Spis treści

WSTĘP.......................................................................................................2

1. POJĘCIE I CECHY CHARAKTERYSTYCZNE ROZWOJU REGIONALNEGO W ŚWIETLE LITERATURY PRZEDMIOTU..........4

1. Pojęcie rozwoju regionalnego...................................................................4

2. Pojęcie, istota i cele polityki regionalnej..............................................7

3. Uwarunkowania rozwoju regionalnego................................................11

4. Instrumenty rozwoju regionalnego.......................................................12

5. Instytucje rozwoju regionalnego...........................................................14

6. Polityka rozwoju regionalnego na Litwie............................................16

2. DIAGNOZA POZIOMU ROZWOJU POWIATU KOWIEŃSKIEGO. WYBRANE ELEMENTY................................................................................19

1. Poziom PKB w powiecie Kowieńskim........................................................19

2. Charakterystyka rynku pracy w powiecie Kowieńskim i jego rejonach........................................................................................................22

3. Stan rolnictwa w powiecie Kowieńskim......................................................33

4. Sytuacja demograficzna...............................................................................37

5. Inwestycje zagraniczne................................................................................42

6. Przemysł......................................................................................................46

7. Przedsiębiorczość........................................................................................49

3. KIERUNKI ROZWOJU POWIATU KOWIEŃSKIEGO............................54

1. Analiza SWOT powiatu Kowieńskiego.......................................................54

2. Analiza SWOT rolnictwa powiatu Kowieńskiego.......................................56

3. Kierunki rozwoju powiatu Kowieńskiego....................................................59

WNIOSKI...............................................................................................................63

BIBLIOGRAFIA ..................................................................................................65

SPIS TABEL I WYKRESÓW..............................................................................66

ANEKS....................................................................................................................67

Wstęp

Lata 1991-200 na Litwie dla gospodarki Litewskiej był trudne. Po rozpadzie bloku komunistycznego kraj okazał się w sytuacji nieznanej dotąd. Szybka zmiana systemów od systemu planowania centralnego na system liberalny i rynkowy stworzyło dużo kłopotów jaki i dla państwa w całości tak i dla każdego jej obywatela. Pisząc tę pracę chciałbym przeanalizować podstawowe segmenty państwa: ekonomiczny i społeczny. Są one bez pośrednio między sobą powiązane i stanowią integralną część całej gospodarki państwa. Zmiany które nastąpiły w Litwie po1991 roku były znaczącym krokiem w historii Litwy. Litwa centralna w której znajduje się powiat Kowieński znajduje się na granicy między częścią wschodnią a zachodnią Litwy, co daje powód do analizy jej stanu w lata transformacji systemowej. Analizując pozycję powiatu Kowieńskiego zwrócono uwagę na jego sytuację demograficzną i przemysłowo - przedsiębiorczą, także niemałe znaczenie w powiecie ma rolnictwo, które też zostało zanalizowane.

Celem niniejszej pracy jest przegląd i analiza wybranych aspektów rozwoju regionalnego powiatu Kowieńskiego. Zmierzając do możliwie pełnego ujęcia problemu rozdział pierwszy niniejszej pracy poświęcony został zagadnieniom wynikającym z literatury przedmiotu. Określa on ogólne pojęcia rozwoju regionalnego, polityki regionalnej, definiuje instrumenty i instytucje rozwoju regionalnego. Rozdział ten zamyka krótki przegląd polityki regionalnej na Litwie.

Rozdział drugi obejmuje część mojej pracy. Przedstawia on zagadnienia społeczne i ekonomiczne powiatu Kowieńskiego i jest podstawowym rozdziałem pracy, ponieważ przedstawia podstawowe segmenty egzystencji człowieka na terytorium powiatu i ich rozwój w okresie transformacji systemowych. Mała ilość literatury i materiałów empirycznych na ten temat utrudniła pisanie tego rozdziału. Podstawowe informacje udostępniły Instytut Rozwoju Regionalnego oraz Administracja Powiatu Kowieńskiego i znajdujący się w niej Dział Rozwoju Regionalnego.

Rozdział trzeci obejmuje ocenę powiatu Kowieńskiego metodą SWOT, która został opracowana na podstawie diagnozy. W części końcowej podano priorytetowe kierunki rozwoju powiatu Kowieńskiego.

Praca powstał w oparciu o powszechnie dostępną literaturę książkową przedmiotu. W pracy wykorzystane zostały materiały udostępnione przez Administrację Powiatu Kowieńskiego i Instytut Rozwoju Regionalnego.

1. Pojęcie i cechy charakterystyczne rozwoju regionalnego w świetle literatury przedmiotu

1.Pojęcie rozwoju regionalnego

Kraj nie jest monolitem, lecz składa się ze zróżnicowanych przestrzennie jednostek określonego podziału administracyjnego. Kierowanie procesami rozwoju i sposobem funkcjonowania państwa od tysięcy lat odbywa się za pośrednictwem wydzielonych jednostek administracyjnych, pokrywające całe terytorium bez reszty. Stąd polityka ogólnokrajowa musi być prowadzona w sposób zróżnicowany, a więc powinna być regionalizowana zarówno w okresie bieżącym, jak też średni i perspektywiczny. Innymi słowami polityka państwa powinna być wypełniona politykami regionalnymi.

Badania ekonomiczno-przestrzennych aspektów zjawisk i procesów społecznych i gospodarczych na tle struktur regionalnych łączy się nierozerwalnie z pojęciem regionu i rozwoju regionalnego. W literaturze naukowej spotyka się różne poglądy dotyczące koncepcji regionu i sposoby jego definiowania.

W najbardziej ogólnym ujęciu - regiony są przestrzenne podsystemy gospodarki narodowej, czyli określone części terytorium kraju ze zlokalizowanym na nich osadnictwem i gospodarką o różnych związkach i relacjach przestrzennych

Region możemy traktować jako wyodrębnioną przestrzeń o specyficznych cechach, określonej strukturze, środowisku geograficznym, zasobach ludzkich i rzeczowych, z charakterystycznymi związkami i relacjami przestrzennymi. Region w niniejszym opracowaniu określamy największą jednostkę podziału terytorialnego kraju, tj. powiat rozumiany jako region administracyjny.

Każde społeczeństwo i państwo realizuje swą narodową politykę rozwoju, w której wyodrębnia politykę społeczną, ekonomiczną (gospodarczą) i przestrzenną (regionalną). Polityka regionalna jest więc częścią składową ogólnej (narodowej) polityki rozwoju.

K.Secomski twierdzi natomiast, że polityka regionalna stanowi część składową polityki społeczno-ekonomicznej. Jest to stwierdzenie niewłaściwe, ponieważ polityki społeczna i ekonomiczna nie obejmują całej problematyki przestrzennej (regionalnej). Ta ostatnia istnieją samodzielnie, obok polityki społeczno-ekonomicznej, chociaż z nimi ściśle współpracuje.

Rozwój regionalny traktowany jest jako wzrost potencjału gospodarczego regionów, charakteryzujący się trwałą poprawą ich konkurencyjności oraz wzrostem poziomu życia mieszkańców, przyczyniając się do rozwoju społeczno-gospodarczego całego kraju. Polityka rozwoju regionalnego - polityka regionalna jest integralną częścią polityki społeczno-ekonomicznej, polityki świadomego oddziaływania władz na rozwój regionów. Z reguły przyjmuje się dwojakie znaczenie polityki regionalnej, tj. jako polityki interregionalnej i polityki intraregionalnej. Polityka interregionalna obejmuje działania prowadzone przez rząd w celu wspierania rozwoju poszczególnych regionów. Celem tej pierwszej powinno być przede wszystkim wsparcie środkami budżetowymi i właściwymi instrumentami pośrednimi działań zapobiegających dominacji zjawisk i procesów charakteryzujących scenariusz pesymistycznych oraz sprzyjających poczynaniom na rzecz realizacji scenariusza optymistycznego. Odpowiednie działania powinny być podejmowane równolegle i jednocześnie. W tym celu w administracji musi istnieć ciało sztabowe, przygotowujące projekty decyzji rządowych i projekty instrumentacji ich wdrażania. Polityka intraregionalna prowadzona jest przez samorządowe władze regionu, które bazują głównie na endogenicznych zasobach i możliwościach, oddziaływają na rozwój społeczno-gospodarczy regionu. Można więc przyjąć, że polityka rozwoju regionalnego uprawiana jest w dwu wymiarach: jako polityka regionalna państwa, będąca fragment polityki makroekonomicznej, oraz jako polityka regionalna regionów.

Doświadczenia WE wskazują, że polityka regionalna jest realizowana w obydwu tych wymiarach. Zasadą stosowaną w WE jest maksymalne ograniczenie zakresu spraw podejmowanych na szczeblu centralnym. Tym niemniej żadne z państw Europy Zachodniej nie zrezygnowało z prowadzenia polityki regionalnej na tym poziomie i utrzymywanie aparatu lub urzędu centralnego. Precyzyjny monitoring przebiegu procesów społeczno-ekonomicznych umożliwia wczesną identyfikację obszarów problemowych, dla których są uruchomiane różnorodne środki i instrumenty polityki regionalnej.

Współczesna polityka regionalna zajmuje ważna miejsce w ogólnej polityce ekonomicznej. Składa się na to:

1. przyśpieszony, w związku z drugą rewolucją naukowo-techniczną, rozwój gospodarczy wielu krajów pociąga za sobą zmiany w terytorialnym podziale pracy, w rozmieszczeniu ludności, w systemach osadniczych, w rozmieszczeniu infrastruktury itd.

2. rozwój masowej komunikacji i powiększająca się ruchliwość ludności powoduje upowszechnienie się wiedzy o różnicach w poziomie zagospodarowania oraz zamożności krajów i regionów, a w następstwie tego także dążeń do zmniejszenia występujących nierówności.

3. zwiększa się zagrożenie środowiska naturalnego, zwłaszcza na obszarach skoncentrowanej działalności gospodarczej, co wymaga wprowadzenia różnych ograniczeń.

4. tendencje integracyjne w świecie stwarzają potrzebę rozwiązywania różnych problemów społeczno-gospodarczych przez współdziałanie wielu krajów. Powoduje to umiędzynarodawianie rozmaitych zagadnień polityki regionalnej i podejmowanie ich przez organizacje międzynarodowe.

2. Pojęcie, istota i cele polityki regionalnej

Potrzeba prowadzenia polityki regionalnej jest konsekwencją dużego zróżnicowania stopnia rozwoju społecznego i gospodarczego poszczególnych regionów. Dysproporcje te mają często charakter strukturalny i wynikają z peryferyjnego położenia, złych warunków klimatycznych, niekorzystnego położenia geograficznego, niedostatecznie rozwiniętej infrastruktury, niekorzystnej struktury gospodarki (z dużym udziałem mało efektywnego rolnictwa), niedostatecznie wykwalifikowanej siły roboczej, czy też różnego stopnia przystosowywania do zmieniających się warunków, np. toczącego się procesu transformacji.

Polityka regionalna jest częścią ogólnej polityki społeczno - gospodarczej kraju. Potrzeba jej prowadzenia wynika z wspomnianych zróżnicowań, czy to pod względem środowiska przyrodniczego, wielkości ekonomicznych, społecznych itp. Różne problemy nękające poszczególne regiony mogą być pokonane jedynie dzięki skutecznie prowadzonej polityce regionalnej zmierzającej do likwidacji określonych barier konkretnego regionu. Politykę regionalną możemy określić jako planową działalność państwa i jego organów, zmierzającą do:

• optymalnego wykorzystania czynników społeczno-ekonomicznych i przestrzennych dla harmonijnego i dynamicznego rozwoju regionalnego zgodnie z planem krajowym i planami regionalnymi;

• optymalnej realizacji celów i zadań rozwojowych w układzie regionalnym, zawsze jednak na bazie narodowego planu rozwoju społeczno - gospodarczego oraz krajowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Według R. Domańskiego, "polityka regionalna jest działalnością zmierzającą do kształtowania rozwoju poszczególnych regionów i relacji międzyregionalnych zgodne z celami społeczeństwa jako całości, jak również celami społeczności regionalnych". Natomiast B. Winiarski definiuje ją jako całokształt działań państwa oraz występujących w jego imieniu władz centralnych i regionalnych w zakresie świadomego kształtowania procesu rozwoju społecznego i gospodarczego regionów kraju w ramach ogólnej polityki społeczno-ekonomicznej. Jak wspomina autor, jest to polityka zarówno prowadzona przez władzę centralną, czyli interregionalna, jak i władzę regionalną intraregionalną. Istotne jest, aby polityka regionalna była prowadzona głównie na szczeblu regionalnym przez władzę samorządową lepiej znającą problemy gospodarcze i społeczne regionu, natomiast władza centralna powinna zajmować się jedynie wyznaczaniem i koordynowaniem polityk prowadzonych w regionach. Podkreślając wagę stosowanych instrumentów polityki regionalnej, bez których nie można byłoby zrealizować żadnych celów, można określić politykę regionalną jako zestaw instrumentów specjalnie przygotowanych dla osiągania celów silnie zróżnicowanych terytorialnie.

Polityka regionalna powinna wspierać rozwój regionalny, poprzez realizację określonych celów i zadań. Najogólniej cele polityki regionalnej można ująć w trzy grupy:

• tworzenie mechanizmów rozwoju społeczno - gospodarczego regionów oraz przełamanie barier i przeciwdziałanie procesom recesji gospodarczej,

• poprawa standardu życia społeczności lokalnych i regionalnych,

• kształtowanie ładu przestrzennego i zapobieganie procesom degradacji środowiska przyrodniczego.

Cele polityki regionalnej można również sklasyfikować wyodrębniając cztery grupy, tj.:

• cele społeczne - związane z poziomem życia ludności danego terenu, np. zwiększenie stopnia zaspokajania potrzeb, podwyższenie poziomu kulturalnego, poprawa warunków pracy i warunków mieszkaniowych, rozwoju szkolnictwa, opieki społecznej itp.;

• cele ekonomiczne - związane z koniecznością zapewnienia optymalnego wykorzystania warunków i zasobów regionalnych, zmniejszenia bezrobocia, rozwijania współpracy przygranicznej, przyspieszenia tempa rozwoju społeczno - gospodarczego itp.;

• cele ekologiczne związane z wyznaczeniem granicy wpływu człowieka na środowisko naturalne oraz działania związane z jego ochroną i rekultywacją;

• cele przestrzenne zapewniające utrzymanie ładu przestrzennego, właściwego, racjonalnego zagospodarowania przestrzeni itp.

Podkreślenia jednak wymaga fakt, iż ze zmianą otoczenia i dokonujących się przeobrażeń w skali krajowej i międzynarodowej ewolucji podlegają również cele polityki regionalnej. Na obecnym etapie rozwoju kraju cele polityki można sformułować następująco:

• zapobieganie i łagodzenie skutków społecznych wywołanych zachodzącymi procesami transformacji ustrojowej, które w różnych regionach osiągnęły określoną skalę i natężenie;

• stwarzanie warunków dla regionalnych i lokalnych inicjatyw gospodarczych oraz wyrównania szans rozwoju poszczególnych regionów;

• wspieranie pożądanych zmian i działań prowadzących do powstawania efektywnych struktur gospodarczych w regionach;

• właściwe sterowanie procesami decentralizacji systemu orientacji terytorialnej państwa;

• dokonanie restrukturyzacji regionów i modernizacji ich systemu zagospodarowania przestrzennego;

• bezpośrednie działania w zakresie rozbudowy infrastruktury (gospodarczej i społecznej);

• ukierunkowanie i wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich;

• dbanie o ład przestrzenny poprzez właściwe kształtowanie systemu zagospodarowania przestrzennego i ochroną środowiska przyrodniczego.

Odmienność problemów z którymi borykają się poszczególne regiony powoduje konieczność sprecyzowania celów niezbędnych do osiągnięcia rozwoju w każdym z tych regionów z osobna. W konsekwencji powoduje to potrzebę zróżnicowania także zadań i instrumentów.

Polityka regionalna powinna zapewnić harmonijny i dynamiczny rozwój regionów. Do osiągnięcia tego celu niezbędne jest wykorzystanie czynników społeczno - gospodarczych i przestrzennych w regionie. Można więc stwierdzić, że istotę polityki regionalnej stanowi:

• racjonalne kształtowanie i przestrzenna organizacja procesów rozwoju społeczno - ekonomicznego na bazie planu narodowego,

• celowe rozmieszczenie potencjału społecznego i ekonomicznego we wszystkich regionach na tle krajowego planu przestrzennego przy złożeniu optymalnego spożytkowania elementu przestrzeni.

W praktyce funkcjonują dwa modele polityki regionalnej, tj.:

• wyrównawczy - którego istota sprowadza się do wspierania regionów najsłabiej rozwiniętych, aby osiągnęły wielkości ekonomiczne i społeczne zbliżone do średniej innych regionów,

• polaryzacyjny - który polega na wspieraniu regionów najbardziej rozwiniętych w celu dalszego wspierania ich konkurencyjności, aby stały się one w przyszłości „lokomotywą napędową” w procesie rozwoju pozostałych regionów.

Należy podkreślić, że w początkowym okresie prowadzenia polityki regionalnej dominował model polaryzacyjny, obecnie zaś dominuje model wyrównawczy. Kraje dostrzegły, że łatwiej jest współpracować regionom o zbliżonym poziomie rozwoju. Stąd też w ostatnim czasie dużo uwagi poświęca się polityce strukturalnej mającej doprowadzić do spójności społeczno-ekonomicznej regionów. W przeciwnym wypadku doprowadziłoby to do pogłębiania się różnic w poziomie rozwoju, co groziłoby marginalizacją dużych obszarów poszczególnych krajów oraz pogłębiania się niezadowolenia społecznego i powstawania konfliktów.

