POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA

W BIAŁYMSTOKU

Wydział Zarządzania

Zarządzanie publiczne

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

Białystok 2010

Rachunek zysków i strat - referat

1. Definicja rachunku zysków i strat - jest to podstawowa część sprawozdania finansowego, która przedstawia zestawienie osiągniętych w danym roku obrotowym, przychodów ustalonych zgodnie z zasadą memoriałową i wszystkich kosztów.

2. Rachunek zysków i strat charakteryzuje się dużą i bardzo przydatną pojemnością informacyjną, jest punktem wyjścia do szczegółowych badań analitycznych, szczególnie rentowności i aktywności gospodarczej. Pozwala na ocenę trwałości pozycji finansowej firmy i stanowi podstawę planowania finansowego. Ponadto odzwierciedla dokonania jednostki w danym okresie sprawozdawczym informując o stopniu realizacji wyniku finansowego.

3. Istnieją dwa warianty sporządzania rachunku zysków i strat, jednak bez względu na wybrany wariant jego układ jest konstruowany według tej samej zasady, zwanej drabinkową, która zestawia naprzemiennie osiągnięte przychody i poniesione koszty, w podziale na poszczególne segmenty zakończone ustaleniem wyniku na określonym etapie działalności gospodarczej.

Budowa rachunku zysków i strat wynika z podziału całej działalności jednostki na

4 segmenty:

      działalność podstawową, czyli operacyjną,

      pozostałą działalność operacyjną.,

      działalność finansową

       zdarzenia nadzwyczajne.

W związku z tym podziałem możemy określić następującą strukturę wyniku finansowego:

Wynik na działalności operacyjnej

+

Wynik na pozostałej działalności operacyjnej

+

Wynik na operacjach finansowych

+

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych

+

Obowiązkowe obciążenia wyniku

4. a) Wynik finansowy z operacji sprzedaży otrzymujemy odejmując od przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów koszty ich uzyskania

b) Jeżeli wynik finansowy ze sprzedaży skorygujemy o pozostałe przychody i koszty operacyjne to otrzymujemy wynik finansowy z działalności operacyjnej.

c) Wynik finansowy z działalności operacyjnej skorygowany o przychody i koszty finansowe tworzy wynik finansowy z działalności gospodarczej

d) Wynik finansowy z działalności gospodarczej korygowany o zyski i straty nadzwyczajne daje wynik finansowy brutto

e) Wynik brutto skorygowany o obowiązkowe obciążenia wyniku takie jak podatek dochodowy i inne obowiązkowe zmniejszenia zysku i zwiększenia straty, tworzy wynik finansowy netto.

Metody prezentacji kosztów

Zgodnie z MSR nr 1 w rachunku zysków i strat dopuszcza się dwojaką formę prezentacji kosztów działalności operacyjnej:

• w układzie porównawczym (rodzajowym),

• w układzie funkcjonalnym (kalkulacyjnym).

Metoda porównawcza

Zgodnie z metodą porównawczą w rachunku zysków i strat koszty ujmowane są w układzie rodzajowym, np. amortyzacja, zużycie materiałów, wynagrodzenia, usługi obce, a nie ich funkcją w przedsiębiorstwie. Metoda ta jest bardziej powszechna w mniejszych jednostkach.

Metoda kalkulacyjna

W rachunku zysków i strat sporządzonym według kalkulacyjnej metody prezentacji kosztów koszty są klasyfikowane zgodnie z ich funkcją. Traktowane są tutaj jako koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, a także jako koszty dystrybucji i działalności administracyjnej. Taka klasyfikacja kosztów jest bardziej przydatna z punktu widzenia rachunku kosztów, dzięki któremu można precyzyjnie określić koszty uzyskanych przychodów w stosunku do produkcji sprzedanej. Niemniej jednak sama alokacja kosztów często bywa subiektywna i jest bardziej pracochłonna.

Jeżeli dana jednostka wybierze kalkulacyjną metodę prezentacji kosztów, to zgodnie z zaleceniem MSR nr 1 powinna ujawniać informację na temat kosztów w układzie rodzajowym, np. amortyzację, wynagrodzenia i świadczenia na rzecz pracowników. Regulacja ta przyjęta jest również w ustawie o rachunkowości.

Różnica między wariantami dotyczy sposobu ujęcia kosztów wytworzenia sprzedanych produktów.

