Autorzy: mgr Barbara Ziętarska,
mgr Zdzisław Pizur
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 w Staszwie

Scenariusze zajęć z zakresu ścieżki ekologicznej

dla klas IV - VI szkoły podstawowej

Temat: ŚWIĘTY FRANCISZEK Z ASYŻU - PATRON EKOLOGÓW.

Cel:

• poznanie postaci Św. Franciszka z Asyżu,

• uwrażliwienie na przyrodę i jej zagrożenia,

• uzmysłowienie odpowiedzialności człowieka za otaczający świat.

Metody pracy: wywiad ,sesja plakatowa ,rozmowa nauczająca

Środki dydaktyczne: tekst „Dekalogu Św. Franciszka”, brystol, wycinki kolorowych gazet, bibuła, kawałki kolorowych tkanin, kolorowe flamastry, życiorys Św. Franciszka.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1.Na wstępie dwóch uczniów w formie wywiadu przedstawia najważniejsze fakty

z życia Św. Franciszka. Pomocą do przygotowania może być taka notka biograficzna .

Św. Franciszek z Asyżu był synem zamożnego mieszczanina, który handlował suknem. Na chrzcie dano mu imię Jan ,ale ojciec nazwał Go Franciszkiem i to imię przeszło do historii.

Franciszek był szczerym i wielkodusznym człowiekiem ,pracował z ojcem. Gdy miał 20 lat wziął udział w wojnie Asyżu z Perugią . Przez rok przebywał w niewoli ,gdzie nabawił się choroby ,co z kolei zmieniło jego nastawienie do życia .Dlatego postanowił zostać rycerzem i dołączyć do wyprawy krzyżowej . Ma widzenie we śnie i otrzymuje rozkaz powrotu do Asyżu .

Pewnego dnia gdy modlił się w kościele Św. Damiana usłyszał głos Chrystusa z krzyża „Franciszku idź i odbuduj mój dom ,bo popada w ruinę”. Zrozumiał to dosłownie. Sprzedał sukno swego ojca i pieniądze przeznaczył na odbudowę zrujnowanych kościołów. Nie zrozumiał tego ojciec i wydziedziczył syna . Franciszek zdecydował się na życie w całkowitym ubóstwie . Dołączają do niego pierwsi towarzysze - tak powstaje Zakon Braci Mniejszych . Nasila się choroba jego oczu . Umiera i zostaje pochowany w Asyżu . W 1228 roku papież Grzegorz IX dokonuje kanonizacji Franciszka . W 1980 r. papież Jan Paweł II ogłasza Franciszka patronem ekologów.

2. Po zapoznaniu się z życiem i działalnością Św. Franciszka zapoznajemy uczniów z „Dekalogiem Św. Franciszka z Asyżu”, aby mogli łatwiej zrozumieć dlaczego nazywa się Franciszka patronem ekologów. Nauczyciel lub jeden uczeń odczytuje tekst dekalogu punkt po punkcie, a pozostali uczniowie interpretują treści haseł.

DEKALOG ŚWIĘTEGO FRANCISZKA Z ASYŻU

1. Bądź człowiekiem pośród stworzeń, bratem między braćmi.

2. Odnoś się z miłością i czcią do wszystkich istot stworzonych.

3. Ziemia została Ci powierzona jako ogród: zarządzaj nią mądrze.

4. Z miłości do siebie samego troszcz się o człowieka, zwierzęta, rośliny, wody i powietrze, aby Ziemia nie została ich pozbawiona.

5. Używaj rzeczy oszczędnie, ponieważ marnotrawstwo nie zapewnia przyszłości.

6. Twoim zadaniem jest odsłonić tajemnice pożywienia w taki sposób, ażeby życie karmiło się życiem.

7. Rozwiąż węzeł przemocy, abyś rozumiał jakie są prawa życia i istnienia.

8. Pamiętaj, że stworzenie nie odzwierciedla Twojego tylko podobieństwa, lecz jest wyobrażeniem Najwyższego Boga.

9. Ścinając drzewo, pozostaw jego pęd, aby całkiem nie zniszczyć jego życia.

10. Z szacunkiem stąpaj po kamieniach, bo każda rzecz ma swoją wartość.

3. Następnie klasa zostaje podzielona na 10 grup po 3 uczniów każda. Grupy losują poszczególne hasła dekalogu i z przyniesionych wycinków kolorowych gazet, bibuły, kolorowych tkanin wykonują plakaty ilustrujące treść wylosowanego hasła.