Skuteczne (efektywne) prowadzenie polityki zmierzającej do rozwoju regionu jest możliwe jedynie w warunkach, kiedy podmioty ją prowadzące posiadają odpowiednie instrumenty zwłaszcza finansowe umożliwiające podejmowanie szeregu inwestycji podnoszących poziom rozwoju regionu. Od tego, jakie będą instrumenty finansowe, będzie zależało czy samorząd stanie się silnym podmiotem, czy też będzie tylko klientem administracji rządowej. Najważniejszym problemem jest przepływ środków, który powinien być maksymalnie zdecentralizowany, zapewniający samorządowi partnerską pozycję w kreowaniu polityki regionalnej. Obecnie w Polsce mimo decentralizacji obowiązków (kompetencji), które przejęły samorządy lokalne i regionalne nie została dokonana reforma finansów publicznych, pozwalająca na zmianę struktury dochodów samorządów na korzyść dochodów własnych, umożliwiająca zapewnienie podmiotom niezależności we wspieraniu rozwoju.

3. Uwarunkowania rozwoju regionalnego

Zakres, intensywność, formy organizacyjne i instrumenty polityki rozwoju regionalnego kształtowały się pod wpływem wielu czynników. Do najważniejszych możemy zaliczyć:

• poziom rozwoju ekonomicznego regionów, mierzony wielkością majątku i dochodu narodowego;

• międzyregionalne zróżnicowania skali tego poziomu;

• organizację terytorialną państwa (określaną zazwyczaj w konstytucji, np. państwo federalne);

• system finansów publicznych;

• impulsy polityczne (wewnętrzne i zewnętrzne) aktywności państwa w sferze rozwoju i zagospodarowania regionów.

Czynniki te i relacje między nimi kształtowały realną politykę rozwoju regionalnego, oscylującą między modelem „wyrównawczym” a „polaryzacyjnym”.

Z prezentowanych w piśmiennictwie klasyfikacji regionalnych warunków -czynników rozwoju społeczno-gospodarczego można przyjąć następujący ich zestaw:

• geograficzne - ukształtowane przez przyrodę (środowisko naturalne) i człowieka (środowisko sztuczne), a związane z miejscem prowadzenia działalności;

• naukowo-techniczne - związane z osiągniętym poziomem wiedzy, rozwoju narzędzi pracy i umiejętności posługiwania się nimi;

• demograficzne - związane z liczbą i strukturą ludności zamieszkującej obszar, na którym jest lub ma być prowadzona działalność;

• społeczno-ekonomiczne - wynikające z charakteru stosunków ekonomicznych i społecznych, a określone przez osiągnięty poziom rozwoju gospodarczego;

• wynikające z otoczenia zewnętrznego.

Analiza warunków rozwojowych regionu daje obraz aktualnego stanu oraz możliwości rozwojowych określonej przestrzeni.

Regionalne czynniki rozwoju jako czynniki „przyrostowe” to: inwestycje oraz wzrost technicznego uzbrojenia pracy żywej, przyrost majątku trwałego i wzrost jego produktywności, przyrost zatrudnienia i wydajności pracy, przyrost urządzeń infrastrukturalnych, efekty postępu naukowego, technicznego i organizacyjnego (w tym wzrost innowacyjności), pozytywne zmiany strukturalne w gospodarce, postęp w racjonalnym wykorzystaniu zasobów naturalnych, surowców i materiałów oraz energii, poprawa stanu jakości komponentów środowiska naturalnego, bardziej sprzyjające w stosunku do stanu wyjściowego uwarunkowania społeczno-polityczne i prawne oraz przyrost efektów w zakresie powiązań z otoczeniem zewnętrznym regionu.

4.Instrumenty rozwoju regionalnego

Rozwój regionalny traktowany jest jako wzrost potencjału gospodarczego regionów, charakteryzujący się trwałą poprawą ich konkurencyjności oraz wzrostem poziomu życia mieszkańców. W tym aspekcie rozwój regionalny przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego całego kraju. Polityka rozwoju regionalnego - polityka regionalna jest integralną częścią polityki społeczno-ekonomicznej, polityki świadomego oddziaływania władz na rozwój regionów.

Instrumentarium sterowania rozwojem regionalnym jest zbliżone w obu tych płaszczyznach. L.Kupiec dzieli instrumenty polityki społeczno-gospodarczej i przestrzennej na następujące grupy: organizacyjne, prawne, administracyjne, informacyjne, finansowe, planistyczne, infrastrukturalne, działania bezpośrednie i pozostałe instrumenty. Z uwagi jednak na pewną specyfikę polityki regionalnej, instrumenty oddziaływania na rozwój regionalny można podzielić na niżej wymienione kategorie:

• bezpośrednie i pośrednie instrumenty finansowe ( środki pochodzące z budżetu państwa, środki uzyskiwane w ramach programów UE dostępnych dla Litwy, środki z innych źródeł i programów);

• instrumenty instytucjonalne (Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Urząd mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Komitet Integracji Europejskiej);

• rozbudowa infrastruktury technicznej i społecznej;

• instrumenty niematerialne (szkolenia, doradztwo, badania i rozwój technologii);

• instrumenty organizacyjno-prawne;

• instrumenty planistyczne.

Głównym instrumentem pomocy w okresie dostosowawczym Polski do UE jest fundusz PHARE. Jego pierwszoplanowym celem jest należyte przygotowanie do członkostwa krajów kandydujących, w tym też Litwy.

Zgodnie z zaleceniami Agendy 2000 i postanowieniami Rady Europejskiej podjętymi w marcu 1999r. program PHARE powinien stopniowo przejmować metody działania Funduszy Strukturalnych. Pomoc finansowa może być udzielona na:

• podniesienie sprawności administracji i kwalifikacji zatrudnionego w niej personelu - około 30% środków;

• wspieranie inwestycji - około 70% środków na dostosowanie infrastruktury do standardów UE;

• Według B.Winiarskiego narzędzia ekonomiczno-finansowe można podzielić na dwie grupy;

• mające charakter negatywny- mogą to być wyższe obciążenia podatkowe, stosowane wobec określonych inwestorów na pewnych obszarach;

• mające charakter pozytywny- zwolnienia oraz ulgi podatkowe, ułatwienia kredytowe, subwencje budżetowe dla przedsiębiorców podejmujących działalność na obszarach uznanych za wymagające restrukturyzacji albo aktywizacji gospodarczej.

5. Instytucje rozwoju regionalnego.

Polska, stojąc w obliczu akcesji z Unią Europejską, zobowiązana jest dostosować zasady, instrumenty i instytucje polityki regionalnej do wzorców stosowanych w krajach należących do Wspólnot Europejskich. Powołanie niezbędnych instytucji musi umożliwić państwu wypełnienie podstawowych funkcji na danym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego.

Według Thorsteina Veblena instytucje:

• są zawsze produktem bliższej lub dalszej przeszłości;

• przemiany instytucjonalne nie nadążają za zmianami w technice wytwarzania, a wymagają nieraz długiego czasu na dostosowanie się do nowych warunków.

W Polsce koncepcja instytucjonalizmu pojawiła się znacznie później, bo dopiero w momencie rozpoczęcia przemian gospodarki centralnie planowanej w gospodarkę rynkową. Współczesna ekonomia instytucjonalna opiera się na czterech założeniach:

• analiza instytucji ekonomicznej rozpoczyna się od obserwacji zachowań jednostki jako jej głównego uczestnika;

• jednostka dąży do maksymalizacji użyteczności swoich działań;

• decydenci charakteryzują się ograniczoną racjonalnością swojego postępowania;

• zakłada się, że nad tą ograniczoną racjonalnością nie da się zapanować zawieraniem skrupulatnie sporządzonych kontraktów.

Według L. Kupca instytucja to zakład pracy (placówka lub organizacja) o charakterze publicznym, samodzielna jednostka gospodarcza działająca w jakiejś dziedzinie na własne ryzyko na podstawie obowiązujących w kraju norm prawnych i obyczajowych. Głównym celem jej działania jest osiągnięcie sprawności funkcjonalnej, niezbędnej do zaspokojenia określonych potrzeb społecznych przy racjonalnym sposobie postępowania.

Polityka regionalna prowadzona jest przez podmioty władzy i administracji terenowej, ale z upoważnienia państwa i w jego imieniu oraz w zasadzie w ramach polityki ogólnokrajowej. Ma więc ona charakter czynnościowy i utożsamiana jest z praktycznymi działaniami tych organów (instytucji).

Podmioty i instytucje prowadzące politykę regionalną można ująć w pięciu grupach, tj.:

1. podmioty polityki regionalnej, w tym:

• organy administracji państwowej;

• organy administracji samorządowej.

2) instytucje polityki regionalnej, w tym:

• agencje i fundacje rozwoju regionalnego;

• stowarzyszenia rozwoju regionalnego oraz wspierania przedsiębiorczości;

• organizacje samorządu gospodarczego.

Oznaczeniu instytucji polityki regionalnej decydują przede wszystkim reprezentowane przez nie możliwości oddziaływania na rozwój regionu, a mianowicie:

• zatrudnienie wykwalifikowanych kadr tworzących tzw. potencjał ludzki;

• dysponowanie środkami finansowymi pochodzącymi z różnych źródeł;

• znajomość regionu i uwarunkowań oraz możliwości jego rozwoju przez kadry w nich zatrudnione.

Instytucjom te pełnią następujące zadania:

• stymulowanie i wspomaganie inicjatyw gospodarczych na rzecz rozwoju gospodarczego regionów;

• sprzyjanie rozwojowi informacji, doradztwa, szkoleń oraz myśli rynkowej i technicznej dotyczących założeń, metod i form rozwoju regionalnego;

• tworzenie i uczestnictwo w powstaniu instytucji finansowych służących rozwojowi regionalnemu;

• wspieranie środkami finansowymi i technicznymi organizacji zajmujących się kreowaniem zmian struktury gospodarczej regionów;

• bezpośrednie wsparcie inwestycyjne dla infrastruktury lokalnej i regionalnej.

Agencje i fundacje rozwoju regionalnego najczęściej powstają w wyniku inicjatywy wojewodów, prezydentów oraz samorządów lokalnych przy udziale banków, izb gospodarczych, prywatnych i państwowych przedsiębiorstw z danego regionu. Istotną rolę odegrała tu Agencja Rozwoju Przemysłu. Agencje rozwoju regionalnego mają formą spółek akcyjnych z ograniczoną odpowiedzialnością lub fundacji. Realizują zadania związane z restrukturyzacją gospodarki, tworzeniem nowych instytucji około biznesowych, wspieranie rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz promowaniem swoich regionów. Są głównymi partnerami władz regionalnych w zakresie działań zmierzających do przyśpieszenia rozwoju danego obszaru oraz osłabienie niekorzystnych zjawisk. Obecnie w Polsce działają 72 agencje i fundacje rozwoju regionalnego oraz lokalnego na poziomie województwa i poziome lokalnym.

Podstawowym wymogiem prowadzenia właściwej i skutecznej polityki regionalnej jest współpraca między wskazanymi podmiotami i instytucjami, które powinny nie tylko wytaczać kierunki rozwoju danego regionu, ale także doprowadzić do ich zrealizowania. W konsekwencji umożliwi to osiągnięcie wyższego rozwoju społeczno-gospodarczego.

6. Polityka rozwoju regionalnego na Litwie.

Politykę regionalną na Litwie można określić jako wolum działań ukierunkowanych na zmniejszanie różnic socjalno - ekonomicznych między regionami Litwy.

Na danym etapie polityka regionalna Litwy jest w stadium kształtowania się i nie zawsze prawidłowo określane są różnice między polityką regionalną a planowaniem przestrzennym mającym dość mocne korzenie i tradycje na Litwie.

Planowanie terytorialne dąży do efektywnego i racjonalnego wykorzystania posiadanej przestrzeni, poświęcając dużo uwagi na ochronę środowiska, dla tego, że jednakowy rozwój i perspektywa długookresowa to tradycyjne priorytety planowania terytorialnego. W takich wypadkach, kiedy posiadana przestrzeń nie jest zbyt ograniczona (w przypadku Litwy tak jest), planowanie przestrzenne skoncentrowane jest na racjonalnych koncepcjach rozwoju: rozwój miast, koordynacja rozwoju infrastruktury, racjonalne wykorzystanie walorów i zasobów naturalnych itp..

Cele polityki regionalnej. Podstawowe cele i sposoby wdrażania polityki regionalnej Litwy będą zatwierdzone w ustawie o rozwoju regionalnym, której projekt Ministerstwo do kierowania reform i spraw samorządowych 17 listopada 1999 roku przekazało Rządowi Republiki Litewskiej. Teraz realizacja i formowanie polityki regionalnej kieruje się ustawą „o zarysie polityki regionalnej Litwy” postanowieniem nr. 902 z dnia 21 lipce 1998 roku .

Najważniejsze cele polityki regionalnej to są:

• wspierać rozwój ekonomiczny w każdym regionie, tworząc długookresowy, sprzyjający rozwojowi klimat w regionach;

• tworzyć infrastrukturę która odpowiada wymaganiom społeczno - ekonomicznym i środowiskowym;

• zmniejszać różnice między regionami w takich dziedzinach, jak: poziom życia, rozwój ekonomiczny, społeczny, kulturowy, oświata i itd..

Zasady wdrażania polityki regionalnej. Tworząc i wdrażając politykę regionalną kieruje się taki zasadami:

• zasada koordynacji. Sukces w wdrażaniu polityki regionalnej w większym stopniu zależy od prawidłowej koordynacji działań zainteresowanych w to instytucji państwowych i regionalnych - w szczególności podczas planowania inwestycji z funduszy publicznych. Instytucyjny system koordynacji już działał podczas przygotowania pierwszego planu rozwoju społeczno - ekonomicznego kraju, w dalszym ciągu system ten jest doskonalony, ma on dokładnie określać kompetencje każdej instytucji;

• zasada partnerstwa. Realny rozwój ekonomiczny prowadzony jest przez regiony albo ich odpowiedniki na szczeblu miejscowym. Najważniejszym czynnikiem efektywnej polityki regionalnej jest inicjatywa podmiotów prywatnych, a także władz lokalnych;

• zasada wzrostu miejscowego. Zasada ta przedstawia bardzo ważny cel - zapewnić rozwój dla małych i średnich przedsiębiorstw na szczeblu lokalnym, aby w każdym regionie byłby stworzony stały i mocny potencjał ekonomiczny( tę zasadę nie da się zrealizować jeżeli na przykład w regionie/miasteczku duża część kapitału ludzkiego zatrudnione jest w sektorze państwowym finansowanym przez budżet państwa: szkoły, szpitale itd.);

• zasada koncentracji. Wspierane będą tylko te dziedziny które zostaną wskazane w planie rozwoju społeczno - ekonomicznego kraju.

II DIAGNOZA POZIOMU ROZWÓJU POWIATU KOWIEŃSKIEGO. WYBRANE ELEMENTY.

1. Poziom PKB w powiecie Kowieńskim

Oceniając wizerunek kraju oraz rozwój i tendencje rozszerzania ekonomicznego gmin jeden z najważniejszych wskaźników produkt krajowy brutto (PKB). W powiecie Kowieńskim jest produkowane 20% całego krajowego PKB. Ten wskaźnik co roku, choć niedużo, lecz zmniejsza się, wskazuje że tempo wzrostu PKB w powiecie Kowieńskim zostaje w tyle pod względem innych powiatów. Analiza wcześniejszych lat wskazuje, rok 1999 porównując z 1998 dla powiatu Kowieńskiego był tak samo niekorzystny jak i dla powiatów Wilna i Kłajpedy, w których PKB nieco wyrosło (przykładowo 4,6% i 1,4%). W powiecie Kowieńskim wyprodukowane PKB zmniejszyło się o 1,8%. Według ogólnego wskaźnika ekonomiki - PKB, przypadający na jednego mieszkańca, powiat Kowieński także jest na trzecim miejscu. W 2000 roku ogólny PKB kraju wyrósł o 3,3%. Temu przyczyniły się stające na nogi branże, takie jak pośrednictwo finansowe, przemysł obróbkowy, transport. Te ostatnie są jedne z najważniejszych branż ekonomiki w powiecie Kowieńskim, także możemy twierdzić że tendencje polepszenia ma wpływ i na powiat Kowieński. Dynamikę PKB i PKB per capita pokazują niżej umieszczone tabele 1 i 2:

Tabela 1

Poziom PKB w powiatach Litwy.

	PKB
		mln. Lt			%
		1996	1997	1998	1996	1997	1998
Całość PKB	31568.9	38340.3	42990.0	100.0	100.0	100.0
Powiat Alituski	1459.3	1753.2	1884.0	4.6	4.6	4.4
Powiat Kowieński	6163.0	7744.4	8525.9	19.5	20.2	19.8
Powiat Kłajpedzki	3915.7	4556.1	5189.3	12.4	11.9	12.1
Powiat Marjampolski	1333.4	1635.0	1812.4	4.2	4.3	4.2
Powiat Paneweżski	2791.5	3359.1	3532.4	8.8	8.8	8.2
Powiat Szauliajski	3064.2	3635.5	3654.3	9.7	9.5	8.5
Powiat Taurażski	823.9	871.3	927.9	2.6	2.3	2.2
Powiat Telszajski	1409.6	1658.0	1862.6	4.5	4.3	4.3
Powiat Utenski	1611.3	1882.1	2109.0	5.1	4.9	4.9
Powiat Wileński	8997.0	11245.6	13492.3	28.5	29.3	31.4

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Tabela 2

PKB per capita w powiatach Litwy.

