1. Podstawowe kategorie czynników produkcji:

• pierwotne czynniki produkcji - ich podaż determinowana jest głównie poza systemem ekonomicznym

• ziemia - zasoby naturalne, dostarczane przez przyrodę, obejmujące obszary ziemi i zawartość jej wnętrza; dochód otrzymywany z tego całkowicie nieelastycznego czynnika - renta ekonomiczna;

• praca - zasoby siły roboczej, nie są wytwarzane w sensie ekonomicznym, ale są określone głównie przez czynniki społeczne i biologiczne; dochody - wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług pracy: zarówno płace menedżera jak i robotnika produkcyjnego;

• czynniki pośrednie

• kapitał - zasób dóbr wytwarzanych przez dany system ekonomiczny, używany w postaci w postaci nakładów do produkcji dóbr i usług (kapitał rzeczowy)

2. Dobra kapitałowe - podział według tempa i czasu zużycia danej części kapitału w procesie produkcyjnym:

• kapitał trwały - produkcyjne dobra trwałego użytku, takie jak budynki, maszyny, urządzenia itp.;

• kapitał obrotowy - zapasy materiałów, produktów, paliw - elementy wyposażenia procesu produkcyjnego, które zużywają się jednorazowo;

3. Właściwości kapitału:

• jego utworzenie wymaga wyrzeczeń - przeznaczenie dóbr na cele produkcyjne wymaga wyłączenia ich z bieżącej konsumpcji;

• zdolność wspomagania produkcyjności pozostałych czynników produkcji, tj. ziemi i pracy;

1. Zysk - różnica między całkowitym przychodem a całkowitymi kosztami produkcji (renty, czynsze, płace); powinien obejmować rachunek kosztów alternatywnych - zysk ekonomiczny (w odróżnieniu od zysku księgowego);

• wynagrodzenie dla właściciela za jego wkład pracy oraz zainwestowane fundusze (dostarczane przez niego czynniki produkcji);

• wynagrodzenie za własność i użycie zasobów naturalnych (renta), oraz inne koszty (alternaty6wne, ukryte) związane z zastosowanymi czynnikami produkcji;

• wynagrodzenie za ponoszone ryzyko i niepewność, możliwość błędu, oraz czyste ryzyko statystyczne i losowe;

• renta monopolowa - premia za przewagę monopolu na rynku.

4. Dwa typy zysku w teorii ekonomii:

• zysk normalny - dochód przypadający przedsiębiorcy w postaci reszty pozostałej po uwzględnieniu alternatywnych kosztów związanych z zastosowanymi nakładami - nie jest on nadwyżką ponad wszystkie koszty, lecz ceną usług, które świadczy przedsiębiorca;

• zysk nadzwyczajny (ponadnormalny) - związany z brakiem (krótkookresowym) równowagi lub ograniczeniami dla konkurencji, zwłaszcza przez tzw. bariery wejścia; jest „wskaźnikiem niedoborów” - informuje, że zasoby w danej dziedzinie gospodarowania wykazują większy niedobór niż w innych, które oferują zyski normalne.

4. Stopa zwrotu / stopa rentowności kapitału - określa jednostkową wydajność kapitału; wyrażona w procentach relacja otrzymanego dochodu netto do wyłożonego kapitału

5. Podaż kapitału (pożyczkowego)powstaje w gospodarstwach domowych - część swoich dochodów gospodarstwa domowe w postaci oszczędności udostępniają innym podmiotom bezpośrednio lub za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji; za czasową utratę prawa do dysponowania i kontroli użycia kapitału właściciele uzyskują rekompensatę w formie procentu.

6. Popyt na kapitał pożyczkowy - ze strony zarówno producentów jak i konsumentów (kredyty konsumpcyjne - dodatnia preferencja czasu) - za określoną opłatę tj. procent;

9. Procent - roczna opłata za wypożyczenie kapitału; wynagrodzenie zasobów finansowych;

10. Nominalna a realna stopa procentowa:

r_r = r_n - α

Gdzie:

r_r - realna stopa procentowa

r_n - nominalna stopa procentowa

α - tempo zmian cen (wskaźnik inflacji)

11. Miary określające w sposób względny efektywność zastosowania kapitału:

• stopa zwrotu (rentowności) kapitału,

• stopa procentowa

1. Funkcje rynkowej stopy procentowej:

• ograniczając społeczną podaż funduszy kapitałowych zmusza do takiego użycia kapitału, które gwarantuje najwyższą rentowność,

• taka sytuacja wywołuje w społeczeństwie skłonność do poświęcania bieżącej konsumpcji i powiększania zasobów kapitału

2. Popyt na czynniki produkcji:

• popyt pochodny, wyprowadzony z popytu na produkty finalne,

• rozmiary niezbędnych do produkcji czynników wytwórczych określa ich wydajność czyli produkcyjność krańcowa.

12. Krańcowy produkt pracy - płace i renta

Rys. 1. Krańcowy produkt pracy, płace i renta.

Zasób ziemi jest dany.

Krzywa DD (rys. 1) - funkcja malejącej produkcyjności krańcowej czynnika wytwórczego L; jednocześnie funkcja popytu na ten czynnik wyrażonego przez pracodawców w relacji do płac realnych

Krzywa SS - podaż pracy zapewnionej przez siłę roboczą przy różnym poziomie płac;

W punkcie równowagi:

• płace - wszyscy zatrudnieni otrzymują taką płacę, jaki jest marginalny produkt ostatniego zatrudnionego pracownika;

• renta - wynagrodzenie drugiego zastosowanego czynnika - nadwyżka dla właściciela ziemi;

12. Krańcowy produkt kapitału - procent i płace

Rys. 2. Krańcowy produkt kapitału, procent i płace.

Ilość stosowanej pracy jest dana.

Krzywa DD (rys. 2) - funkcja malejącej produkcyjności krańcowej kapitału; jednocześnie ilustruje jaką ilość kapitału zechcą nabyć przedsiębiorcy dla osiągnięcia właściwej kombinacji czynników wytwórczych przy każdym poziomie stopy procentowej;

Krzywa SS - podaż kapitału przy różnym poziomie stopy procentowej;

W punkcie równowagi:

• rynkowy poziom stopy procentowej ustalony w wysokości równej krańcowej produkcyjności ostatniej zaangażowanej jednostki kapitału, która może być nabyta;

2

W12_czynniki produkcji

---