4. Grupy przedstawiają i omawiają wykonane plakaty oraz przypinają je do tablicy w klasie.

5. Na zakończenie zadajemy uczniom pytania:

• Dlaczego Św. Franciszka nazywamy patronem ekologów ?

• Ile we współczesnym człowieku jest Franciszka z Asyżu ?

6.Ewaluacja - „Z jaką miną wychodzisz z lekcji ?”

Podkreśl odpowiedni rysunek.

BIBLIOGRAFIA :

R. Wawrzeniecki, Święty Franciszek - patron ludzi zainteresowanych ochroną

środowiska, „Katecheta” 7-8/2003

M. Taraszkiewicz, „Jak uczyć lepiej ? czyli refleksyjny praktyk w działaniu”,

CODN, Warszawa 1999r.

Temat : WODA I JEJ ZANIECZYSZCZENIA.

Cel :

• kształtowanie świadomości iż tylko umiejętne i oszczędne gospodarowanie zasobami wodnymi ochroni przed ewentualna katastrofą ekologiczną,

• wskazywanie pozytywnych i negatywnych przejawów działalności człowieka.

Metody pracy: mapa skojarzeń, obserwacja bezpośrednia, odgrywanie ról.

Środki dydaktyczne: arkusze szarego papieru, akwarium, tablica „Obieg wody w przyrodzie”, flamastry.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1.Na początku lekcji po zapisaniu tematu i podaniu celów przypinamy do tablicy arkusz szarego papieru i prosimy o podanie skojarzeń związanych ze słowem „ WODA”.

W O D A

2.Po omówieniu mapy skojarzeń związanych z wodą uczniowie dokańczają przysłowia .

• Cicha woda .................................................

• Przepadł jak .................................................

• Z wielkiej chmury ..........................................

• W gorącej wodzie ........................................

3.Dwóch uczniów przedstawia wcześniej przygotowane role zmodyfikowanego tekstu dialogu M. Augustyniaka z podręcznika „Przyroda” pt. „Ryby mają głos”.

Dialog pt. „Ryby mają głos”

Uczeń: Musze przyznać, że trafiła mi się dzisiaj nie lada gratka. Mam szansę porozmawiać z

prawdziwą rybą. Niektórzy mówią, że ryby nie mogą mówić. Ta jednak jest

wyjątkowa.

Ryba: Rzeczywiście, zgadzam się z Tobą. Jestem wyjątkowa!

Uczeń: O! Cóż za skromność! Przejdżmy jednak do pytań ... Powiedz mi, rybo...

Ryba: Przepraszam bardzo, ale jeśli chcesz dalej ze mną rozmawiać, musisz się nauczyć

grzeczności i mówić do mnie po imieniu. Nazywam się Cyprinus carpio . Wiem, że

to dość trudne imię i nazwisko. Dlatego zgadzam się, by przyjaciele mówili Karp.

Uczeń: No już dobrze, nie gniewaj się. Ja mam na imię Marcin. Czy teraz mogę zadać jakieś

pytanie .

Ryba: Oczywiście!

Uczeń: Słyszałem od starszych kolegów, że środowisko, w którym żyjesz, bardzo różni się od

mojego. Czy możesz mi coś o tym opowiedzieć ?

Ryba: Istotnie, jestem typowym przedstawicielem zwierząt żyjących w środowisku wodnym.

Ma ono swoje wady i zalety. Przede wszystkim żadna istota żyjąca w wodzie nie

musi narzekać na brak wody. Ha, ha, ha to chyba jasne! Wiem też, że dla was

przedstawicieli środowiska lądowego, brak wody może niejednokrotnie być dużym

problemem! W wodzie z kolei mamy kłopoty z tlenem.

Uczeń: Tlen! Tak, już słyszałem! To podobno taki gaz wchodzący w skład powietrza,

potrzebny większości zwierząt i roślin do oddychania.

Ryba: No właśnie. My zwierzęta wodne też nie możemy żyć bez tlenu. Wyobraż sobie, że

100 baloników napełniono powietrzem, po czym wydzielono z nich tlen. Następnie

tak przepompowano baloniki, że część z nich zawierała tylko tlen. Wtedy okazało się,

że aż 21 baloników na 100 było napełnionych tlenem. W wodzie jest zupełnie inaczej.