	PKB per capita
		Tys. Lt			W porównaniu z średnim PKB per capita, %
		1996	1997	1998	1996	1997	1998
Całość PKB	8.5	10.3	11.6	100.0	100.0	100.0
Powiat Alituski	7.2	8.7	9.3	84.7	83.8	80.2
Powiat Kowieński	8.2	10.3	11.3	95.8	99.2	97.4
Powiat Kłajpedzki	9.4	11.0	12.5	110.7	106.0	107.5
Powiat Marjampolski	6.7	8.2	9.1	78.9	79.6	78.6
Powiat Paneweżski	8.6	10.4	11.0	101.4	100.5	94.5
Powiat Szauliajski	7.6	9.0	9.1	89.6	87.4	78.3
Powiat Taurażski	6.3	6.7	7.1	74.4	64.7	61.5
Powiat Telszajski	7.7	9.1	10.2	90.7	87.8	87.8
Powiat Utenski	8.0	9.3	10.5	93.5	90.1	90.3
Powiat Wileński	10.0	12.6	15.1	117.9	121.4	129

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Ministerstwo Finansów Republiki Litewskiej ogłosiło prognozę, która wygląda optymistycznie - w nadchodzących latach powinny wzrastać branże eksportowe - przemysł obróbkowy, wyroby eksportujący transportu, łączności i magazynowania biznes. Dlatego że dużo firm przemysłu w powiecie Kowieńskim eksportuje produkcję, to w niemałym stopniu przyłożyłyby się do ekonomicznego wzrostu regionu. Według danych Departamentu statystyki około 7,7 tysięcy spółek w powiecie Kowieńskim eksportuje całą albo częściową produkcję.

Rok 2000 nie przyniósł żadnych nie oczekiwanych zmian. Jak i było prognozowano PKB wyrósł na 5%, wzrastały prawie wszystkie gałęzie gospodarki. Najbardziej rozwijającymi się gałęziami były przemysł przetwórczy i wydobywczy w których wytworzono o 12,5% więcej wartości dodatkowej w porównaniu z rokiem 1999. W roku 2000 był zauważony wzrost w sektorze energetycznym ( wzrost o 4,2%) po dwuletniej stagnacji tego sektora. W sektorze energetycznym wzrosły inwestycje materialne, stanowczo wzrósł eksport energii elektrycznej. Prognozuje się stanowczy rozwój tego sektora w powiecie Kowieńskim. Sektor przemysłowy w roku 2000 stworzył 28,6% całości PKB powiatu Kowieńskiego, przemysł przetwórczy stworzył 18,2% wartości dodanej w powiecie Kowieńskim.

Drugą pod względem wielkości działalnością gospodarcza w powiecie w roku 2000 był handel wewnętrzny, w ciągu roku wyrósł ona na 7% w porównaniu do roku 1999. W latach poprzednich jak i w roku 2000 wzrastał handel hurtowy, handel samochodami i ich częściami zamiennymi oraz hurtowa sprzedaż paliwa. Natomiast handel detaliczny wzrastał słabiej w porównaniu z handlem hurtowym.

Powiat Kowieński jest znany z handlu samochodami używanymi które są sprowadzane do powiatu z całej Europy. Stwarza to dużo miejsc pracy na terytorium powiatu w sektorze różnorodnych usług. W rejonie Mariampolskim i w Kownie są dwa targi samochodowe, są największe targi samochodowe na Litwie.

W sektorze budowlanym także był zauważony wzrost ( 9,2%), wzrastały inwestycje materialne w tym sektorze. Po krótkiej stagnacji tego sektora, wzrost wartości dodanej w sektorze budowlanym daje nadzieję na dalszy wzrost tego sektora w powiecie Kowieńskim i na wzrost inwestycji w budownictwo powiatu. Wzrost tego sektora spowodował zwiększający się popyt na budownictwo mieszkaniowe. Wzrost tego typu popytu spowodowany został dostępnością kredytów na budownictwo mieszkaniowe.

Wartość dodana w sektorach transportowym i magazynowania w drugiej połowie 2000 roku wzrósł o 9,5% w porównaniu z rokiem poprzednim. Rozwój systemów telekomunikacyjnych spowodował wzrost wartości dodanej wytworzonej w sektorach łączności i usług pocztowych

2. Charakterystyka rynku pracy w powiecie Kowieńskim

Powiat Kowieński charakteryzuje się najmniejszym bezrobociem w całym kraju. 1 lipca 2000 roku w powiecie bezrobocie było 9%, gdy w kraju średnio dochodziło do 11,1%. Porównując z rokiem 1999, bezrobocie wzrosło3,2 punktu, to mniej niż w całym kraju (3,6 punktu). Litewskie urzędy pracy podając dane wskazują, że bezrobocie w powiecie Kowieńskim i dalej zostaje najmniejsze w kraju - obecnie 1 maja sięgało 9,9%, gdzie w pozostałych powiatach przekraczało granicę 10%. Trzeba zauważyć, ze stopa bezrobocia w powiecie różni się, w 2000 roku wahała się od 7,1% w gminie Prienai do 17,9% - Jonava.

Niniejszy rozdział omawia bezrobocie oraz poszczególne szczegóły tego zjawiska w powiecie Kowieńskim, oddzielnych rejonach oraz na całej Litwie. Określona jest ilość mieszkańców, ich skład, różnice bezrobocia. Rozpatrywany popyt i zbyt siły roboczej, bezrobocie, struktura bezrobotnych według wieku, płci, przygotowania do rynku pracy, wykształcenie, czas trwania bezrobocia w powiecie Kowna i poszczególnych gminach.

Po odtworzeniu niepodległości w Kownie i po przejściu z centralizowanej struktury rynku pracy, spotkaliśmy się z poważnym problemem bezrobocia. Sytuacja na litewskim rynku pracy określana jest różnymi statystycznymi danymi. Jest niedużo prac, rozpatrujących bezrobocie w poszczególnych gminach, chociaż skala bezrobocia oraz inne czynniki rynku pracy w oddzielnych powiatach i gminach różnią się.

W 1998 roku III kwartału początku na Litwie żyło 3 miliony 7031 tysięcy mieszkańców. Dużą część stanowią kobiety - 52,8 proc. mieszkańcy Litwy nieustannie starzeją się. Aż 20 proc. wszystkich mieszkańców są wieku emerytalnego, a młodzież od 16 do 24 lat to 12,7 proc. mieszkańców. Tylko 57,6 proc. mieszkańców jest zdolnych do pracy, czego większość stanowią mężczyźni (51,1 proc.). 62,5 proc. wszystkich mężczyzn i tylko 53,3 proc. kobiet jest zdolnych do pracy.

W 1998 roku III kwartale na Litwie pracujących było 1655,9 tysięcy mieszkańców, z których większość, czyli ponad 68,2 proc. pracowało w sektorze prywatnym. Najwięcej pracujących było w rolnictwie, myślistwie i leśnictwie, przemyśle obróbkowym oraz

sprzedaży hurtowej i detalicznej, remoncie samochodów i motocykli, remoncie rzeczy osobistych i codziennego użytku. Najmniej ludzi pracowało w prywatnych domowych gospodarstwach z wynajętym personelem, połowie ryb, przemyśle wydobywczym.

Tabela 3

Siła robocza na Litwie i w poszczególnych powiatach (średnia roczna ilość, w tysiącach)

	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999
Na Litwie	1859.3	1740.7	1752.6	1783.5	1773.7	1769.8	1796.2
Powiat Alituski	94.4	89.1	87.2	88.4	90.7	91.1	88.3
Powiat Kowieński	358.7	334.2	339.5	345.4	348.8	346.1	353.3
Rejon Kowieński	243.4	227.2	231.9	236.6	229.6	227.3	238.6
Rejon Jonawski	20.4	19.3	20.4	20.7	22.3	22.1	21.3
Rejon Kajszadorski	18.7	16.9	17.0	16.9	17.0	17.1	15.3
Rejon Kiedajniajski	34.7	32.3	31.7	32.5	41.4	41.6	40.1
Rejon Prenski	19.8	18.3	18.3	18.3	18.3	18.2	18.3
Rejon Rasejniajski	21.7	20.2	20.2	20.4	20.2	19.8	19.7
Powiat Kłajpedzki	213.8	201.2	200.9	203.4	197.2	200.2	203.6
Powiat Marjampolski	94.3	87.9	84.6	85.8	85.7	90.0	92.7
Powiat Paneweżski	171.5	160.0	159.2	161.3	155.5	153.9	157.0
Powiat Szauliajski	201.4	188.7	192.5	194.1	191.7	192.8	193.3
Powiat Taurażski	63.2	58.9	59.5	59.7	57.1	58.0	59.7
Powiat Telszajski	82.5	78.5	82.2	83.0	80.5	81.1	83.4
Powiat Utenski	101.0	95.8	94.9	96.2	95.3	92.9	93.5
Powiat Wileński	478.5	446.4	452.1	466.2	471.2	463.7	471.4

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

W 1998 roku na Litwie zarejestrowanych 211,9 tysięcy ludzi szukających pracy, z których 204,3 tysięcy to bezrobotni. Dużą część bezrobotnych stanowili mężczyźni (53,7 proc.). 32,7 proc. bezrobotnym są stosowane gwarancje dodatkowych zajęć. Aż 24,9 proc. bezrobotnych to młodzi ludzie. Stopa bezrobocia w kraju w 1999 roku na dzień 1 stycznia była 6,9 proc. Aczkolwiek w gronie kobiet i młodzieży bezrobocie jest o wiele większe. Tak więc w wyżej wymienionym okresie bezrobocie kobiet wynosiło 7 proc. a młodzieży 8 proc.

Realna stopa bezrobocia jest o wiele większa niż to pokazuje statystyka. Dane statystyczne mogą być wypaczone ze względu na:

• “przytłoczone” bezrobocie. Należą do niego pracownicy, którzy chcieliby pracować, lecz nie szukają pracy, gdyż nie wierzą w powodzenie w jego znalezieniu. To zmniejsza oficjalne dane o bezrobociu;

• 2.„ukryte” bezrobocie do oficjalnych statystyk nie jest wciągany. To niepełnoetatowa praca, pracownicy na przymusowych urlopach. To także zmniejsza oficjalne dane o bezrobociu;

• „cieniowe” bezrobocie - ludzie pracujący nielegalnie tzw. “na czarno” także powiększają czynnik bezrobocia. Oficjalnie tacy ludzie są zarejestrowani jako bezrobotni. To zmniejsza oficjalne statystyki.

Porównując “przytłoczone”, “ukryte” i prace “na czarno” jest nieprawidłowo wskazana realna liczba ludzi szukających pracy. Posługując się danymi z PHARE realna stopa bezrobocia na Litwie w 1998 roku I kwartale wynosiła 14 proc., choć oficjalna statystyka wskazywała na 7,5 proc. Pod koniec 1998 roku na Litwie było zarejestrowanych 122751 bezrobotnych, z których 50,2 proc. to mężczyźni, 18,8 proc. młodzież (tabela 4 i wykres 1).

Tabela 4

Liczba bezrobotnych w Powiecie Kowieńskim i poszczególnych rejonach (średnia roczna ilość, w tysiącach)

	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999
Na Litwie	81133	65704	109014	124534	104452	113688	148655
Powiat Kowieński	12589	8120	16593	19490	14649	15889	22240
Rejon Kowieński	5646	16593	9214	11778	8462	8733	13358
Rejon Jonawski	1833	3174	2645	2832	1861	2319	3199
Rejon Kajszadorski	1318	1764	899	661	698	738	939
Rejon Kiedajniajski	1337	541	1094	1604	1404	1832	2048
Rejon Prenski	753	848	714	624	503	555	773
Rejon Rasejniajski	1702	414	2027	1991	1721	1712	1923

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Wykres 1

Liczba bezrobotnych w Powiecie Kowieńskim i poszczególnych rejonach (średnia roczna ilość, w tysiącach)

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Główna część bezrobotnych - aż 53 proc. to 30-49 letni ludzie. Większa część z nich bez kwalifikacji. Osoby mające wykształcenie wyższe wśród bezrobotnych stanowi 5, 7 proc. Aż 88,4 proc. bezrobotnych jest nieprzygotowanych do rynku pracy. Długotrwali bezrobotni ze wszystkich bezrobotnych stanowią dość niemało - 12,4 proc.

Można twierdzić, że rynek pracy w powiecie Kowieńskim prezentuje się bieżąco:

• -w powiecie większość stanowi bezrobocie strukturalne, tzn. nie jest zgodne ze strukturą popytu i podaży;

• -subiekci rynku pracy nie potrafią przystosować się do nowego systemy rynkowego;

• -duża stopa nieoficjalnego rynku pracy oraz ukrytego bezrobocia;

• -dość duże nieregularne zatrudnienia, dużo osób przyjmowanych do pracy na umowę terminową;

• -wady systemu przekwalifikowania, gdyż przygotowywani są pracownicy o niskich kwalifikacjach;

• -zauważalna niestabilność pracy sezonowej;

• -duże różnice terytorialne bezrobocia.

W powiecie Kowieńskim 1998 roku 1 stycznia mieszkało 754224 mieszkańców, co stanowi 20,4 proc. wszystkich mieszkańców Litwy, liczbą zaludnienia powiat Kowieński przewyższa powiat Wileński, gdzie mieszka 24,1 proc. mieszkańców Litwy. 53,6 proc. mieszkańców powiatu Kowieńskiego stanowią kobiety.

Według ludzi zdolnych do pracy wśród wszystkich mieszkańców powiat Kowieński jest drugi po Wilnie. Tutaj aż 58,8 proc. mieszkańców jest zdolnych do pracy, gdzie na całej Litwie 57,6 proc. Młodzieży od 16 do 24 lat jest najwięcej w powiecie Kowieńskim - 13,3 proc. Takie wyniki nie są przypadkowe - w Wilnie i Kownie jest najwięcej szkół wyższych, koledżów oraz szkół zawodowych, gdzie uczący się z różnych miejscowości studenci powiększają liczbę młodych lub zdolnych do pracy procent ludności.

W powiecie Kowieńskim 1998 roku było zarejestrowanych 32,3 tysięcy bezrobotnych, tj. 15,8 proc. wszystkich bezrobotnych Litwy było zarejestrowanych w powiecie Kowieńskim. Pod koniec 1998 roku w powiecie Kowieńskim było 17923 bezrobotnych, których większa część tj. 53,4 to kobiety. Na całej Litwie one tworzyły tylko 49,8 proc. 18 proc. bezrobotnych - młodzież (na całej Litwie procent jest większy - 18,8 proc.). Powiat Kowieński wyróżnia się też tym, że aż 9,3 bezrobotnych są przedemerytalnego wieku, a tymczasem na całej Litwie - tylko 7,6 proc. W powiecie Kowieńskim tylko 5 proc. Bezrobotnych jest gotowych jest do rynku pracy. To najmniejszy procent z powiatów, tymże na Litwie przygotowani do rynku pracy stanowią aż 11,6 proc. W powiecie Kowieńskim najmniejszy procent wśród długotrwałych bezrobotnych - tylko 9,1 proc. Na Litwie ta liczba sięga 12,4 proc. Tabela 5 i wykres 2 przedstawiają dynamikę stopy bezrobocia w powiecie Kowieńskim w latach 1993 - 1999:

Tabela 5

Stopa bezrobocia w powiecie Kowieńskim i poszczególnych rejonach (średnia roczna ilość, w tysiącach).

	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999
Na Litwie	4.4	3.8	6.1	7.1	5.9	6.4	8.4
Powiat Kowieński	3.5	2.4	4.9	5.6	4.2	4.6	6.4
Rejon Kowieński	2.3	1.4	4.0	5.0	3.7	3.8	5.8
Rejon Jonawski	9.0	9.1	13.0	13.7	8.3	10.8	14.4
Rejon Kajszadorski	7.1	3.2	5.3	3.9	4.1	4.4	5.5
Rejon Kiedajniajski	3.9	2.6	3.5	4.9	3.4	5.1	4.9
Rejon Prenski	3.8	2.3	3.9	3.4	2.7	3.0	4.2
Rejon Rasejniajski	7.8	6.8	10.0	9.8	8.5	8.4	9.6

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Wykres 2

Stopa bezrobocia w powiecie Kowieńskim.

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Największa część bezrobotnych jest niekwalifikowana. Powiat Kowieński nie należy do wyjątków. Tutaj najwięcej bezrobotnych to niekwalifikowane osoby (37,8 proc.). Tylko, że tutaj struktura bezrobotnych dość specyficzna. W powiecie Kowieńskim w gronie bezrobotnych dość duży procent osób z wysokim wykształceniem - 8,8 proc., przewyższa go tylko powiat Wileński (9 proc.). Dość mało mających wykształcenie średnie-zawodowe (15,6 proc.) lub niekwalifikowanych bezrobotnych procent wynosi (37,8 proc.). Te wskaźniki na Litwie wynoszą 34 lub 43,5 proc. Liczba osób mających wykształcenie zawodowe jest nieco wyższe niż na Litwie - 37,8 proc. (gdzie na Litwie sięga tylko 34 proc.).

Stopa bezrobocia w kraju 1999 roku 1 stycznia była 6,9 proc., gdy w powiecie Kowieńskim było tylko 5,1 proc. choć w samym powiecie stopa bezrobocia dość mocno różni się. Ogólnie stopa bezrobocia powiecie Kowieńskim najmniejsza porównując z innymi powiatami, choć liczba bezrobotnych dość duża, większa niż w powiecie Wileńskim.

