SPIS TREŚCI

Wstęp 1

I Kredyt bankowy jako produkt banku komercyjnego 4

1. Zadania i cele banku komercyjnego 4

2. Pojecie i funkcje kredytu bankowego 5

3. Rodzaje kredytów bankowych 8

4. Warunki udzielania kredytów 21

II Ryzyko kredytowe i sposoby jego ograniczania 25

1. Pojęcie i rodzaje ryzyka bankowego 25

2. Ocena zdolności kredytowej 29

3. Formy zabezpieczenia kredytu bankowego 38

4. Monitoring kredytowy 45

III Działalność Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. Oddział w Kaliszu 48

1. Charakterystyka Banku Gospodarki Żywnościowej 48

2. Produkty kredytowe banku Gospodarki Żywnościowej 51

3. Ocena zdolności kredytowej w BGŻ S.A. Oddział w Kaliszu 72

4. Zabezpieczenia 78

5. Przykład analizy zdolności kredytowej w BGŻ S.A. O/Kalisz 90

Zakończenie 100

Bibliografia 101

WSTĘP

Wśród rodzajów podmiotów gospodarczych występujących w gospodarce narodowej istotną rolę odgrywają banki komercyjne.

Ich zadaniem jest prowadzenie określonej działalności gospodarczej przejawiającej się przede wszystkim w przyjmowaniu wkładów, dokonywaniu rozliczeń pieniężnych, udzielaniu kredytów i pożyczek, lokowaniu w sposób celowy wolnych środków pieniężnych. Ta działalność gospodarcza przynosić powinna każdemu bankowi określone zyski. Są one niezbędne między innymi na finansowanie dalszego rozwoju banku, przejawiającego się w szybkim dostosowywaniu swojej oferty produktowo-usługowej do potrzeb najbliższego otoczenia jak i w zwiększaniu własnych zasobów kapitałowych, aby nie stracić swojej pozycji na rynku usług finansowych.

Niezależnie od tego działalność gospodarcza prowadzona przez banki przynosić powinna korzyści jego właścicielom.

Jednym z głównych źródeł generowania zysku przez bank powinna być jego działalność kredytowa. Jednak bank w chwili udzielenia kredytu narażony jest na ryzyko kredytowe związane z nieterminowością jego spłaty bądź nawet z całkowitą utratą kapitału.

Dążeniom do maksymalizacji zysków między innymi z działalności kredytowej powinna zatem towarzyszyć zarządowi banku świadomość wielkości ponoszonego ryzyka oraz działania prowadzące do jego minimalizacji (ograniczania). Istnieje bowiem wiele sposobów minimalizacji ryzyka kredytowego. Nie ulega wątpliwości, że jednym z nich jest rzetelne badanie zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy i podejmowanie stosownie do uzyskanych wyników racjonalnej decyzji kredytowej.

Celem pracy jest próba oceny sposobu badania zdolności kredytowej podmiotów gospodarczych w banku na przykładzie Banku Gospodarki Żywnościowej Odział Kalisz.

Praca składa się z trzech rozdziałów oraz zakończenia.

I tak, w pierwszym rozdziale dokonano charakterystyki kredytu jako produktu banku komercyjnego. Omówiono tu pojęcie i funkcje kredytu, rodzaje kredytów oraz zasady ich przyznawania.

Z kolei w drugim rozdziale przedstawione zostało pojęcie i rodzaje ryzyka bankowego oraz sposoby jego ograniczania, a mianowicie badanie zdolności kredytowej, prawne formy zabezpieczenia zwrotu kredytu oraz monitoring kredytowy.

Natomiast w trzecim rozdziale omówione zostały sposoby badania zdolności kredytowej podmiotu gospodarczego w banku na przykładzie Banku Gospodarki Żywnościowej Odział w Kaliszu.

Wreszcie zakończenie stanowi podsumowanie całości pracy.

Rozdział I

Kredyt bankowy jako produkt banku komercyjnego.

1. Zadania i cele banku komercyjnego

Banki są jednymi z najważniejszych instytucji finansowych w gospodarce rynkowej. Są one podstawowym źródłem kredytu (fundusz pożyczkowych) dla milionów gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz dla większości instytucji samorządu lokalnego.

Bank komercyjny to rodzaj banku, który w oparciu o przyjęte depozyty oraz środki uzyskane z banku centralnego udziela kredytów, które przynajmniej w części stają się nowymi depozytami, kreującymi dodatkową podaż pieniądza bankowego. Bank komercyjny prowadzi rachunki bieżące podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) i instytucji, przyjmuje depozyty terminowe, udziela kredytów. Jednocześnie, poprzez odpowiednie nimi gospodarowanie są w stanie generować zyski. Ponadto wykonuje inne usługi bankowe na rzecz swoich klientów: m.in. finansuje ratalne zakupy dóbr trwałego użytku, prowadzi skup i sprzedaż walut, prowadzi biura maklerskie, wypożycza klientom sejfy do przechowywania kosztowności i papierów wartościowych. Banki komercyjne mogą być własnością publiczną, lecz najczęściej są spółkami akcyjnymi.

Głównym celem działalności banku komercyjnego jest osiąganie jak najwyższego zysku. Maksymalizacja zysku jest droga do realizacji innych celów, takich, jak wzrost siły i pozycji banku.

Banki komercyjne pełnią w gospodarce rynkowej rolę wyspecjalizowanych pośredników finansowych. Mimo, że działają w warunkach dużego ryzyka gospodarczego potrafią one zapewnić bezpieczeństwo przyjmowanym wkładom pieniężnym. Podstawowe ryzyko banków to ryzyko kredytowe. Wynika ono z ewentualnego nieprzewidzianego opóźnienia zwrotu kredytu i należnych odsetek, a

nawet ich utraty. Banki ograniczają to ryzyko dokonując selekcji wniosków kredytowych klientów na podstawie analizy stanu majątkowego kredytobiorcy, oceny założeń projektów inwestycyjnych itp.

Domagają się także od kredytobiorcy złożenia odpowiednich zabezpieczeń zwrotu kredytu. Polskie prawo bankowe uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy, rozumianej jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach .Banki nawiązują z klientami stosunki umowne, w których obie strony mają zagwarantowane prawa i sprecyzowane obowiązki. Dla właścicieli głównym celem działalności banku komercyjnego jest osiąganie maksymalnego zysku w dłuższym czasie. Maksymalizacja zysku jest drogą do realizacji innych celów takich, jak rozwój banku i umocnienie jego pozycji rynkowej.

W prawie wszystkich krajach świata banki komercyjne odgrywają dominującą rolę w systemie bankowym, przypada na nie ponad 80%, niekiedy - ponad 95% wszystkich depozytów i kredytów.

W miarę upływu lat banki uświadomiły sobie, że niektóre z usług, wykonywanych na własny użytek, mają również wartość dla ich klientów. Jednym z najbardziej charakterystycznych przykładów są usługi zarządzania gotówką, w czasie których banki zgadzają się zajmować pozyskiwaniem i rozdysponowaniem gotówki na rzecz przedsiębiorstwa oraz inwestowanie przejściowych nadwyżek gotówki. Wiele banków oferują obecnie szeroką gamę usług doradztwa finansowego, od pomocy przy wypełnianiu formularzy podatkowych oraz planów finansowych do udzielania porad w zakresie możliwości promocji sprzedaży w kraju i zagranicą dla swoich klientów zajmujących się prowadzeniem przedsiębiorstw.

2 . Pojęcie i funkcje kredytu bankowego.

Pojęcie kredytu zdeterminował J. Conrad w 1910 roku. Wywodzi się ono od sowa „credere” co, po łacinie oznacza wierzyć, ufać - jako zaufanie jakim cieszy

się ktoś, kto reguluje swoje zobowiązania a słowo kredyt oznaczało jego zdaniem „możliwość otrzymania na podstawie tego zaufania od kogoś dobrowolnie w użytkowanie składników majątku (lub tez usług) w zamian za ekwiwalent”

Według Z. Krzyżkiewicza kredyt bankowy jest powiązaniem ekonomicznym pomiędzy bankiem a kredytobiorcą . Natomiast według M. Wypycha jest on „zadłużeniem się niebankowych podmiotów w bankach komercyjnych w oparciu o mechanizm kreacji pieniądza bankowego” . Wreszcie według T. Wyszomskiego kredyt bankowy jest stosunkiem ekonomicznym, który wynika z odstąpienia przez bank komercyjny (wierzyciela) dłużnikowi (kredytobiorcy) określonych środków pieniężnych pod warunkiem ich zwrotu w określonym terminie oraz z wynagrodzeniem w postaci odsetek, prowizji.

Z przytoczonych poglądów wynika, że kredyt bankowy jest praktycznie jednoznacznie definiowany w literaturze przedmiotu. Pojęcie kredytu bankowego jest ściśle związane z umową kredytową. Według prawa bankowego „przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kredytu, środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Tak więc kredyt należy do źródeł finansowania obcego, celowego, zwrotnego i odpłatnego. Kredytobiorca ma swobodę w zakresie wyboru banku komercyjnego, negocjowania warunków przyznania kredytu, ale treść umowy kredytowej musi być zgodna z prawem.

Mimo, że z prawa bankowego wynika, że kredytu udziela się na finansowanie określonego celu to jednak w przypadku niektórych kredytów np. kredytu lombardowego czy kredytu w rachunku bieżącym trudno jest go ustalić.

Warto tutaj zwrócić uwagę na fakt, że bardzo często kredyt jest utożsamiany z pożyczką pieniężną. Faktycznie są to dwie różne formy finansowania obcego. Zgodnie z art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tą samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Prawo bankowe umowie pożyczki pieniężnej poświęca tylko jeden przepis i to nie wprost, a jedynie nakazując odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących umowy kredytu w zakresie zabezpieczenia spłaty i oprocentowania.

O ile w przypadku pożyczki pieniężnej jest mowa o przeniesieniu na własność pożyczkobiorcy określonej ilości pieniędzy, o tyle w przypadku kredytu bankowego o oddaniu ich do dyspozycji kredytobiorcy na określony czas. Pożyczka może, ale nie musi być oprocentowana. Nie musi również określać celu, na jaki została udzielona, a więc nie ma także wymogu jej monitorowania. Udzielenie pożyczki nie wymaga szczególnej formy prawnej. Jednak przy wysokiej wartości pożyczki, wskazane jest, dla celów dowodowych, sporządzenie umowy na piśmie. W przypadku gdy termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, pożyczkobiorca jest zobowiązany ją zwrócić w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez wierzyciela. Umowa pożyczki jest uregulowana kodeksem cywilnym, a kredytu bankowego prawem bankowym.

Zgodnie z prawem bankowym, banki są jedynymi podmiotami życia gospodarczego mającymi prawo udzielać kredytów.

Rola kredytów w gospodarce wynika z ich funkcji. Otóż kredyty spełniają następujące funkcje:

• emisyjną,

• dochodową,

• rozdzielczą

• kontrolna.

I tak funkcja emisyjna (pieniężna) związana jest z rolą jaką spełnia kredyt w kreacji pieniądza bankowego i wprowadzeniu go do obiegu. Wynika ona z faktu, że „każde udzielenie przez bank kredytu tworzy nowy pieniądz i stanowi wprowadzenie go do obiegu a każda spłata kredytu jest równoznaczna z wycofaniem z obiegu i likwidacją pieniądza.” Aby ograniczyć kreację dodatkowego pieniądza, która mogłaby przyczyniać się do inflacji banki są zobowiązane udzielać kredytów tylko do wysokości zgromadzonych środków pieniężnych

Z kolei funkcja dochodowa, która wynika z faktu, że kredyt zasila w środki podmioty gospodarcze odczuwające niedobór środków pieniężnych w danym czasie. Kredyt w tej funkcji zwiększa siłę nabywczą kredytobiorcy. Ta funkcja kredytu jest ważna dla podmiotów.

Następnie funkcja rozdzielcza, która wynika z faktu, że kredyt przyczynia się do ostatecznego podziału substancji rzeczowej produktu krajowego ułatwiając rozdysponowanie wytworzonych dóbr i usług w sytuacji, gdy niektóre podmioty gospodarujące odczuwają przejściowy niedobór pieniądza.

Wreszcie funkcja kontrolna wynika z faktu, że udzielanie kredytu umożliwia bankowi wgląd w gospodarkę finansową kredytobiorcy, sprawowanie kontroli nad prawidłowością tej gospodarki i wywieranie wpływu na jego decyzje finansowe.

3. Rodzaje kredytów bankowych .

W praktyce gospodarczej spotykamy różne rodzaje kredytów. Ich podział dokonać można w oparciu o różne kryteria .Obrazuje to rys. nr 1.

Rys. nr 1 Kryteria podziału kredytów bankowych

PODMIOT •podmioty gospodarcze TRYB •doraźna transakcja

KREDYTOWANIA •ludność KREDYTOWANIA •linia kredytowa

•jednostki samorządu -odnawialna

terytorialnego (rewolwingowa)

-nieodnawialna

•rolowane

PRZEDMIOT (CEL) •obrotowe •pomostowe

KREDYTOWANIA •inwestycyjne

•finansowanie projektów

inwestycyjnych CZĘSTOTLIWOŚĆ •jednorazowe

inwestycyjnych WYKORZYSTANIA •w transzach

I SPŁATY KREDYTU •w ciągnieniach

OKRES(CZAS) •krótkoterminowe

KREDYTOWANIA •średnioterminowe

•długoterminowe

ZASADY •o stałym

SPOSÓB(FORMA) •niezabezpieczone OPROCENTOWANIA oprocentowaniu

ZABEZPIECZENIA ( in blanko ) •o zmiennym

•zabezpieczone rzeczowo oprocentowaniu

-hipoteczne

-lombardowe

-samochodowe

•zabezpieczone osobiście PREFERENCYJNOŚĆ •preferencyjne

•komercyjne

WALUTA KREDYTU •złotowe

•dewizowe

LICZBA BANKÓW •jeden bank

KREDYTUJĄCYCH •jeden bank

z udziałem

FORMA KREDYTU •wekslowy (dyskontowy , innego banku

akceptacyjny) •konsorcjalne

•dewizowy

•skup wierzytelności

TECHNIKA •w rachunku bieżącym ( kasowym)

KREDYTOWANIA •w rachunku kredytowym

Źródło: W. Przybylska-Kapuścińska, Kredyty i gwarancje bankowe, AE, Poznań, 2000, s. 12

Z rys .nr 1 wynika, że kredyty mogą być sklasyfikowane według różnorodnych kryteriów .

I tak, uwzględniając podmiot któremu udzielany jest kredyt wyróżniamy kredyty:

• konsumpcyjne

Wydzielenie kredytów na cele konsumpcyjne wynika z ich specyfiki ekonomicznej, celów na jakie są udzielane, specyficznych form zabezpieczenia ich zwrotu, ograniczenia kredytobiorców do osób fizycznych

W grupie kredytów przeznaczonych na cele konsumpcyjne można przykładowo wyróżnić:

• kredyty na zakup przemysłowych artykułów konsumpcyjnych trwałego użytku,

• kredyty na zakup działek budowlanych,

• kredyty na remonty oraz nowe budownictwo mieszkaniowe,

• kredyty gotówkowe.

Z kolei kredyty gospodarcze udzielane są podmiotom gospodarczym.

Kredyty na działalność gospodarczą można podzielić według następujących kryteriów:

• okresu kredytowania,

• podmiotu kredytowania,

• formy udzielania kredytu,

• sposobu zabezpieczenia zwrotu kredytu,

• waluty kredytu,

• preferencyjności.

Kolejnym kryterium podziału kredytów jest czas na jaki są one udzielane. Wyróżniamy tu:

• kredyty krótkoterminowe, udzielane do 1 roku

• kredyty średnioterminowe, udzielane na 5 lat

• kredyty długoterminowe, udzielane na ponad 5 lat

Podział kredytów ze względu na okres kredytowania jest dość umowny, ponieważ banki odmiennie interpretują podziały czasowe .Najwięcej rozbieżności występuje w rozróżnianiu kredytów średnio-i długoterminowych. Nie mniej jednak podział kredytów ze względu na okres ich udzielania ma istotne znaczenie dla banków przy ocenie ich płynności finansowej.

Kolejnym kryterium podziału kredytów jest przedmiot kredytowania. Wyróżniamy tutaj kredyty:

• obrotowe,

• inwestycyjne.

Kredyty obrotowe należą do najczęściej stosowanych form finansowania obcego przedsiębiorstw.

Najistotniejszym celem udzielania kredytu obrotowego jest uzupełnienie środków własnych kredytobiorcy, niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Każda działalność gospodarcza produkcyjna i usługowa wiąże się z koniecznością zaangażowania odpowiednich środków finansowych, bowiem ich odpowiednia wysokość gwarantuje powodzenie i sukces firmy. Bardzo często na początku działalności firma nie ma zbyt dużego zapotrzebowania na kapitał obrotowy. Jednak wraz z rozwojem, rozbudowuje się sieć dostawców i odbiorców. Gdy wzrastają przychody to potrzeby finansowania bieżącej działalności też wzrastają

Kredyty obrotowe służą przede wszystkim sfinansowaniu potrzeb kredytobiorcy w zakresie środków obrotowych, a więc zakupu surowców i materiałów, towarów. Mogą też służyć na regulację krótkoterminowych zobowiązań w związku z nierównomiernym wpływem należności za sprzedane wyroby, towary i usługi.

Większość kredytów obrotowych jest zaciągana na krótkie terminy, ale zdarzają się jednak kredyty obrotowe udzielane na dłuższy okres np. sfinansowanie szeregu transakcji importowych. Bank nalicza koszty kredytu w sposób tradycyjny, pobierając prowizję i oprocentowanie, które w kredytach krótkoterminowych jest zwykle spłacana w jednej racie na zakończenie okresu kredytowania.

Oprócz prowizji od uruchomienia kredytu bank w umowie może zawrzeć inne prowizje, np. prowizję od wcześniejszej spłaty kredytu. Wysokość prowizji jest uzależniona od wielu czynników i waha się od 0,1% kwoty kredytu do kilku nawet procent. Kredyt obrotowy jest niezwykle popularną formą uzupełnienia własnych środków obrotowych .Uzyskane dzięki temu środki pozwalają załatać luki finansowe w firmie i prowadzić ustabilizowaną gospodarkę finansami. W praktyce zabezpieczeniem kredytu obrotowego, tak jak każdego innego, może być każda forma, pod warunkiem, że jest bezpieczna dla banku i zgodna z obowiązującym prawem.

Z kolei kredyty inwestycyjne zapewniają podmiotom gospodarczym środki na sfinansowanie nakładów potrzebnych do powiększenia lub modernizacji majątku trwałego. Z kredytu inwestycyjnego mogą być finansowane inwestycje materialne (np. zakup nieruchomości, maszyn), niematerialne (np. zakup papierów wartościowych, patentów, licencji) oraz finansowe (np. zakup akcji w spółce).

W zależności od przedmiotu kredytu można wyróżnić następujące rodzaje kredytów inwestycyjnych

• kredyty na wyposażenie, które są przeznaczone na zakup lub modernizację sprzętu,

• kredyty na restrukturyzację, które są przeznaczone na przebudowę struktury gospodarczej kredytobiorcy mającej na celu odzyskanie przez niego równowagi finansowej,

• kredyty przeznaczone na zakup lub budowę całych obiektów przemysłowych i rolnych.

Dzięki udzielaniu takich kredytów bank ma zapewnione wpływy z długiego okresu kredytowania (korzystniej jest pobierać odsetki przez kilka lat niż przez kilka miesięcy). Jednocześnie trzeba tu zdawać sobie sprawę z faktu, że ocena zyskowności wieloletnich projektów inwestycyjnych jest bardzo trudna, w niektórych przypadkach niemożliwa, co zwiększa ryzyko banku. Kredyt inwestycyjny musi być nierozerwalnie związany z prowadzoną przez kredytobiorcę działalnością gospodarczą, tzn. musi być przeznaczony na rozwój tej działalności, która spowoduje wzrost przychodów, zwiększy zysk, itp.

