	B - C
		A - C

B - C - część zacieniona

A - C - część zacieniona i niezacieniona

Wartości wskaźnika „Ky” w zależności od wieku:

W I E K	8 lat	N O R M A	0,44 - 0,54
			9 lat		0.41 - 0,53
			10 lat		0,40 - 0,53
			11 lat		0,39 - 0,54

OCENA WYSKLEPIENIA POPRZECZNEGO STOPY

Do oceny wysklepienia poprzecznego służy wskaźnik „W” - Wejsloga.

W =	S
		P

S - długość stopy

P - szerokość stopy

Wskaźnik „W” jest w przedziale pomiędzy dwa a trzy (2<W<3). Jeżeli otrzymane wartości są bliższe 2 świadczy to o płaskostopiu poprzecznym, natomiast wartości bliższe 3 świadczą o prawidłowym wysklepieniu poprzecznym stopy.

Wysklepienie poprzeczne wg. Wskaźnika „W”:

3.00 - 2.44 stopa poprawna

2.43 - 2.00 stopa spłaszczona

Kąt koślawości (α) palucha uzyskujemy przez wykreślenie stycznej przyśrodkowego brzegu stopy i stycznej poprowadzonej z punktu najszerszego miejsca przodostopia do zewnętrznego brzegu palucha. Norma kąta zawartego między tymi stycznymi wynosi od 1-9º wg Weisfloga.

Badanie czynnościowe obrazuje stan wydolności mięśni. Wydolność zginaczy stopy oceniamy przez kilkakrotne wspięcie na jednej nodze, aż do zmęczenia. Gdy badany nie może powtórzyć więcej niż 10-15 razy, wskazuje to na obniżenie sprawności mięśni.

KRYTERIA PODZIAŁU ĆWICZEŃ

Zasady doboru ćwiczeń

Celem ćwiczeń korekcyjnych jest wzmocnienie mięśni szczególnie osłabionych oraz usunięcie przykurczów. Główną zasadą postępowania korekcyjnego jest prawidłowe ustawienie stopy przy każdym ćwiczeniu. Przestrzeganie tej zasady przyczynia się do prawidłowego wzmocnienia mięśni oraz współdziałania poszczególnych grup mięśniowych przy wykonywaniu ćwiczeń. Podczas wykonywania poszczególnych ćwiczeń duże znaczenie stanowią pozycje odciążające, które ułatwiają utrzymać skorygowaną pozycję stopy. W początkowym okresie pełnią one również funkcje ćwiczeń wyrównawczych. Pierwszym kryterium podziału ćwiczeń jest dozowanie obciążenia ciężarem ciała. Wartość tego kryterium polega na:

• uwzględnieniu czynnika przyczynowego tj. przeciążenia,

• stworzeniu wymagań odpowiednich do aktualnej siły mięśni wysklepiających stopę

• zapewnieniu realnych możliwości utrzymania skorygowanej pozycji stopy Stopień obciążenia zależny jest od pozycji wyjściowych:leżenie przodem o nogach ugiętych

• leżenie tyłem, stopy oparte o ścianę

• leżenie tyłem, stopy oparte na podłodze

• siad, stanie obunóż bez obciążenia i z obciążeniem przyborem

• stanie jednonóż , marsz, podskoki, zeskoki, skoki.

II kryterium doboru ćwiczeń jest kryterium anatomiczne; dotyczy rodzajów ruchów charakterystycznych dla danych mięśni utrzymujących sklepienie stopy

III kryterium doboru ćwiczeń jest podział na ćwiczenia analityczne i syntetyczne.

Ćwiczenia analityczne charakteryzują się wykonywaniem pracy pojedynczych mięśni lub grup mięśniowych. Natomiast ćwiczenia syntetyczne dotyczą pracy całej stopy ( marsz, bieg, skoki)

Opanowanie nawyków poprawnego ustawiania i obciążania stóp we wszystkich sytuacjach, a przede wszystkim w chodzie, to końcowy efekt ćwiczeń.

Ćwiczenia kształtujące stopy prowadzimy łącznie z ćwiczeniami ogólno kształtującymi cały organizm- przy przestrzeganym prawidłowym ustawieniu i obciążeniu stóp

WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA

Przy stopach płaskich zaleca się:

• Kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli

• Pływanie

• Chodzenie po nierównym i urozmaiconym terenie

• Prawidłowe obuwie

• Higiena nóg Przeciwwskazane są:długotrwałe stanie, marsz z dużym obciążeniem

• dźwiganie ciężarów

• skoki i zeskoki na twarde podłoże

• siad klęczny z podudziami rozsuniętymi na zewnątrz

• piłka nożna

• jazda na nartach techniką oporową

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ

Ćwiczenia korygujące ustawienia stopy

• pozycja wyjściowa- siad na ławce stopy oparte o podłoże - ruch czynne napinanie mięsni stopy wysklepiające łuk przyśrodkowy i korygujące ustawienie tyło stopia

• pw- leżenie tyłem, stopy oparte o skrzynię - ruch napinanie łuku podłużnego stopy

• p.w. - leżenie tyłem o nogach ugiętych w stawach kolanowych lub stanie , stopy ustawione równolegle - ruch napinanie łuku podłużnego stopy

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie krótkie stopy i zginacze palców

• pw- siad ugięty na podłodze , stopy ustawione równolegle - ruch - zginanie na przemian z wyprostem i rozkładaniem palców stóp, bez unoszenia ich nad podłogę.