Rynek pracy w rejonach powiatu Kowieńskiego. W skład powiatu Kowieńskiego wchodzą następujące rejony: Jonawski, Kajszadorski, Kowieński, Kiedajniajski, Prenski oraz Rasejniajski. Sytuacja rynku pracy różni się w poszczególnych rejonach. Jak już było wspomniane wcześniej w powiecie Kowieńskim 1998 roku 1 stycznia mieszkało 754224 mieszkańców . Więcej niż połowa mieszkańców żyła w Kownie i w tej gminie (66,2 proc.). Najmniej mieszkańców, tylko 5,3 proc. żyło w rejonie Kajszadorskim.

Pod koniec 1998 roku w powiecie Kowieńskim było zarejestrowanych 17923 bezrobotnych. Najwięcej z nich pochodzi z rejonu Kowieńskiego. Lecz nie możemy opierać się tylko na absolutnych wymiarach. Uwzględniając wielkości stosunkowe, otrzymamy zupełnie inną sytuację. Na przykład, największa część bezrobotnych wśród całości mieszkańców są w rejonach Jonawskim i Rasejniajski, najmniejsza Prenskim i Kaiszadorskim rejonach. Jak wyżej wspomniane, stopa bezrobocia w powiecie Kowieńskim jest najmniejsza na całej Litwie, sięga tylko 5,1 proc. Choć w samym powiecie te dane dość silnie różnią się. Największa stopa bezrobocia jest w rejonie Jonawskim, gdzie sięga 12,7 proc., i to znacznie przewyższa stopę bezrobocia Litwy. W rejonie Jonawskim ukształtowała się dość specyficzna sytuacja na rynku pracy, przyczyniająca się do zwiększenia bezrobocia, gdyż tutaj poprzez trwające strukturalne zmiany ekonomiki spółka “Achema” zmniejszyła przemysł co wpłynęło na zwiększenie bezrobocia: zostało zwolnionych 3000 pracowników. Tym ludziom nie zostało możliwości powtórnego zatrudnienia. Nieco mniejsza stopa bezrobocia jest w rejonie Rasejniajskim - 8,5 proc. W innych rejonach tj. Kowieńskim, Kaiszadorskim, Kiedainiaiskim i Prenskim stopa bezrobocia sięga 4,6- 3,3 proc. Dość niskie bezrobocie jest w rejonie Prenskim (3,3 proc.). Poza tym w rejonie Kiedainiaiskim i Prenskim jest najniższa stopa bezrobocia nie tylko w powiecie Kowieńskim, ale i na całej Litwie.

W rejonie Kowieńskim, Jonawskim i Kiedainiaiskim większość bezrobotnych to kobiety - one stanowią od 53,2 do 57,3 proc. bezrobotnych, a w rejonach Kaiszadorskim, Prenskim oraz Raseiniaiskim większość stanowią mężczyźni, oni stanowią od 50,8 do 65 proc. bezrobotnych. Procent młodzieży wśród bezrobotnych także różni się. Najwięcej bezrobotnych jest w rejonie Raseiniaiskim (21,4 proc.) i Jonawskim (20, 7 proc.), najmniej w rejonach - Prenskim (16,6 proc.) i Kowieńskim (16,7 proc.).

Jeżeli przeanalizujemy bezrobotnych według wykształcenia, to zauważymy, że we wszystkich powiatach najmniej bezrobotnych z wyższym wykształceniem. To typowe nie tylko dla powiatu Kowieńskiego ale dla całej Litwy też. Osoby z wyższym wykształceniem stanowią od 3,2 do 12,2 proc. bezrobotnych. Największy procent ludzi bezrobotnych z wyższym wykształceniem jest w rejonie Kowieńskim. Ten procent jest nie tylko największy w powiecie Kowieńskim ale także i na całej Litwie. Nieco więcej osób bezrobotnych z wykształceniem średnim - zawodowym: od 14, 9 do 21,6 proc. Najwięcej bezrobotnych ma wykształcenie zawodowe albo są w ogóle nie kwalifikowani. W rejonie Kowieńskim osoby nie kwalifikowane to (47 ,6 proc.), tymże w innych gminach więcej osób bezrobotnych z wykształceniem zawodowym (44-68,5 proc.), z wyjątkiem rejonu Jonawskiego, gdyż tutaj mało ludzi nie kwalifikowanych. Jest ich 12 proc. wszystkich bezrobotnych. Ten wskaźnik jest najmniejszy na Litwie.

Według przygotowania bezrobotnych do rynku pracy powiat Kowieński, porównując z innymi, jest na najgorszej pozycji. Jednak w niektórych rejonach sytuacja jest inna. Najlepiej do rynku pracy przygotowani są bezrobotni z rejonu Prenskiego i Kaisziadorskiego, którzy stanowią 20 oraz 11,3 proc. bezrobotnych. Najgorzej do rynku pracy przygotowani są bezrobotni z rejonu Kowieńskiego, Kiedainiaiskiego oraz Rasieiniaiskiego, którzy stanowią od 2,9 do 3,5 proc. bezrobotnych. Szczególnie mało osób przygotowanych do rynku pracy jest w rejonie Kowieńskim - 2,9 proc. Ten wskaźnik porównując z całą Litwą mniejszy jest w gminie Szwenczionys.

W powiecie Kowieńskim dość duża ilość długotrwałych bezrobotnych - 9, 1 proc. To najmniejszy procent pomiędzy poszczególnymi powiatami. Nawet w rejonach z największą ilością długotrwałych bezrobotnych tj. Jonawski (11,6 proc.) i Kiedainiaiski (10 proc.), te wskaźniki są mniejsze od średniej Litwy. Najmniejsza ilość długotrwałych bezrobotnych jest w rejonach Kaiszadorskim (2,4 proc.) i Prenskim (3,3 proc.), porównując z całą Litwą, niższe dane są w rejonach Plungie oraz Anykszcziai.

Rynek pracy na Litwie charakteryzuje się niniejszymi cechami:

• na Litwie najczęściej spotykane bezrobocie strukturalne, subiekci rynku pracy adaptować rynku według istniejących warunków, duże wskaźniki nieoficjalnego rynku pracy oraz ukrytego bezrobocia, dość dużo nieregularnie lub tymczasowo pracujących, wady systemu przekwalifikowania, sezonowe wahania bezrobocia, duże różnice terytorialne bezrobocia;

• sytuacja rynku pracy w powiecie Kowieńskim jest dość dobra, porównując z całą Litwą: tutaj wśród mieszkańców dużo młodzieży oraz ludzi zdolnych do pracy, małe bezrobocie, dość mało długotrwałych bezrobotnych, choć tylko nieduża część bezrobotnych jest przygotowanych do rynku pracy. Wśród bezrobotnych większość stanowią kobiety, dużo osób w wieku przedemerytalnym oraz posiadających wykształcenie wyższe. Sytuacja rynku pracy w samym powiecie Kowieńskim jest różna:

• największe bezrobocie jest w rejonach Jonawskim oraz Raseiniaiskim, najmniejsze - w Prenskim;

• najwięcej bezrobotnej młodzieży jest w rejonach Jonawskim oraz Raseiniaiskim, a najmniej w rejonach Prenskim i Kowieńskim;

• najlepiej przygotowani do rynku pracy są bezrobotni z rejonu Prenskiego oraz Kaisziadorskiego, najgorzej z Kowieńskiego, Kiedainiaiskiego oraz Rasieiniaiskiego;

• najwięcej długotrwałych bezrobotnych jest w rejonach Jonawskim i Kiedainiaiskim, najmniej w rejonach Kaiszadorskim i Prenskim.

• w powiecie Kowieńskim najgorsza sytuacja rynku pracy jest w rejonach Jonawskim oraz Raseiniaiskim, gdzie jest duża stopa bezrobocia, dość duża ilość długotrwałych bezrobotnych, bezrobotni źle przygotowani do rynku pracy. W innych powiatach sytuacja rynku pracy porównując na skalę krajową jest dobra.

W 2000 roku bezrobocie najbardziej narastało w rejonie Jonawskim, a także w Raseiniaiskim, w Kowieńskim zaś zmalało. Obecnie tendencje zostają podobne - najmniejsza stopa bezrobocia albo jego wzrost zafiksowane w rejonie Kowieńskim, Prenskim i Kiedainiaiskim, pozytywne zmiany zauważono w rejonie Raseiniaiskim, gdzie wskaźnik bezrobocia ustabilizował się. Najbardziej problematyczna zostaje rejon Jonawski, gdzie stopa bezrobocia jedna z największych w całym kraju (1 maja sięgała 21,7%)(Załącznik 1).

3. Stan rolnictwa w powiecie Kowieńskim

Powiat kowieński jest najmniej rolniczy w porównaniu z całością kraju oraz w porównaniu z innymi regionami Litwy. Ludność wiejska stanowi 25,8 % całości mieszkańców powiatu, gdy w Litwie ten wskaźnik osiąga 32%. W rolnictwie i leśnictwie w powiecie kowieńskim pracuje 18,8% ludności w wieku produkcyjnym, a na Litwie wskaźnik ten osiąga prawie 22%. Rolnictwo oraz leśnictwo stwarzają około 7,4% produktu narodowego brutto w powiecie. W Litwie te gałęzie stwarzają aż 12,6% PKB. Oznacza to, że rola rolnictwa oraz wsi jest mniej znacząca w powiecie niż w całości w kraju. W powiecie jest mniejsza ilość ludności która zależy całkowicie lub pośrednio od mniej wydajnego i mniej dochodowego sektora gospodarki (w porównaniu z innymi działami gospodarki).

Powiat znajduje się w intensywnej strefie rolniczej i dlatego ma wielkie znaczenie w całości produkcji rolniczej w kraju (jak ilościowo tak i jakościowo), z każdym rokiem znaczenie powiatu rośnie. W roku 1998 roku w powiecie wyprodukowano 16,3% zboża, 25,2% buraków cukrowych, 22,9% warzyw, 17,7% ziemniaków, 16,0% mięsa, 16,1% jaj, 13,2% mleka całości produkcji krajowej. Rolnictwo w powiecie kowieńskim jest bardziej ukierunkowane na produkcję roślinną: buraki cukrowe, zboże, ziemniaki i warzywa. Właśnie w tych dziedzinach rolnictwo jest najbardziej intensywne. Na 100 ha użytków rolnych produkuje się zboża - 23,6%; buraków cukrowych - 24,7%; ziemniaków - 18,8%; warzyw 9,2% jest to więcej niż średnio w kraju.(Załącznik 2)

Rozwój tych dziedzin rolnictwa zapewnia rosnący przemysł przetwórczy oraz bliskość do wielkiego miasta, do stolicy powiatu - Kowna. Wskaźnik urodzajności rolnictwa roślinnego nie dużo różni się od wskaźnika krajowego, ale tempo wzrostu tego wskaźnika w powiecie kowieńskim jest stanowczo większe w porównaniu z tempem wzrostu tego segmentu rolnictwa w kraju.

Intensywnie wdrażana jest reforma rolnictwa krajowego. Już jest zaakceptowane 59,9% podań o zwrocie praw własności na ziemię która została przywłaszczona oraz włączona w kołchozy po przyłączeniu Litwy do związku radzieckiego. Średnio na każdego kto ubiega się o zwrot ziemi przypada działka o powierzchni około 5,8 ha, w kraju średnio ta powierzchnia stanowi około 7,3 ha. Mniejsza powierzchnia zwracanych działek w powiecie spowodowana jest większą ilością pretendentów na zwrot działek. W powiecie zauważ się większy popyt na wynajem oraz kupno ziemi w porównaniu z innymi regionami Litwy.

W powiecie na 1000 osób ludności wiejskiej przypada 48,7 zarejestrowanych gospodarstw rolnych, ten wskaźnik prawie się nie różni od krajowego. Według danych o rejestracji gospodarstw rolnych średnia powierzchnie gospodarstwa rolnego wynosi około 10,9 ha i dorównuje średniemu gospodarstwu rolnemu w całej Litwie. Mniejsze powierzchnie gospodarstw rolnych zależą od mniejszej powierzchni zwracanej ziemi oraz od specjalizacji gospodarstw leżących w pobliżu miast. W powiecie kowieńskim większa polaryzacja według wielkości powierzchni gospodarstw niż w całym kraju. Obok nie dużych gospodarstw rolnych których podstawową działalnością jest uprawa roli na własne potrzeby w dużym tempie wzrasta ilość gospodarstw o powierzchni 200 - 500 i więcej hektarów. (Załącznik 3)

W wielkim stopniu zauważa się formowanie się gospodarstw specjalizujących się w przetwórstwie mlecznym, hodowli buraków cukrowych, nasiennictwie, hodowli drobiu i bydła oraz ogrodnictwo. Zwiększa się ilość gospodarstw dywersyfikowanych, na których obok uprawiania roli i bydła prowadzona jest inna działalność ekonomiczna niezwiązana z rolnictwem. Do najbardziej popularnych działalności ekonomicznych nie związanych z uprawą roli zalicza się następujące działalności: usługi świadczone w zakresie mechanizmów rolnych oraz maszyn wykorzystywanych w rolnictwie; przetwórstwo produkcji rolniczej (w większości mięsnej); bezpośrednia sprzedaż wyrobów przetwórstwa rolnego; przetwórstwo zasobów leśnych (tartaki); plecienie różnorodnych wyrobów z rózg. W mniejszym stopniu jednak rozwija się turystyka oraz rybołówstwo na terenach wiejskich. Na terenie powiatu zauważa się rosnącą tendencje uprawiania nietradycyjnego rolnictwa. Na terenia powiatu zarejestrowane jest 20 gospodarstw ekologicznych, 8 gospodarstw specjalizujących się w rozprowadzaniu i krzyżowaniu różnych ras bydła i upraw rolnych, jest tu nie mało ras kóz oraz wiele rodzajów ziół, rzadkich warzyw i jagód. Specjalizację i dywersyfikację gospodarstw rolnych hamują konserwatywne motywacje rolników, brak doradztwa na terenach wiejskich oraz mała ilość inwestycji w rolnictwo. Największym problemem jest to, że rolnicy są starzy, a młodzież ucieka do miasta. Emeryci stanowią 64% całości rolników w powiecie Kowieńskim kiedy w kraju ten wskaźnik jest na nieco niższym poziomie i stanowi on 60%.

W powiecie Kowieńskim zarejestrowane jest 469 gospodarstw rolnych z których 250 (53,3%) są w stadium likwidacji. Podstawową przyczyną likwidacji gospodarstw rolnych jest nie efektywne gospodarowanie, brak konsolidacji między gospodarstwami, problemy w zarządzaniu gospodarstwami oraz nie efektywne zarządzanie majątkiem i finansami. W powiecie w większym stopniu niż w kraju zauważ się koncentrację dochodów gospodarstw rolnych w ręce kilku członków grupy rolników. Taka koncentracja kapitału pozwala efektywniej zarządzać gospodarstwami rolnymi, możliwość wykorzystania przewagi wielkiego gospodarstwa rolnego. Jednak takie procesy integracyjne zachodzące między małymi przedsiębiorstwami zachodzą tylko w niektórych gospodarstwach. Perspektywę na rozwój maja tylko 40-50 przedsiębiorstw z których większość znajduje się w rejonie Kiedajniajskim.

Powiat wśród innych powiatów wydziela duża ilość państwowych uczelń oraz należących do nich gospodarstw rolnych. Takiego typu gospodarstw państwowych w powiecie jest aż 19. Takie gospodarstwa nie posiadają celów produkcyjny oraz dochodowych lecz kształcą młodzież oraz spełniają misję badawczą. W tych gospodarstwach aktywnie prowadzone są badania w zakresie nasiennictwa oraz wyprowadzanie nowych ras bydła. Nasiona reprodukcyjne wysokiej jakości wyhodowane w tych gospodarstwach sprzedawane są nie tylko w powiecie Kowieńskim, ale także na całym terytorium Litwy.

W powiecie jest 17 wielkich gospodarstw cieplarnianych, ferm drobiowych i ferm hodowli świń, prawie we wszystkich wypadkach fermy te są sformowane z kapitału akcyjnego. Te gospodarstwa wydziela z pośród innych nie tylko koncentracja kapitału i nowoczesne technologie, ale także i konkurencyjnoś na rynku litewskim. Takie gospodarstwa są w większym stopniu odporne na zmiany zachodzące na rynku krajowym.

Uzbrojenie techniczne gospodarstw rolnych w powiecie Kowieńskim jest na stosunkowo wielkim poziomie w porównaniu z innymi powiatami. Jednak z powodu niskiej aktywności inwestycyjnej w gospodarstwach dominuje technika pozostała z czasów komuny. Na polepszenie sytuacji rolników w zakresie uzbrojenia technicznego w niektórych gminach zostały stworzone oddziały doradztwa agrotechnicznego. Oddziały te zostały stworzone z inicjatywy władz gminnych. Takie oddziały doradcze są przy każdej szkole gospodarki rolnej. Jednak w dalszym ciągu jest słabo rozwinięta pomoc wzajemna między rolnikami w wykonywaniu prac mechanizacyjnych która pozwoliłaby zmniejszyć potrzeby inwestycyjne na nabycie nowej techniki mechanizacyjnej, na jej modernizację i eksploatację.

Rolnicy nie mogą się obejść bez wsparcia państwa. Pomoc państwa stała się bardziej systematyczna dopiero w roku 1997, kiedy został utworzony fundusz wsparcia rolnictwa. Wsparcie rolnictwa w powiecie Kowieńskim nie wzrasta, jak to miałoby być, lecz maleje. Tak oto w roku 1998 wsparcie państwa wyniosło około 78 Lt/ha, w kraju jednak ten wskaźnik w roku 1998 był prawie dwukrotnie większy i wyniósł 147 Lt/ha. Na wdrażanie programów inwestycyjnych w przeliczeniu na jeden hektar użytków rolnych w roku 1998 przypadło zaledwie 22 Lt środków państwowych, kiedy w średnim w państwie na te same cele było przeznaczono około 26 Lt/ha. Większa część środków inwestycyjnych przeznaczona została na modernizację parku technicznego gospodarstw rolnych, wdrażanie nowych technologii, rozwój turystyki na terenach wiejskich oraz na niektóre inne programy.