Ubiegać się o niego mogą zazwyczaj te firmy, które mają rachunek bieżący w danym banku. Warunek posiadania rachunku bieżącego nie jest jednak warunkiem niezbędnym do otrzymania kredytu inwestycyjnego. Banki często przed udzieleniem kredytu sugerują jednak otwarcie takiego rachunku, aby przeprowadzić przez niego chociaż minimalne obroty niezbędne bo obsługi takiego kredytu .

Udzielenie kredytu inwestycyjnego wymaga wyjątkowo solidnej oceny ze strony banku, jak i starannego przygotowania pod względem formalnym dokumentacji kredytowej przez kredytobiorcę. Banki zazwyczaj finansują 80% wartości inwestycji. Oznacza to, że pozostałe 20% musi pochodzić ze środków własnych kredytobiorcy. Ta proporcja oczywiście nie jest standardem. W praktyce istnieją banki, które gotowe są sfinansować 100% wartości inwestycji. Taka decyzja zapada po długich i dogłębnych analizach, w wyniku których podejmowane są działania.

Forma i sposób uruchomienia kredytu inwestycyjnego zależy od rodzaju inwestycji. W przypadku np. zakupu maszyn, kredyt z reguły uruchamiany jest jednorazowo, natomiast gdy przeznaczony jest na sfinansowanie budowy, np. hali produkcyjnej może być uruchomiony w transzach, zgodnie z postępem prac budowy.

Zabezpieczeniem kredytu inwestycyjnego jest najczęściej sam przedmiot inwestycji. Na przykład w przypadku zakupu samochodu dostawczego będzie to zastaw rejestrowy na tym samochodzie lub jego przewłaszczenie wraz z cesją polisy autucasco .Jeśli przedmiotem inwestycji będzie budowa nowej hali magazynowej, bank zapewne zażąda ustanowienia hipoteki na tej nieruchomości. Spłata kredytu inwestycyjnego odbywa się na podstawie harmonogramu spłat, określającego daty spłaty i wysokość rat. Warunki spłaty są określane indywidualnie dla każdego kredytu, ze względu na jego specyfikę. Często bowiem jest tak, że w pewnych miesiącach (ze względu na zwiększone przychody, tzn. sezonowość handlu, produkcji) kredytobiorca może spłacać wyższe raty a w innych mniejsze.

Z kolei w zależności od formy udzielanego kredytu wyróżniamy:

• kredyty w rachunku bieżącym,

• kredyty w rachunku kredytowym.

Kredyt w rachunku bieżącym jest formą kredytu obrotowego.

Przeznaczony jest on jak każdy kredyt obrotowy na potrzeby bieżące przedsiębiorców mających rachunek bankowy w danym banku. Najczęściej korzystają z niego podmioty o nieregularnych wpływach na rachunek bieżący. Kredyt w rachunku bieżącym polega w istocie na przyznaniu klientowi prawa do utrzymania ujemnego (debetowego) salda rachunku bieżącego do określonej wysokości, w określonym czasie. Zgodnie z umową kredytową bank ustala więc dwa limity: czasowy i ilościowy, wyznaczając maksymalną kwotę ujemnego salda rachunku bieżącego i okres trwania umowy (najczęściej sześć miesięcy). Przedsiębiorstwo pobierając taki kredyt ma częste wpłaty i wypłaty przez rachunek bieżący. Dlatego też w okresie kredytowania wysokość ujemnego salda stale zmienia się (przez pewien czas przedsiębiorstwo może nawet mieć saldo dodatnie).

Specyfika kredytu w rachunku bieżącym polega m. in. na tym, że kredytobiorca płaci oprocentowanie wyłącznie od ujemnego salda rachunku, oraz prowizję (nieraz bardzo wysoką). Dla przedsiębiorstwa mającego częste wpłaty na ten rachunek całkowity koszt kredytu jest wyjątkowo niski. Sprawia to, że o kredyt taki ubiega się wiele przedsiębiorstw, natomiast niezbyt chętnie udzielają go banki. Najczęściej banki przyznają taki kredyt tylko przedsiębiorstwom, które już przedtem zaciągały u nich kredyty i spłaciły je w terminie oraz przedsiębiorstwom o dobrej kondycji finansowej, obsługiwanym przez inne banki (pozwala to im pozyskać dobrych klientów). Małe ryzyko związane z obsługa kredytową takich przedsiębiorstw sprawia, że mimo względnie niskich przychodów z udzielanych kredytów w rachunku bieżącym są one uważane za korzystne dla banków.

W ofercie większości banków jest to kredyt przyznawany na jeden rok . Po tym czasie bank dokonuje oceny kredytobiorcy pod względem ekonomicznym oraz ocenia wysokość przeprowadzonych obrotów w stosunku do wysokości udzielonego kredytu. W przypadku gdy ocena wypada zadawalająco nie ma żadnych przeciwwskazań do odnowienia kredytu na kolejny rok. Kredyt w rachunku bieżącym jest z reguły jednak wyżej oprocentowany niż zwykły kredyt obrotowy, ponieważ bank nigdy nie jest w stanie ocenić , jak wysokie będzie wykorzystanie kredytu. Teoretycznie kredytobiorca może w ogóle nie korzystać z dostępnego salda, gdy wpływy na rachunek będą tak wysokie, iż korzystanie z przeznaczonego debetu byłoby bezcelowe. Dlatego banki, które nie stosują prowizji od udostępnionego , a nie wykorzystanego kredytu, podwyższają marżę, aby zrekompensować utracone dochody.

Zabezpieczeniem kredytu na rachunku bieżącym może być każda forma, jaką dopuszcza prawo i wewnętrzne regulaminy banku kredytującego .Banki stosują w praktyce jak najbardziej płynną formę przyjętego zabezpieczenia, czyli taką, która w krótkim czasie pozwoli odzyskać gotówkę. Do takich form zaliczyć można :

• przewłaszczenie majątku obrotowego,

• cesja należności kontrahentów,

• poręczenie.

Odsetki od kredytu w rachunku bieżącym spłacane są najczęściej w okresach miesięcznych , rzadziej w okresach kwartalnych.

Kredyty w rachunku bieżącym mogą mieć dwojaki charakter : kredytu płatniczego lub otwartego.

Kredyt płatniczy, nazywany także kasowym lub przejściowym, jest udzielany w związku z przejściowym brakiem na rachunku środków dla pokrycia bieżących płatności. Udzielany jest on kredytobiorcy na bardzo krótki okres.

Drugą podstawową formą kredytu w rachunku bieżącym jest kredyt otwarty, udzielany na podstawie oddzielnej umowy na okres od kilku miesięcy do roku. Upoważnia on klienta do wystawiania dyspozycji płatniczych i zobowiązuje bank do zapłaty dokumentów płatniczych, których płatnikiem jest kredytobiorca.

Jeśli chodzi o kredyty w rachunku kredytowym to charakteryzują się one tym, że ich uruchomienie wymaga otworzenia specjalnego rachunku kredytowego, na którym ewidencjonowane jest jego wykorzystanie i spłata. W ramach tych kredytów wyróżniamy kredyt w formie doraźnej (docelowy), linii kredytowej, kredytu rolowanego i kredytu pomostowego.

Kredytem w formie doraźnej transakcji (docelowym) finansuje się środki obrotowe, które mają być zakupione w związku z zawarciem jednej lub kilku ściśle określonych umów. Kredyt ten może być wykorzystywany jednorazowo lub w transzach. Jednocześnie spłata tego kredytu może nastąpić jednorazowo lub w ratach. Jednak spłata kredytu w części nie powoduje odnowienia kwoty kredytu.

Kredyt w postaci linii kredytowej przeznaczony jest na sfinansowanie w ramach określonego limitu i okresu kredytowania wielu transakcji, których przedmiotem będą sukcesywne i powtarzalne dostawy określonego typu towarów, materiałów, surowców dla kredytobiorcy .

Kredyt w postaci linii kredytowej może być udzielany jako:

• nieodnawialny, gdy każda wypłata dokonana w ciężar rachunku kredytowego powoduje zmniejszenie limitu kredytu, do wysokości którego kredytobiorca może się zadłużyć,

• odnawialny (rewolwingowy), gdy każda spłata całości lub części kredytu powoduje, że odnawia się on o spłaconą kwotę kredytu i może być wielokrotnie wykorzystywany, aż do wygaśnięcia umowy .

Kredyt rolowany jest to kredyt, w którym bank wielokrotnie przedłuża termin jego spłaty na okres ustalony w umowie kredytu oraz w określonych w umowie terminach. Kredyt ten zazwyczaj przyznawany jest na okres kilku lat, a czas przedłużania kredytu jest nie dłuższy niż rok. Oprocentowanie kredytu jest zmienne. Rolowanie kredytu możliwe jest po spełnieniu warunków określonych przez bank, np. dobra sytuacja finansowa, posiadanie zdolności kredytowej, utrzymywanie wartości ustanowionego zabezpieczenia itp.

Kredyt pomostowy udzielany jest wówczas, gdy potencjalny kredytobiorca potrzebuje środków finansowych jeszcze przed udzieleniem mu kredytu zasadniczego.

Kredyt pomostowy udzielany jest w wysokości części sumy docelowej. W momencie uzyskania kredytu zasadniczego spłacany jest z niego kredyt pomostowy.

Kredyty pomostowe udzielane są zwykle wtedy, gdy sytuacja finansowa i gospodarcza kredytobiorcy kwalifikuje go do udzielenia mu kredytu, jednakże zawarcie umowy uzależnione jest od spełnienia przez kredytobiorcę określonych wymogów, co w krótkim czasie nie jest możliwe. Kredyt pomostowy poprzedza zazwyczaj udzielenie kredytu inwestycyjnego lub sfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego.

W zależności od sposobu zabezpieczenia zwrotu kredytu wyróżniamy :

• kredyty dyskontowe,

• kredyty akceptacyjne,

• kredyty lombardowe,

• kredyty hipoteczne.

Kredyt dyskontowy polega na dyskontowaniu weksla przez bank . Weksel przekształcany jest przez kredyt bankowy na natychmiast płatny pieniądz wkładowy. Bank nabywając weksel staje się kolejnym indosatariuszem i może go przedstawić do redyskonta w innym banku bądź ostatecznie w banku centralnym. Kredyt dyskontowy jest bardzo atrakcyjną formą utrzymywania płynności finansowej w firmie. Kredyt ten jest przeznaczony dla wszelkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, udzielany i ewidencjonowany jest w złotych polskich .

Kwota kredytu dyskontowego uzależniona jest najczęściej od tego, jaki limit ustalił bank dla kredytobiorcy dla dyskontowania weksla. Od każdego złożonego weksla banki pobierają dyskonto. Kredyt dyskontowy oprocentowany jest w zależności od terminu płatności. Najczęściej banki określają stałą stawkę dla dyskonta.

Kredyt akceptacyjny jest umową, na mocy której bank zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na niego weksli przez osobę do tego upoważnioną przy zachowaniu wszelkich innych warunków. Udzielanie tego kredytu wiąże się z operacjami wekslowymi. Banki odpłatnie akceptują ciągnione na nie traty i zobowiązują się do udzielenia kredytu na wykupienie tych trat. Tego rodzaju operacje wykonywane przez tzw. pierwszorzędny bank, gwarantują zapłatę każdemu kolejnemu posiadaczowi weksla. Podstawę uzyskania akceptu bankowego weksla trasowanego na bank i ewentualnego korzystania z kredytu akceptacyjnego stanowi umowa, w której klient zaleca bankowi akceptowanie weksli, a bank przyjmuje zlecenie Bank zobowiązuje przy tym, że w przypadku niedostarczenia przez klienta środków na wykup weksla, udzieli mu kredytu.

Banki akceptują weksle złożone przez wystawcę będącego stałym klientem, których termin płatności nie przekracza 6 miesięcy, a kwota nie przewyższa sumy wymienionej w umowie o kredyt akceptacyjny. Ponadto weksel powinien odpowiadać warunkom wymaganym od weksli dyskontowanych

Kredyt akceptacyjny może przybrać formę :

• doraźnych transakcji akceptowania weksli,

• linii kredytu akceptacyjnego

Linia kredytu akceptacyjnego to limit kredytowy przyznany kredytobiorcy przez bank, do wysokości którego mogą być ciągnione na bank weksle. Linia taka może być nieodnawialna, gdy każdy weksel zmniejsza wysokość przeznaczonego limitu, bądź odnawialna, gdy każde wykupienie przez bank weksla w ciężar rachunku bieżącego wystawcy powoduje iż przyznany limit odnawia się do pierwotnej wysokości i może być wykorzystywany wielokrotnie aż do wygaśnięcia umowy. Bank akceptując weksle jest zobowiązany do jego wykupienia w terminie płatności, niezależnie od tego czy wystawca dostarczy na czas odpowiednie środki finansowe.

Kredyt lombardowy jest udzielany pod zastaw papierów wartościowych, towarów i przedmiotów wartościowych. Cechą charakterystyczną tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu Dlatego najczęściej jest on udzielany pod zastaw papierów wartościowych. Przedmiotem zastawu mogą być warranty , będące szczególnym dowodem składowym, wystawianym przez niektóre magazyny centrów handlowych. Warranty te umożliwiają przeniesienie własności w drodze indosowania warrantu. Z uwagi na fakt, że kredyt lombardowy nie jest kredytem celowym, bank nie analizuje sytuacji ekonomiczno- finansowej kredytobiorcy. Najistotniejsza jest tu kwestia prawnego zabezpieczenia zwrotu kredytu i jego wartość. Banki w większości przypadków stosują formę zabezpieczenia, której wartość nie budzi najmniejszych zastrzeżeń. Poza tym bank musi mieć pewność, że wartość przyjętego zabezpieczenia nie straci na wartości. Rodzaj zabezpieczenia kredytu i jego wartość ma zasadniczy wpływ na wysokość udzielanego kredytu. Podstawową zaletą kredytu lombardowego jest możliwość szybkiego pozyskania środków finansowych na dowolny cel .Bank po podpisaniu umowy i przyjęciu zabezpieczeń udostępnia środki kredytobiorcy na jego rachunku i interesuje go jedynie spłata kredytu w wyznaczonym terminie Warto tutaj zauważyć, że kredyt lombardowy charakteryzuje się wyższą niż inne kredyty obrotowe stopą oprocentowania.

Kredyty hipoteczne udzielane są zwykle na cele inwestycyjne, ale ich charakterystyczną cechą jest zabezpieczenie hipoteczne. Polskie banki hipoteczne, tak jak wszystkie banki komercyjne mogą działać wyłącznie w formie spółki akcyjnej, jako banki specjalne, a zakres ich czynności określa odpowiednia ustawa.

Do szczególnego rodzaju operacji wykonywanych przez te banki należy udzielanie kredytów zabezpieczonych hipotecznie, emitowanie hipotecznych listów zastawnych oraz nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką .

Hipoteczny list zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub wystawionym na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności (kredyty) banku hipotecznego zabezpieczonego hipotekami. List zastawny może być emitowany jako dokument lub w formie zdematerializowanej, czyli zapisu komputerowego.

Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże gwarancję jego spłaty z określona nieruchomością.

Stosownie do norm polskiego prawa, hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości, prowadzonej przez sądy rejonowe. Wniosek do sądu o dokonanie wpisu może być złożony przez właściciela nieruchomości lub bank udzielający kredytu. Wpis musi być dokonany w określonej sumie pieniężnej wyrażonej w złotych polskich. Przed ustanowieniem zabezpieczenia hipotecznego bank powinien zbadać w księgach wieczystych, czy przyszły kredytobiorca jest właścicielem danej nieruchomości, a jej hipoteka nie jest obciążona wcześniejszymi zapisami na rzecz innych wierzycieli.

Hipoteka może przybierać różne formy. I tak wyróżniamy hipotekę:

• zwykłą,

• kaucyjną,

• przymusową.

Hipotekę zwykłą stosujemy do już udzielonych kredytów, a wniosek o wpis do tej hipoteki powinien udokumentować wysokość udzielonego kredytu i oprocentowania, a także warunków spłaty.

Z kolei hipoteka kaucyjna może zabezpieczać spłatę określonych kredytów, ale o nie ustalonej wysokości, a także kredytów, których bank udzieli w przyszłości.

Hipoteki przymusowej bank może żądać od kredytobiorcy będącego właścicielem danej nieruchomości, jeśli ten nie spłacił kredytu w terminie. W przypadku gdy kredytobiorca nie wywiąże się z zobowiązań bank może wystawić na licytację nieruchomość obciążoną hipotekę w trybie sądowego postępowania egzekucyjnego.

Nieruchomość może też być przyjęta przez wierzyciela, którym jest bank .

Często występuje również tzw. hipoteka łączna, która zabezpiecza jedną wierzytelność równocześnie na kilku nieruchomościach. Hipoteka łączna powstaje z mocy prawa lub w wyniku podziału nieruchomości obciążonej hipoteką i wtedy powstają prawnie wyodrębnione co najmniej dwie oddzielne hipoteki .

Z mocy prawa może również powstać hipoteka ustawowa, która służy zabezpieczeniu wierzytelności budżetowych .Nie wymaga ona wpisu do księgi wieczystej i przysługuje jej pierwszeństwo egzekucyjne przed wszystkimi innymi hipotekami. Przywileje hipoteki ustawowej ograniczają skuteczność zabezpieczenia hipotecznego wierzytelności banku. Ostatnie uregulowania prawne umożliwiły także dokonywanie wpisów hipotecznych na tzw. mieszkaniach własnościowych. Zapewne przyczyni się to do popularyzacji zabezpieczenia w tej formie kredytów mieszkaniowych, udzielanych przez takie banki jak PKO BP, Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego S.A. czy banki spółdzielcze .

W zależności od waluty w jakiej jest udzielany kredyt można wyróżnić kredyty:

• złotowe,

• dewizowe.

W Polsce kredytobiorcy w przeważającej mierze zgłaszają zapotrzebowanie na kredyty złotowe, ze względu na rozliczenie się z kontrahentami, pracownikami czy budżetem państwa. Obrót zagraniczny wymaga natomiast zaciągania kredytu w określonej walucie, ze względu na konieczność regulowania zagranicznych zobowiązań .

Kredyt dewizowy jest nominowany ( wyrażany ) w określonej walucie, np. dolarach, euro i kilkunastu innych walutach .

W praktyce tylko mała część kredytów dewizowych jest wypłacana w dewizach. Ma to miejsce wtedy, gdy kredyt jest przeznaczony na pokrycie określonych płatności za granicą. W takim przypadku kredyt jest także zwracany w tej samej walucie, w jakiej został wypłacony. Większość kredytów dewizowych jest nominowana w walucie obcej, ale wypłacana w złotych (po kursie dnia). Są one zwracane także w złotych, a płatności naliczane są według kursu danej waluty w dniach spłat. Kredyty dewizowe udzielane są przez banki polskie, które uzyskały zezwolenie dewizowe. Ponadto udzielają go także banki i instytucje zagraniczne, np. Bank Światowy, EBOiR, itp. Instytucje zagraniczne określają na ogół cele, na jakie kredyty mogą być przeznaczone i warunki ich udzielania, a polskie banki występują wówczas w roli pośredników finansowych. Przeznaczeniem kredytu dewizowego jest sfinansowanie zobowiązań wobec kontrahenta zagranicznego. Środkami z tego kredytu firmy mogą dokonać płatności za dostawy towarów, usług z importu w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Kredyt dewizowy może być udzielony na określony okres z możliwością spłaty i wielokrotnego zadłużania się oraz jako kredyt nieodnawialny. Prowizja od tego kredytu pobierana jest z reguły w walucie, w jakiej udzielony został kredyt. Zabezpieczeniem kredytu dewizowego może być wszystko, co zostanie zaakceptowane przez bank kredytujący i jest zgodne z polskim prawem .

Z uwagi na kryterium preferencyjności wyróżniamy kredyty:

• komercyjne

• preferencyjne

Kredyty komercyjne są to takie kredyty, których koszt dla klienta wynika z rachunku ekonomicznego przeprowadzonego przez bank; bierze on pod uwagę koszt pieniądza, ryzyko i konkurencję innych banków. Są to kredyty udzielane przez banki w warunkach pełnej opłacalności, bez żadnych ulg dla kredytobiorców.