• W wariancie porównawczym prezentowane są koszty według rodzaju z uwzględnieniem zmiany stanu produktów.

• W wariancie kalkulacyjnym koszty wytworzenia ustala się dla sprzedanych produktów doliczając do nich koszty sprzedaży i ogólnego zarządu. [E. Śnieżek, 2003, str. 162]

Metoda porównawcza	Metoda kalkulacyjna
Przychody ze sprzedaży: Przychody ze sprzedaży produktów, Zmiana stanu produktów (dodatnia lub ujemna), Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby, Przychody ze sprzedaży towarów, (materiałów)	Przychody ze sprzedaży: Przychody ze sprzedaży produktów, Przychody ze sprzedaży towarów, (materiałów)
Koszty działalności operacyjnej Koszty według rodzaju Wartość sprzedanych towarów i materiałów	Koszty działalności operacyjnej: Koszt wytworzenia sprzedanych produktów, Wartość sprzedanych towarów i materiałów Koszty ogólnego zarządu, Koszty sprzedaży
Zysk (strata) ze sprzedaży	Zysk (strata) ze sprzedaży

Warto podkreślić, że różnica w obu metodach sporządzania rachunku wyników dotyczy wyłącznie działalności operacyjnej (podstawowej).

Rachunek zysków i strat
(wariant porównawczy)

 

A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym:
- od jednostek powiązanych
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - wartość dodatnia, zmniejszenie - wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym:
     - podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
D. Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Dotacje
III. Inne przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
III. Inne koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)
G. Przychody finansowe
I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
- od jednostek powiązanych
II. Odsetki, w tym:
- od jednostek powiązanych
III. Zysk ze zbycia inwestycji
IV. Aktualizacja wartości inwestycji
V. Inne
H. Koszty finansowe
I. Odsetki, w tym:
dla jednostek powiązanych
II. Strata ze zbycia inwestycji
III. Aktualizacja wartości inwestycji
IV. Inne
I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)
J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I.-J.II.)
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
K. Zysk (strata) brutto (I±J)
L. Podatek dochodowy
M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
N. Zysk (strata) netto (K-L-M)

Rachunek zysków i strat

(wariant kalkulacyjny)

 A. Przychody ze sprzedaży towarów i produktów
I. przychody ze sprzedaży towarów i materiałów
II. Przychody ze sprzedaży produktów

B. koszty sprzedanych towarów i produktów
I. wartość sprzedanych towarów i materiałów
II. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

C. Zysk/strata brutto ze sprzedaży (A-B)

D. Koszt sprzedaży

E. Koszty ogólnego zarządu

F. Zysk/strata ze sprzedaży (C-D-E)

G. Pozostałe przychody operacyjne
I. Przychody ze sprzedaży składników majątku trwałego
II. Dotacje
III. Pozostałe przychody operacyjne

H. Pozostałe koszty operacyjne
I. Wartość sprzedanych składników majątku trwałego
II. Pozostałe przychody operacyjne

I. Zysk/strata na działalności operacyjnej (F+G-H)

J. Przychody finansowe
I. Dywidendy z tytułu udziałów - w tym od jednostek zależnych i stowarzyszonych
II. Odsetki uzyskane
III. Pozostałe

K. Koszty finansowe
I. Odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego oraz krótkoterminowych         papierów wartościowych
II. Odsetki do zapłacenia - w tym dla jednostek zależnych i stowarzyszonych
III. Pozostałe

L. Zysk/ strata brutto na działalności gospodarczej (I+J-K)
M. Zyski nadzwyczajne
N. Straty nadzwyczajne
O. Zysk/strata brutto (L+M-N)

P. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
I. Podatek dochodowy od osób prawnych lub osób fizycznych
II. Pozostałe obowiązkowe obciążenia
R. Zysk/strata netto (O-P)

Podstawowa działalność operacyjna

5. Za podstawową działalność uważa się tę działalność dla której jednostka została powołana i zarejestrowana w sądzie, czyli jest to jej działalność statutowa, która może mieć charakter: wytwórczy, handlowy, usługowy, względnie mieszany np. handlowo-wytwórczy. W ramach tej działalności jednostki realizują podstawowy przychód sprzedając swoje produkty (wyroby gotowe i usługi) i towary i ponoszą koszty ich uzyskania.