Według danych statystycznych w 1999 roku poziom bezrobocia na terenach wiejskich powiatu Kowieńskiego wynosił około 4,53%. Wskaźnik bezrobocia w

powiecie jest najmniejszy w kraju. Uwarunkowane jest to kilkoma aspektami:

intensywna tradycyjna i nietradycyjna produkcja produktów rolnych; bardziej rozwinięte

dla rolnictwa małe i średnie przedsiębiorstwa; większa ilość miejsc pracy w urzędach państwowych; większa możliwość znalezienia pracy przez ludność wiejską w miastach powiatu ponieważ jest mały poziom bezrobocia w miastach powiatu Kowieńskiego w porównaniu z innymi powiatami Litwy.

Chociaż poziom bezrobocia w rolnictwie na terenie powiatu Kowieńskiego jest nie duży, ludność wiejska ma małe dochody w porównaniu z ludnością miejską. Małe dochody powoduje sezonowość prac i małą wydajność. Rodziny mieszkające na wsi na jednego członka rodziny średnio otrzymują około 340 Lt. Ten wskaźnik jest o 9% wyższy od średniego krajowego, lecz jest on o 24% mniejszy od dochodów ludności miejskiej. Małe dochody oraz mała ilość miejsc pracy powoduje, że w powiecie jest dużo osób wspieranych socjalnie. Tak w roku 1999 na tysiąc osób ludności wiejskiej przypada 27,2 osoby wspierane socjalnie.

4. Sytuacja demograficzna

Na początku roku 1999 ludność powiatu Kowieńskiego wyniosła prawie 754,000 osób, co stanowi około 20% ludności całego kraju. Kowno jest drugim miastem w Litwie pod względem wielkości, mieszka tu 414,000 mieszkańców. Stanowi to 74%ludności miejskiej w powiecie. Ważniejsze miasta powiatu Kowieńskiego to Jonawa i Kedainiai.

Młodzież w wieku od 16 do 24 lat stanowi 13% całej ludności powiatu.

W tabeli 6 przedstawiony jest skład ludnościowy powiatu Kowieńskiego :

Tabela 6

Ludność na dzień 1 stycznia 2000 roku.

	ogółem	Według płci		emeryci
					męszczyźni	kobiety
Powiat Kowieński	753,915	349,944	403,971	149,461
Miasto Kowno	414,174	190,277	223,897	78,809
Miasto Birsztonas	3,800	1,723	2,077	863
Rejon Jonawski	55,140	26,101	29,039	8,863
Rejon Kaisziadorski	40,187	18,707	21,480	9,334
Rejon Kaunaski(bez Miasta Kowna)	84,414	39,795	44,619	15,393
Rejon Kiedajniajski	70,683	33,110	37,573	14,797
Rejon Prenski	39,037	18,375	20,662	10,322
Rejon Rasejniajski	46,480	21,856	24,624	11,080
Ogółem w Litwie	3,700,799	1,745,385	1,955,414	744,906

Źródło: Agencja Rozwoju Litwy

Od roku 1990 sytuacja demograficzna w powiecie Kowieńskim pogarszała się. Z powodu malejącego wskaźniku urodzeń (tabela 8) w powiecie przyrost naturalny był ujemny. Wskaźnik ilości zgonów na początku dziesięciolecia wzrósł, lecz w latach późniejszych malał i na dzień dzisiejszy osiągnął poziom roku 1990 i wynosi 10,3 na 1000 mieszkańców. W rejonach powiatu Kowieńskiego sytuacja demograficzna zmieniała się niejednolicie i z tego powodu zauważalna jest różnica między poszczególnymi regionami powiatu. Chociaż w na wsi rodzi się więcej dzieci niż w mieście, lecz liczba zgonów na wsi jest prawie dwukrotnie większa w porównaniu z ludnością miejską. Właśnie z tego powodu bardzo się różnią wskaźniki przyrostu naturalnego (tabela 7 )(wieś -3,7 miasto 0,3 na 1000 mieszkańców).

Tabela 7

Wskaźnik urodzeń.

	Ilość urodzeń				Ilość urodzeń na 1000 mieszkańców
	1996	1997	1998	1999	1996	1997	1998	1999
Powiat Kowieński	8173	7779	7516	7315	10.8	10.3	10.0	9.7
Kowno	4293	3859	3866	3851	10.3	9.3	9.3	9.3
Birsztonas.	31	26	29	25	8.2	6.8	7.6	6.6
Rejon Jonawski	661	672	622	632	12.1	12.3	11.3	11.4
Rejon Kajszadorski	423	470	419	416	10.5	11.7	10.4	10.3
Rejon Kowieński	1078	1064	927	852	12.4	12.9	11.1	10.0
Rejon Kiedajniajski.	773	762	726	681	11.0	10.8	10.3	9.6
Rejon Prenski	412	411	402	377	10.6	10.5	10.3	9.7
Rejon Rasejniajski	502	515	525	481	10.7	11.0	11.3	10.4

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

Tabela 8

Przyrost naturalny.

	Przyrost naturalny				Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców
	1996	1997	1998	1999	1996	1997	1998	1999
Powiat Kowieński	-375	-266	-594	-443	-0.5	-0.4	-0.8	-0.6
Kowno	214	-61	-113	125	0.5	-0.1	-0.3	0.3
Birsztonas.	3	-3	-12	-20	0.8	-0.8	-3.2	-5.3
Rejon Jonawski	24	62	26	43	0.4	1.1	0.5	0.8
Rejon Kajszadorski	-219	-99	-158	-99	-5.4	-2.4	-3.9	-2.5
Rejon Kowieński	148	229	117	27	1.7	2.8	1.4	0.3
Rejon Kiedajniajski.	-147	-51	-104	-143	-2.1	-0.8	-1.5	-2.0
Rejon Prenski	-234	-173	-195	-214	-6.0	-4.4	-5.0	-5.5
Rejon Rasejniajski	-164	-170	-155	-162	-3.5	-3.7	-3.3	-3.5

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

Śmiertelność. Ilość zgonów w powiecie Kowieńskim w przeciągu dziesięciolecia zostaje podobna. Jak w mieście tak i na wsi śmiertelność męszczyzn była 1,2 - 1,3 razy większa niż kobiet. Około 23% zmarłych było w wieku produkcyjnym: właśnie śmiertelność męszczyzn tego wieku jest 3,6 razy większa niż kobiet (męszczyźni - 6,9 kobiety - 1,9 zgonów na 1000 mieszkańców). Śmiertelność obu płci na terenach wiejskich była 1,7 razy większa w porównaniu ze śmiertelnością na terenach miejskich. Tak wyraźną różnicę śmiertelności między męszczyznami i kobietami, a także między terenami wiejskimi i miejskimi charakteryzuje kilka podstawowych faktów. Po pierwsze wielki wpływ ma różnorodna struktura wiekowa ludności, na przykład osoby w wieku 60 lat i starsze na wsi stanowią 23%, a w mieście 16%. Wśród ludności męszczyźni tego wieku stanowią 14%, a kobiety 22%. W ten sposób porównując śmiertelność w różnych grupach ludnościowych stosuje się standaryzowane wskaźniki śmiertelności , które eliminują wpływ różnic wiekowych i pokazują realny poziom śmiertelności. Poziom śmiertelności jest przedstawiony w tabeli 9.

Wpływ na różnicę poziomu śmiertelności mają także i inne czynniki socjalno-ekonomiczne, takie jak: poziom życia ludności wiejskiej, poziom bezrobocia, alkoholizm itp.. Wielki wpływ ma poziom opieki medycznej, jakość świadczonych usług medycznych oraz ich dostępność.

Tabela 9

Śmiertelność.

	Liczba zgonów				Liczba zgonów na 1000 mieszkańców
	1996	1997	1998	1999	1996	1997	1998	1999
Powiat Kowieński	8548	8045	8110	7758	11.3	10.7	10.8	10.3
Kowno	4079	3920	3979	3726	9.8	9.4	9.6	9.0
Birsztonas.	28	29	41	45	7.4	7.6	10.8	11.9
Rejon Jonawski	637	610	596	589	11.7	11.2	10.8	10.6
Rejon Kajszadorski	642	569	577	515	15.9	14.1	14.3	12.8
Rejon Kowieński	930	835	810	825	10.7	10.1	9.7	9.7
Rejon Kiedajniajski.	920	813	830	824	13.1	11.6	11.8	11.6
Rejon Prenski	646	584	597	591	16.6	14.9	15.3	15.2
Rejon Rasejniajski	666	685	680	643	14.2	14.7	14.6	13.9

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

W roku 1999 zmalał poziom śmiertelności wśród niemowląt (załącznik 6), wskaźnik śmiertelności niemowląt wyniósł 9,8 zgonów na 1000 mieszkańców. Jednak także widoczna jest różnica między obszarami wiejskimi i miejskimi: na terenach wiejskich wskaźnik ten osiągnął poziom 10,3 zgonów na 1000 mieszkańców, a na terenach miejskich 7,6 zgonów na 1000 mieszkańców.

Największa różnica w strukturze przyczyn zgonów pozostaje miedzy terenami miejskimi i wiejskimi. Porównując miasto i wieś można zauważyć, że liczba zgonów z powodu chorób dróg oddechowych jest trzy razy większa na wsi, dwa razy większa ilość zgonów spowodowanych chorobami systemy krążenia, 1,8 razy większa ilość zgonów spowodowanych czynnikami zewnętrznymi oraz 1,4 razy większa ilość zgonów spowodowanych różnorodnymi nałogami. Taką różnicę uwarunkowuje słaba opieka medyczna na terenach wiejskich oraz trudność jej dostępu (Załącznik 6).

Migracja ludności. Od dawna większość ludności powiatu Kowieńskiego była zmuszona do zmiany miejsca zamieszkania na całym terytorium Litwy, a także poza nią. Duże rodziny tradycyjne, zwłaszcza na wsi, podział gospodarstw i słaba gospodarka były podstawowymi przyczynami masowych migracji w latach 1816 - 1914 i 1918 - 1939. W latach powojennych na teren powiatu przybywało dużo mieszkańców z terytorium ZSSR. Do roku 1989 osób tych przybywało więcej niż imigrowało z terytorium powiatu Kowieńskiego. Większą część emigrantów stanowią mieszkańcy Rosji, w szczególności regionów środkowych Rosji, Uralu oraz Sybiru i obwodu Kaliningradskiego.

Ilość imigrantów w roku 1994 w porównaniu z rokiem 1980 zmalała na 90%. Ostatnio zmieniła się struktura migracji ludności i teraz więcej ludności wyjeżdża niż przyjeżdża (w większości wyjeżdżają do krajów WNP, Łotwy i Estonii. Dużą ilość emigrantów stanowią osoby wcześniej przybyłe z Rosji, Białorusi i Ukrainy. Tabela 10 wskazuje dynamikę migracji w powiecie Kowieńskim:

Tabela 10

Migracja ludności w powiecie Kowieńskim.

	Przybyło			Wybyło			Saldo migracyjne
		1997	1998	1999	1997	1998	1999	1997	1998	1999
Powiat Kowieński	16437	13166	12130	16993	12881	11989	-556	285	141
Kowno	5424	5029	4416	8389	6423	6076	-2965	-1394	-1660
Birsztonas	129	67	67	106	75	100	23	-8	-33
Rejon Jonawski	2167	1146	1149	1911	954	860	256	192	289
Rejon Kajszadorski	1183	890	903	1076	830	726	107	60	177
Rejon Kowieński	3420	2771	2522	2131	1913	1649	1289	858	873
Rejon Kiedajniajski	2490	1919	1852	2067	1593	1587	423	326	265
Rejon Prenski	845	671	634	574	511	490	271	160	144
Rejon Rasejniajski	779	673	587	739	582	501	40	91	86

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

5. Inwestycje zagraniczne

W roku 1999 w powiat Kowieński zainwestowano około 261 mln. USD, co stanowi 11% wszystkich inwestycji zagranicznych w całej Litwie. Pod względem inwestycji zagranicznych w tym powiecie jest on na trzecim miejscu w Litwie (po powiecie Wileńskim - 61% IZ i powicie Kłajpedzkim - 13% IZ). Liczba firm chcących zainwestować w powiat Kowieński wzrasta z każdym rokiem i w roku 1999 wynosiła 412 firm.

Miasto Kowno przyciąguje najwięcej inwestycji zagranicznych w całym powiecie(82%).Najwięcej pieniędzy zainwestowano (40 mln. USD) w przemysł energetyczny, Kaunaska Hydroelektrownia. Inwestycje związane z przemysłem spożywczy wyniosły około 24 mln. USD, w przemysł chemiczny zainwestowano 11 mln. USD, w przemysł konstrukcji metalowych zainwestowano 5,5 mln. USD, w przemysł elektroniczny i przyrządy optyczne zainwestowano 2 mln. USD.

Największe korporacje które są usatysfakcjonowane z tego, że zainwestowali pieniądze w powiat Kowieński są to: Kraft Foods International (USA), Richard Hammerle Farberei und Appertur Gesellschaft (Austria), Chargeur Company (France), Calwer Decken und Tuchfabriken (Germany), Motorola (USA), Statoil (Norway), Shell (Great Britain/Netherlands), Neste (Finland), and Siemens (Germany). Ostatnia

największa inwestycja miała miejsce w mieście Kownie. Włoska korporacja przemysłu włókienniczego Marzotto zainwestowała około10 mln. USD w przedsiębiorstwo włókiennicze Liteksas ir Cawl.

W rejonie Kedainiajski w 1997 roku Fińska firma Kemira zainwestowała 5 mln. USD w firmę Lifosa zajmującą się produkcją nawozy fosforowe. Również w tą firmę zainwestowała korporacja amerykańska Cargil Inc., inwestycje wyniosły 15 mln. USD. Firma Lifosa wchodzi w dziesiątkę firm krajowych mających największą sprzedaż. Niżej zestawione tabele pokazują sytuację inwestycyjną w powiecie Kowieńskim w latach 1995 - 1999:

Tabel 11

Ilość transakcji z udziałem kapitału zagranicznego.

	1999	1998	1997	1996	1995
Powiat Kowieński	412	371	361	264	161
Ogółem w Litwie	1,718	1,620	1,511	961	742

Źródło: Agencja Rozwoju Litwy

Tabela 12

Inwestycje zagraniczne, w milionach USD.

	1999	1998	1997	1996	1995
Powiat Kowieński	260,6	198,2	156,3	115,6	75,3
Miasto Kowno	216,0	161,8	138,5	104,8	64,9
Rejon Jonawski	3,1	3,7	3,9	2,6	0,2
Rejon Kaisziadorski	3,8	1,5	1,3	1,2	2,1
Rejon Kaunaski(bez Miasta Kowna)	0,9	0,5	0,9	1,4	0,8
Rejon Kiedajniajski	32,9	20,2	8,1	1,3	1,0
Rejon Prenski	1,2	1,0	1,1	1,9	0,9
Rejon Rasejniajski	2,7	9,5	1,3	0,5	5,4
Ogółem w Litwie	2,413	1,975	1,041	700	352

Źródło: Agencja Rozwoju Litwy

W rejonie Prenskim większość inwestycji zagranicznych miało miejsce w firmy produkujące odzież.

Największe inwestycje i inwestorzy:

AB Kraft Foods Lietuva

Inwestor: Kraft Foods International,USA

Suma i typ inwestycji: 31 mln. USD, Joint Venture

Typ działalności: produkcja i sprzedaż produktów spożywczych

Zatrudnienie: 600 osób

Roczny obrót: 53 mln. USD

Eksport: 60% (Łotwa, Estonia, Białoruś, Rosja, Obwód Kaliningradzki)

UAB Kemira-Lifos

Inwestor: Finlandia

Suma i typ inwestycji: 5 mln. USD, Join Ventura

Typ działalności: Produkcja nawozów fosforowych

Zatrudnienie: 145osób

Roczny obrót: 17,5 mln. USD

Eksport: 66% (Dania, Polska, Niemcy, Finlandia)

UAB E.Walters Baltik

Inwestor: Wielka Brytania

Suma i typ inwestycji: 978.750 USD, Join Ventura

Typ działalności: Produkcja ubrania

Zatrudnienie: 521 osób

Roczny obrót: Nie ma danych

Eksport: Nie ma danych

UAB Keseda

Inwestor: Niemcy

Suma i typ inwestycji: 23,000 USD

Typ działalności: -

Zatrudnienie: 2 osoby

Roczny obrót: Nie ma danych

Eksport: Nie ma danych

UAB Heca & Vijuora

Inwestor: Dania

Suma i typ inwestycji: 50,750 USD, Join Ventura

Typ działalności: Produkcja ubrań

Zatrudnienie: 56

Roczny obrót: Nie ma danych

Eksport: Nie ma danych

• Jeden z czynników dobrej pozycji ekonomicznej jest wielkość i tempo wzrostu materialnych i bezpośrednich inwestycji zagranicznych (tabela 12). Ze względu na większy niż średni wzrost materialnych inwestycji na Litwie, wskaźnik wyrównawczy powiatu Kowieńskiego wzrósł w ostatnich latach. Trzeba stwierdzić, iż powiat Kowieński jako jeden z niewielu w 1999 - 2000 roku utrzymał bieżący stopień inwestycji, i nawet zdołał go trochę zwiększyć.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) w powiecie Kowieńskim w 2000 roku sięgały 1211,1 mln. Lt, to prawie 16% więcej, niż w poprzednich latach (tabela 13), a BIZ przypadający na jednego mieszkańca, sięgało 1616,82 Lt. To prawie 1,6 razy mniej niż średnio na Litwie, według tego wskaźnika Kowno dość zostaje w tyle od Wilna, nieco mniej od Kłajpedy. Zauważamy tendencję, iż ten wskaźnik w powiecie Kowieńskim zbliża się do średniej Litwy.