Jeśli napełnimy 100 butelek litrowych wodą z jeziora, to zaledwie jedna z nich byłaby

napełniona tlenem. Musisz przyznać, że to bardzo mało. Na szczęście mnie wystarcza

taka ilość tlenu, bo mam skrzela. Są jednak ryby, które mogą żyć tylko w wodach

zawierających dużo więcej tlenu. Myślę tutaj o takich kolegach jak pstrągi. Czy wiesz

gdzie te ryby żyją ?

Uczeń: No. Najczęściej można spotkać je w zimnych, rwących potokach.

Ryba: Otóż to! W zimnej wodzie rozpuszcza się dużo więcej tlenu, a płynąca woda miesza

się z powietrzem i dzięki temu łatwiej rozpuszcza się w niej tlen.

Uczeń: Zawsze się zastanawiałem, jak możecie wytrzymać w tak zimnej wodzie.

Ryba: To sprawa względna. Do zimnej wody można się przyzwyczaić. Najważniejsze, że

w wodzie są mniejsze różnice temperatur! Na dnie jeziora temperatura wody - bez

względu na porę roku - wynosi 4ºC. To bardzo wygodne!

Uczeń: Kiedyś nurkowałem w jeziorze, aby wyłowić buty mojego kolegi. Niestety, niewiele

widziałem. Ograniczona widoczność w wodzie to chyba bardzo poważny problem ?

Ryba: Istotnie, przejrzystość wody jest znacznie mniejsza niż przejrzystość powietrza.

Oczywiście zależy to od rodzaju zbiornika wodnego, roślinności wodnej, głębokości

i wielu innych czynników. Czasami dochodzi do silnego rozmnażania się drobniutkich

glonów i wtedy mało widzimy, ale mamy za to sporo jedzenia. Przejrzystość wody

gwałtownie spada, kiedy spuszcza się do niej ścieki. Wtedy woda jest zanieczyszczona

i my, zwierzęta, nie możemy w niej żyć.

Uczeń: To co mówisz jest bardzo ciekawe. Chciałbym zadać Ci wiele pytań ...

Ryby: Niestety na mnie już czas. Innym razem. Do widzenia.

Uczeń: Do widzenia.

4. W czasie dialogu słyszeliście, że zanieczyszczenia mają negatywny wpływ na życie organizmów wodnych. Głównym sprawcą takiego stanu wód jest człowiek. Wykonamy

teraz ćwiczenie przedstawiające powstawanie ścieków.

Do przezroczystego naczynia z czystą wodą dodajemy zanieczyszczenia „produkowane” w gospodarstwach domowych takie jak: detergenty, pasta do mycia zębów,

liście, papier toaletowy, proszek do prania, mydło itp.

• ile litrów takich ścieków powstaje każdego dnia w naszych domach ?

• jak najlepiej uprzątnąć zawartość tego akwarium ?

5. Omówienie schematu „Obieg wody w przyrodzie”, a następnie stawiamy uczniom pytanie ”Czy wody zdatnej do picia może nam kiedyś zabraknąć ?”(uczniowie podają powody).

6. Ewaluacja - każdy uczeń otrzymuje kartkę i kończy napisane na niej rozpoczęte zdanie:

-dotychczas podobało mi się, że ................................................................................

-przeszkadzało mi natomiast, że .................................................................................

-osobiście mogę wnieść swój wkład do lekcji w taki sposób, że ...............................

BIBLIOGRAFIA:

E. Burnie „101 szkolnych doświadczeń przyrodniczych”, Muza S.A, Warszawa 1997r.

G. Maurer, „I Ty chronisz środowisko”, PKE, Kraków 1991r.

„Podaj wodzie pomocną dłoń”, Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej,

Kraków 1998r.

M. Augustyniak, „Przyroda dla klasy IV”, Gdańsk 1999r.

TEMAT: Zatrzymać śmieci.

Cele:

• uświadomienie uczniom konieczności przestrzegania w życiu codziennym zasady nieszkodzenia środowisku przyrodniczemu.

METODY:

• aktywizujące - drzewko decyzyjne, słowne - gra dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

• arkusz papieru z narysowanym drzewkiem, flamastry, krzyżówki w podręczniku, film „Puszka”, „Zakupy” i „Lampa” z cyklu „Przyroda i Ty czyli co możesz zrobić dla środowiska?” Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

PRZEBIEG LEKCJI:

I. Nawiązując do tematu lekcji nauczyciel oznajmia, iż „jednym z największych kłopotów z jakimi musi poradzić sobie współczesna cywilizacja (czyli my wszyscy), bo każdy z nas ją reprezentuje), jest problem śmieci! (...) Polak pozbywa się w ciągu roku około 34 kg zużytych opakowań. Ta ilość gwałtownie się zwiększa.”