Przykład

Jednostka produkcyjna sprzedała na rzecz kontrahenta

krajowego wyroby gotowe „A” w ilości 10 000 szt. W cenie 5zł/szt.

1.Faktura VAT za sprzedane wyroby „A”

1a) Wartość netto 10000 szt. Razy 5 zł - 50 000 zł

1b) VAT 22% - 11 000zł

1c) Wartość brutto - 66 000 zł

Pozostała działalność operacyjna

6. W rachunku zysków i strat zarówno w wariancie kalkulacyjnym jak i porównawczym, pozostałe przychody i koszty operacyjne ustala się i wykazuje jednolicie. Pozostała działalność jest pośrednio związana z operacyjna działalnością podstawową. W ramach niej ponoszone są koszty i przychody związane z np. działalnością socjalną, sprzedażą środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, odszkodowaniami, karami itp.

Przykład

Sprzedano środek trwały o wartości początkowej 5000 zł i dotychczasowym umorzeniu (w podanej kwocie umorzenia uwzględniono amortyzację za miesiąc w którym nastąpiła sprzedaż) 4000 zł, cena sprzedaży netto sprzedanego środka 1500 zł ,plus 22% VAT.

Objaśnienia:

1.Ustalnie wartości bieżącej środka trwałego na dzień sprzedaży:

1.a) wyksięgowanie wartości początkowej sprzedanego środka trwałego 5000zł

1.b) wyksięgowanie dotychczasowego umorzenia sprzedanego środka trwałego 4000zł

1.c) nie umorzona część wartości początkowej sprzedanego środka trwałego, czyli wartość bieżąca 1000zł

2.Faktura dla odbiorcy sprzedanego środka trwałego

2 a) Cena sprzedaży netto ze sprzedanego środka trwałego - 1500 zł

2 b) VAT należny - 330 zł

2 c) Cena sprzedaży brutto - 1830 zł (cena sprzedaży netto 1500 plus VAT 330)

3.Przeksięgowanie w końcu roku obrotowego pozostałych przychodów operacyjnych 1500zł

4.Przeksiegowanie w końcu roku obrotowego pozostałych kosztów operacyjnych 1000zł

Skutki operacji sprzedaży środka trwałego w rachunku zysków i strat wykażemy:

Pozostałe przychody operacyjne 1500 zł

Minus pozostałe koszty operacyjne 1000 zł

Zysk z operacji sprzedaży 500 zł

Przychody i koszty związane z działalnością finansową

Wynik operacji finansowych - stanowi różnicę między przychodami finansowymi, w szczególności z tytułu dywidend (udziałów w zyskach), odsetek, zysków ze zbycia inwestycji, aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi, a kosztami finansowymi  w szczególności z tytułu odsetek, strat ze zbycia inwestycji, aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi.

Przychody finansowe

• zyski należne z tytułu zbycia inwestycji: sprzedaży aktywów finansowych: udziałów, akcji i innych papierów wartościowych, inwestycji w nieruchomości,

• aktualizacji wartości inwestycji,

• przychody z tytułu posiadania udziałów w innych jedn. gospodarczych - z tytułu dywidend,

• odsetki należne z tytułu oprocentowania lokat bankowych, a także odsetki od udzielonych pożyczek,

• odsetki od zwłoki,

• dodatnie różnice kursowe,

• dyskonto przy zakupie weksli i czeków obcych.

Koszty finansowe

• należne innej jednostce odsetki,

• straty z tytułu zbycia inwestycji,

• ujemny wynik aktualizacji inwestycji,

• nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi.

Konto „koszty finansowe” - po stronie Dt tego konta księgujemy poniesione w ciągu roku obrotowego koszty finansowe, natomiast po stronie Ct ewentualne korekty uprzednio zaksięgowanych kosztów.

Konto „przychody finansowe” - w przypadku zaś tego konta księgowania są odwrotne niż na koncie „koszty finansowe”, po stronie Ct księgujemy zrealizowane przychody finansowe, zaś po stronie Dt wszelkie zmniejszenia przychodów.

Rachunek zysków i strat (fragment) - działalność finansowa:

Wyszczególnienie			Kwota
Przychody finansowe
I	Dywidendy i udziały w zyskach w tym od jednostek powiązanych
II	Odsetki w tym od jednostek powiązanych
III	Zysk ze zbycia inwestycji
IV	Aktualizacja wartości inwestycji
V	Inne
Koszty finansowe
I		Odsetki w tym dla jednostek powiązanych
II		Strata ze zbycia inwestycji
III		Aktualizacja wartości inwestycji
IV		Inne

Przykład:

Podmiot gospodarczy sprzedał krótkoterminowe akcje: cena nabycia sprzedanych akcji 600 zł, cena sprzedaży sprzedanych akcji 700 zł.