W powiecie zajętość mieszkańców w sferach ekonomicznych nie odstaje od ogólnej zajętości w kraju. Tymczasem w powiecie więcej jest pracujących w przemyśle i budownictwie, zauważono zmniejszenie liczby pracujących w rolnictwie, a zwiększenie w sferze usług.

Tabela 13

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne, tys. LT.

	1996	1997	1998	1999	2000
Na Litwie ( mln. LT)	1406	2801	4162	6501	8252
Powiat Kowieński	301302	462490	625159	792675	1042477
Rejon Kowieński	259514	426625	558370	647056	864003
Rejon Jonawski	807	10461	15525	14702	12287
Rejon Kajszadorski	8337	4878	5121	6011	15183
Rejon Kiedajniajski	3058	5893	3628	2135	3725
Rejon Prenski	4089	5286	32842	80768	131942
Rejon Rasejniajski	3806	7557	4577	4109	4629

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

6.Przemysł

Produkcja przemysłowa w powiecie Kowieńskim stanowi 20% całej produkcji przemysłowej w kraju, ponadto 25% osób zatrudnionych w przemyśle zatrudnieni są w powiecie Kowieńskim.

Kowno ma długoletnie tradycje przemysłu włókienniczego i przemysłu wyrobów tekstylnych, przemysłu elektronicznego i drzewnego, także przemysłu meblowego, produkcji przyrządów medycznych, optycznych i innych, a także produkcji spożywczej i chemicznej.

Tabela 14

Sprzedana produkcja przemysłowa ( mln. Lt., bez akcyzy i VATu).

	1995	1996	1997	1998	1999
Na Litwie	2657	3275	3466	3550	3532
Powiat Kowieński	1573	1917	2104	2134	2089
Miasto Kowno	6	7	4	7	7
Miasto Birsztonas	560	624	510	489	401
Rejon Jonawski	31	69	75	82	66
Rejon Kajszadorski	23	41	46	74	65
Rejon Kowieński	357	462	560	571	691
Rejon Kiedajniajski	28	49	55	80	94
Rejon Prenski	79	106	112	113	119
Rejon Rasejniajski	2657	3275	3466	3550	3532

Źródło: Rocznik statystyczny 2000.

W 1998 roku dochód od produkcji przemysłowej wyniósł 887,5 mln. USD, co stanowi 20% dochodu od produkcji przemysłowej w całym kraju.

W 1998 roku w powiecie wytworzono 2,1 mld. USD PKB, co stanowi 20% krajowego PKB. PKB per capita wyniosło 2,850 USD co wynosi 98% przeciętnej stopy krajowej. 25% ludności zatrudnionej w przemyśle pracuje w powiecie Kowieńskim i większa część ich zatrudniona jest w mieście Kownie. Przeciętny zarobek w powiece zawsze starano się utrzymać na poziomie krajowym, a ponadto dążono do podjęcia przeciętnego zarobku nad skalę krajową. W 1998 roku średni przeciętny zarobek w powiecie wyniósł 240 USD, tym czasem w kraju średni przeciętny zarobek wyniósł 236 USD. Największy średni dochód w powiece był zarejestrowany w mieście Birsztonsztonas i wyniósł 315 USD , ponieważ znajduje się tu wiele ośrodków rekreacyjnych i wypoczynkowych natomiast przemysł jest tu mało rozwinięty. Także wysokie wskaźniki płacy zarobkowej zarejestrowano w rejonie Jonawskim(288 USD) i w Kiedajniajskim(285 USD). Najmniejsza średnia zarobkowa zarejestrowana była w rejonie Kaunaskim(193 USD).

Takie gałęzie przemysłu jak produkcja maszyn i instrumentów, konstrukcji metalowych, przemysł chemiczny, materiałów budowlanych, włókienniczy i odzieżowy, produkcja mebli, papieru, szkła i artykułów spożywczych są bardzo dobrze rozwinięte w powiecie Kowieńskim.

Wmieście Kownie przemysł energetyczny(jak też przemysł włókienniczy) stanowi 36% sektora przemysłowego, budowla maszyn stanowi 22%, przemysł spożywczy 17%, przemysł chemiczny 6%, przemysł drzewny i papierowy 5%. Przemysł włókienniczy, produkcja wyrobów spożywczych i napojów operowane są przez prywatne i mniejsze firmy co powoduje, że mają one większy dochód. Eksport produkcji odzieżowej, futrzanej i obuwia stanowi 85%, wyrobów chemicznych 63%, wyrobów telekomunikacyjnych 42%.Tradycyjny przemysł w mieście Kownie, to przemysł elektroniczny i w danym momencie jest w procesie prywatyzacji i transformacji, zorientowany będzie w większości na rynki zachodnie. Większość firm specjalizujących się w produkcji maszyn są sprywatyzowane lub w procesie prywatyzacji.

W rejonie Kiedajniajskim produkcja wyrobów chemicznych, w większości nawozów

syntetycznych, stanowi większą część produkcji przemysłowej. W 1999 roku sprzedano produkcji chemicznej na sumę 141 mln. USD, 85% na rynkach zachodnich, w Stanach Zjednoczonych i Azji.

Rejon Prenski słynie z liczby inwestycji w przemysł odzieżowy, wiele inwestorów zainwestowało w miejscowe przedsiębiorstwa wytwarzające odzież na eksport. Przedsiębiorstwa zatrudniają więcej niż 800 osób miejscowej populacji. Sprzedaż tych przedsiębiorstw wyniosła w roku 1999 11 mln. USD.

W strukturze przemysłu powiatu Kowieńskiego wyróżnia się wytwórnia chemiczna - w powiecie działają dwie największe w kraju spółki - “Achema” i “Lifosa”. W Kownie najwięcej sprzedających się produktów należy do spółek włókiennictwa, wyrobu i farbowaniu futer, produktów spożywczych i napojów, tekstyli, wyrobów chemicznych i produktów przemysłu. Na jednego mieszkańca przypada więcej sprzedanej produkcji, niż średnio na Litwie, choć według tego wskaźnika Kowno zostaje w tyle za powiatami Telšiai, Kłajpedy oraz Panieweżis. W powiecie według tego wskaźnika na prowadzeniu są gminy Jonava i Kėdainiai, temu przyczyniają się wcześniej wspomniane spółki. Według sprzedaży w 2000 rok był udany dla “Achemy”, tymczasem sprzedaż “Lifosy” zmalała. W 2000 roku wyrosła produkcja i sprzedaż także w innych branżach, takich jak “Kauno energija”, SBA koncern, “Kraft Jacobs Suchard Lietuva”, “Sanitex”, “Kėdainių cukrus”, odbiły się takie spółki jak “Dirbtinis pluoštas”, “Šatrija” z Raseiniai.

7. Przedsiębiorczość

Na początku 2001 roku w powiecie Kowieńskim było zarejestrowanych 32 tysiące spółek. Porównując z początkiem 2000 roku, ich liczba nielicznie wzrosła. Tylko 14 tysięcy, albo 43% spółek realnie realizowało swoją działalność. W powiecie najwięcej małych spółek (z 1-9 pracownikami) - to 70,5% wszystkich spółek. Zauważalne, iż mikrospółki, nie mające wynajmowanych pracowników, w powiecie Kowieńskim stanowią mniejszą część niż w innych powiatach. 1 maja roku bieżącego w powiecie dla 260 spółek było ogłoszone albo wykonywane bankructwo (to 22,5% wszystkich bankrutujących na Litwie spółek), 190 z nich zarejestrowanych w Kownie.

Działalność spółek regionalnych, drobnych wytwórców oraz dostawców usług, związane jest z możliwością dojścia do koniecznej informacji lub konsultacji. Porównując poziom informowania i konsultacji w powiecie Kowieńskim , warto wspomnieć, iż w powiecie Kowieńskim obecnie działa kilkanaście asocjacji różnych branż, z których warto wspomnieć przemysł sprzedawcy Kowna, pałac pracy (łączy spółki biznesu z powiatów Kowna i Mariampola), asocjacja małych i dużych spółek gminy Kowno (300 członków), asocjacja przemysłowców i pracodawców gminy Kowno.

Oferty robót budowlanych oraz liczba pracujących tak w kraju, tak w powiecie w ostatnich latach zmalały. Wykonanych robót przez firmy budowlane w powiecie w 2000 roku I półrocza, porównując z dowolnym okresem w 1999 roku zmalała 28,9%, wyrost był tylko w jednej gminie Jonava - 47,1%, a szczególnie wielki spadek w gminach Kėdainiai, Prienai ir Raseiniai.

Już kilka lat jest zauważalna tendencja , iż postawionych i oddanych do użytku wielomieszkaniowych budynków wielkość co roku zmniejsza się, zaś rozmiar indywidualnych domów rośnie. W Kownie, porównując z innymi miastami, przeważają małe budowle. Warto wspomnieć, że Kowno styka się ze specyficznymi problemami, związanymi z miejscem zamieszkania - rośnie awaryjny fundusz mieszkań oraz problemy z odnowieniem praw własności.

W powiecie Kowieńskim dochody spółek usługowych stanowią piątą część wszystkich dochodów spółek usługowych z kraju. Tak według objętości, tak według dla jednego mieszkańca przypadających dochodów spółek usługowych Kowno zostaje w tyle od Wilna, dla którego przypada “lwia część”, lecz realne wskaźniki wypacza to, że w innych miastach działa niemało filii wileńskich spółek.

W powiecie Kowieńskim wzrost dochodów spółek usługowych tempo wzrostu jest większe, niż w innych powiatach. Szybszym wzrostem charakteryzują się usługi rozliczeniowe, audytu, konsultacje rozliczeniowe, badania rynku i socjologiczne, konsultacje biznesu i zarządzania. Według usług rekreacyjnych, organizacyjnych oraz kulturalnych lub sportu powiat Kowieński kilka razy odstaje od Wilna. Lecz tutaj zauważalne pozytywne tendencje - wzrasta życie kulturalne miasta: tworzą się nowe kluby muzyczne, wielofunkcyjne centra sportu i rozrywki, a to wpływa na zwiększenie grona usług.

Dane o egzystencji przedsiębiorstw (wykres 3) mogą pokazać nie tylko sytuację polityczną i ekonomiczną regionu, lecz także pozwalają zapoznać się z sytuacją powstawania i działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Jedne przedsiębiorstwa działają wspaniale, drugie egzystują, bądź wegetują, a jeszcze inne bankrutują. Liczba przedsiębiorstw zbankrutowanych w całej ilości powstałych przedsiębiorstw doskonale pokazuje sytuację przedsiębiorczości na terytorium regionu, kraju lub innej jednostki administracyjnej.

Wykres 3

Struktura egzystencji przedsiębiorstw w powiecie Kowieńskim

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

Analizując wykres możemy zauważyć, że w roku 1998 nastąpiły stanowcze zmiany. W wrześniu 1998 roku podczas badań przedsiębiorstw założonych w roku 1997 roku zarejestrowano tylko 12,5% przedsiębiorstw zbankrutowanych, w kolejnym roku było ich już tylko 11,9%. Jest to bardzo dobry wskaźnik egzystencji przedsiębiorstw nawet w kontekście międzynarodowym.

Analizując stan egzystencji nowo powstałych przedsiębiorstw możemy zauważyć kilka charakterystycznych cech:

• w większym stopniu przedsiębiorstwom najtrudniej było utrzymać się przy działalności w branży usług komunalnych, pośrednictwa finansowego, oświaty oraz najbardziej trudna sytuacja okazała się w przedsiębiorstwach handlowych i przedsiębiorstwach świadczące usługi renowacyjne. Większą część przedsiębiorstw które zostały przy działalności świadczenia usługi w następujących branżach: ochrona zdrowotna i socjalna, rynek nieruchomości, hotele i restauracje oraz budownictwo.

• największym niepowodzeniem cieszyły się przedsiębiorstwa założone w 1998 roku, działające w branży handlu hurtowego i detalowego. Według danych badań (wrzesień - październik 1999 roku) było ustalono, że aż 43,5% przedsiębiorstw już nie działało.

W roku 1999 zmienił się stosunek przedsiębiorstw niedziałających według rodzaju przestania działalności gospodarczej. Jeżeli w roku 1997 pośród przedsiębiorstw , które zaprzestali swą działalność gospodarczą było 42,2% przedsiębiorstw, które tymczasowo przerwali swą działalność, to w roku 1999 było aż 53,6% przedsiębiorstw, które przerwali swą działalność bez zamiaru jej odnowienia.

Powiat Kowieński to wielki formujący się punk transportu, w którym styka się kilka rodzajów transportu. Z transportem wiąże się wiele wykonywanych inwestycyjnych projektów w powiecie. Wśród głównych perspektywistycznych obiektów, warto wspomnieć wolną strefę ekonomiczną, zajmującą 1054 ha obszaru. W 2001 roku na jej zewnętrzną infrastrukturę przewidywalne fundusze to 1,1 mln. Lt. Lotnisko Karmielawa w przyszłości ma stać się częścią terminalu multimedialnego transportu. To największe przewozowe lotnisko w kraju. Na przeładunkowym dworcu kolejowym w Rokeliai powinny być tory dwóch standardów: typowe dla Litwy i standardu europejskiego miedzy Polską a Litwą. Przy terminalu Rokeliai rozwinąłby się przemysł magazynowy, centrum logistyki i usług. Ten terminal wpłynąłby na rozwój południowej części powiatu. Nie należy jednak zapomnieć autostrady Via Baltica, jakże podstawowy tranzyt idzie przez Litwę. Od 1996 roku przepływ wzrósł więcej niż 2,5 razy. Nie zważając na wykonywane i perspektywiczne projekty, na tle Litwy miasto jak na razie zostaje w cieniu stolicy i miasta portowego. Lecz rozwiązując problemy powiatu Kowieńskiego, jako perspektywnego centrum transportu, potwierdzony plan działania “Rozwiązywanie problemów socjalnych i ekonomicznych w powiecie Kowieńskim” przez ministra rolnictwa, w którym przewidziano przyśpieszyć projekty transportowe Kowna (multimedialnego transportu logistyki centrum, Via Baltica połączenie z Kownem, połączenie niestandardowych torów kolejowych, specjalizowane jednostki infrastrukturalne, inkubator biznesu). Niemało uwagi będzie zwracane na tworzenie centrum konferencji i wystaw, oraz innym aktualnym problemom.

Przy rozwoju przemysłu i przedsiębiorczości należy racjonalne wykorzystać potencjał naukowy regionu, który w powiecie Kowieńskim jest na przodującym miejscu w kraju. W powiecie jest 16 wyższych uczelń w których studiuje 15 tysięcy studentów (2003 rok). Technologiczny Uniwersytet w Kownie (KTU) jest największym uniwersytetem takiego profilu w krajach nadbałtyckich. W powiecie Kowieńskim jest największa ilość gimnazjum w kraju, jest ich aż 11. Powiat także przoduje pod względem ilości szkół zawodowych i według ilości absolwentów tych szkół. Powiat posiada dużo różnorodne laboratoria badawcze. Tabeli 15 pokazuje stan uczelń wyższych w powiecie Kowieńskim w latach 1998 - 2000:

Tabela 15

Uczelnie wyższe w powiecie Kowieńskim.

	Ilość uczelń		Ilość studentów w tych uczelniach		Przyjęto na studia		Absolwenci
		1998-1999	1999-2000	1998-1999	1999-2000	1998-1999	1999-2000	1998-1999	1999-2000
Powiat Kowieński	16	16	7908	8986	3168	3344	1514	1586
Kowno	11	11	6439	7221	2596	2596	1301	1311
Rejon Kowieński	4	4	1178	1470	489	656	145	203
Rejon Kiedajniajski	1	1	291	295	83	92	68	72

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

Przedsiębiorcy powiatu Kowieńskiego założyli dużo różnorodnych struktur. Są to: Kowieńska asocjacja przemysłowców i pracodawców, Asocjacja małych i średnich przedsiębiorstw powiatu Kowieńskiego, Kowieńska asocjacja przedsiębiorców. Na terenie powiatu powstały instytucje wspomagające przemysłowcom i przedsiębiorcom, są to Centrum konsultacji Biznesu, Centrum zajętości kobiet, prywatne firmy konsultacyjne.