Z kolei kredyty preferencyjne są to kredyty udzielane kredytobiorcom na korzystniejszych warunkach, niż kredyty komercyjne. Kredyty te są przeznaczone dla określonej grupy kredytobiorców oraz na ściśle wskazane cele. Kredyty preferencyjne są dofinansowywane przez agencje rządowe, fundacje i inne instytucje prywatne. W Polsce większość kredytów preferencyjnych jest przeznaczona na rozwój rolnictwa i ułatwienie przemian na wsi. Bank udzielający kredytu pobiera normalne oprocentowanie, ale część tego oprocentowania pokrywana jest z subwencji, dzięki czemu oprocentowanie wpłacane przez kredytobiorcę jest dużo niższe, aniżeli od zwykłego (komercyjnego) kredytu bankowego.

4 .Warunki udzielania kredytu

Udzielając kredytów różnym podmiotom bank komercyjny ponosi znaczne ryzyko. Aby ograniczyć to ryzyko, banki wprowadziły ścisłe procedury kredytowe, czyli zasady przyznawania kredytu przez pracowników bankowych. Banki najczęściej opracowują tzw. instrukcję kredytową, w sposób szczegółowy normującą procedury kredytowe stosowane w przypadku udzielania kredytów gospodarczych, na które przypada ponad trzy czwarte sumy wszystkich kredytów udzielanych w Polsce. Istotną rolę przy udzielaniu kredytów odgrywają pracownicy bezpośrednio zajmujący się potencjalnymi kredytobiorcami, w większości banków nazywani inspektorami kredytowymi. Pracują oni pod nadzorem naczelnika wydziału kredytowego oddziału, a w centrali banku pod kierownictwem dyrektora jednego z departamentów kredytowych. Procedury kredytowe mają pozwolić na ocenę ryzyka związanego z ewentualnym udzieleniem kredytu. Procedury kredytowe zaczynają się w momencie przyjścia potencjalnego kredytobiorcy do banku i są one zależne od typu kredytu. Klient wypełnia wniosek kredytowy i uzupełnia go załącznikami. Wniosek kredytowy wraz załącznikami nazywamy dokumentacją kredytową klienta. Jest ona często obszerna, zwykle największą objętościowo część dokumentacji stanowią załączniki przedstawiające aktualną sytuację majątkowo-finansową potencjalnego kredytobiorcy. Z dokumentacji tej musi wynikać wysokość i zamierzone wykorzystanie kredytu oraz korzyści, jakie kredytobiorca spodziewa się osiągnąć dzięki zaciągnięciu kredytu i sfinansowaniu określonego celu gospodarczego.

W dokumentacji kredytowej muszą być wskazane także możliwości i formy spłaty kredytu. Bank porównuje wysokość przewidywanego zysku z wielkością spłat kapitału, jakie mają nastąpić w danym okresie, co pozwala na ustalenie tzw. zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy.

Dopiero po przekazaniu wniosku ze wszystkimi wymaganymi załącznikami bank rozpoczyna pracę nad merytoryczną oceną wniosku.

Możemy wyróżnić następujące etapy procedur kredytowych:

• gromadzenie dokumentacji kredytowej przez klienta,

• weryfikacja dokumentacji kredytowej - jest ona dokonywana przez inspektora kredytowego,

• inspekcja kredytowa dokonywana przez inspektora kredytowego u potencjalnego kredytobiorcy pod kątem sprawdzenia wiarygodności danych przekazanych we wniosku kredytowym, w tym zabezpieczeń zwrotu kredytu,

• analiza sytuacji finansowej potencjalnego kredytobiorcy oraz ocena jego zdolności kredytowej wykonywana na podstawie zebranych dokumentów oraz oceny dokonanej przez inspektora kredytowego,

• ocena dokumentacji i wniosków inspektora kredytowego - kluczową rolę odgrywa tu komitet kredytowy banku,

• opracowanie umowy kredytowej - przygotowują ją pracownicy banku, zgodnie z instrukcją kredytową, a podpisanie jej przez właściwe osoby oznacza udzielenie kredytu,

• monitoring kredytowy w czasie wykorzystywania kredytu przez inspektora kredytowego.

Umowa kredytowa jest podstawowym dokumentem, na podstawie którego wypłacany jest kredyt i rozstrzygane są spory między stronami (bankiem i kredytobiorcą). Umowa staje się ważna z chwilą podpisania przez przedstawiciela banku i kredytobiorcę, gdyż od tej chwili rozpoczyna się okres kredytowania.

Pojęcie umowy kredytowej konstytuują następujące cechy:

1. Efektem zawarcia umowy jest powstanie stosunku prawnego kredytu, który ma charakter złożony . Bank zobowiązuje się do co najmniej dwóch świadczeń , tj. oddania określonej ilości środków płatniczych do dyspozycji kredytobiorcy oraz przeprowadzenia na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych lub wypłaty kredytu w gotówce.

2. Umowa kredytowa zawarta jest na czas określony po uprzednim zbadaniu zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy i upewnieniu się, że ją posiada.

3. W umowie kredytowej określa się w sposób kwotowy wielkość środków płatniczych oddanych do dyspozycji kredytobiorcy. Odstępstwem od tej zasady jest tzw. udzielenie kredytu płatniczego.

4. W umowie kredytowej skonkretyzowany jest cel udzielania kredytu . Bank w ten sposób ma możliwość monitorowania wykorzystania kredytu, zgodnie ze wskazanym celem gospodarczym ujętym w umowie.

5. Kredyt udzielany jest na zasadzie zwrotności i odpłatności (odsetki prowizyjne)

6. Umowa kredytowa ma charakter konsensualny (oparta na porozumieniu obu stron).

W umowie kredytowej uregulowane są wszystkie sprawy dotyczące przyznanego kredytu.

Zwykle do umowy dołączane jest oświadczenie kredytobiorcy, że dobrowolnie przekaże zabezpieczenia jeśli kredyt nie zostanie spłacony. Do umowy jest dołączony również regulamin banku, który w praktyce stanowi jej część (jeśli bank zapozna kredytobiorcę z regulaminem przed podpisaniem umowy, uważa się, że jest on wiążący dla klienta) .

Jedną z najważniejszych spraw precyzyjnie określonych w umowie kredytowej jest koszt kredytu. Na koszt kredytu składa się zwykle oprocentowanie i prowizja. Większość banków ustalając oprocentowanie, do podstawowej stopy procentowej (stopy bazowej) dodaje punkty procentowe za czynniki związane z ryzykiem niespłacenia tego kredytu .Tak ustalona stopa procentowa może być stała lud zmienna. Większość banków unika zmian w naliczaniu wysokości odsetek, nawet jeśli zachodzą okoliczności, które uzasadniałyby taką decyzję. Niektóre banki przyjęły za podstawową stopę procentową - stopę WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate), czyli stopę procentową, po jakiej banki są skłonne udzielić pożyczek innym bankom. Do stopy WIBOR dodawane są punkty procentowe, w umowie określane jako tzw. marża ryzyka. Ponieważ stopa WIBOR codziennie zmienia się, klient - płacąc każdą ratę odsetkową - płaci ją w nieco inne wysokości. Umowa kredytowa oczywiście precyzuje sposób naliczania takich rat .

Bank ma prawo wypowiedzieć zawarta wcześniej umowę kredytową. Wypowiedzenie umowy może nastąpić w przypadku zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy, niedotrzymania warunków umowy przez kredytobiorcę, wykorzystania kredytu na cel inny niż określony w umowie kredytowej.

ROZDZIAŁ II

Ryzyko kredytowe i sposoby jego ograniczania .

1 . Pojęcie i rodzaje ryzyka bankowego .

Jednym z zasadniczych powodów ludzkiej aktywności jest chęć osiągania korzyści. W przypadku podejmowania działalności gospodarczej najogólniej korzyść ta polega na uzyskaniu nadwyżki przychodów nad poniesionymi kosztami ich uzyskania. Nadwyżka ta powinna być na tyle wysoka, aby zapewnić nie tylko przetrwanie danego podmiotu, ale i jego rozwój. Nigdy jednak przedsiębiorca nie ma do końca pewności, zwłaszcza w gospodarce rynkowej, że osiągnie nadwyżkę w takiej wysokości jaką zaplanował.

W trakcie działalności mogą wystąpić zdarzenia, które mogą udaremnić nie tylko osiągnięcie zamierzonego podstawowego celu (uzyskanie nadwyżki), ale nawet zagrozić dalszemu funkcjonowaniu przedsiębiorstwa w wyniku poniesienia dużej straty.

W gospodarce rynkowej podmioty działają bowiem w warunkach ryzyka i niepewności. ”Ryzyko jest to odchylenie od przewidywanego stanu równowagi, które można jednak z góry przewidzieć i - w pewnym szacunku - za pomocą metod matematycznych obliczyć, skalkulować. Np. bank może w znacznym stopniu przewidzieć ryzyko przy udzielaniu pewnym osobom czy instytucjom kredytu”

Tak więc, ryzyko oznacza, że faktyczne korzyści finansowe z danego przedsięwzięcia mogą okazać się dużo mniejsze niż przewidywano przy jego podejmowaniu lub mogą nawet przerodzić się w straty. Najczęściej ujawnia się tu następująca zależność: im większa oczekiwana rentowność z zaangażowanego kapitału w dane przedsięwzięcie tym większa skala ryzyka, tj. niepewność sprawdzenia się prognozowanych korzyści. I na odwrót -- w razie większej pewności sprawdzania się spodziewanych korzyści, a więc również i mniejszego ryzyka, trzeba zadowolić się na ogół mniejszą skalą korzyści, gdyż towarzyszy im niższy „koszt ryzyka „

Z kolei niepewność jest to odchylenie od przewidywanego stanu równowagi, którego nie da się z góry przewidzieć i obliczyć. Mamy tu więc do czynienia z sytuacją, w której mamy świadomość, że może zaistnieć strata.

Ryzyka nie można wyeliminować, ale można je ograniczyć poprzez odpowiednią prewencję ekonomiczną, prawną, organizacyjną i kadrową. Wielkość ryzyka bankowego zależy od wielu wzajemnie na siebie oddziałujących czynników. Większość z nich jest niezależna od działań banku .Są to między innymi:

• czynniki ogólnogospodarcze: polityka gospodarcza państwa, polityka banku centralnego, stopa inflacji, zadłużenie budżetu, kondycja jednostek gospodarczych,

• czynniki społeczne: zachowania klientów banku, skłonność do oszczędzania,

• czynniki polityczne: tendencje i wydarzenia mające wpływ na sytuację społeczno- gospodarczą kraju,

• czynniki demograficzne: struktura ludności, stopa bezrobocia,

• czynniki techniczne: stan infrastruktury.

Ryzyko bankowe podzielić można według różnych kryteriów.

I tak, uwzględniając horyzont czasowy możemy wyróżnić ryzyko:

• strategiczne,

• operacyjne.

Ryzyko strategiczne wynika ze strategicznych założeń kierownictwa banku w zakresie rodzaju, skali oraz obszaru jego działalności. Po za tym jest ono uzależnione od wielkości kapitału własnego banku oraz doboru jakościowego kadry zarządzającej bankiem.

Z kolei ryzyko operacyjne występuje praktycznie we wszystkich operacjach przeprowadzonych przez bank w krótkim czasie. Do najpoważniejszych typowych rodzajów ryzyka operacyjnego należy:

• stopy procentowej,

• płynności,

• dewizowe,

• w obrocie papierami wartościowymi,

• kredytowe.

Ryzyko stopy procentowej może być spowodowane nieoczekiwanymi zmianami stóp procentowych, które spowodować mogą stratę lub zysk dla banku. Można go określić jako wrażliwość dochodów banku na przyszłe zmiany stopy procentowej. Nawet w przypadku zbilansowanej pozycji netto występuje narażenie na ryzyko stopy procentowej, gdy brakuje dopasowania wymagalności terminowych zakupów i sprzedaży. Istniej możliwość ograniczania ryzyka przez ustalenie limitów otwartych pozycji terminowych oraz limitów dotyczących poszczególnych okresów wymagalności, a także poszczególnych walut. Każdorazowa zmiana stóp procentowych wymaga przeszacowania wartości dochodów banku oraz pewnych długoterminowych inwestycji banku.

Ryzyko płynności wynika z niedopasowania kwot i terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów. Na ogół przyczyną płynności finansowej jest z jednej strony nieterminowa spłata wierzytelności banku, a z drugiej przedterminowe wycofanie depozytów. Zagadnienie płynności finansowej należy rozpatrywać w okresach krótkich (jednego miesiąca), średnich (kwartału) i długich (roku i powyżej).

Inspirującą rolę w zakresie analizy płynności odgrywa tzw. złota reguła bankowa, która wymaga, aby kwotom i terminom płatności pasywów odpowiadały odpowiednie kwoty i terminy aktywów.

Teoretycznie ryzyko płynności jest niewielkie, jeśli bank dokładnie obserwuje zachowanie deponentów, a w zakresie aktywów i pasywów prowadzi racjonalną politykę. Banki starannie obliczają, jaka będzie sytuacja w dziedzinie płynności w przyszłości. Co jakiś czas wyliczenia te wskazują, czy dojdzie do wytworzenia się potencjalnej luki płynności (wydatki bieżące są wtedy przejściowo większe od wpływów), bądź nie. Bank ma ukryte rezerwy, jakie stanowią chociażby papiery wartościowe o dużym stopni płynności (np. bony i obligacje skarbowe czy certyfikaty depozytowe), które sprzedając w ostatniej chwili może utrzymać swoją płynność finansową.

Ryzyko dewizowe określone jest również jako ryzyko walutowe lub zmiany kursu walut. Występuje ono przy wykonaniu operacji bankowych związanych z obsługą transakcji handlu zagranicznego. Ryzyko związane z operacjami zagranicznymi jest wyższe niż przy obsłudze bankowych transakcji krajowych. Oprócz zagrożeń typowych dla operacji krajowych dochodzić mogą dodatkowe implikacje wynikające z kształtowania się sytuacji polityczne, gospodarczej, prawnej w różnych krajach oraz niekorzystne ruchy kursu walut. Podstawowym zagrożeniem dla banku w ramach ryzyka dewizowego są wahania kursów walut. Mogą one wystąpić w okresie od przyjęcia depozytu lub udzielenia kredytu do dnia zwrotu depozytu lub spłaty kredytu. Ryzyko kursowe powstaje w sytuacji niedopasowania aktywów i pasywów, tworząc otwartą pozycję walutową. Ujemna dla banku różnica kursowa (strata) powstaje wówczas, gdy w okresie kredytowania w danej walucie obcej spadnie jej kurs. W przypadku wzrostu kursu bank w opisanej sytuacji zyska na dodatniej różnicy kursowej, natomiast straci kredytobiorca .

Ryzyko w obrocie papierami wartościowymi ponoszą te banki, które nabywają na własny rachunek papiery wartościowe innych podmiotów (akcje, obligacje)

Najbardziej charakterystyczne dla banku jest ryzyko kredytowe gdyż udzielanie kredytów jest podstawową działalnością banków komercyjnych. Ryzyko to dotyczy nie tylko kredytów, lecz także innych transakcji typu bilansowego i pozabilansowego, np. gwarancji. Ryzyko kredytowe wynika z sytuacji, w której kredytobiorca, nie może bądź nie chce wypełnić zobowiązania podjętego w momencie zawarcia umowy kredytowej. Mianem ryzyka kredytowego określa się ryzyko poniesienia przez bank straty części lub całości sumy udzielonego kredytu. Może ono powstać również w sytuacji gdy kredytobiorca opóźnia się z terminowym zwrotem całości kredytu lub ze spłatą należnych odsetek i prowizji.

Rozróżnia się dwa rodzaje ryzyka kredytowego, a mianowicie:

• ryzyko aktywne (czynne)

• ryzyko pasywne (bierne)

Ryzyko pasywne oznacza zagrożenie wcześniejszego, niż wynika to z umowy, wycofania przez deponentów zdeponowanych środków lub zagrożenie nie uzyskania kredytów refinansowanych od instytucji finansowych. Ryzyko to jest w dużym stopniu niezależne od banku i w większości przypadków może być przez bank skompensowane.

Natomiast ryzyko aktywne wynika z niepewności, czy kredytobiorca spłaca raty kapitałowe i odsetki w ustalonej w umowie kredytowej wysokości i terminie. Ryzyko to jest w znacznej mierze kształtowane przez bank, jakkolwiek duża część tego kredytu ma charakter egzogeniczny (zewnętrzny) i nie daje się w pełni kontrolować.

Poza tym występuje ryzyko:

• pojedynczego kredytu,

• ryzyko łączne, wynikające z portfela kredytowego.

I tak, pojedyncze ryzyko kredytowe zależy od wysokości możliwej straty kapitału i odsetek wynikającej z pojedynczej umowy kredytowej. Na wielkość ryzyka indywidualnego, mają wpływ następujące czynniki:

• rodzaj kredytobiorcy,

• wysokość udzielanego kredytu,

• cel, na który kredyt został udzielony,

• termin jego spłaty.

Z kolei łączne ryzyko kredytowe jest zależne od wysokości pojedynczych kredytów, prawdopodobieństwa ich niespłacenia oraz współzależności między tymi kredytami. Im ta zależność będzie mniejsza tym mniejsze będzie prawdopodobieństwo, że czynniki powodujące niespłacenie jednego kredytu automatycznie będą wpływały na nie spłacenie innych, zmniejszając w ten sposób łączne ryzyko kredytowe.

2. Ocena zdolności kredytowej

Jednym z zasadniczych sposobów ograniczania ryzyka kredytowego jest rzetelne badanie zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy i stosownie do uzyskanych wyników podejmowanie właściwych decyzji kredytowych.

Warunkiem udzielenia kredytu jest przede wszystkim posiadanie przez potencjalnego kredytobiorcę zdolności kredytowej. Zdolnością kredytową nazywamy zdolność kredytobiorcy od spłat rat kapitałowych i odsetkowych w każdym z przypadających na nie terminów.

2.1 Ocena zdolności kredytowej osoby fizycznej

Badanie zdolności kredytowej w zależności od tego czy się ona odnosi do osób fizycznych, czy do osób prawnych ma pewne cechy specyficzne .W pierwszym przypadku przy udzieleniu kredytu konsumpcyjnego większą rolę przypisuje się tzw. analizie osoby kredytobiorcy.

Banki analizując zdolność kredytową osoby fizycznej używają metody dochodowej lub credit-scoring. Ta ostatnia polega na tym, że przy udzieleniu kredytu konsumpcyjnego uwzględnia się fakt, iż ryzyko kredytowe związane jest z osobistymi cechami kredytobiorcy.

Aby ustalić zdolność kredytowa potencjalnego kredytobiorcy należy w pierwszej kolejności ustalić, czy osoba starająca się o kredyt jest zdolna do czynności prawnych. W przypadku potwierdzenia, że taka osoba jest zdolna do czynności prawnych badane są jej dane osobiste.

Dane osobiste kredytobiorcy dotyczą:

• stanu rodzinnego,

• sytuacji mieszkaniowej (adres, czas zamieszkania, posiadanie telefonu) ,

• zatrudnienia (tj. wykonywanego zawodu, rodzaju pracodawcy, czasu zatrudnienia)

• oceny wyglądu.

Następnie badane są dane o sytuacji majątkowej kredytobiorcy .Przedmiotem oceny są tutaj dane dotyczące:

• majątku (np. czy posiada potencjalny kredytobiorca dom, auto, oszczędności) ,

• dochodach (wysokość zarobków, inne dochody) ,

• stałych zobowiązaniach (czynsz, ubezpieczenie, alimenty, itp.),

• zaciągniętych kredytach oraz pożyczkach, które są spłacane,

• posiadanym zabezpieczeniu (kosztownościach, papierach wartościowych, nieruchomościach).

Podstawą metody credit-scoring jest założenie, że istnieje powiązanie między odpowiednią cechą kredytobiorcy a stopniem ryzyka kredytobiorcy w przypadku udzielania danego kredytu.

Metoda credit-scoring stanowi próbę zobiektywizowania metod oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. Następuje to poprzez ustalenie tych jego cech , które mają pozytywny wpływ na spłatę kredytu .Następnie ustalana jest suma punktów określających ryzyko kredytowe uprzednio przyporządkowanych do każdej pozytywnej cechy potencjalnego kredytobiorcy .Im większa jest suma punktów tym mniejsze jest ryzyko kredytowe .Jeżeli ogólna suma punktów przekracza ustaloną liczbę minimalną (cut- off score), kredytobiorca otrzymuje kredyt. W przeciwnym przypadku następuje odmowa udzielenia kredytu.