Rozwiązanie:

Objaśnienia:

1.Wydanie akcji do sprzedania (cena nabycia akcji) 600 zł

2.Przychód ze sprzedaży akcji 700 zł.

3.Przeksięgowanie, w końcu roku obrotowego, wartości sprzedanych akcji 600 zł.

4.Przeksięgowanie, w końcu roku obrotowego, przychodu ze sprzedaży akcji 700 zł.

Wyszczególnienie			Kwota
Przychody finansowe
I	Dywidendy i udziały w zyskach w tym od jednostek powiązanych
II	Odsetki w tym od jednostek powiązanych
III	Zysk ze zbycia inwestycji		100
IV	Aktualizacja wartości inwestycji
V	Inne
Koszty finansowe
I		Odsetki w tym dla jednostek powiązanych
II		Strata ze zbycia inwestycji
III		Aktualizacja wartości inwestycji
IV		Inne

Zyski i straty związane z działalnością nadzwyczajną

Straty i zyski nadzwyczajne powstają na skutek zdarzeń losowych trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia (powódź, pożar, grad i inne żywiły natury lub skutki zaniechania lub likwidacji działalności, na skutek decyzji uprawnionych do tego organów). Powstałe z tego tytułu szkody wraz z skutkami usuwania skutków należy zaliczyć do strat nadzwyczajnych a uzyskane odszkodowania do zysków nadzwyczajnych.[A. Dziuba - Burczyk, 2003]

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych stanowi różnicę między zyskami nadzwyczajnymi a stratami nadzwyczajnymi.

Objaśnienia:

1.Wyksięgowania w wartości księgowej netto utraconych w wyniku zdarzenia losowego środków trwałych.

2. i 3. Spisanie straconych, zniszczonych na skutek zdarzenia losowego materiałów i produktów.

4. Otrzymane faktury dotyczące kosztów usuwania skutków zdarzeń losowych przez jednostki zewnętrzne.

5. Przeksięgowanie saldo konta „straty nadzwyczajne”

Objaśnienia:

1.Otrzymane gotówkowe odszkodowania z tytułu ubezpieczeń majątkowych za straty powstałe w wyniku zdarzeń losowych.

2. Otrzymane w formie bezgotówkowej odszkodowania z tytułu ubezpieczeń majątkowych za straty powstałe w wyniku zdarzeń losowych.

3. Zarachowane należne kwoty odszkodowania, przychody ze sprzedaży składników majątkowych wchodzących w skład sprzedanej zorganizowanej części jednostki.

Prezentacja zysków i strat nadzwyczajnych w rachunku zysków i start:

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (I-II)
I	Zyski nadzwyczajne	x
II	Straty nadzwyczajne	x

Przykład:

W danym okresie sprawozdawczym podmiot gospodarczy w wyniku zdarzeń losowych zrealizował zysk nadzwyczajny (odszkodowanie z tytułu ubezpiecznia majątkowego otrzymane na rachunek bankowy) w wysokości 1000zł i poniósł stratę nadzwyczajną (utrata wartości materiałów) w kwocie 400 zł.

Rozwiązanie:

Objaśnienia:

1.Utrata wartości materiałów w wyniku zdarzenia losowego 400zł

2. Otrzymane odszkodowanie na rachunek bankowy 1000 zł

3. Przeksięgowanie w końcu roku obrotowego strat nadzwyczajnych na Wynik Finansowy 400 zł.

4. Przeksięgowania w końcu roku zysków nadzwyczajnych na Wynik Finansowy 1000zł.

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (I-II)		+ 600
I	Zyski nadzwyczajne	1000
II	Straty nadzwyczajne	400

Odrębną pozycję rachunku zysków i strat stanowi obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego, obejmujące głównie podatek dochodowy od osób prawnych.

Na Obowiązkowe obciążenia wyniku składają się:

    podatek dochodowy, od osób prawnych,

    odroczony podatek dochodowy

     inne obowiązkowe obciążenia na podstawie przepisów szczególnych.

---