III. KIERUNKI ROZWOJU POWIATU KOWIEŃSKIEGO

1. Analiza SWOT powiatu Kowieńskiego

Mocne strony:

1. Prawie największy potencjał intelektualny na Litwie;

2. W powiecie skoncentrowany jest największy potencjał przemysłowy;

3. Dobre położenie geograficzne;

4. Infrastruktura transportowa jest na wysokim poziomie ( Kowno posiada wszystkie środki transportu, przez powiat płyną dwie największe rzeki Litwy, powiat znajduje się na skrzyżowaniu dwóch magistrali: Via Baltica i Wilno Kłajpeda, międzynarodowe lotnisko jest na dość wysokim poziomie);

5. Większość siły roboczej ma z wyższe lub zawodowe wykształcenie;

6. Wysoka gęstość zaludnienia w porównaniu z innymi, i powiatami;

7. Dobra sytuacja wiekowa i kwalifikacyjna;

8. Stabilna sytuacja polityczna.

Słabe strony:

1. Przemysł powiatu Kowieńskiego był zorientowany rynki wschodnie, w wyniku tego większość zakładów zbankrutowało lub są w bardzo trudnej sytuacji finansowej;

2. Słabe władze regionalne (większość decyzji podejmuje Wilno);

3. Poziom inwestycji jest zbyt mały (mniejszy od Wilna i Kłajpedy);

4. Mała ilość atrakcji turystycznych oraz miejsc rekreacyjno - wypoczynkowych;

5. Słabo rozwinięta baza informacyjna dla inwestorów;

6. Niewystarczające wsparcie (finansowe i informacyjne) dla małych i średnich ;przedsiębiorstw

7. Brak centrów informacyjnych;

8. Niedostateczne planowanie sektorowe w rejonach i mniejszych jednostkach administracyjnych;

9. Niedostateczna koordynacja w dążeniu do współpracy międzynarodowej;

10. Problem ekologiczny;

11. Długo trwająca reforma rolna.

Możliwości:

1. Wolna strefa ekonomiczna w Kownie;

2. Infrastruktura transportowa, Kowna - podstawowym centrum tranzytowym Litwy;

3. Rozwinięcie sektora usług wokół centrum tranzytowego Litwy;

4. Możliwości tworzenia Inkubatorów przedsiębiorczości i parków technologicznych;

5. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw;

6. Rozwój rolnictwa i prywatnych gospodarstw rolnych w okolicach miasta Kowna;

7. Dobry klimat inwestycyjny;

8. Tworzenie nowych miejsc pracy.

Zagrożenia:

1. Inwestycje mogą ominąć powiat Kowieński z powodu lepszego rozwoju miast Wilna i Kłajpedy oraz innych regionów Bałtyckich;

2. Wykształcona młodzież oraz intelektualna siła robocza uciekają z powiatu Kowieńskiego;

3. Nie wystarczalna polityka rozwoju regionalnego oraz polityka inwestycyjna;

4. Słaby rozwój infrastruktury rekreacyjnej i wypoczynkowej;

5. Niewystarczająca pomoc międzynarodowa;

6. Zależność od sytuacji ekonomicznej politycznej Rosji;

7. Pogarszanie się stanu ekologicznego.

2. Analiza SWOT rolnictwa powiatu Kowieńskiego.

Mocne strony:

1. Strategicznie dobre położenie geograficzne warunkujące korzystne warunki produktów rolnych w odniesieniu do rynku zbytu, prężna więź miedzy mieszkańcami wsi i miasta.

2. Urodzajne gleby, szczególnie w rejonie Kiedajniajskim oraz Kowieńskim., powodujące intensywny rozwój produkcji rolnej oraz zwiększenie jej konkurencyjności na rynku krajowym.

3. Duży potencjał produkcyjny w produkcji i przetwórstwie produktów rolnych.

4. Głębokie tradycje oraz nawyki w nasiennictwie, hodowli bydła i produkcji nabiału.

5. Większy stopień koncentracji kapitału agrarnego na terenie powiatu Kowieńskiego w porównaniu z innymi powiatami. Dość wyrazista specyfikacja i dywersyfikacja gospodarstw rolnych.

6. Stosunkowo małe zanieczyszczenie gleby, powietrza i wody korzystnie sprzyja do powstawania gospodarstw ekologicznych i ich rozwojowi.

7. Równomierna, a jednocześnie i gęsta sieć wielkich aglomeracji miejskich oraz mniejszych miast i osiedli. W takim otoczeniu jest lżej formować i modernizować infrastrukturę techniczną, wygodne warunki do rozwoju handlu i rynku usług.

8. Morze Kowieńskie, Niemen parki regionalne Panemunes i Dubisa, a także bliskość autostrady VIA BALTIKA korzystnie wpływa na rozwój agrobiznesu.

9. Przyszykowany program rozwoju rolnictwa powiatu Kowieńskiego, określone zostały cele i strategiczne kierunki rozwoju.

Słabe strony:

1. Zbyt słaba zdolność inwestycyjna rolników i innych jednostek gospodarczych do modernizacji swych gospodarstw oraz do ich przystosowania co ciągłych zmian na rynku krajowym oraz zagranicznym.

2. Stosunkowo mała ilość, a w niektórych rejonach brak instytucji państwowych, które zajmują się formowaniem rynku produkcji spożywczej. Nierozwinięty kooperatywny agrohandel co zmniejsz zdolność rolników przenikania na rynki lokalne i krajowe, także zmniejsza szansę utrzymania się na tych rynkach.

3. Słabo rozwinięty przemysł przetwórczy, w szczególności przemysł mleczarski i mięsny. Mała koncentracja tego przemysłu w wielkich przedsiębiorstwach. Rynki powiatu Kowieńskiego są zajęte przez produkcję wielkich przedsiębiorstw przetwórczych pochodzących z innych regionów Litwy, także duża ilość produkcji importowanej.

4. Nieskończona reforma rolna. Powoduje to zahamowanie w intensywnym tworzeniu się rynku rolnego.

5. Dość słaba i w dalszym ciągu pogarszająca się sytuacja potencjału intelektualnego wsi.

6. Słabe nawyki w przedsiębiorczości i zarządzaniu.

7. Nie stabilny i nie zrównoważony system gospodarstw rolnych. Większość gospodarstw rolnych rolników jest w stadium powstawania. Struktura gospodarstw nie odpowiada wymogom rynkowym i wymogom stawianym przez UE.

8. Większa część produkcji rolniczej ( w szczególności mleko, ziemniaki i warzywa) produkowane są na cele osobiste rolników a nie na sprzedaż.

9. Dość wysokie nakłady pracy produkcji rolnej spowodowane słabym uzbrojeniem technicznym i nieracjonalną strukturą gospodarstw rolnych.

Możliwości:

1. Od 2000-go roku rozpoczął się program Unii Europejskiej wspierania rozwoju rolnictwa i wsi (SAPARD), który stwarza rolnikom, innym jednostkom rolniczym na wsi, przedsiębiorstwom przetwórczym i spółkom dodatkowe możliwości inwestycyjne oraz możliwość modernizacji uzbrojenia technicznego i technologii przetwórczych, a także podwyższenie konkurencyjności wytwarzanej produkcji.

2. Duży potencjał naukowy, pozwalający na wdrażanie nowych technologii produkcji, nowych metod organizacyjnych, możliwości podwyższenia kwalifikacji, rozwinięty system doradczy.

3. Wzrastające możliwości umocnienia się na rynkach warzywnych, owocowych, rynkach produkcji ekologicznej i różnorodnych produktów nietradycyjnych.

4. Powstaje możliwość stosowania nowoczesnych technologii zachodnich, możliwość wykorzystania ich wiadomości o rolnictwie.

Zagrożenia:

1. Niski poziom cen na podstawowe produkty rolne, który nie zapewnia dochodu nawet w modernizowanych gospodarstwach.

2. Nie stabilna polityka państwa w ustalaniu cen gwarancyjnych na produkcję rolną.

3. Ciągły wzrost cen na energię i paliwo oraz na inne niezbędne zasoby produkcyjne.

4. Przystosowanie krajowej polityki rolnej do wspólnej polityki rojnej Unii Europejskiej.

5. Nierozwinięta polityka regionalna rolnictwa oraz rozwoju wsi.

3. Kierunki rozwoju powiatu Kowieńskiego

Kierunek 1: Rozwój zasobów ludzkich

Kierując się zasadami humanizmu i sprawiedliwości, dążyć do zapewnienia pełnej integracji i możliwości adaptacji osób starszych i inwalidów do społeczeństwa, stwarzać dla nich warunki do życia godne nie poniżonego człowieka, jeżeli nie mogą tego stworzyć oni sami. Metodą do stworzenia tego typu warunków jest systematyczna ocena sytuacji w grupach ludzi starszych, inwalidów, osób socjalnych i osób po powrocie z zakładów karnych. Stworzenie dla nich normalnych warunków do życia, budowa pensjonatów dla tej grupy ludności oraz zapewnienie stałej pomocy finansowej dla wykonania tego celu.

Dążenie do stworzenia podatkowych reguł wspierania systemu socjalnego, formowanie opinii ludności powiatu Kowieńskiego, że pomoc socjalna nie może zapewnić osobie długotrwałego dobrobytu ekonomicznego i socjalnego - pomaga jedynie ona tej osobie wyżyć we współczesnym świecie.

Umocnić monitoring instytucji socjalnych oraz stosowanie audytu zewnętrznego w instytucjach powiatu. Zwrócić większą uwagę na pomoc w znalezieniu pracy przez osoby należące do grup socjalnych.

Kierunek 2: Rozwój nauki i innowacji przeznaczonych dla przemysłu i przedsiębiorczości

Rozwijając konkurencyjny przemysł i przedsiębiorczość prawidłowo byłoby wykorzystać najmocniejsze strony powiatu Kowieńskiego, jego potencjał naukowo - technologiczny, tradycje przemysłowe i przedsiębiorcze oraz położenie geograficzne powiatu.

W powiecie jest 10 wyższych uczelń. Kowieński Uniwersytet Technologiczny (Kauno Technologijos Universitetas) jest największą uczelnią takiego profilu regionie Nadbałtyckim. W powiecie Kowieńskim jest największa ilość gimnazjum (11) na Litwie. W powiecie znajduje się dużo różnorodnych naukowych instytutów badawczych.

Przedsiębiorcy powiatu Kowieńskiego stworzyli wiele instytucji, między innymi są to: Asocjacja przemysłowców i pracodawców kraju Kowieńskiego, Kowieńska asocjacja małych i średnich przedsiębiorstw, Asocjacja przedsiębiorców Rejonu Kowieńskiego.

Właśnie ta sytuacja pozwala na rozwój przemysłu i przedsiębiorczości w powiecie Kowieńskim wykorzystując nowe technologie i sposoby zarządzania. Podstawowym kierunkiem rozwoju przedsiębiorczości w powiecie jest rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (MiŚP). Stwarzają one największą ilość miejsc pracy i mają duży wpływ w rozwiązywaniu problemów socjalnych i ekonomicznych w powiecie Kowieńskim. Podstawowym czynnikiem hamującym rozwój MiŚP jest brak kapitału. Dążąc do rozwiązania tego problemu należy stworzyć Fundusz Rozwoju Regionalnego, którego zadaniem byłoby:

• pobudzanie metod rozwoju MiŚP;

• pobudzanie wsparcia finansowego dla MiŚP - kredyty dla MiŚP;

• stworzenie funduszu ryzyka kapitałowego;

• wspieranie rozwoju innowacji i technologii.

Ponieważ środki finansowe na wsparcie MiŚP są ograniczone, prawidłowo byłoby wspierać takie przedsiębiorstwa i gałęzie które pobudzają innowacje i wykorzystanie nowych technologii. Także należy zwrócić uwagę na to, czy wspierana działalność jest powiązana z innymi pokrewnymi dziedzinami i jak ona ich dopełnia.

Kierunek 3: Rozwój rolnictwa i wsi.

Podstawowym zadaniem tego priorytetu rozwoju jest stworzenie nowoczesnego i konkurencyjnego sytemu produkcji rolnej. Należy zwiększać efektywność i konkurencyjność gałęzi rolnictwa tradycyjnego, rozwijać rolnictwo ekologiczne, rozwijać produkcję produktów rolnictwa tradycyjnego, które mają duży popyt na rynku krajowym, zwiększać efektywność tej produkcji. Ważnym zadaniem jest stworzenie dobrego serwisu usług agrobiznesu, polepszenie instytucji szkolenia rolników, tworzenie izb doradczych na terytorium powiatu Kowieńskiego.

Nie mało ważnym zadaniem jest polepszenie systemu przetwórstwa produkcji rolnej, tworzenie efektywnego systemu rynkowego. W tym kierunku możemy wyszczególnić kilka podstawowych zadań:

• modernizacja technologii produkcyjnych w przedsiębiorstwach przetwórstwa mlecznego, zbożowego i mięsnego;

• polepszenie jakości produkcji rolniczej;

• stworzenie skutecznego systemu tworzenia rynku rolnego;

Kolejnym kierunkiem rozwoju rolnictwa jest rozwój alternatywnych działalności na terenach wiejskich ( działalności nierolniczej). Należy wspierać rozwój agroturystyki, rozwój energetyki alternatywnej, wspierać rozwój małych i średnich przedsiębiorstw na terenie wsi, stwarzać nowe miejsca pracy dla mieszkańców wsi i w większym stopniu poszerzyć sieć usług i handlu na terenach wiejskich. Ważne jest także umocnienie infrastruktury i ochrony środowiska.

Kierunek 4: Rozwój infrastruktury i ochrona środowiska.

• rozwój infrastruktury powiatu Kowieńskiego do poziomu standardów europejskich i międzynarodowych ( system drogowy, system kolejowy, system powietrzny, rozwój systemów logistyki);

• rozwój infrastruktury na poziomie krajowym i regionalnym ( polepszenie stanu dróg, ożywienie żeglugi rzecznej, renowacja i modernizacja systemów infrastruktury cieplnej, modernizacja systemu komunalnego);

• rozwój infrastruktury informacyjnej (rozwój komunikacji przeznaczonych dla łącz internetowych, rozwój społeczeństwa informacyjnego,);

• polepszenie sytuacji ekologicznej w powiecie Kowieńskim ( modernizacja i rozwój systemów oczyszczania wody i ścieków, utylizacja odpadów i śmieci, modernizacja systemu cieplnego powiatu, modernizacja systemu gospodarstw komunalnych).

Kierunek 5: Rozwój ochrony zdrowotnej, sportu i rekreacji.

• stworzenie efektywnego systemu propagowania prowadzenia zdrowego trybu życia oraz prowadzenia profilaktyki chorób pierwotnych ( udoskonalenie systemu propagowania zdrowego trybu życia, system rozpoznawania chorób pierwotnych i przyczyn ich powstawania);

• modernizacja pierwszej pomocy medycznej, podniesienie jej efektywności, produktywności i jakości;

• optymizować sieć instytucji ochrony zdrowia oraz zasoby ludzkie w tej dziedzinie, przyspieszyć modernizację tego systemu;

• stworzenie efektywnego systemu zarządzania systemem ochrony zdrowia w powiecie Kowieńskim;

• formowanie aktywnego i odpowiedzialnego za swoje zdrowie społeczeństwa.

ZAKOŃCZENIE

Polityka regionalna na Litwie jako oddzielna dziedzina powstała od niedawna. Chociaż jakieś elementy polityki regionalnej były znane już wcześniej, między innymi polityka rolna, polityka planowania przestrzennego albo planowanie budżetów gminnych i rejonowych, polityka regionalna jako oddzielna dziedzina działalności państwa powstała z inicjatywy Unii Europejskiej. Litwa jako kandydat do wstąpienia do UE musiała zapoczątkować tego typu politykę państwa.

Niniejsza praca miała za zadanie przeanalizowanie powiatu Kowieńskiego świetle polityki regionalnej. Powiat Kowieński w swoim rozwoju ustępuje jedynie powiatowi Wileńskiemu, jednak dzieli miejsce drugie z powiatami Kłajpedzkim, który jest w podobnej sytuacji. Jedną z zalet powiatu jest jego położenie geograficzne. Leży on w centrum Litwy i graniczy prawie ze wszystkimi powiatami Litwy. Główne arterie transportowe kraju przecinają się w Kownie, które jest centrum i stolicą powiatu. Dostarcza to do budżetu powiatu znaczną ilość środków pieniężnych.

Długoletnie tradycje przemysłowe powiatu Kowieńskiego stawią powiat na pierwsze miejsce pod względem wyprodukowanej i sprzedanej produkcji przemysłowej. W powiecie Kowieńskim od dawna przodują takie gałęzie jak: włókiennictwo, przemysł chemiczny (produkcja chemiczna jest w 90% eksportowana do krajów Unii Europejskiej, WNP oraz USA), produkcja mebli. Inwestycje w przemysł doprowadziły do poprawy jakości produkowanych wyrobów, zwiększyły wydajność i efektywność pracy. Przemysł w powiecie Kowieńskim zatrudnia dużą ilość osób. Porównując przemysł powiatu Kowieńskiego z innymi powiatami można powiedzieć, że po rozpadzie Związku Radzieckiego tylko w powiecie Kowieńskim przemysł pozostał na tym samym poziomie i nie upadł jak w innych powiatach.

Rolnictwo w powiecie Kowieńskim także zajmuje przodujące miejsce w kraju. Największe przedsiębiorstwa przetwórstwa rolnego umiejscowione są na terytorium powiatu. Wysoka jakość produkcji wytwarzanej w tych przedsiębiorstwach pozwoliła zajmować przodujące miejsca w kraju. Część produkcji eksportuje się do krajów UE oraz WNP. Te osiągnięcia zawdzięcza się długoletnim tradycjom uprawy roli i przetwórstwa na terenie powiatu Kowieńskiego.

Większość inwestycji omija powiat Kowieński i podąża do stolicy, do Wilna. Jednak ta część, która przypada na powiat Kowieński w dużym stopniu oddziaływuje na rozwój powiatu. Zmodernizowane systemy produkcyjne podejmują jakość produkcji, inwestycje stwarzają nowe miejsca pracy dla mieszkańców powiatu przyczyniają się do rozwoju jak społecznego tak i ekonomicznego.

Wskaźniki makroekonomiczne powiatu Kowieńskiego rok po roku polepszają się i mało różnią się od krajowych, co pokazuje ciągły rozwój powiatu, dążenie powiatu do polepszenia poziomu bytu na jego terytorium.

Ustalone przez Administrację Powiatu Kowieńskiego priorytetowe kierunki rozwoju w przyszłości mają polepszyć poziom rozwoju powiatu Kowieńskiego. W przyszłości po wstąpieniu Litwy do Unii Europejskiej zwiększy się pomoc w dziedzinie polityki regionalnej, co sprowadzi większe inwestycje w różne dziedziny działalności, między innymi do małych i średnich przedsiębiorstw, które na dzień dzisiejszy są w trudnej sytuacji, chociaż przedsiębiorcy powiatu Kowieńskiego tworząc różnorodne organizacje wspierają i pomagają jedni drugim.