2.2 Ocena zdolności kredytowej podmiotu gospodarczego

Analiza zdolności kredytowej przedsiębiorstwa, podobnie jak analiza zdolności kredytowej osoby fizycznej musi dać odpowiedź na pytania, które charakteryzują stosunki między bankiem a kredytobiorcą , a mianowicie czy :

• ryzyko kredytowe nie przekracza ustalonej, możliwej do przyjęcia wielkości?

• ryzyko to ma charakter długotrwały, tzn. czy będą dokonywane dalsze operacje

finansowe ze strony banku na rzecz tego klienta?

• bank będzie miał do czynienia z klientem ekspansywnym, w którego rozwoju

będzie mógł dalej partycypować?

• bank będzie musiał liczyć się także z konkurencją innych banków?

Ocenę zdolności kredytowej należy uważać za czynność polegającą na przetworzeniu informacji dotyczących potencjalnego kredytobiorcy.

Obrazuje to rys. nr 1.

Rys. nr 2. Proces oceny zdolności kredytowej jako czynność polegająca na przetworzeniu informacji .

POPYT BANKU NA INFORMACJĘ

ZAOPATRRZENIE W INFORMACJĘ POPRZEZ ŹRÓDŁA INFORMACJI

Określenie popytu

na informację

przez analizę

ANALIZA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ

OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ

Źrodło: W. J. Jaworski, op. cit. s. 241

Bank, aby udzielić kredytu potrzebuje zgromadzić informacje dotyczące swojego klienta. Informacje te zbierane są różnymi metodami. Po uzyskaniu odpowiednich informacji bank analizuje je a następnie na podstawie tej analizy ocenia zdolność kredytową klienta.

W związku z tym że proces informacyjny trudno ciągle nazwać doskonałym, banki podejmują pewne kroki, żeby nie dopuścić do zbyt daleko idących nieścisłości.

Do takich czynności można zaliczyć:

• korzystanie z wielu źródeł informacji wzajemnie się kontrolujących,

• podział pracy przy dokonaniu analizy i oceny potencjalnego kredytobiorcy,

• wprowadzenie odpowiednich form analizy i przymus ich stosowania przez pracowników banku zajmujących się kredytowaniem ,

• regularną kontrolę sytuacji kredytobiorcy na podstawie aktualnych materiałów dotyczących sytuacji majątkowo- finansowej,

• nieregularną kontrolę wewnętrzną działania grup analizujących i oceniających w banku, przeprowadzoną przez komórki kontroli wewnętrznej.

Przy dokonywaniu analizy zdolności kredytowej przedsiębiorstwa bank bierze pod uwagę przede wszystkim następujące elementy :

• dotychczasowa działalność kredytobiorcy,

• dane dotyczące rocznego sprawozdania finansowego kredytobiorcy,

• informacje otrzymane od osób trzecich.

Ponadto - w przypadkach uznanych przez bank za konieczne - przeprowadza się analizę zabezpieczenia kredytu.

Badanie dotychczasowej działalności w oparciu o różne źródła informacji kredytobiorcy obejmuje następujące czynności :

1. Ocena osobowości i prezentacji kierownictwa przedsiębiorstwa. Chodzi tu o kwalifikacje fachowe kierownictwa, jego zdolność do negocjacji, umiejętność dążenia do celu itp. Pozytywne cechy są tutaj najważniejszym elementem oceny przedsiębiorstwa . Solidarność partnera jest podstawą do udzielenia kredytu bez zabezpieczenia -„kredyty in blanco są to najlepsze kredyty”.

2. Ocena solidarności, fachowości i punktualności w sporządzaniu informacji ekonomiczno-finansowych dla banku;

3. Ocena wiarygodności przewidywań finansowych i inwestycyjnych przedsiębiorstwa. Wątpliwości banku mogą wynikać z oceny dotychczasowego stanu wykorzystywania konta (stałe przekroczenie bądź niewykorzystywanie przeznaczonego limitu);

4. Ocena solidarności potencjalnego kredytobiorcy na podstawie wpłat i wypłat z konta bankowego (regularność i terminowość pokrywania zobowiązań, formy regulowania zobowiązań, płatności podatkowe, podział zysku, wydatki na cele osobiste);

5. Ocena wszelkich zapytań na temat potencjalnego kredytobiorcy od osób trzecich takich jak banki czy partnerzy handlowi kredytobiorcy.

Przedmiotem szczególnej uwagi powinny być wszystkie odchylenia od przyjętych norm, jak odwołanie weksla, wystawienie niepokrytych czeków, protest weksli, zapytania, czy płatność na rachunkach już nastąpiła. Elektroniczna technika obliczeniowa stwarza możliwość stałego obserwowania salda kredytobiorcy (przeciętne, minimalne, maksymalne, itd.). Natomiast wszystkie nietypowe zachowania się potencjalnego kredytobiorcy powinno być podmiotem indywidualnej krytycznej obserwacji ze strony pracownika bankowego. Wyniki obserwacji prowadzonej przez maszynę i pracownika powinny być zgłaszane do kierownika komórki kredytowej.

Konieczność zmniejszenia niepewności przy udziale kredytu wymaga korzystania z danych otrzymywanych od osób trzecich.

Są to przede wszystkim dane:

• urzędowe: o nieruchomościach (hipoteka), z rejestru handlowego, rejestru statków morskich;

• z instytucji trudniących się gromadzeniem danych o przedsiębiorstwach (wywiadownie)

• od partnerów kredytobiorcy, referencje od innych banków.

Przy ocenie zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy przeprowadzana jest analiza jego rocznego sprawozdania finansowego. I tak analiza rocznego sprawozdania kredytobiorcy powinna koncentrować się na trzech następujących aspektach:

• struktury bilansu,

• trendu rozwojowego,

• rachunek wyniku.

Analiza struktury bilansu koncentruje się na trzech dziedzinach:

• strukturze majątku, który posiada kredytobiorca ;

• strukturze kapitału, a przede wszystkim wielkość udziału kapitału własnego w całości kapitału przedsiębiorstwa;

• strukturze kapitałowo - majątkowej przedsiębiorstwa U podstaw tej analizy, która ma ocenić stopień płynności przedsiębiorstwa oraz stopień pokrycia majątku trwałego poprzez kapitał własny, stoi teza, że określone pasywa powinny finansować określone aktywa. Aby w przedsiębiorstwie zachowane były warunki do utrzymywania płynności finansowej kapitał własny powinien pokrywać majątek trwały.

Analiza trendów rozwojowych przedsiębiorstwa koncentruje się na następujących dziedzinach :

• wielkość i dynamika wzrostu majątku przedsiębiorstwa, jego poszczególnych składników oraz jego stosunku do wskaźników inflacji .

Przedmiotem zainteresowań analizy rachunku wyników powinno być uzyskanie następujących informacji :

• wynik finansowy przedsiębiorstwa, co wpłynęło na ten wynik, jak duże były podatki, jak ten wynik kształtuje się w stosunku do roku poprzedniego i do wyników osiągniętych przez podobne przedsiębiorstwo należące do tej samej branży ;

• jak wykorzystano osiągnięty zysk, jaka część pozostała w przedsiębiorstwie, a jaka została przyjęta na prywatne potrzeby przedsiębiorcy, jak ten podział wyglądał w roku poprzednim i jak kształtuje się w podobnych przedsiębiorstwach.

Kolejnym etapem prac banku na zmniejszenie ryzyka, jest analiza wskaźnikowa. Instrukcja kredytowa zawiera wykaz podstawowych wskaźników, które należy obliczyć przy ocenie zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy. Przy czym w bankach funkcjonujących prawidłowo ich kierownictwo dba oto, aby liczba tych wskaźników nie była zbyt duża (jeśli jest ich zbyt dużo, obraz sytuacji staje się niejasny).

Metoda analizy wskaźnikowej jest szczególnie praktyczna i użyteczna dla przeprowadzenia szybkiej oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Ważną jest jednak rzeczą, aby przy korzystaniu z niej dokonać odpowiedniego, syntetycznego wyboru wskaźników finansowych i później właściwie zinterpretować osiągnięte wyniki.

Najczęściej stosowane wskaźniki do oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa można podzielić na trzy grupy:

• wskaźnik płynności finansowej,

• wskaźnik rentowności,

• wskaźnik zadłużenia.

I tak, w grupie wskaźników płynności finansowej wykorzystywane są dwa wskaźniki, a mianowicie:

• wskaźnik bieżącej płynności finansowej, stanowiący relację bieżących aktywów do krótkoterminowych zobowiązań,

• wskaźnik szybki płynności finansowej, stanowiący relację bieżących aktywów pomniejszonych o zapasy do krótkoterminowych zobowiązań.

Z kolei w grupie wskaźników rentowności wykorzystywane są głównie cztery wskaźniki:

• wskaźnik rentowności sprzedaży netto, który stanowi stosunek zysku netto do przychodów netto ze sprzedaży,

• wskaźnik rentowności netto, który stanowi stosunek zysku netto do przychodów netto ogółem,

• wskaźnik rentowności majątku, który stanowi stosunek zysku netto do aktywów,

• wskaźnik rentowności kapitału własnego, który stanowi stosunek zysku netto do kapitału własnego.

Wreszcie w grupie wskaźników zadłużenia wykorzystywane są następujące wskaźniki:

• ogólnego zadłużenia, stanowiący stosunek ogółu zobowiązań do aktywów przedsiębiorstwa,

• pokrycia obsługi długu, stanowiący stosunek zysku netto powiększonego o amortyzację do rat kapitałowych wraz z odsetkami.

Każdy bank komercyjny udzielający kredytów, w celu ograniczenia ryzyka kredytowego, powinien doskonalić analizę zdolności kredytowej, np. poprzez.

• weryfikację zestawu kryteriów oceny,

• weryfikację szczegółowych cech, wchodzących w skład danego kryterium, np. czy w formule konstrukcyjnej wskaźnika należy uwzględnić wartość brutto albo wartość netto kategorii ekonomicznej,

• łączenie oceny wyliczanych wskaźników z aktualną sytuacją gospodarczą w danej branży i w danym regionie; nie ma jednolitej i stałej recepty na to, jaka wielkość danego wskaźnika finansowego powinna być oceniana krytycznie, a jaka wyłącznie optymistycznie - zapewnienie przez kierownictwo banku dostępu do odpowiedniej, ciągle aktualizowanej bazy danych porównawczych umożliwi płynną zmianę wartościowania wskaźników w ocenie firmy, ubiegającej się o kredyt.

Dla oceny zdolności kredytowej niemałe znaczenie ma również ocena jakościowa podmiotu gospodarczego.

Ocenie tej przede wszystkim podlega:

• działalność marketingowa przedsiębiorstwa,

• kwalifikacji kierownictwa i znajomości przez niego branży,

• jakość produktów,

• dobór odbiorców i dostawców,

• stosowane technologie,

• poziom posiadanego parku maszynowego.

Każdy z tych aspektów jest oceniany osobno a następnie oceny są sumowane. W połączeniu z oceną ekonomiczną potencjalny kredytobiorca przyporządkowywany jest do określonej grupy kredytobiorców, z którymi związane są decyzje kredytowe oraz warunki kredytowania.

Ocena ta bardzo często dokonywana jest również za pomocą metody punktowej

Do oceny zdolności kredytowej banki stosują metodę punktową. Polega ona na tym, że wielkość poszczególnych wskaźników, charakteryzujących działalność podmiotów gospodarczych, przypisuje się określoną liczbę punktów, co spełnia rolę wag tych wskaźników. Każdy bank dokonuje według własnego uznania wyboru kryteriów i wskaźników określających sytuację finansową swych klientów. Następnie poszczególnym cechom przedsiębiorstwa (wskaźnikom) i stopniu ich realizacji przypisuje się określoną liczbę punktów. Zsumowanie tych punktów dla każdego kredytobiorcy tworzą łączną ocenę, określoną punktowo. W zależności od liczby punktów, którą osiągnął klient banku, zostaje on zaliczony do odpowiedniej kategorii kredytobiorców, którym odpowiada określone ryzyko kredytowe. Dla każdej kategorii bank ustala inne warunki kredytowania. Mała liczba punktów oznacza dla banku wysokie ryzyko kredytowe i może być rekompensowana wyższymi odsetkami od kredytu i/lub większym zabezpieczeniem jego zwrotu. Metoda punktowa pozwala na większe zobiektywizowanie oceny przedsiębiorstwa. Równocześnie jednak trzeba pamiętać, że metoda ta jest odbiciem preferencji banku, który udziela kredytu (wybór wskaźników, wag), a także iż wielkości osiągnięte za pomocą tej metody mogą być bardzo zróżnicowane w zależności od przynależności branżowej ocenianego przedsiębiorstwa. Dlatego też celowe jest odniesienie tych danych do średnich w danej branży.

3. Formy zabezpieczenia zwrotu kredytu bankowego

Kolejnym sposobem ograniczenia ryzyka kredytowego jest stosowanie odpowiednich form zabezpieczenia zwrotu kredytu. Prawne zabezpieczenie kredytu wymaga zawsze formy pisemnej, a ewentualne koszty związane z jego ustanowieniem ponosi kredytobiorca. Zakresem prawnego zabezpieczenia kredytu objęte są odsetki i kapitał. Zwykle banki żądają, aby wartość zabezpieczeń wyniosła co najmniej dwukrotność wielkości kredytu. Wynika to zarówno z faktu, że realna wartość zabezpieczeń ulega wahaniom, jak i z tego, że przy przejmowaniu zabezpieczeń banki muszą liczyć się ze znacznymi kosztami (m.in. z kosztami interwencji komornika, zapłaty podatków itp.) Przedstawienie odpowiedniej wartości zabezpieczenia stanowi bardzo duży problem dla znacznej części potencjalnych kredytobiorców. Jest to szczególnie istotne w przypadku drobnych przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw handlowych działających w oparciu o obcą infrastrukturę (dzierżawiących wszelkie pomieszczenia). Te ostatnie nawet przy bardzo dużych obrotach, dysponują małymi realnymi zabezpieczeniami.

Nie ulega też wątpliwości sprawa zabezpieczeń jest największą przeszkodą w upowszechnianiu kredytu budowlano- mieszkaniowego.

Zabezpieczenia zwrotu kredytu dzielą się na dwie grupy:

• zabezpieczenia osobiste

• zabezpieczenia rzeczowe

Zabezpieczeniami osobistymi nazywamy te, przy których kredytobiorca odpowiada całym swoim majątkiem za spłatę długu. Oznacza to, że gwarantuje on całym swoim obecnym i przyszłym majątkiem wywiązanie się ze zobowiązań wobec banku. W przypadku, gdyby występowała większa liczba wierzycieli, a majątek dłużnika był zbyt mały, dług jest dzielony odpowiednio do wartości wierzytelności. Do zabezpieczeń osobistych należą m.in:

• poręczenie według prawa cywilnego,

• weksel własny in blanco,

• poręczenie wekslowe (awal),

• gwarancja bankowa,

• przelew wierzytelności ( cesję wierzytelności),

• pełnomocnictwo.

Poręczycielem może być osoba fizyczna albo osoba prawna, która złoży poręczenie, przez które zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami, prowizją i innymi kosztami, jeżeli kredytobiorca nie spłaci kredytu w oznaczonym czasie. Według prawa cywilnego poręczenie jest umową i powinno być złożone na piśmie, przy czym udział banku w zawieraniu tejże umowy może być ograniczony do przyjęcia dokumentu .W dokumencie tym powinna być wskazana osoba oraz kredyt, za spłatę którego poręczyciel przyjmuje zobowiązanie. Za spłatę danego kredytu może ręczyć kilku poręczycieli, wtedy należy z góry zdecydować, czy ręczą solidarnie, czy też każdy przyjmuje odpowiedzialność za ściśle określoną część kredytu. Z bankowego punktu widzenia jakość zabezpieczenia spłaty jaką daje poręczenie, zależy od sytuacji majątkowej i finansowej poręczyciela; bank bada ją przed przyjęciem poręczenia z wnikliwością podobną do tej, z jaką bada zdolność kredytową kredytobiorcy .

Weksel własny in blanco powinien zawierać co najmniej podpis wystawcy weksla, złożony na blankiecie wekslowym lub formularzu sporządzonym przez bank, w zamiarze potwierdzenia lub egzekucji długu kredytowego przez kredytobiorcę lub jego pełnomocnika.

Weksel zapewnia dodatkową, drugą ścieżkę egzekwowania roszczeń banku w odniesieniu do dłużnika kredytobiorcy, a pierwszą tworzy umowa kredytu.

Aby można było zastosować zabezpieczenie w postaci weksla in blanco konieczne jest również wystawienie deklaracji wekslowej. Jest ona oświadczeniem wystawcy, składającego na zabezpieczenie weksel in blanco, zawierającym upoważnienie wierzyciela do wypełnienia weksla z określeniem warunków, w jakich może to nastąpić, oraz sposobu uzupełnienia treści weksla. Deklaracja wekslowa wiąże abstrakcyjne zobowiązanie, które wynikać będzie z uzupełnionego weksla ze stosunkiem obligacyjnym, łączącym dłużnika z wierzycielem, który ma być zabezpieczony wekslem. Deklaracja wekslowa jest dokumentem chroniącym wystawcę weksla in blanco. Upoważniając do wypełnienia weksla, określa ona także warunki jego wypełnienia, chroniąc dłużnika przed dowolnością w działaniu wierzyciela. Trzeba przy tym wiedzieć, że po wypełnieniu weksla in blanco deklaracja wekslowa będzie stanowiła jedyny dowód, że składany był weksel in blanco oraz kto mógł go wypełnić.

W praktyce bankowej weksel występuje z reguły jako zabezpieczenie dodatkowe , stwarzając możliwość wybrania przez bank dogodniejszej drogi wyegzekwowania spłaty kredytu od kredytobiorcy. Dochodzenie roszczeń z weksla odbywa się w trybie uproszczonym, ale w stosunku do państwowych jednostek organizacyjnych egzekucje można prowadzić wyłącznie z rachunków bankowych i samoistne zabezpieczenie wekslem in blanco nie ma istotnego uzasadnienia.

Inaczej jest kiedy weksel in blanco jest poręczony np. przez organ założycielski. Weksel poręczony nazywamy awalowanym. Awal jest szczególnym rodzajem poręczenia, nie tylko przez fakt umieszczenia go na wekslu, ale przede wszystkim ze względu na szczególną regulację prawną Poręczenie wekslowe zazwyczaj udzielane jest poprzez napisanie słowa poręczam i umieszczenie podpisu na przedniej stronie weksla.

Poręczycielem wekslowym, czyli awalistą może być trzecia - poza kredytobiorcą i oczywiście bankiem - osoba fizyczna lub prawna albo pełnomocnik kredytobiorcy, który złożył podpis na wekslu in blanco dwukrotnie: jako wystawca weksla - w imieniu kredytobiorcy, i jako awalista, poręczający za swojego mocodawcę - w imieniu własnym. Poręczenia wekslowego może udzielić kilka osób, odpowiadających solidarnie za całość zobowiązania lub za oznaczoną część sumy wekslowej. Poręczenie powinno być bezwarunkowe pod rygorem nieważności.

Z bankowego punktu widzenia znaczenie poręczenia jest wprost proporcjonalne do sytuacji majątkowej i finansowej poręczyciela.

Gwarancja bankowa jest zobowiązaniem banku, podjętym na podstawie zlecenia klienta, do zapłaty kwoty wskazanej w gwarancji, w przypadku gdy zleceniodawca (kredytobiorca) nie spłacił kredytu w określonym terminie. Gwarancja udostępniana jest kredytobiorcy odpłatnie, przez inny bank nie będący w danym przypadku kredytodawcą. Bank -gwarant zobowiązuje się do spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami jeżeli kredytobiorca -posiadacz gwarancji nie spłaci kredytu w terminie umownym. Gwarancja może obejmować całą kwotę kredytu albo tylko jedną z jego transz. Może być potwierdzona przez kolejny, inny bank w trybie regwarancji. W tym przypadku bank udzielający gwarancji oraz bank udzielający regwarancji odpowiadają solidarnie wobec banku kredytującego za dług kredytobiorcy.