• Pw- leżenie tyłem stopy oparte o ścianę skrzynię siad ugięty lub stanie - ruch - zginanie palców i podciąganie pięt w przód lub cofanie ich w tył „ marsz gąsienicy”

• Pw- siad ugięty lub leżenie przodem, NN ugięte w stawach kolanowych - ruch- zginanie palców stóp z oporowaniem dłońmi lub przez współćwiczącego

• Pw-siad ugięty - ruch- zwijanie koca palcami stóp bez obciążenia lub z obciążeniem

• Pw- siad ugięty w parach, twarzą do siebie, laska gimnastyczna między ćwiczącymi- ruch- przeciągania laski palcami stóp na swoją stronę

• Pw- siad prosty lub siad na krześle- ruch -chwyty i przekładanie przez drugą nogę lub do przeciwnej dłoni kulek z papieru , korków, wstążek, worków

• Pw siad ugięty lub na ławeczce - ruch - chwyt i wkładanie różnych przyborów do pudełka

• Pw- jw.- ruch- rzuty w dal rzuty do celu

• Pw- siad ugięty - ruch - przekładanie ołówka stopą do stopy

Ćwiczenia z elementem supinacji stóp

• pw -siad skrzyżny - ruch - odwracanie stopy dłońmi „LUSTERKO”

• pw- siad o NN ugiętych i rozchylonych kolanach - ruch - łączenie podeszwowe stóp „okienko”

• pw- jw.- ruch- „ klaskanie podeszwową stroną stóp

• pw -siad prosty, jedna N wyprostowana w przód, drugą stopą chwyt gąbki palcami- ruch - przesuwanie po prostej N od palców do uda „ mycie nogi”

• pw - siad ugięty, stopy złączone podeszwowo - ruch - rysowanie po rozłożonym papierze

• pw -siad ugięty z trzymaniem dłońmi laski gimnastycznej ustawionej pionowo między stopami - ruch -marsz stopami w górę i w dół obejmując laskę palcami stóp „ małpka chodzi po drzewie”

• pw - siad ugiety - ruch - obejmowanie podeszwową stroną obu stóp różnej wielkości piłek

Ćwiczenia wzmacniające mięsnie długie i krótkie

• pw- leżenie tyłem z trzymaniem szarfy palcami stóp- ruch- rowerek

• pw- leżenie przodem z trzymaniem woreczków palcami stóp -ruch- nożyce

• pw -leżenie tyłem przy ścianie- ruch- toczeni piłki stopami w górę

• pw- siad ugięty z trzymaniem ołówków palcami stóp - ruch- „akcentowanie ołówkami”- „bębenek”

• pw - siad na skrzyni - ruch - obracanie stopami maczugi

• pw - postawa- ruch - zwijanie szarfy palcami stóp zjadanie szarfy .

BIBLIOGRAFIA

	Kasperczyk Tadeusz: Wady postawy ciała - diagnostyka i leczenie; Kraków 1996.
	Kasztura Karol, Łęczyński Janusz: Abecadło postępowania korekcyjnego; W-wa 1999 .
	Kołodziej Jerzy, Kołodziej Krzysztof, Momola Irena: Gimnastyka korekcyjno kompensacyjna w szkole; Rzeszów 1996.
	Kutzner - Kozińska Maria, Wlaźnik Kazimiera: Gimnastyka korekcyjna dla dzieci 6 - 10 - letnich; Warszawa 1995.
	Kutzner - Kozińska Maria: Korekcja wad postawy; Warszawa 1986.
	Malina Halina: Wady kończyn dolnych - postępowania korekcyjne; Kraków 1996.
	Owczarek Sławomir, Bondarowicz Marian: Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej; Warszawa 1998.
	Poradnik ćwiczeń korekcyjnych; pod red. Kasperczaka Tadeusza; Kraków 1996.
	Sawczyn Stanisław, Sawczyn Grażyna, Karniewicz Józef, Drobnik Aleksander, Szewc Wojciech: Gimnastyka korekcyjna w szkole cz. II; Bydgoszcz 1999.

---