Podsumowując moją pracę należy stwierdzić, że polityka regionalna, chociaż powstała nie dawno jako oddzielna dziedzina, w powiecie Kowieńskim w pełni realizuje swoje funkcje. Oddzielne regiony powiatu wyrównują poziom rozwoju.??

Bibliografia:

1. Kupiec, L., Gospodarka przestrzenna tom 4, Polityka regionalna; UwB, Białystok 2000;

2. Klasik A., Polityka regionalna Polski a integracja z WE, Warszawa 1993;

3. Latoszek E., Finansowanie rozwoju regionalnego w UE i skutki włączenia Polski do polityki regionalnej,1999;

4. Lietuvos Respublikos Ūkio Ministerija: Verslo pletra Lietuvoje ir vidurio Europoje; Statistikos Tyrimai, Vilnius 2000; www.kaunas.aps.lt 2003.04.20;

5. Lietuvos Agrarines Ekonomikos Institutas, „ Lietuvos żemes ukis.Regionine pletra“, VAGA, Vilnius 2000;

6. Lietuvos Savivaldybu Asociacija; Regionu Pletra - 2002, TECHNOLOGIJA, Kaunas 2002.

7. Majdan T., Regionalna polityka społeczno - gospodarcza, Szczecin 1998;

8. Materiały uzyskane w Instytucie Rozwoju Regionalnego;

9. Materiały uzyskane w Administracji powiatu Kowieńskiego;

11. Proniewski M.: Podlasie perspektywy rozwoju: materiały z konferencji naukowej, Rajgród, [ w: ] K. Meredyk, M. Proniewski ( red ), UWB, Białystok, 1999;

12. Proniewski M., Polityka rozwoju regionalnego-doświadczenia i perspektywy, UwB, Białystok, 2001;

13. Rocznik statystyczny 2000;

14. Tarptautine Informatizavimo Akademija; “Lietuvos ekonomine socialine bukle ir pletros strategija”, TECHNOLOGIJA, Kaunas 2001, s. 68

15. Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, Warszawa 1998;

16. Tarptauti konferencija „Regionų ekonomika ir pletra“, Vilnius 1999;

17. www.nrda.lt 26 maja 2002 r.;

18. Winiarski B., Polityka gospodarcza, Warszawa 1999;

Spis tabel i wykresów

Spis tabel

1. Poziom PKB w powiatach Litwy........................................................................20

2. PKB per capita w powiatach Litwy.....................................................................20

3. Siła robocza na Litwie i w poszczególnych powiatach (średnia roczna ilość, w tysiącach)................................................................................................23

4. Liczba bezrobotnych w Powiecie Kowieńskim i poszczególnych rejonach (średnia roczna ilość, w tysiącach)......................................................................25

5. Stopa bezrobocia w powiecie Kowieńskim i poszczególnych rejonach (średnia roczna ilość, w tysiącach)....................................................................................27

6. Ludność na dzień 1 stycznia 2000 roku..............................................................38

7. Wskaźnik urodzeń...............................................................................................38

8. Przyrost naturalny...............................................................................................39

9. Śmiertelność........................................................................................................40

10. Migracja ludności w powiecie Kowieńskim.......................................................41

11. Ilość transakcji z udziałem kapitału zagranicznego...........................................43

12. Inwestycje zagraniczne, w milionach USD.........................................................43

13. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne, tys. LT...................................................46

14. Sprzedana produkcja przemysłowa ( mln. Lt., bez akcyzy i VATu)..................46

15. Uczelnie wyższe w powiecie Kowieńskim........................................................53

Spis wykresów

1. Liczba bezrobotnych w Powiecie Kowieńskim i poszczególnych rejonach (średnia roczna ilość, w tysiącach)......................................................25

2. Stopa bezrobocia w powiecie Kowieńskim.......................................................28

3. Struktura egzystencji przedsiębiorstw w powiecie Kowieńskim.......................51

ANEKS

Załącznik 1

Zatrudnieni bezrobotni (w ciągu roku).

	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999
Na Litwie	43242	33829	49571	59130	70892	83620	84921
Powiat Alituski	2995	2258	3101	3637	4862	5619	5323
Powiat Kowieński	6094	5004	7086	8668	10178	11386	12313
Powiat Kłajpedzki	7263	4635	5421	5713	7706	8952	9151
Powiat Marjampolski	1727	1260	2383	2305	3404	4392	4541
Powiat Paneweżski	3823	4394	6160	6299	7061	9764	10196
Powiat Szauliajski	6774	4143	8189	9125	10479	11968	12146
Powiat Taurażski	1248	1407	2399	3178	3234	3354	3291
Powiat Telszajski	2017	1728	2865	3716	3896	4519	4384
Powiat Utenski	3011	2277	3671	4494	4622	6139	5808
Powiat Wileński	8290	6723	8296	11995	15450	17527	17768

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Załącznik 2

Urodzajność kultur rolnych (100kg/ha), 1998 rok.

Kultura	Średnio Litwie	Średnio w powiecie	według rejonów
						Jonawski	Kaiszia-dorski	Kowień-ski	Kiedai- niajski	Prenski	Raseiniaj-ski
Zboże	24	24,9	20,3	18,5	25,8	27,5	25,9	26,2
Buraki Cukrowe	316	306	252	299	285	320	149	351
Ziemniaki	136	158	107	166	162	180	144	159
Warzywa	145	191	140	136	248	148	164	155

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Załącznik 3

Struktura gospodarstw rolnych według powierzchni w powiecie Kowieńskim na 1 stycznia 2001 roku.

	Do 3.0 ha		3.1 - 10 ha		10.1 - 20 ha
		Ilość gospodarstw	Odsetek tych gospodarstw w całej ilości, %	Ilość gospodarstw	Odsetek tych gospodarstw w całej ilości, %	Ilość gospodarstw	Odsetek tych gospodarstw w całej ilości, %
Powiat Kowieński	112	1.2	5835	62.3	2515	26.9
Rejon Jonawski	18	1.9	640	66.9	211	22.0
Rejon Kaisziadorski	20	0.8	1687	70.4	558	23.3
Rejon Kowieński	21	1.6	890	68.0	306	23.4
Rejon Kiedajniajski	24	1.9	605	47.8	413	32.6
Rejon Prenski	12	0.8	987	64.0	446	28.9
Rejon Rasejniajski	17	0.9	1026	54.1	581	30.7
	20.1 - 30 ha		30.1 - 50 ha		50 ha i więcej
		Ilość gospodarstw	Odsetek tych gospodarstw w całej ilości, %	Ilość gospodarstw	Odsetek tych gospodarstw w całej ilości, %	Ilość gospodarstw	Odsetek tych gospodarstw w całej ilości, %
Powiat Kowieński	533	5.7	280	3.0	88	0.9
Rejon Jonawski	42	4.4	38	4.0	8	0.8
Rejon Kaisziadorski	88	3.7	35	1.5	8	0.3
Rejon Kowieński	50	3.8	33	2.5	9	0.7
Rejon Kiedajniajski	130	10.3	69	5.5	24	1.9
Rejon Prenski	68	4.4	21	1.4	7	0.5
Rejon Rasejniajski	155	8.2	84	4.4	32	1.7

Źródło: Rocznik statystyczny Litwy 2000

Załącznik 4

Gęstość zaludnienia na dzień i stycznia 2000 roku.45

	Powierzchnia, km^2	Zaludnienie	Ludność miejska	Gęstość zaludnienia
Powiat Kowieński	8,170	753,915	558,281	92.3
Miasto Kowno	157	414,174	414,174	2,638.1
Miasto Birsztonas	14	3,800	3,800	271.4
Rejon Jonawski	944	55,140	36,699	58.4
Rejon Kaisziadorski	1,168	40,187	14,913	34.4
Rejon Kaunaski (bez Miasta Kowna)	1,496	84,414	21,921	^56.4
Rejon Kiedajniajski	^1,677	^70,683	^35,184	^42.1
Rejon Prenski	^1,141	^39,037	^13,842	^34.2
Rejon Rasejniajski	^1,573	^46,480	^17,748	^29.5
Ogółem w Litwie	^65,300	^3,700,7999	^2,523,160	^56.7

Źródło: Agencja Rozwoju Litwy

Załącznik 5

Skład narodowościowy powiatu Kowieńskiego (wg Danych spisu ludnościowego w 1989 roku).

	Litwini	Rosjanie	Polacy	Białorusini	Ukraińcy	Żydzi	Inne
Powiat Kowieński	88.0	8.3	0.6	0.7	1.3	0.3	0.8
Kowno	93.3	4.2	0.5	0.3	1.0	0.1	0.6
Birsztonas.	76.8	16.7	1.7	1.3	2.4	0.0	1.1
Rejon Jonawski	94.8	3.3	0.8	0.4	0.4	0.0	0.3
Rejon Kajszadorski	94.7	3.1	0.9	0.2	0.7	0.0	0.4
Rejon Kowieński	91.7	5.2	0.9	0.6	1.2	0.0	0.4
Rejon Kiedajniajski.	96.4	2.2	0.4	0.1	0.5	0.0	0.4
Rejon Prenski	98.8	0.7	0.2	0.1	0.1	0.0	0.1
Rejon Rasejniajski	88.0	8.3	0.6	0.7	1.3	0.3	0.8

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

Załącznik 6

Śmiertelność wśród niemowląt.

	Liczba zgonów w wieku do 1 roku życia				Liczba zgonów na 1000 mieszkańców
		1996	1997	1998	1999	1996	1997	1998	1999
Powiat Kowieński	80	91	61	72	9.7	11.7	8.1	9.8
Kowno	36	42	30	35	8.3	10.9	7.8	9.1
Birsztonas	-	-	-	3	-	-	-	1.2
Rejon Jonawski	12	15	4	7	18.3	22.3	6.3	11.1
Rejon Kajszadorski	6	6	5	1	13.9	12.8	11.4	2.4
Rejon Kowieński	8	13	7	10	7.4	12.2	7.1	11.5
Rejon Kiedajniajski	11	7	6	8	14.3	9.2	8.1	11.5
Rejon Prenski	6	2	6	1	14.4	4.9	14.9	2.7
Rejon Rasejniajski	1	6	3	7	2.0	11.7	5.7	14.

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

Załącznik 7

Struktura śmiertelności według typu chorób.

	Choroby systemu krążenia		Choroby nowotworowe		Zgony spowodowane czynnikami zewnętrznymi		Choroby systemu oddechowego
		1998	1999	1998	1999	1998	1999	1998	1999
Powiat Kowieński	566.7	554.0	210.2	200.5	145.2	133.5	41.1	36.5
Kowno	502.5	484.3	200.5	184.6	119.1	110.3	24.3	22.5
Birsztonas	498.7	582.9	262.5	238.5	183.7	132.5	78.7	-
Rejon Jonawski	507.0	509.9	199.9	206.1	201.7	159.1	23.6	21.7
Rejon Kajszadorski	827.6	740.8	253.5	226.2	151.6	166.6	84.5	62.1
Rejon Kowieński	462.3	499.6	208.5	195.6	146.6	137.9	58.4	41.2
Rejon Kiedajniajski	622.1	644.6	201.2	231.8	198.4	148.4	48.2	39.6
Rejon Prenski	875.7	874.3	281.7	246.1	186.9	200.0	79.4	100.0
Rejon Rasejniajski	834.2	755.8	223.6	232.5	184.9	193.8	96.7	92.6

Źródło: Rocznik statystyczny 2000

Załącznik 8

Liczba osób zatrudnionych w przemyśle w powiecie Kowieńskim (średnio rocznie)

	1995	1996	1997	1998	1999
Na Litwie	251870	218726	226388	219868	209091
Powiat Kowieński	60761	52391	55164	54703	50183
Miasto Kowno	46469	38225	39795	40811	36749
Miasto Birsztonas	58	95	81	89	91
Rejon Jonawski	3892	3693	4046	3434	3107
Rejon Kajszadorski	1116	1335	1551	1266	1149
Rejon Kowieński	1340	1490	1930	1810	1962
Rejon Kiedajniajski	4519	4108	4107	3851	3585
Rejon Prenski	1265	1404	1511	1583	1560
Rejon Rasejniajski	2102	2041	2143	1859	1980

Źródło: Rocznik statystyczny 2000.

L.Kupiec, Gospodarka przestrzenna tom 4, Polityka regionalna; UwB, Białystok 2000, s. 11

M. Proniewski: Podlasie perspektywy rozwoju: materiały z konferencji naukowej, Rajgród, [ w: ] K. Meredyk, M. Proniewski ( red ), UWB, Białystok1999, s 10.

T.Majdan, Regionalna polityka społeczno - gospodarcza, Szczecin 1998, s.7

K.Meredyk, M.Proniwski, op.cit., s.10

L.Kupiec, op.cit., s. 11-12

M.Proniewski, Polityka rozwoju regionalnego-doświadczenia i perspektywy, UwB, s.112

A.Klasik, Polityka regionalna Polski a integracja z WE, Warszawa 1993, s.25

M.Proniewski, op.cit., s.112

A.Klasik, op,cit., s.25

B.Winiarski, Polityka gospodarcza, PWE, Warszawa 1999, s. 342

D. Wyszkowska., A. Wyszkowski: Instrumenty polityki regionalnej ze szczególnym uwzględnieniem funduszy przedakcesyjnych, [ w: ] A. Bocian ( red.), Rozwój regionalny: cele i metody. UWB, Białystok 2001, s 221.

M.Proniewski, op.cit., s.113

L.Kupiec, op.cit., s. 88-89

Tamże, s. 89

L.Kupiec, op.cit., s. 124,125,130.

E.Latoszek, Finansowanie rozwoju regionalnego w UE i skutki włączenia Polski do polityki regionalnej,1999, s., 73-74.

B.Winiarski, op.cit.,s 365-366.

L.Kupiec, op.cit., s.50

Tamże, s.52

W.Stankiewicz, Historia myśli ekonomicznej, Warszawa 1998, s. 292

L.Kupiec, op.cit.,s 53.

Tamże, s. 54

Tamże, s.63

Tamże, s. 63-64

L.Kupiec, op.cit.,s. 64-65

www.nrda.lt.

²⁷ Tarptautine konferencija „Regionų ekonomika ir pletra“, Vilnius 1999, st.:143

²⁸ Tamże, s. 144

Tarptautine konferencija, op.cit., s. 144

Tamże, s 145

Tamże, s. 145

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego.

Makro apżvalga 2001; Vilniaus Bankas, VAGA, Vilnius 2002, s.11.

Tamże, s. 12.

Tamże, s. 12.

Makro apżvalga 2001, op. cit., s.13.

Lietuvos Savivaldybu Asociacija; Regionu Pletra - 2002, TECHNOLOGIJA, Kaunas 2002 s. 45

Tamże, s. 46

Lietuvos Savivaldybu Asociacija, op.cit. s. 46

Tamże. s. 46

Tamże. s. 47

Lietuvos Savivaldybu Asociacija, op.cit. s. 47

www.kaunas.aps.lt

Tarptautine Informatizavimo Akademija; “Lietuvos ekonomine socialine bukle ir pletros strategija”, TECHNOLOGIJA, Kaunas 2001, s. 68

Tarptautine Informatizavimo Akademija., op. cit., s. 68

Tamże, s. 69

Tarptautine Informatizavimo Akademija., op.cit., s. 70.

Tamże, s.70.

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego.

Tamże.

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego.

Tamże.

Tamże.

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego.

Tamże.

Lietuvos Agrarines Ekonomikos Institutas, „ Lietuvos żemes ukis.Regionine pletra“, VAGA, Vilnius 2000, s. 45

Tamże, s. 45

Lietuvos Agrarines Ekonomikos Institutas, op. cit., s. 46.

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego.

Tamże.

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego.

Tamże.

Tamże.

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego.

Tamże.

Tamże.

Lietuvos Agrarines Ekonomikos Institutas, op.cit., s 56.

Tamże, s. 56.

Tarptautine Informatizavimo Akademija, op.cit., s. 75

Tarptautine Informatizavimo Akademija, op.cit., s. 76

Tarptautine Informatizavimo Akademija, op.cit., s. 79.

Tarptautine Informatizavimo Akademija, op.cit., s. 80.

Tamże, s. 79

Tamże, s. 80

Tarptautine Informatizavimo Akademija, op.cit., s.85.

Tamże, s.85.

Materiały uzyskane w Administracji Powiatu Kowieńskiego.

Tamże.

Tamże.

Tamże.

www.kaunas.aps.lt 2003.04.20

Tarptautine Informatizavimo Akedemija, op.cit., s. 23.

Tamże, s. 23.

Tarptautine Informatizavimo Akedemija, op.cit., s. 24.

Materiały uzyskane w Instytucie Rozwoju Regionalnego.

Materiały uzyskane w Instytucie Rozwoju Regionalnego.

Tamże.

Materiały uzyskane w Instytucie Rozwoju Regionalnego.

Tamże.

Tamże.

Materiały uzyskane w Instytucie Rozwoju Regionalnego.

Tamże.

Tamże.

Tamże.

Materiały uzyskane w Instytucie Rozwoju Regionalnego.

Tamże.

Lietuvos Respublikos Ūkio Ministerija: Verslo pletra Lietuvoje ir vidurio Europoje; Statistikos Tyrimai, Vilnius 2000, s 11.

Lietuvos Respublikos Ūkio Ministerija: op. cit., s 12.

Tamże, s. 13.

Lietuvos Respublikos Ūkio Ministerija: op. cit., s 14.

Tamże, s. 15.

Lietuvos Respublikos Ūkio Ministerija: op. cit., s 15.

Tamże, s. 16.

7

---