Cesja wierzytelności jest przeniesieniem na bank przez kredytobiorcę jego istniejących praw do wynagrodzenia za sprzedane towary lub wykonane usługi. Z reguły bank kredytujący żąda pisemnego zadeklarowania przez nabywcę (dłużnika kredytobiorcy), że scedowaną wierzytelność przekaże bankowi kredytującemu. Warto wiedzieć, że jako zabezpieczenie mogą być brane pod uwagę jedynie wierzytelności istniejące, które dłużnik zgadza się regulować zgodnie z wolą wierzyciela .

Kredyt może być zabezpieczony przez udzielone bankowi kredytującemu pełnomocnictwo do dysponowania środkami na rachunku bankowym kredytobiorcy lub innej osoby. Pełnomocnictwo musi mieć formę pisemną i może być zawarte w odrębnym dokumencie albo w umowie kredytowej, jeżeli mocodawcą jest kredytobiorca, który ma rachunek w banku udzielającym kredytu. Pełnomocnictwo w roli zabezpieczenia kredytu nie może być udzielone jako odwołalne. Powinno być potwierdzone przez bank prowadzący rachunek zabezpieczający spłatę tak, aby bank kredytujący zyskał określone uprawnienie do dysponowania środkami poza tymi osobami, które są wymienione jako dysponenci w umowie rachunku.

Przy kredytach gospodarczych zabezpieczenia osobiste są zwykle uważane za zabezpieczenia dodatkowe, uzupełniające. Natomiast niezmiernie ważne i stosowane w pierwszej kolejności są zabezpieczenia rzeczowe .

Zabezpieczeniami rzeczowymi nazywamy takie zabezpieczenia, których przedmiotem jest określona część majątku kredytobiorcy (rzecz ruchoma lub nieruchomość).

Do zabezpieczeń rzeczowych należą :

• zastaw na rzeczach,

• zastaw na prawach,

• przewłaszczenie rzeczy ruchomych,

• blokada środków pieniężnych,

• kaucja,

• hipoteka.

Rozróżnia się dwa rodzaje zastawu na rzeczach ruchomych: zastaw ogólny i zastaw sądowy. Zastaw ogólny może zabezpieczyć kredyt już udzielony (bez odsetek przedawnionych) oraz kredyt, który ma być dopiero udzielony, a przedmiot zastawu powinien być wydany bankowi albo osobie trzeciej, którą zaakceptuje bank kredytujący i kredytobiorca. Zastaw sądowy może być z kolei wykorzystany tylko jako zabezpieczenie kredytów już udzielonych, a rzecz zastawiona może pozostać w posiadaniu i użytkowaniu zastawcy, po wpisaniu umowy zastawu do rejestru sądowego.

Jeżeli zastaw ma praktycznie pełnić funkcję zabezpieczenia, to powinien być ustanowiony na rzeczach względnie łatwo zbywalnych i poddających się względnie jednoznacznej wycenie. Bank może żądać ubezpieczenia zastawionej rzeczy i scedowania praw ujętych w polisie ubezpieczeniowej. Umowa powinna być sporządzona na piśmie i rozstrzygać sposób realizacji zastawu. Przedmiotem zastawu mogą być prawa zbywalne, zastawione na mocy umowy, z datą urzędowo poświadczoną (przez notariusza, urząd skarbowy albo inną instytucję). Prawo, o którym mowa, powinno być potwierdzone dokumentem, a dokument wydany bankowi, jeżeli przepisy szczególne nie umożliwiają wydania przedmiotu zastawu. Nie jest zbywalne prawo użytkowania, prawo pierwokupu, czy jednostki uczestnictwa w funduszu powierniczym - te ostatnie mogą być zbyte, ale mogą też być umorzone i jako zabezpieczenie kredytu mogą być wykorzystywane w trybie pełnomocnictwa. Termin zastawu dokumentu związanego z zastawem powinien przekraczać termin spłaty kredytu o czas niezbędny do wdrożenia procedury egzekwowania zaległych wierzytelności. Bank musi zwrócić też uwagę na szczególne uwarunkowania zastawu na prawach, np: czy umowa spółki uzależnia zastawienie udziałów od zgody pozostałych wspólników, czy nie istnieją ograniczenia w przenoszeniu praw z akcji imiennych, czy płatnicy weksla są zdolni do wywiązania się ze zobowiązań, a sam weksel nie ma usterek formalnych, czy dokumenty są zdeponowane w bankach, itd.

Istotą przewłaszczenia rzeczy ruchomych jest okresowe, do czasu spłaty kredytu, przeniesienie własności na bank udzielający kredytu. Z reguły łączy się ono z cesją praw zawartych w polisach ubezpieczeniowych, chroniących przewłaszczone rzeczy. Przewłaszczona rzecz pozostaje w posiadaniu i użytkowaniu osoby przewłaszczającej, ale ponieważ jest własnością banku, to w przypadku ogłoszenia upadłości użytkownika przedmiotowa rzecz nie wchodzi do masy upadłościowej. W przypadku zastawu bank nie ma uprawnień właściciela. Użytkownik przewłaszczonej rzeczy jest zobowiązany wydać ją bankowi (w przypadku nie spłacenia kredytu) pod rygorem odpowiedzialności cywilnej i karnej. Jeżeli zaś kredyt będzie spłacony, to bank przekazuje prawo własności osobie, która rzecz przewłaszczyła na zabezpieczenie.

Blokada środków na rachunku bankowym jako zabezpieczenie spłaty kredytu powinna być ustanowiona pisemnie, z wykluczeniem możliwości odwołania, łącznie z upoważnieniem banku do zadysponowania zablokowaną kwotą w ramach wierzytelności, o ile kredyt zabezpieczony blokadą nie będzie spłacony.

Kolejną formą prawnego zabezpieczenia zwrotu kredytu jest kaucja. Ustanowienie kaucji również wymaga umowy pisemnej. Przedmiotem kaucji mogą być środki pieniężne - złożone na odrębnym, nie oprocentowanym rachunku bankowym albo bony oszczędnościowe na okaziciela o wartości odpowiednio przewyższającej kwotę wolną od zajęcia sądowego i administracyjnego.

Hipoteką nazywamy obciążenie nieruchomości prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia z tej nieruchomości z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Ma on formę zapisu w księdze wieczystej nieruchomości. Hipoteka jest uważana za dobre, choć nie zawsze absolutnie pewne zabezpieczenie kredytu. Problem sprawia m.in. fakt, że przepisy nie zabraniają ustanowienia kolejnych hipotek na nieruchomościach nawet wtedy, gdy jej wartość wyczerpała już możliwości zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Kredytobiorca może bez zapytania banku o zgodę sprzedać nawet najbardziej obciążona nieruchomość, zobowiązania hipoteczne obciążają wtedy nabywcę. Hipoteka nie ulega przedawnieniu i nie jest uzależniona od zachowania statusu własnościowego nieruchomości - wierzytelność ujęta w hipotece jest przypisana do nieruchomości bez względu na to, kto jest jej właścicielem. Wartość zabezpieczenia hipotecznego zależy od wartości samej nieruchomości i tego, co z nią jest związane, od rodzaju prawa od nieruchomości, i od tego czy już przy nieruchomości występuję obciążenie hipoteczne, czy też hipoteka jest „czysta„ Koszty związane z ustanowieniem hipoteki obciążają kredytobiorcę. Są to koszty wyceny nieruchomości i koszty opłaty sadowej. Jeżeli hipoteka - w jakimkolwiek trybie - będzie ustanowiona na kilku nieruchomościach, to w miarę spłaty kredytu na wniosek właściciela, bank może stopniowo zwalniać nieruchomość od obciążenia poprzez zgodę na wykreślenia hipoteki .

Wyróżniamy następujące rodzaje hipoteki:

• hipoteka umowna,

• hipoteka ustawowa,

• hipoteka przymusowa,

• hipoteka kaucyjna,

• hipoteka łączna.

Celem ustanowienia zabezpieczeń jest umożliwianie bankowi odzyskania sumy udzielonego kredytu wraz z odsetkami .Często jednak zdarza się że wartość zabezpieczeń jest niższa od wartości kredytu, co sprawia, że w większości przypadków bank ponosi stratę na „złych kredytach„. Złe kredyty to takie, przy których nastąpiło opóźnienie w spłacie rat kapitałowych lub odsetkowych co najmniej jeden miesiąc

Jedną z najpewniejszych dla wierzyciela form zabezpieczenia jest ubezpieczenie spłaty kredytu. W przypadku braku spłaty przez dłużnika zapłaty dokonuje towarzystwo ubezpieczeniowe na podstawie umowy ubezpieczeniowej. Brak spłaty jest zatem traktowany jako ryzyko ubezpieczeniowe. Definiując ubezpieczenie kredytu, warto wskazać na różnice w stosunku do klasycznych rodzajów ubezpieczeń takich, jak ubezpieczenie na życie czy majątkowe od zdarzeń losowych.

Cechą charakterystyczną ubezpieczenia kredytu jest kontrola przebiegu pojedynczego ryzyka w całym okresie trwania umowy ubezpieczenia, nie stosowana lub stosowana w niewielkim stopniu przy innych ubezpieczeniach. Objęte ubezpieczeniem zdarzenia są zawsze określone, ubezpieczyciel ponosi ryzyko braku świadczenia kredytobiorcy wraz z kredytodawcą, który zawsze ma pewien udział w ryzyku kredytowym. Ubezpieczenie kredytu nie gwarantuje zapłaty długu w terminie, lecz pokrycie straty powstałej w wyniku braku płatności dłużnika.

Ubezpieczenie spłaty kredytu w towarzystwie ubezpieczeniowym jest niezwykle rzadko stosowane w praktyce. Wynika to z faktu, że ustanowienie tego zabezpieczenia wiąże się z dość wysokimi kosztami - składką ubezpieczeniową. Dlatego tez niewiele firm ubezpieczeniowych ma w swojej ofercie ten typ ubezpieczenia. Towarzystwo ubezpieczeniowe musi przy tym podjąć się oceny zdolności kredytowej ubezpieczającego i określić adekwatną składkę. Zwykle towarzystwa ubezpieczeniowe zgadzają się na ubezpieczenie tylko części kredytu, np. tylko kapitału.

Dla banku przyjmującego zabezpieczenie w tej formie nie bez znaczenia powinno być, jakie towarzystwo ubezpieczyło spłatę kredytu i w jakiej jest ono kondycji finansowej. Warto tu wskazać, że na polskim rynku ubezpieczeniowym ten typ ubezpieczenia wprowadziło jako pierwsze Towarzystwo Ubezpieczeniowe „Polisa„ S.A. w Warszawie, ale dość szybko zrezygnowało z tego typu działalności ubezpieczeniowej .

Przyczyną była konieczność wypłacenia kilku znacznych odszkodowań i w konsekwencji -ocena ryzyka jako zbyt wysokie.

4. Monitring kredytowy.

Umowa kredytowa jest podstawowym dokumentem, na podstawie którego wypłacany jest kredyt i rozstrzygane są spory między stronami (bankiem i kredytobiorcą).

Praca inspektora kredytowego nie kończy się jednak w momencie udzielenia kredytu. Ostatnim etapem procedur kredytowych jest monitoring kredytowy

Monitoring kredytowy jest to system bieżącej i systemowej weryfikacji zdolności kredytowej klienta w toku wykorzystania kredytu. Podstawowym celem monitoringu jest systematyczne analizowanie poszczególnych umów kredytowych, a także struktury jakościowej portfela kredytowego na szczeblu oddziału i całego banku.

Inspektor kredytowy nadzoruje nie tylko spłaty kredytu (otrzymuje odpowiednią dokumentację z księgowości), ale także samego kredytobiorcę, co jakiś czas dokonuje - zwykle bardzo krótkiej i pobieżnej - wizytacji kredytowanego przedsiębiorstwa. W przypadku gdy zaobserwuje jakieś problemy (np. zmiany w kierownictwie zarządzającym firmą tp.), natychmiast przeprowadza szczegółową inspekcję i alarmuje kierownictwo pionu kredytowego.

Zadania banku w zakresie uruchomienia m.in. procedur monitoringu kredytowego

wynikają z:

• zewnętrznych regulacji ustawowych;

• regulacji wewnętrznych, przyjętych w danym banku.

Regulacje ustawowe są związane z normami dotyczącymi kształtowania się na poziomie całego banku:

• współczynnika wypłacalności banku;

• obligatoryjnych rezerw celowych na wierzytelności bankowe obciążone ryzykiem ;

• koncentracji zaangażowania kredytowego;

• poziomu zadłużenia większych kredytów.

Z kolei stosowane przez bank wewnętrzne procedury monitoringu, uruchamiane na poziomie oddziałów i centrali, dotyczą:

• bieżącej oceny zdolności kredytowej według własnych kryteriów;

• badania terminowości obsługi zadłużenia przez poszczególnych kredytobiorców;

• badania i aktualizacji realnej wartości przyjętych zabezpieczeń;

• badania stopnia koncentracji kredytów w oddziałach i w całym banku;

• analizy w centrali okresowej zbiorczej sprawozdawczości kredytowej oddziałów.

Chodzi więc tu o procedury monitoringowe tak poszczególnych kredytów, jak i całego portfela kredytowego. W ten sposób realizowane są dwie funkcje monitoringu:

• funkcja informacyjna, odnosząca się do monitoringu całego portfela kredytowego, umożliwia okresowe dostarczanie jednostkom zarządzającym portfelem informacji o:

• elementach składowych portfela (podział kredytów według: rodzajów, wartości poszczególnych kredytów, branż, regionów, sektorów własnościowych, klas ryzyka, zabezpieczeń prawnych itp.)

• rozwoju działalności kredytowej w okresie porównawczym (zmiany w klasach ryzyka rodzajach zabezpieczeń sektorach itp.)

Monitoring poszczególnych umów kredytowych pozwala z kolei na dostarczenie informacji o niekorzystnych odchyleniach faktycznego przebiegu procesu kredytowania od założeń co, przy systematyczności działań w tym względzie, daje podstawy do jakościowej poprawy decyzji kredytowych.

• funkcja zabezpieczająca, sprowadzająca się do działań zapobiegawczych oraz eliminowania następstw aktywnego ryzyka kredytowego. Potencjalnym stratom zapobiega bowiem możliwie wczesne rozpoznanie przyczyn i istoty odchyleń w przebiegu kredytowania. Służy ono zastosowaniu środków zapobiegawczych w ramach procedur mających skorygować owe niekorzystne odchylenia.

Procedury monitoringu kredytowego obejmują zarówno obszar kredytów w sytuacji regularnej (kredyty normalne), jak i w sytuacji nieregularnej (kredyty poniżej standardu, wątpliwe, stracone).

Rozdział III

Działalność Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. Oddział w Kaliszu

1 Charakterystyka Banku Gospodarki Żywnościowej

Początki działalności Banku Gospodarki Żywnościowej sięgają 1921 roku. Od tego okresu działał bowiem Bank Rolny, który udzielał kredytów krótko i długoterminowych gospodarstwom rolnym i przedsiębiorstwom przemysłu przetwórczego produktów rolnych; finansował meliorację oraz komusację gospodarstw chłopskich.

W roku 1975 w miejsce Centralnego Związku Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowych i Banku Rolnego utworzony został państwowo-spółdzielczy Bank Gospodarki Żywnościowej, w którym 54% udziałów posiadał Skarb Państwa, a 46% banki spółdzielcze.

Bank Gospodarki Żywnościowej prowadził obsługę finansowo-kredytową państwowego i spółdzielczego rolnictwa, leśnictwa, przemysłu rolno-spożywczego a także spełniał wobec podległych banków spółdzielczych funkcję centrali finansowej i organizacyjnej przewidzianą dla centralnych związków spółdzielni.

Banki Spółdzielcze zachowały spółdzielczy charakter oraz miały swoje organy statutowe i znacznie poszerzyły w tym okresie zakres wykonywanych usług finansowych, które polegały głównie na gromadzeniu środków pieniężnych, udzielaniu kredytów rolnikom i rzemieślnikom oraz prywatnemu przemysłowi i handlowi, prowadzeniu rozliczeń oraz obsługi finansowej.

W roku 1982 Sejm uchwalił dwie ustawy, które regulowały podstawowe zasady samorządowego działania spółdzielczości bankowej. Połączone organizacje Banku Gospodarki Żywnościowej i Banku Spółdzielczego skoncentrowały się na obsłudze finansowo-kredytowej rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego, innych ogniw gospodarki żywnościowej, rzemiosła i prywatnego przemysłu i handlu.

Pod koniec 1988 r. BGŻ rozpoczął prowadzenie własnej działalności oszczędnościowej.

Zmiany polityczne, społeczne i gospodarcze jakie zostały zapoczątkowane w latach 1989-1990 były powodem zmian w strukturach organizacyjnych spółdzielczości bankowej, jej sytuacji prawnej i ekonomicznej.

Były one powiązane z budową nowego systemu bankowego oraz kryzysem jaki przechodziła cała spółdzielczość. W nowym systemie bankowym, w tym także w spółdzielczości bankowej zasadnicze zmiany zapoczątkowała ustawa z 31.01.1989 roku o prawie bankowym

Bank Gospodarki Żywnościowej pozbawiony został sprawowania funkcji centralnego związku spółdzielczego oraz centrali organizacyjnej i rewizyjnej wobec banków spółdzielczych. Od tej chwili stosunki między BGŻ a bankami spółdzielczymi, działającymi na zasadzie pełnej samodzielności prawnej i ekonomicznej ukształtowane zostały na podstawie umów o wzajemnej współpracy.

W 1990 roku 1576, spośród 1662 działających banków spółdzielczych podpisało umowę z BGŻ, na mocy których powołana została Rada Zrzeszonych Banków Spółdzielczych. Banki te działały przy BGŻ ale niezależnie od jego organów statutowych.

Pozostałe banki spółdzielcze zrzeszyły się w trzech powstałych w latach 1990-91 bankach regionalnych w formie spółek akcyjnych, a mianowicie:

• w Gospodarczym Banku Wielkopolskim S. A. z siedzibą w Poznaniu,

• w Gospodarczym Banku Południowo - Zachodnim S. A. z siedzibą we Wrocławiu,

• w Banku Unii Gospodarczej S. A. z siedzibą w Warszawie.

W 1994 wyżej wymienione banki regionalne zrzeszały około 400 banków spółdzielczych, a BGŻ około 1200. Banki te powołały do życia Krajowy Związek Banków Spółdzielczych działający w oparciu o przepisy prawa spółdzielczego.

Kryzys gospodarczy wywołany przechodzeniem na zasady gospodarki rynkowej dotknął szczególnie rolnictwo oraz rzemiosło, a więc dziedziny, w których obsłudze wyspecjalizowana była spółdzielczość bankowa.

Trudności ekonomiczne tej grupy banków zostały pogłębione przez błędy w działaniu rad nadzorczych i zarządów części banków spółdzielczych. Wynikiem tego była upadłość kilkudziesięciu banków spółdzielczych. Możliwość istnienia BGŻ jako banku państwowo-spółdzielczego została zniesiona postanowieniami ustawy z 14.02.1992 roku o zmianie ustawy prawo bankowe i niektórych innych ustaw.

Zgodnie z nową ustawą Bank Gospodarki Żywnościowej miał być przekształcony w spółkę akcyjną.

9 września 1994 roku BGŻ został przekształcony w spółkę akcyjną, w której 66,4 % akcji posiadał Skarb Państwa, zaś właścicielami 33,6 % akcji były banki spółdzielcze.

Nowa ustawa stworzyła nowy stan prawny dla sektora bankowego i pozwoliła na utworzenie krajowej grupy banków spółdzielczych jako trójszczeblowego holdingu bankowego.

BGŻ S.A. będąc nowym podmiotem prawa, stał się równocześnie następcą prawnym państwowo-spółdzielczego Banku Gospodarki Żywnościowej. Banki spółdzielcze mają obligatoryjny obowiązek zrzeszania się we właściwym terytorialnie banku regionalnym oraz w Związku Rewizyjnym Banków Spółdzielczych. Związek ten rozpoczął merytoryczną działalność na początku 1995 roku, po spełnieniu określonych w ustawie warunków, w terminie nie dłuższym niż 5 lat. Akcje Skarbu Państwa w Banku Krajowym zostaną zbyte na rzecz banków regionalnych

Bank Gospodarki Żywnościowej jest nowoczesnym, uniwersalnym bankiem specjalizującym się w kompleksowej obsłudze finansowej rolnictwa, związanego z nim przemysłu oraz prowadzącym działalność komercyjną dla mieszkańców miast.