II. W celu zilustrowania problemu prezentujemy uczniom film „Puszka”, „Zakupy” i „Lampa”.

III. Po obejrzeniu filmów nauczyciel formułuje problem: „Czy powinno się ograniczać proces powstawania odpadów” i zapisuje go u podstawy drzewka.

IV. Uczniowie uzupełniają kolejne poziomy drzewka.

V. Podsumowanie wyników dyskusji i podjęcie decyzji ostatecznej.

VI. Rozwiązywanie krzyżówki i interpretacja hasła (według H. Gut „Ścieżka ekologiczna dla klas 4-6”).

„Rozwiąż krzyżówkę i odczytaj w zaznaczonej kolumnie hasło.

1. Można się z niej napić albo się dać w nią „nabić".

2. Samochód ma cztery takie „buty".

3. Bywa kolorowy i toaletowy.

4. Twardy papier.

5. Zabawki i butelki z tego materiału nie ulegną rozkładowi przez setki lat.

6. Opakowanie, pudło

				1
		2
		3
			4
			5
	6
7
		8

HASŁO:

Unikanie daje szansę likwidacji prawie połowy odpadów! Polega na tym, żeby w sklepie, jeszcze zanim wybierzemy towar, pomyśleć, co się stanie z nim i jego opakowaniem. Nie powinno się na przykład kupować bezmyślnie czterech małych opakowań jakiegoś produktu, tylko jedno duże, bo już za parę godzin wpadną do pojemnika na śmieci cztery kubki, puszki czy butelki zamiast jednej”.

VII. Na zakończenie prosimy uczniów aby założyli sobie „Dzienniczek dobrych uczynków dla środowiska” i przez miesiąc notowali, czego po głębokim namyśle nie kupili (choć mieli początkowo taki zamiar), aby nie szkodzić środowisku.

VIII. Ewaluacja.

W celu zobrazowania stopnia w jakim jesteś przekonany, co do podjętej decyzji ostatecznej zamaluj odpowiednią ilość listków.

jeden listek - nie jestem przekonany

dwa listki - nie jestem całkowicie przekonany

trzy listki - jestem całkowicie przekonany

Literatura: H. Gut „Ścieżka ekologiczna dla klas 4-6” Wydawnictwo Nowa Era.

Warszawa 2000

„Książka Nauczyciela” zintegrowana z podręcznikiem „Mój Świat 4”.

Kierownik projektu: I. Miklikowska. Wydawnictwo M. Rożak Spółka z o.o. 2003

B. Wójtowicz „Scenariusze lekcji do przyrody IV”. Wydawnictwo M. Rożak, Gdańsk 2001

http://www.edukacja.strefa.pl/

11

4. Pozytywne skutki rozwiązania a):

• mniej odpadów -mniejsze zanieczyszczenie środowiska,

• mniej odpadów mniejszy problem dla służb zajmujących się ich likwidacja.

Pozytywne skutki rozwiązania b):

• możemy niefrasobliwie robić zakupy,

• korzystamy z jednorazowych opakowań (plastikowych, aluminiowych), które są wygodne w użyciu.

3. Cele i wartości

„Współczesna formą walki o byt jest walka z odpadami. Ekolodzy proponują program o nazwie 3 x U.

1. Unikanie - a więc mądre kupowanie

2. Użycie wielokrotne - np. butelki zwrotne.

3. Utylizacja - recykling i segregacja”.

5. Negatywne skutki rozwiązania a):

• nie zawsze mamy alternatywę wyboru mniej uciążliwego dla środowiska opakowania,

• wszelkie zakupy musimy wcześniej przemyśleć pod katem uciążliwości dla otoczenia przyrodniczego,

• używanie wielokrotne jest mniej wygodne

Negatywne skutki rozwiązania b):

• będziemy żyć w coraz bardziej zanieczyszczonym środowisku,

• likwidacja odpadów będzie pochłaniać coraz większe koszty i nakłady pracy ludzkiej.

2. Możliwe rozwiązania:

a) powinno się ograniczać,

b) nie powinno się ograniczać

1. PROBLEM

„Czy powinno się ograniczać proces powstawania odpadów?”

morze

ścieki

---