Oprócz podstawowej działalności depozytowo-kredytowej i rozliczeniowej prowadzi pełną obsługę w zakresie obrotu dewizowego i rynku papierów wartościowych.

Na atrakcyjność jego oferty składa się wiele czynników: wieloletnie doświadczenie, sprawność i rzetelność przeprowadzanych operacji finansowych, bezpieczeństwo deponowanych wkładów oraz konkurencyjne ceny oferowanych usług.

Wzorując się na sprawdzonych rozwiązaniach banków zachodnich, takich jak: Credit Agricole, Raiffeisen Zentralbank, Rabobank, BGŻ wraz z pozostałymi ogniwami zrzeszenia dokonuje gruntownej przebudowy spółdzielczego systemu bankowego w celu jego usprawnienia, wzmocnienia kapitałowego oraz dostosowania do potrzeb zmieniających się klientów.

Zadaniem banku jest działanie na rzecz rozwoju bankowości spółdzielczej w warunkach gospodarki rynkowej. Bank prowadzi działalność na rzecz osób fizycznych, prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej o ile posiadają zdolność prawną, ze szczególnym uwzględnieniem działań w zakresie rozwoju wsi i gospodarki żywnościowej.

Bank przyjmuje lokaty, pozyskuje środki finansowe na krajowych i zagranicznych rynkach pieniężnych w imieniu zrzeszenia krajowego. Otwiera placówki zagraniczne, dokonuje międzynarodowych operacji finansowych oraz rozwija działalność komercyjną zrzeszenia przez określenie preferowanych produktów bankowych, marketingu, analizy ekonomicznej. Opracowuje on dla zrzeszenia krajowego procedury bankowe, systemy informatyczne i sieć telekomunikacyjną oraz kontroluje sytuację finansową zrzeszonych banków regionalnych, a także odprowadza rezerwy obowiązkowe za zrzeszone banki regionalne do Narodowego Banku Polskiego.

Wykonywanie powyższych zadań następuje przez gromadzenie środków finansowych na potrzeby banku oraz krajowej grupy banków spółdzielczych. BGŻ zajmuje się również zarządzaniem nadwyżkami środków krótkoterminowych i długoterminowych grupy, kumulowanymi na poziomie banku i na jego ryzyko oraz środkami gromadzonymi dla banku na podstawie zawartych z bankami regionalnymi umów zlecenia. Przekazuje środki finansowe bankom regionalnym w celu ułatwienia im kredytowania na okresy krótkoterminowe, średnioterminowe.

Kaliski oddział Banku Gospodarki Żywnościowej świadczy pełen zakres usług jakie oferuje BGŻ

2. Produkty kredytowe Banku Gospodarki Żywnościowej

Badany oddział banku udziela kredytów osobom fizycznym oraz podmiotom gospodarczym.

I tak, osobom fizycznym proponowane są następujące kredyty:

Kredyt na indywidualne budownictwo mieszkaniowe oraz na zakup budynków lub lokali mieszkaniowych otrzymać może każda osoba fizyczna posiadająca obywatelstwo polskie i na stałe zamieszkała w Polsce, obywatele państw obcych posiadających zezwolenie na stały pobyt na terytorium RP w postaci karty stałego pobytu oraz zezwolenie MSW na zakup nieruchomości lub lokalu spółdzielczego oraz osoby prowadzące działalność gospodarczą.

Warunkiem udzielenia kredytu jest posiadanie przez wnioskodawcę zdolności kredytowej oraz ustanowienie zabezpieczenia zwrotu kredytu.

Powyższy kredyt może być przeznaczony na:

• budowę domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego w domu wielomieszkaniowym,

• nadbudowę i rozbudowa budynku mieszkalnego,

• przebudowę np. strychu, suszarni itp. na cele mieszkalne,

• remont, modernizację, renowację lokali i budynków mieszkalnych (z wyjątkiem bieżącej konserwacji i odnawiania mieszkań),

• zakup budynku mieszkalnego wraz z działką budowlaną lub lokalu mieszkalnego w domu mieszkalnym lub budynku wielomieszkaniowym

Kredyt ten udzielają oddziały BGŻ S.A. właściwe dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy (zameldowanie na pobyt stały) lub miejsca inwestowania.

Wysokość udzielonego kredytu nie może przekroczyć 75 % planowanych kosztów inwestycji.
Do środków własnych wnioskodawcy zalicza się:

• środki pieniężne przeznaczone na inwestycję,

• wartość działki budowlanej,

• pierwszą opłatę roczną wniesioną z tytułu użytkowania wieczystego terenu,

• udokumentowane wydatki poniesione na przygotowanie inwestycji do realizacji, w tym: koszty projektu, badań geologicznych, opracowania dokumentacji technicznej projektu,

• wartość wykonywanych prac przy budowie wg kosztorysu oraz zgromadzonych materiałów udokumentowanych rachunkami lub fakturami.

Okres kredytowania nie może przekraczać 25 lat Natomiast w przypadku kredytów udzielanych w walutach wymienialnych lub kredytów przewalutowywanych na walutę wymienialną (USD, EUR, CHF) okres kredytowania może wynosić 15 lat.

W przypadku kredytów z terminem spłaty powyżej 5 lat, BGŻ S.A. może stosować karencję w spłacie kapitału i odsetek jednak nie dłużej niż 2 lata a w przypadku odsetek jeden rok.

Oprocentowanie jest zmienne w okresie kredytowania i ustalane:

dla kredytów w złotych

 jako stopa nominalna w ofercie publicznej BGŻ S.A.

• gdy udział środków własnych kredytobiorcy nie przekracza 50% planowanych kosztów inwestycji - od 11,99%

• gdy udział środków własnych kredytobiorcy przekracza 50% planowanych kosztów inwestycji - od 10,99%

jako suma stawki WIBOR za 3 miesiące i marży BGŻ S.A. określonej w umowie kredytu,

Wybór zasady oprocentowania kredytu należy do kredytobiorcy.

Podstawą określenia wysokości oprocentowania dla kredytów w walutach są:

• w USD i CHF - stawka LIBOR z 3 ostatnich miesięcy,

• w EURO - stawka EURIBOR z 3 ostatnich miesięcy.

Bank zabezpiecza spłatę kredytu poprzez:

• ustanowienie hipoteki na nieruchomości wraz z cesją praw z polisy ubezpieczonej budowy, budynku lub lokalu mieszkalnego od ognia lub innych zdarzeń losowych

• BGŻ S.A. może żądać ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń np.: poręczenie wg prawa cywilnego, zastaw rejestrowy na rzeczy ruchomej lub przewłaszczenie

BGŻ S.A. może w uzasadnionych przypadkach odstąpić od żądania zabezpieczenia hipotecznego, gdy okres kredytowania nie przekracza 5 lat, a kredyt zostanie zabezpieczony w innej formie.

Aby otrzymać kredyt na indywidualne budownictwo mieszkaniowe oraz na zakup budynków lub lokali mieszkaniowych należy :

1. W oddziale banku BGŻ S.A. pobrać formularz "Wniosek o udzielenie kredytu na indywidualne budownictwo mieszkaniowe oraz na zakup budynków lub lokali mieszkaniowych"

2. Wypełniony wniosek złożyć w oddziale banku jednocześnie okazując wymagane dokumenty związane z:

- realizacją inwestycji a mianowicie:

• akt własności / współwłasności / lub użytkowania / współużytkowania wieczystego działki budowlanej, budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego,

• pozwolenie na budowę, rozbudowę, nadbudowę budynku mieszkalnego lub na przebudowę pomieszczeń niemieszkalnych na mieszkalne wraz z projektem (dokumentacją techniczną),

• zestawienie planowanych kosztów sporządzone przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane oraz harmonogram realizacji inwestycji,

• zestawienie w ujęciu ilościowym i wartościowym środków własnych w tym kosztorys powykonawczy wykonanych robót,

- nabyciem budynku lub lokalu mieszkalnego:

• umowa wstępna kupna-sprzedaży,

• dowód posiadania środków pieniężnych deklarowanych jako udział własny,

• wypis z księgi wieczystej.

3. Dokumenty potwierdzające stałe źródła dochodów rodziny

4. Dokumenty dotyczące proponowanych form zabezpieczeń kredytu np. wypis z księgi wieczystej, polisa ubezpieczeniowa budowy, budynku lub lokalu

5. Inne dokumenty określone przez oddział BGŻ S.A.

Rozpatrzenie wniosku kredytowego następuje w ciągu 14 dni od daty złożenia pełnej dokumentacji

Kwota kredytu realizowana jest jednorazowo lub w transzach.

Wysokość pierwszej transzy nie może przewyższać 50 % wartości poniesionych nakładów ze środków własnych kredytobiorcy.

Uruchomienie każdej kolejnej transzy następuje po stwierdzeniu przez BGŻ S.A.:

• celowego wykorzystania wypłaconych środków kredytowych

• realizacji inwestycji zgodnie z przyjętym harmonogramem i dokumentacją techniczną.

Kredyt na zakup budynków i lokali mieszkalnych. Przedmiotem kredytu może być: zakup na rynku pierwotnym lub wtórnym domu jednorodzinnego, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną własność, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej wraz z garażem, zakup budynku mieszkalnego wraz z działką budowlaną lub lokalu mieszkalnego w domu mieszkalnym lub budynku wielomieszkaniowym.

Okres kredytowania wynosi do 25 lat, a w przypadku kredytów udzielanych w walutach wymienialnych do 15 lat. Oprocentowanie kredytu jest według zmiennej stopy procentowej.

Maksymalna kwota kredytu nie może przekroczyć 75 % wartości nabywanej nieruchomości.

Przy kredytach długoterminowych, tj. z okresem spłaty powyżej 5 lat istnieje możliwość karencji w spłacie kapitału i odsetek, nie dłużej niż 1 rok.

BGŻ S.A. pobiera prowizje:

• wstępną za rozpatrzenie wniosku, która jest zaliczana na poczet prowizji przygotowawczej,

• przygotowawczą od kwoty przyznanego kredytu,

• za gotowość finansową od niewykorzystanej kwoty kredytu postawionej do dyspozycji kredytobiorcy,

• rekompensacyjną od kwoty kredytu spłaconej wcześniej niż 7 dni roboczych przed terminem umownym. Prowizji rekompensacyjnej nie pobiera się po upływie 10 lat kredytowania w przypadku jednorazowej spłaty całości kredytu pozostałej do spłaty lub rat kredytu z okresu co najmniej 3 lat spłaty kredytu.

Zabezpieczeniem kredytu jest hipoteka na nieruchomości, prawie użytkowania wieczystego wraz z przelewem /cesją/ praw z polisy ubezpieczeniowej domu lub lokalu mieszkalnego od ognia i innych zdarzeń losowych. Do czasu dokonania wpisu hipotecznego, spłata kredytu zabezpieczana jest w formie weksla własnego in blanco kredytobiorcy wraz z deklaracją wekslową, ubezpieczenia umowy kredytu w zakładzie ubezpieczeniowym lub w innej formie.

Wysokość prowizji i oprocentowania kredytu jest takie samo jak przy kredycie na indywidualne budownictwo mieszkaniowe.

Kredyt studencki. Prawo ubiegania się o kredyt studencki mają wszyscy studenci, którzy:

• rozpoczęli studia przed 25 rokiem życia,

• są obywatelami polskimi.

Pierwszeństwo w ubieganiu się o ten kredyt mają:

• studenci o niskich dochodach na osobę w rodzinie,

• studenci kierunków studiów preferowanych przez MEN.

Aby otrzymać kredyt studencki w BGŻ S.A., należy zgłosić się do oddziału banku, właściwego dla:

• miejsca stałego zameldowania lub

• miejsca siedziby uczelni i wypełnić "wniosek o udzielenie kredytu studenckiego".

Pozostałe dokumenty niezbędne do złożenia wraz z wnioskiem:

• zaświadczenie z uczelni - potwierdzające, że ubiegający się o kredyt jest studentem,

• oświadczenie o liczbie osób w rodzinie, pozostających we wspólnym gospodarstwie,

• zaświadczenie o dochodach studenta i członków jego rodziny uzyskanych w ostatnim roku podatkowym, z:

• urzędu skarbowego - w przypadku osób podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych,

• urzędu gminy o dochodowości gospodarstwa, w przypadku osób płacących podatek rolny,

• właściwego urzędu/ instytucji, w przypadku uzyskiwania dochodów wymienionych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30.09.1998 r,

• student samodzielny finansowo przedstawia zaświadczenie z zakładu pracy o wysokości miesięcznego dochodu (katalog dochodów - zgodnie z § 5 ust. 2 Rozporządzenia MEN z dn. 30.09.1998 r., Dz. U. 126 poz. 835 z późniejszymi zmianami).

Jeżeli student pozostaje w związku małżeńskim, na zaciągnięcie kredytu wymagana jest zgoda współmałżonka.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu jest weksel własny in blanco. Bank może również zażądać ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia jedną z form przewidzianych prawem, a w szczególności:

• poręczeniem wg prawa cywilnego lub wekslowego (ze wskazaniem, aby poręczycielami byli rodzice studenta),

• blokadą środków na rachunkach bankowych,

• zastawem na papierach wartościowych,

• zastawem na rzeczach ruchomych lub ich przewłaszczeniem,

• inną formą.

Studenci, którzy nie mogą zaproponować wystarczającego zabezpieczenia,
mogą ubiegać się o poręczenie Banku Gospodarstwa Krajowego za pośrednictwem BGŻ S.A. lub Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, z którą BGŻ S.A. jako jedyny bank podpisał umowę, na mocy której istnieje możliwość poręczenia kredytu dla młodzieży na stałe zamieszkującej na terenach wiejskich / bez dodatkowych opłat /.

Wysokość miesięcznej raty kredytu jest corocznie ustalana przez MEN.

Kredyt studencki wypłacany jest w miesięcznych ratach, przez 10 miesięcy w roku, maksymalnie przez okres 6 lat. Jeśli kredytu udziela się w ostatnim roku studiów i nauka trwa jeden semestr, jest on wypłacany przez 5 miesięcy. Jeśli kredytobiorca posiada rachunek INTEGRUM w BGŻ S.A. nie pobiera się prowizji od wypłat transz kredytu.

Spłata kredytu studenckiego, rozpoczyna się po upływie 12 miesięcy od daty ukończenia studiów i trwa przez okres dwukrotnie dłuższy niż okres, w którym raty były wypłacane. Możliwe jest :

• wcześniejsze spłacenie kredytu,

• wydłużenie okresu spłaty, jeśli rata spłaty kredytu przekracza 20% miesięcznego dochodu kredytobiorcy.

Spłata odsetek:

• kredytobiorca spłaca odsetki w wysokości 0,5 stopy redyskontowej NBP, przez okres dwukrotnie dłuższy niż okres pobierania kredytu,

• Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich płaci odsetki w okresie karencji, odbywania służby wojskowej i od kredytu umorzonego,

Kredyt może zostać umorzony:

• w wysokości 20%, na wniosek kredytobiorcy, jeśli ukończył studia w grupie 5% najlepszych absolwentów szkoły wyższej,

• w całości, w przypadku trwałej niezdolności do pracy lub śmierci kredytobiorcy, przy braku prawnych możliwości dochodzenia przez bank roszczeń,

• w części, w przypadku trudnej sytuacji życiowej (określonej indywidualnie przez MEN).

Kredyt dla posiadaczy INTEGRUMKONTO. Konto osobiste INTEGRUM Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. stanowi nieskomplikowany i skuteczny sposób:

- gromadzenia środków pieniężnych,

- przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, z wyjątkiem rozliczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej,

- korzystania z debetu dopuszczalnego,

- uzyskania i wykorzystywania kredytu,

- korzystania z kart płatniczych,

- korzystania z innych usług i produktów oferowanych przez bank w ramach konta INTEGRUM, zgodnie z warunkami określonymi w odrębnych umowach oraz regulaminach.

Uproszczona procedura otwarcia konta oraz telefoniczny system informacji o stanie konta i przeprowadzonych operacjach stanowią dodatkowe atuty konta osobistego INTEGRUM w BGŻ S.A.

Konto osobiste INTEGRUM może otworzyć każda osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych. Dokumentami potrzebnymi do otwarcia konta jest dowód osobisty lub paszport

Rezydenci mogą występować o otwarcie konta indywidualnego lub wspólnego dla dwóch osób. W przypadku nierezydentów konto otwierane jest dla jednej osoby , która przedstawia zaświadczenie o zatrudnieniu lub dokument potwierdzający otrzymanie środków z tytułu emerytury, renty, stypendium oraz z innych tytułów wypłaconych przez podmiot mający siedzibę w kraju.

Osoba występująca o otwarcie konta osobistego INTEGRUM składa oświadczenie o poddaniu się egzekucji, sporządzone według wzoru obowiązującego w banku.

Konto osobiste INTEGRUM umożliwia gromadzenie środków pieniężnych oraz przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych, z wyjątkiem rozliczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Posiadacz konta osobistego INTEGRUM ma możliwość otrzymania karty INTEGRUM MAESTRO - oraz innych kart oferowanych przez BGŻ S.A po złożeniu odpowiedniego wniosku.

Posiadacz konta osobistego INTEGRUM po złożeniu w oddziale prowadzącym rachunek pisemnej dyspozycji dotyczącej korzystania z telefonicznych usług na hasło, bez wychodzenia z domu może uzyskiwać informacje i składać dyspozycje na swoim koncie.

Posiadacz konta osobistego INTEGRUM po złożeniu w oddziale prowadzącym rachunek pisemnej dyspozycji dotyczącej korzystania z telefonicznych usług na hasło, bez wychodzenia z domu może uzyskiwać informacje i składać dyspozycje na swoim koncie.

Posiadacz konta osobistego INTEGRUM może zlecić Bankowi wykonywanie płatności własnych lub osób trzecich regulowanych okresowo, o stałej lub zmiennej kwocie, w podanych terminach i w określonej wysokości.

Posiadacz konta osobistego INTEGRUM może polecić oddziałowi przelanie określonych kwot z konta osobistego INTEGRUM na oszczędnościowe rachunki walutowe w walutach wymienialnych prowadzone w tym samym oddziale banku.

Bank BGŻ S.A. Oddział w Kaliszu oferuje swoim klientom trzy typy kredytów dla posiadaczy konta INTEGRUM:

1. Kredyt odnawialny (24 miesiące) w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym w ramach którego w okresie trwania umowy kredytowej każdy wpływ środków na konto zmniejsza kwotę kredytu umożliwiając kredytobiorcy ponowne zadłużenie się do wysokości przyznanego kredytu.

2. Kredyt nieodnawialny (36 miesięcy) w rachunku kredytowym nie dający możliwości ponownego wykorzystania kredytu zarówno w przypadku terminowej, jak i przedterminowej spłaty części lub całości kredytu.

3. Kredyt okazjonalny jest udzielany okresowo. Każda spłata części lub całości kredytu nie daje możliwości jego ponownego wykorzystania. Okres spłaty ustalany jest przez bank w każdorazowej ofercie jego udzielania. Kredyt okazjonalny udostępniany jest jednorazowo, bezgotówkowo, w formie przelewu środków na rachunek INTEGRUM. Oprocentowanie kredytu okazjonalnego liczone jest według stałej stawki procentowej.

Posiadacz Konta Integrum może w danym okresie korzystać tylko z jednego kredytu lub debetu.

Kredyt dla posiadaczy Konta Integrum - odnawialny i nieodnawialny - otrzymać mogą:

1. Osoby, których wpływy na INTEGRUM są regularne i pochodzące z udokumentowanych źródeł, w tym w szczególności z tytułu wynagrodzenia ze stosunku pracy lub emerytury, bądź renty:

• do wysokości trzykrotności średniomiesięcznych wpływów na INTEGRUM w okresie ostatnich 4 miesięcy, po 4 miesiącach funkcjonowania INTEGRUM w BGŻ S.A. lub rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w innym banku, jeżeli w tym okresie nie występowało niedopuszczalne saldo ujemne, spowodowane wypłatą kwot przewyższających stan wolnych środków, zwane dalej "saldem debetowym",

• do wysokości sześciokrotności średniomiesięcznych wpływów na INTEGRUM w okresie ostatnich 8 miesięcy, po 8 miesiącach funkcjonowania INTEGRUM w BGŻ S.A. lub rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w innym banku, jeżeli w tym okresie nie występowało saldo debetowe,

2. Osoby z nieregularnymi wpływami mogą ubiegać się o kredyt:

• do wysokości 10 % wpływów na INTEGRUM w okresie ostatnich 4 miesięcy, po 4 miesiącach funkcjonowania INTEGRUM w BGŻ S.A. lub rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w innym banku, jeżeli w tym okresie nie występowało saldo debetowe,

• do wysokości 20 % wpływów na INTEGRUM w okresie ostatnich 12 miesięcy, po 12 miesiącach funkcjonowania INTEGRUM w BGŻ S.A. lub rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w innym banku, jeżeli w tym okresie nie występowało saldo debetowe,

Aby otrzymać kredyt w ramach rachunku INTEGRUM należy:

• w oddziale banku BGŻ S.A. pobrać formularz wniosku o przyznanie kredytu

• wypełniony formularz wniosku złożyć w oddziale prowadzącym rachunek INTEGRUM

• w ciągu 3 dni roboczych bank podejmie decyzje o przyznaniu kredytu i powiadamia o tym fakcie wnioskodawcę.

Zasady udzielania kredytów dla posiadaczy IntegrumKonto są następujące:

W przypadku kredytu odnawialnego

• powinien być spłacony w okresie 24 miesięcy od zawarcia umowy kredytowej

• całkowita spłata powinna nastąpić najpóźniej w ostatecznym terminie spłaty ustalonym w umowie kredytu

W przypadku kredytu nieodnawialnego

• powinien być spłacony w okresie 36 miesięcy od zawarcia umowy kredytowej

• spłata powinna nastąpić w terminach i w ratach ustalonych w umowie kredytu

Spłata kredytu następują poprzez obciążenie konta Integrum.

Zabezpieczeniem kredytu są wpływy na konto (regularne i nieregularne). W przypadku, gdy konto funkcjonuje krócej niż 2 lata bank może żądać dodatkowego zabezpieczenia.

Oprocentowanie kredytu odnawialnego wynosi od 17,75% wg zmiennej stopy procentowej, a nieodnawialnego od 17,25% według zmiennej stopy procentowej.

Kredyt Gotówkowy w Złotych, otrzymać może każda osoba fizyczna posiadająca zdolność kredytową tzn. posiadająca stałe dochody z tytułu świadczonej pracy zarobkowej, emerytury, renty, prowadzonej działalności gospodarczej lub innych źródeł dochodów.

Miesięczny dochód netto pomniejszony o miesięczne spłaty kredytu wraz z odsetkami nie może być niższy od kwoty stanowiącej 25 % przeciętnego wynagrodzenia dla celów emerytalno-rentowych.

Wysokość kredytu dla osób które mogą udokumentować stałe dochody wynosi 60 % dochodów netto przewidzianych do uzyskania w okresie kredytowania, uzyskanych w oparciu o średni miesięczny dochód z ostatnich 3 miesięcy.
Dla osób które nie mogą udokumentować uzyskiwanych dochodów wysokość kredytu wynosi 20 % przewidywanych dochodów w okresie kredytowania, ustalonych w oparciu o przychody uzyskane w roku ubiegłym.

W przypadku gdy o kredyt ubiega się małżeństwo, sumuje się łączne dochody małżonków do ustalenia kwoty kredytu.

Okres spłaty kredytu wynosi do 48 miesięcy.

Bank zabezpiecza spłatę kredytu poprzez:

• blokadę środków na rachunkach bankowych

• poręczenie wg prawa cywilnego

• zastaw na papierach wartościowych

• zastaw na akcjach spółek notowanych na GPW w Warszawie

• zastaw na rzeczach ruchomych lub przewłaszczenie

• weksel własny z poręczeniem

BGŻ S.A. może zażądać więcej niż jednej formy zabezpieczenia zwrotności kredytu.
Dodatkowe zabezpieczenie nie jest wymagane jeżeli kwota kredytu nie przekracza trzykrotności przeciętnych dochodów netto z ostatnich 3 miesięcy i nie jest wyższa od sześciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla celów emerytalno-rentowych w kwartale poprzedzającym złożenie wniosku.

Oprocentowanie kredytu dla okresu do 12 miesięcy wynosi 15,00 % wg stałej stopy procentowej, gdy odsetki płacone będą w dniu uruchomienia kredytu. Oprocentowanie kredytu dla okresu powyżej 12 miesięcy wynosi od 20,00 % i jest liczone tylko wg zmiennej stopy procentowej.

Aby otrzymać kredyt gotówkowy w złotych należy:

1) w oddziale banku BGŻ S.A. pobrać formularz "Wniosek o udzielenie kredytu gotówkowego "

2) wypełniony wniosek złożyć w oddziale banku okazując wymagane dokumenty potwierdzające źródła i wysokość dochodu netto z ostatnich 3 miesięcy, a mianowicie:

• osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę - zaświadczenie z zakładu pracy zawierające informacje o okresie zatrudnienia i wysokości dochodów

• emeryci i renciści - odcinki emerytury lub renty oraz decyzję o ich przyznaniu

• osoby prowadzące działalność gospodarczą - zaświadczenie urzędu skarbowego o wysokości dochodów, o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej oraz koncesję lub wyciąg z właściwego rejestru sądowego

• rolnicy - zaświadczenie z urzędu gminy o dochodowości gospodarstwa, zaś prowadzący działy specjalne produkcji rolnej - zaświadczenie urzędu skarbowego o dochodach.

• inne osoby - dokumenty potwierdzające źródła dochodów, zapewniające spłatę kredytu z odsetkami

Bank podejmuje decyzje w zakresie przyznania lub nie przyznania kredytu w terminie do 7 dni.

W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku przez Bank następuje podpisanie umowy kredytowej i oświadczenia o poddaniu się egzekucji.

W przypadku gdy wysokość udzielanego kredytu nie przekracza 3 000 zł, nie jest wymagana zgoda współmałżonka kredytobiorcy na zaciągnięcie kredytu.

Kwota kredytu wypłacana jest jednorazowo w formie gotówkowej lub bezgotówkowo przelewem na wskazany rachunek.

Spłata kredytu następuje miesięcznie lub kwartalnie:

1. w równych kwotach (kapitał + odsetki ) w całym okresie kredytowania,

2. kapitał w równych kwotach, a odsetki :

1. jednorazowo w dniu realizacji kredytu lub,

2. łącznie ze spłatą raty kapitałowej.

W przypadku przedterminowej spłaty kredytu w czasie do 7 dni roboczych przed terminem płatności bank nie pobiera prowizji.

W terminie powyżej 7 dni, prowizja wynosi od 0,2%.

Kredyt samochodowy udzielany jest na zakup nowych jak i używanych samochodów osobowych (z komisu), motocykli, motorowerów i przyczep.

Kredyty udzielane są każdej osobie fizycznej pod warunkiem posiadania zdolności kredytowej, tzn. stałych dochodów z tytułu świadczonej pracy zarobkowej, emerytury, renty, prowadzonej działalności gospodarczej lub innych źródeł dochodów zapewniających spłatę kredytu wraz z odsetkami oraz ustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia zwrotności kredytu.

Aby otrzymać kredyt samochodowy należy:

• w oddziale banku BGŻ S.A. pobrać formularz "wniosek o udzielenie kredytu samochodowego "

• wypełniony wniosek złożyć w oddziale banku okazując wymagane dokumenty potwierdzające źródła i wysokość dochodu netto z ostatnich 3 miesięcy lub dokumenty potwierdzające źródła dochodów zapewniających spłatę kredytu wraz z odsetkami oraz dokumenty dotyczące proponowanych form zabezpieczenia zwrotności kredytu

• bank rozpatruje wniosek kredytowy w terminie do 7 dni.

• w przypadku pozytywnego rozpatrzenia, udzielenie kredytu następuje na podstawie umowy kredytowej zawartej pomiędzy BGŻ S.A. a kredytobiorcą.

• kredytobiorca zobowiązany jest do złożenia oświadczenia o poddaniu się egzekucji.

Wysokość udzielonego kredytu nie może przekraczać ceny nabywanego samochodu pomniejszonej o wymaganą wpłatę gotówkową (co najmniej 10% ceny nabywanego samochodu), oraz:

• dla osób, które mogą udokumentować stałe dochody wynosi 60% dochodów netto przewidzianych do uzyskania w okresie kredytowania, ustalonych w oparciu o średni miesięczny dochód z ostatnich trzech miesięcy

• dla osób, które nie mogą udokumentować uzyskiwanych dochodów wynosi 20% przewidywanych dochodów w okresie kredytowania, ustalonych w oparciu o przychody uzyskane w roku ubiegłym

• w indywidualnych przypadkach istnieje możliwość udzielenia kredytu w wyższej wysokości

Okres spłaty kredytu nie może przekraczać 84 miesięcy, przy czym okres ten w przypadku zakupu samochodu używanego pomniejsza się o wiek samochodu.

Kredyt w zależności od okresu spłaty może być oprocentowany według stałej lub zmiennej stopy procentowej:

• do 12 miesięcy włącznie oprocentowanie według stałej lub zmiennej stopy procentowej

• powyżej 12 miesięcy oprocentowanie według zmiennej stopy procentowej

Spłata kredytu następuje miesięcznie lub kwartalnie:

1. w równych kwotach (kapitał + odsetki) w całym okresie kredytowania,

2. kapitał w równych kwotach, a odsetki :

1. jednorazowo w dniu realizacji kredytu lub,

2. łącznie ze spłatą raty kapitałowej.

W przypadku przedterminowej spłaty kredytu w czasie do 7 dni roboczych przed terminem płatności, bank nie pobiera prowizji. W terminie powyżej 7 dni - prowizja wynosi od 0,2%.

Bank zabezpiecza spłatę kredytu poprzez:

• zastaw rejestrowy na samochodzie odnotowany w dowodzie rejestracyjnym

• cesję polisy ubezpieczeniowej autocasco na rzecz BGŻ S.A.

• bank dodatkowo może zażądać:

• blokady środków na rachunkach bankowych,

• poręczenia według prawa cywilnego,

• zastawu na papierach wartościowych,

• zastawu na akcjach,

• zastawu na rzeczach ruchomych lub przewłaszczenia,

• weksla własnego z poręczeniem.

Nie jest wymagane dodatkowe zabezpieczenie:

• gdy wysokość kredytu udzielonego na zakup samochodu osobowego nie przekracza kwoty 50.000 PLN

• gdy wpłata gotówkowa stanowiąca udział własny kredytobiorcy w finansowaniu zakupu wynosi co najmniej 25% ceny nowego samochodu.

Kredyt na zakup artykułów trwałego użytku i usług. Otrzymać ten kredyt może każda osoba fizyczna posiadająca zdolność kredytową - tzn. posiadająca stałe dochody z tytułu świadczonej pracy zarobkowej, emerytury, renty, prowadzonej działalności gospodarczej, lub innych źródeł dochodów. Miesięczny dochód netto pomniejszony o miesięczne spłaty kredytu wraz z odsetkami nie może być niższy od kwoty stanowiącej 25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, ustalonego dla celów emerytalno-rentowych.

Kredyty są udzielane osobom fizycznym dokonującym zakupów w jednostkach handlowych lub usługowych, z którymi BGŻ S.A. zawarł umowę o współpracę, lub w jednostkach handlowych lub usługowych wskazanych przez kredytobiorcę.

Wysokość kredytu nie może przekraczać 90 % ceny nabywanych artykułów. W niektórych przypadkach wkład własny nie jest wymagany np. jeśli kredytobiorca spełni jeden z warunków:

• zwrot kredytu zabezpieczony jest blokadą środków na rachunkach oszczędnościowych w BGŻ S.A. lub zastawem na papierach wartościowych,

• kredytobiorca posiada ROR w BGŻ S.A. od co najmniej 6 miesięcy,

• kwota kredytu nie przekracza 3 000 zł.,

• kredytobiorca jest znanym, wiarygodnym klientem i korzystał już z kredytów w BGŻ SA.

W przypadku osób które mogą udokumentować stałe dochody wysokość kredytu może wynieść do 60 % dochodów netto przewidzianych do uzyskania w okresie kredytowania, ustalonych w oparciu o średni miesięczny dochód z ostatnich 3 miesięcy

Dla osób które nie mogą udokumentować uzyskiwanych dochodów wysokość kredytu może wynieść do 20 % przewidywanych dochodów w okresie kredytowania , ustalonych w oparciu o przychody uzyskane w roku ubiegłym

W przypadku gdy o kredyt ubiega się małżeństwo do ustalenia wysokości kredytu przyjmuje się łączne dochody małżonków

Okres spłaty kredytu wynosi do 48 miesięcy

Bank zabezpiecza spłaty kredytu poprzez :

• blokadę środków na rachunkach bankowych,

• poręczenie wg prawa cywilnego,

• zastaw na papierach wartościowych,

• zastaw na akcjach notowanych na GPW w Warszawie,

• zastaw na rzeczach ruchomych lub przewłaszczenie. weksel własny z poręczeniem

Dodatkowe zabezpieczenie nie jest wymagane, jeżeli kwota kredytu nie przekracza trzykrotności przeciętnych dochodów netto z ostatnich trzech miesięcy i nie jest wyższa od sześciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla celów emerytalno-rentowych w kwartale poprzedzającym złożenie wniosku.

Oprocentowanie kredytu dla okresu do 12 miesięcy wynosi od 18,50 % wg stałej stopy procentowej i od 19,75 % dla zmiennej stopy procentowej. Oprocentowanie kredytu dla okresu powyżej 12 miesięcy wynosi od 20,00 % i jest liczone tylko wg stopy zmiennej.

Aby otrzymać kredyt należy:

1) w oddziale banku BGŻ S.A. pobrać formularz "Wniosek o udzielenie Kredytu Na Zakup Artykułów Trwałego Użytku I Usług "

2) wypełniony wniosek złożyć w oddziale Banku okazując wymagane dokumenty potwierdzające źródła i wysokość dochodu netto z ostatnich 3 miesięcy tj.;

• osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę - zaświadczenie z zakładu pracy zawierające informacje o okresie zatrudnienia i wysokości dochodów

• emeryci i renciści - odcinki emerytury lub renty oraz decyzję o ich przyznaniu

• osoby prowadzące działalność gospodarczą - zaświadczenie urzędu skarbowego o wysokości dochodów, o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej oraz koncesję lub wyciąg z właściwego rejestru sądowego

• rolnicy - zaświadczenie z urzędu gminy o dochodowości gospodarstwa, zaś prowadzący działy specjalne produkcji rolnej - zaświadczenie urzędu skarbowego o dochodach.

• inne osoby - dokumenty potwierdzające źródła dochodów, zapewniające spłatę kredytu z odsetkami

Bank podejmuje decyzje o przyznaniu kredytu w terminie do 7 dni. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku przez Bank następuje podpisanie umowy kredytowej i oświadczenia o poddaniu się egzekucji.

W przypadku, gdy wysokość udzielanego kredytu nie przekracza 3 000 zł, nie jest wymagana zgoda współmałżonka kredytobiorcy na zaciągnięcie kredytu.

Kwota kredytu wypłacana jest jednorazowo w formie bezgotówkowej przelewem na rachunek jednostki handlowej lub usługowej.

Spłata kredytu następuje miesięcznie lub kwartalnie:

1) w równych kwotach (kapitał + odsetki ) w całym okresie kredytowania,

2) kapitał w równych kwotach, a odsetki :

1. jednorazowo w dniu realizacji kredytu lub,

2. łącznie ze spłatą raty kapitałowej.

W przypadku przedterminowej spłaty kredytu w czasie do 7 dni roboczych przed terminem płatności Bank nie pobiera prowizji. W terminie powyżej 7 dni prowizja wynosi 0,2 %.

Jeśli chodzi o kredyty oferowane podmiotom gospodarczym to oddział w Kaliszu proponuje kredyty na działalność bieżącą oraz na działalność inwestycyjną.

Kredyty obrotowe na finansowanie działalności bieżącej mogą być udzielane w różnych formach.

Kredyt w rachunku bieżącym pozwala na realizację zleceń płatniczych Klienta do wysokości przyznanego limitu. Każdy wpływ środków na rachunek bieżący zmniejsza kwotę wykorzystanego kredytu i stwarza Klientowi możliwość ponownego zadłużenia się do wysokości przyznanego limitu. Kredyt udzielany jest na okres do 1 roku. Klient, którego działalność charakteryzuje się np. sezonowością może na dwa dni robocze przed rozpoczęciem każdego kolejnego miesiąca kalendarzowego określić-w ramach kwoty przyznanego limitu-maksymalną kwotę kredytu z jakiej chciałby korzystać w ciągu następnego lub kilku następnych miesięcy. Ma to wpływ na zmniejszenie kosztów, bowiem Bank nie pobiera prowizji za gotowość od kwoty, o którą została obniżona kwota przyznanego kredytu w danym przedziale czasowym.

Kredyt obrotowy w rachunku kredytowym pozwala na finansowanie określonych celów. Uruchamiany może być jednorazowo lub w transzach, spłacany w ratach lub jednorazowo. Jest kredytem nieodnawialnym, tzn. spłata części lub całości kredytu nie daje możliwości jego ponownego wykorzystania. Kredyt udzielany jest na okres do 12 miesięcy, w przypadkach uzasadnionych okresem trwania cyklu gospodarczego może być udzielany na okres powyżej 12 miesięcy, jednak nie dłuższy niż 18 miesięcy.

Debet dopuszczalny umożliwia Klientowi realizację dyspozycji płatniczych z rachunku bieżącego, nie mających pokrycia w zgromadzonych na rachunku środkach własnych, do wysokości określonego przez Bank limitu. Wysokość debetu jest uzależniona od okresu posiadania rachunku bieżącego i obrotów na tym rachunku. Maksymalna wysokość debetu nie może przekraczać 30% średnich miesięcznych wpływów na rachunek z ostatnich 3 miesięcy, nie więcej jednak niż 150 tys. zł. W przypadku nowego Klienta debet może być przyznany po 30 dniach od pierwszego wpływu środków na rachunek bieżący, w kwocie do 20% z ostatnich 30 dni przed złożeniem wniosku, nie więcej jednak niż 50 tys. zł. Debet udzielany jest na okres do 1 roku, przy czym powinien być całkowicie spłacony nie później niż w ciągu 30 dni licząc od dnia jego wystąpienia, chyba że umowa o debet dopuszczalny określa krótszy okres rozliczeniowy. Po spłacie debetu Klient może ponownie z niego skorzystać. Zalecany jest głównie przedsiębiorcom , korzystającym sporadycznie z kredytów.

Kredyt płatniczy pozwala na uregulowanie wymagalnych zobowiązań, w razie przejściowego braku środków własnych. Kredyt jest kredytem nieodnawialnym, tzn. spłata części lub całości kredytu nie daje możliwości jego ponownego wykorzystania. Okres kredytowania - 45 dni, w szczególnie uzasadnionych przypadkach - do 60 dni.

Kredyt rewolwingowy zalecany jest w szczególności przedsiębiorcom na finansowanie działalności bieżącej, charakteryzującej się powtarzającymi się cyklami gospodarczymi lub sezonowością. Kredyt ma charakter odnawialny, tzn. każda spłata części lub całości zadłużenia powoduje odnowienie dostępnego limitu o spłaconą kwotę, co umożliwia wielokrotne wykorzystanie kredytu. Wykorzystanie kredytu następuje przez realizację dyspozycji złożonej przez Klienta w ustalonym terminie przed dniem dokonania operacji. Kredyt udzielany jest na okres do 12 miesięcy, w przypadkach uzasadnionych okresem trwania cyklu gospodarczego może być udzielony na okres powyżej 12 miesięcy, jednak nie dłuższy niż 18 miesięcy.

Kredyt dyskontowy pozwala na szybkie uzyskanie należności od kontrahentów. Realizacja kredytu następuje poprzez przyjmowanie weksli do dyskonta. Przyjmowanie weksli do dyskonta przez Bank następuje po uprzednim zawarciu umowy z ich podawcą o kredyt dyskontowy odnawialny (linia dyskontowa). Kredyt dyskontowy charakteryzuje się tym, że spłaty kredytu dokonuje nie kredytobiorca (podawca weksli) lecz główny dłużnik wekslowy. W przypadku jednak, gdy kredyt nie zostanie spłacony przez głównego dłużnika wekslowego Bank obciąża niespłaconą kwotą podawcę weksla.

Kredyt inwestycyjny może być przeznaczony na inwestycje:

• materialne (np. na budowę, rozbudowę, modernizację i remont obiektów, zakup nieruchomości, zakup pojazdów związanych z działalnością gospodarczą, zakup linii technologicznych),

• niematerialne (np. na zakup koncesji, licencji, znaków towarowych, patentów),

• finansowe (np. na zakup papierów wartościowych i udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością).

Kredyty na cele inwestycyjne udzielane są na okresy do 8 lat. Udział środków własnych Klienta przy finansowaniu przedsięwzięcia inwestycyjnego powinien wynosić co najmniej 20 % wartości nakładów inwestycyjnych. W okresie kredytowania może być stosowana karencja w spłacie kredytu i odsetek. Okres karencji nie może przekraczać planowanego terminu osiągnięcia pełnej zdolności produkcyjnej finansowanego przedsięwzięcia i nie może być dłuższy niż 1 rok. Okres kredytowania, karencji w spłacie kredytu, odsetek oraz wymaganego udziału środków własnych może być przedmiotem negocjacji stałych.

Z tytułu udzielonych kredytów na działalność bieżącą i inwestycyjna pobierane są odsetki według stałej lub zmiennej stopy procentowej, a także prowizje i opłaty. Odsetki naliczane są w okresach miesięcznych, natomiast mogą być pobierane w innych terminach, zgodnie z ustaleniami umowy kredytu.

Zabezpieczenie kredytu mogą stanowić wszelkie formy przewidziane prawem cywilnym wekslowym, a w szczególności: zastaw na majątku ruchomym dłużnika lub osób trzecich, hipoteka na nieruchomości, przewłaszczenie rzeczy ruchomych, blokada środków na rachunkach bankowych, poręczenie, gwarancja innego banku, cesja należności, poręczenia BGK. Przyznany kredyt może być zabezpieczony jednocześnie kilkoma formami zabezpieczeń. Wybór formy zabezpieczenia zależy głównie od statusu prawnego i majątkowego kredytobiorcy oraz rodzaju i wielkości udzielonego kredytu.

W zależności od oceny ryzyka kredytowego, przedstawionych zabezpieczeń i wielkości kredytu, istnieje możliwość negocjowania wysokości oprocentowania i prowizji.

• Ocena zdolności kredytowej w BGŻ S.A. oddział w Kaliszu

3.1 Analiza zdolności kredytowej podmiotów gospodarczych

Przed podjęciem decyzji o udzieleniu kredytu na inwestycje realizowaną standardowo bank dokonuje oceny:

a) kredytobiorcy z punktu widzenia jego wiarygodności, posiadanej zdolności kredytowej, tj. zdolności do spłaty kapitału i odsetek w określonych terminach wynikających z umowy kredytowej;

b) przedsięwzięcia inwestycyjnego z punktu widzenia efektywności samego przedsięwzięcia, korzyści dla przedsiębiorstwa, jak również dla środowiska.

Nieco inaczej wygląda to, gdy chodzi o inwestycje typu project finance. Finansowanie project finance dotyczy na ogół dużych, kapitałochłonnych inwestycji. Najczęściej są to inwestycje z zakresu infrastruktury

Zaangażowanie kredytowe w tego typu przedsięwzięcia wymaga od banku odgrywania aktywnej roli na każdym etapie realizacji przedsięwzięcia, począwszy od fazy przygotowania projektu, aż do okresu eksploatacji i zakończenia spłaty kredytu.

Project finance praktycznie opiera się na przewidywaniach co do przyszłych wyników spółki, powołanej specjalnie do realizacji określonego projektu inwestycyjnego. Spółka taka jest przeważnie wyodrębniana z istniejącej już organizacji lub tworzona od „zera”, a więc sama w sobie nie posiada żadnego standingu finansowego oraz pozycji na rynku. W konsekwencji nie istnieje więc możliwość oceny bieżących wyników lub stanu majątkowego podmiotu. Jedynym przedmiotem analizy pozostaje więc samo przedsięwzięcie, jego efektywność, typ i rozmiary ryzyka, które mu towarzyszy.

W przypadku inwestycji typu project finance, analizie poddane zostają:

a) przedsięwzięcie inwestycyjne z punktu widzenia efektywności samego przedsięwzięcia,

b) podmioty zaangażowane w projekt z punktu widzenia ich wiarygodności, tj. posiadanej zdolności do zabezpieczania przypisanego im ryzyka oraz korzyści odnoszonych przez nie z uczestnictwa w projekcie;

W pierwszym przypadku mamy do czynienia przede wszystkim z ryzykiem i oceną samego kredytobiorcy, w drugim zaś : ryzykiem i oceną samego projektu.

W project finance nie bada się kredytobiorcy I jego wiarygodności, lecz się go organizuje tak aby odpowiadał wymaganiom i warunkom stawianym przez podmioty uczestniczące w przedsięwzięciu, w tym kredytujące je banki. Analizie poddaje się natomiast wiarygodność sponsorów, wykonawców, partnerów handlowych i innych podmiotów związanych: inwestycją. Oczywiście w obu przypadkach bada się ryzyko i wszelkie możliwe przyczyny jego wystąpienia. Standardowy model finansowania inwestycji realizowanych przez istniejące przedsiębiorstwa opiera się jednak na oddzieleniu ryzyka banku od ryzyka samej inwestycji. Ryzyko kredytowe utożsamiane jest z ogólną wypłacalnością kredytobiorcy oraz wartością oferowanych ubezpieczeń, niezależnie od sukcesu lub porażki finansowanej inwestycji. W projektach realizowanych na zasadach project finance ryzyko banku jest w praktyce utożsamiane z ryzykiem (a więc powodzeniem) samej inwestycji. To kolei wymaga zastosowania odpowiednich procedur oraz metod kwantyfikacji i oceny ryzyka bankowego. Ocenę zdolności kredytowej podmiotu gospodarczego oraz ryzyka kredytowego przeprowadza się na podstawie konkretnej metodologii przed i po udzieleniu kredytu tak jak w trakcie monitorowania bieżącej sytuacji kredytobiorcy.

Taka metodologia łączy wymagania dotyczące oceny ryzyka stawiane przez NBP, jak również doświadczenia własne banku. System ten umożliwia zarządzanie portfelem kredytowym według ustalonych standardów jakościowych oraz jednolitą ocenę całego portfela kredytowego na poziomie oddziału i całego banku. A więc z jednej strony poddane jest analizie ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej a z drugiej terminowość regulowania należności wobec banku. Za pomocą systemu analizuje się więc zaproponowany zestaw czynników obiektywnych i subiektywnych, charakteryzujących kredytobiorcę.

Analiza sytuacji finansowej kredytobiorcy jest analiza ilościową i dokonywana jest za pomocą wskaźników informujących o kondycji finansowej kredytobiorcy. Odpowiednio zdefiniowane wskaźniki finansowe są miernikami i barometrami rozwoju kredytobiorców. Poprzez ich analizę można zidentyfikować finansowe mocne i słabe strony kredytobiorcy. Ukazują one, czy kredytobiorca jest zdolny do zaspokojenia istniejących zobowiązań finansowych, czy prowadzi właściwą gospodarkę środkami pieniężnymi i zapasami, czy odpowiednio zagospodaruje majątek czy dysponuję właściwą strukturą kapitału.

Ocenę zabezpieczenia należy analizować i różnicować w zależności od typu kredytobiorcy (spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, firma państwowa, spółdzielnia) oraz ryzyka związanego z odzyskaniem należności w wyniku egzekucji konkretnego rodzaju zabezpieczenia. Im bardziej płynne i egzekwowalne zabezpieczenia (gwarancje, awale, poręczenia bankowe lub firm o ugruntowanej pozycji rynkowej, albo kaucje lub blokady środków klienta na rachunku w naszym banku), tym wyższa jest ocena zabezpieczeń.

Za pełnowartościowe, zróżnicowane i płynne można uznać zabezpieczenia wymienione w §4 zarządzania nr. 13/94 Prezesa NBP w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków:

1. gwarancje bądź poręczenia banków krajowych należących do Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD) lub banków współpracujących z tą organizacją

2. gwarancje bądź poręczenia banków krajowych

3. poręczenia podmiotów o dobrej sytuacji ekonomiczno-finansowej, a zwłaszcza wykazujących dodatni wynik finansowy netto przez 12 miesięcy, przy czym uwzględniana kwota nie może być wyższa niż 15% ich kapitałów (funduszy) własnych skorygowanych o nie pokryte straty bilansowe z poprzednich okresów oraz należne, lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego ( w odniesieniu do spółek akcyjnych oraz spółdzielni);

4. ustanowienia blokady na rachunku bankowym, gdy rachunek ten umiejscowiony jest w banku posiadającym należności;

5. zastaw na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, w tym:

- według ich aktualnej wartości rynkowej w odniesieniu do papierów wartościowych będących w obrocie giełdowym

- według ich aktualnej wartości, określonej metodami stosowanymi dla odpowiednich rodzajów papierów wartościowych (papiery kuponowe, dyskontowe) w odniesieniu do papierów wartościowych nie będących w obrocie giełdowym;

6. zastaw na prawach z papierów wartościowych, których emitentem jest rząd lub bank centralny kraju należącego do OECD , według ich aktualnej wartości rynkowej;

7. zastaw na prawach z bankowych papierów wartościowych, które zostały zdeponowane w banku;

8. ustanowienie hipoteki na nieruchomości niezamieszkałej i nie obciążonej w momencie przyjmowania jej na zabezpieczenie żadnym ograniczonym prawem rzeczowym ( w tym również inną hipoteką), przyjmując nie więcej niż 50 % wyceny rzeczoznawcy dokonanej jedną z metod rynkowych, jednak do wysokości nie wyższej niż 50% zabezpieczonej kwoty;

9. zastaw na prawach z papierów wartościowych będących w obrocie giełdowym.

W odniesieniu do kredytobiorców nie prowadzących ksiąg handlowych, a więc ze względu na niedostatek w pełni sprawdzonych informacji, konieczne jest ostrożne punktowanie kryteriów nie dających się jednocześnie zweryfikować. W odniesieniu do podmiotów rozliczających się z ryczałtowym podatkiem dochodowym oraz na podstawie karty podatkowej, ważne jest konfrontowanie wszelkich danych finansowych zawartych w dokumentach urzędowych i prywatnych między innymi w oświadczeniu kredytobiorcy (informacji personalnej).

Dlatego też ciężar ogólnej oceny zabezpieczenia z konieczności powinien być przeniesiony na analizę wszystkich możliwych do uzyskania i zweryfikowania danych między innymi odnoszących się do form zabezpieczenia kredytu, składników mających przedsiębiorstwa kredytobiorcy, z uwzględnieniem stosunków majątkowych między małżonkami.

Bezwzględnym wymogiem takiej oceny jest dokonanie inspekcji w firmie i sporządzanie raportu.

Jest rzeczą wskazaną, aby ocena stanu majątkowego właściciela (właścicieli) firmy dokonywana przez inspektora kredytowego banku, była przeprowadzona na podstawie informacji sporządzonych na specjalnym formularzu przez osoby upoważnione do reprezentowania klienta, a zawierającego oprócz nazwy klienta, peselu, imienia i nazwiska, nr dowodu osobistego (paszportu) -informacje o:

• posiadanych nieruchomościach, w tym o ich obciążeniu

• maszynach, urządzeniach i środkach transportu, w tym o ich zastawie przewłaszczeniu na rzecz;

• posiadanych papierach wartościowych, w tym o ich zastawie i przewłaszczeniu na rzecz ;

• posiadanych polisach ubezpieczeniowych , o ich cesji;

• posiadanych rachunkach bankowych, w tym o ich blokadzie na rzecz;

a w odniesieniu do klientów będących osobami fizycznymi także informacje o;

• majątku osobistym w tym np.: o posiadanych rachunkach bankowych, kolekcjach, dziełach sztuki, antykach, udziałach w spółkach itp.

• zobowiązaniach np. o pożyczkach, przystąpieniach do długu, poręczeniach,

alimentach

3.2 Analiza zdolności kredytowej osoby fizycznej.

Przy dokonywaniu analizy zdolności kredytowej osoby fizycznej banki muszą dysponować odpowiednimi danymi statystycznymi i wskaźnikami pozwalającymi na ocenę kredytobiorcy. Metodą, którą można tu zastosować jest określana jako credit - scoring. Polega ona na tym, że przy udzieleniu kredytu konsumpcyjnego uwzględnia się fakt, iż ryzyko kredytowe jest związane z osobistymi cechami kredytobiorcy.

Pracownicy banku podejmują więc następujące czynności:

• sprawdzenie czy osoba starająca się o kredyt jest zdolna do czynności prawnych,

• przy badaniu zdolności kredytowej osób fizycznych dane zostają podzielone na osobiste i gospodarcze, dane te mogą być częściowo zawarte we wniosku kredytowym.

Dane osobiste kredytobiorcy obejmują następujące informacje:

• stan rodzinny (wiek, płeć, stan cywilny, liczba dzieci, konieczność opieki nad tymi osobami),

• sytuacja mieszkaniowa (adres, czas zamieszkania),

• zatrudnienie (zawód, pracodawca, czas zatrudnienia),

• ocena wyglądu dokonana przez pracownika bankowego (ubiór, sposób wyrażania się, zachowanie i powierzchowność).

Dane o sytuacji majątkowej kredytobiorcy obejmują informację o jego:

• majątku (dom, auto, oszczędności itp.),

• dochodach (wysokość zarobków i inne dochody),

• stałych zobowiązaniach (czynsz, ubezpieczenia, alimenty itp.)

• zaciągniętych uprzednio kredytach,

• posiadanym zabezpieczeniu (kosztowności, papiery wartościowe, nieruchomości).

Opierając się na tych danych można dokonać odpowiednich obliczeń, które ułatwią podjęcie decyzji kredytowej. U podstaw tej metody leży założenie, że istnieją powiązania pomiędzy odpowiednią cechą kredytobiorcy a stopniem ryzyka przy udzielaniu danego kredytu. Zależność ta jest kwalifikowana na podstawie danych z lat ubiegłych o stopniu niewypłacalności poszczególnych kredytobiorców obarczonych odpowiednimi cechami.

Metoda credit - scoring stanowi próbę zobiektywizowania metod oceny solidności kredytowej kredytobiorcy. Następuje to przez ustalenie tych jego cech, które mają pozytywny wpływ na spłatę kredytu. Następnie ustalane jest ryzyko kredytowe poprzez odpowiednie uszeregowanie punktów „otrzymanych” przez przyszłego kredytobiorcę za każdą pozytywną cechę. Im mniejsze jest ryzyko, tym liczba punktów jest większa. Jeżeli ogólna suma punktów przekracza ustaloną liczbę minimalną (cut - of score), kredytobiorca otrzymuje kredyt. W przeciwnym wypadku następuje odmowa.

W całym tym postępowaniu rolę odgrywają ustalenia w zakresie wag poszczególnych czynników (cech). Ustala się je na podstawie danych z poprzednich lat. Dzięki tej metodzie wnioski kredytowe mogą być ustawione w odpowiedniej kolejności według liczby punktów.

W celu ustalenia wag poszczególnych cech należy kredyty udzielone w przeszłości podzielić na te, które nie były obarczone ryzykiem i te, które były związane z ryzykiem. Następnie ustala się, jaka cecha częściej występuje w wymienionych dwóch grupach kredytobiorców.

4 Zabezpieczenia

Formy zabezpieczenia kredytów obejmują kwotę kredytu wraz z odsetkami. Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. może stosować jedną lub kilka form zabezpieczenia wynikających z prawa cywilnego i wekslowego.

BGŻ S.A. ma również prawo wyboru dodatkowych form zabezpieczenia przedstawionych przez wnioskodawcę w zależności od oceny ryzyka, wysokości kwoty kredytu, okresu na jaki został udzielony kredyt, realności zabezpieczenia w tym okresie.

Najczęściej stosowanymi przez Bank Gospodarki Żywnościowej zabezpieczeniami do udzielanych kredytów są:

Poręczenie według prawa cywilnego

Poręczenie za spłatę kredytu jest umową przez którą poręczyciel zobowiązuje się do spłaty kredytu udzielonego przez bank, w przypadku gdyby kredytobiorca nie spłacił go w oznaczonym w umowie kredytowej terminie. Ponieważ poręczenie jest umową, dla jej ważności wymagane jest złożenie oświadczenia zarówno przez bank, jak i przez poręczyciela. Jednakże kodeks cywilny wymaga jedynie, aby na piśmie złożone było zobowiązanie poręczyciela, natomiast oświadczenie banku może być złożone w dowolnej formie, np. poprzez samo przyjęcie dokumentu zawierającego zobowiązanie poręczyciela.

Jeżeli poręczenia udziela kilka osób, mogą one złożyć oświadczenia w jednym piśmie lub w pismach odrębnych. Oświadczenia poręczycieli nie muszą być złożone równocześnie. Dla swej ważności zobowiązanie poręczyciela musi zawierać wskazania osoby, za którą jest udzielane poręczenie oraz jednoznaczne oznaczenie kredytu, do spłaty którego zobowiązuje się poręczyciel. Kredyt ów może być oznaczony poprzez np. wskazanie numeru umowy kredytowej.

Dotyczy to również poręczenia za kredyt przyszły. Wówczas określenie kredytu, za spłatę którego udzielono poręczenie może nastąpić poprzez wskazanie rodzaju kredytu, numeru i daty złożenia wniosku kredytowego. Nieważne jest poręczenie „za wszelkie kredyty” jakie kredytobiorca zaciągnął lub zaciągnie. Nie jest natomiast niezbędne określenie w treści oświadczenia poręczyciela kwoty, do wysokości której ponosi on odpowiedzialność, chyba że poręczenie jest udzielone za spłatę kredytu przyszłego. Wówczas wymagane jest określenie kwoty do wysokości której ponosi odpowiedzialność poręczyciel, pod rygorem nieważności poręczenia.

Przyjmując różne kryteria, poręczenia można podzielić na:

• udzielone za spłatę całości kredytu,

• udzielone za oznaczoną w poręczeniu cześć kredytu,

• bezterminowe - gdy poręczyciel nie wskazał okresu na jaki udziela poręczenia i w ciągu którego będzie ponosił odpowiedzialność,

• terminowe - gdy poręczyciel wskazuje termin, do którego przejmuje na siebie odpowiedzialność za spłatę kredytu,

• zabezpieczające spłatę kredytu przyszłego do wysokości z góry oznaczonej. Należy przy tym pamiętać iż bezterminowe poręczenie za kredyt przyszły może być przed udzieleniem kredytu odwołane bez podania przyczyny. Możliwość taka nie istnieje w przypadku terminowego poręczenia za kredyt przyszły,

• zabezpieczające spłatę kredytu udzielonego. Poręczenie za spłatę kredytu udzielonego nie może być przez poręczyciela wypowiedziane bez zgody banku, niezależnie od tego czy jest to poręczenie terminowe, czy bezterminowe.

Przystąpienie do długu kredytowego

Zabezpieczeniem spłaty kredytu może być również przystąpienie do długu kredytowego będące umową, na mocy której do już istniejącego dłużnika przystępuje jako dłużnik osoba trzecia. Należy podkreślić, iż dotychczasowy dłużnik, czyli kredytobiorca, nie zostaje zwolniony z długu, ale odpowiada za spłatę kredytu solidarnie z osobą, która przystąpiła do długu.

Przystępujący do długu odpowiada za spłatę udzielonego kredytu jak za zobowiązanie własne, a nie jak poręczyciel, który odpowiada za cudzy dług. Oznacza to, iż o spłatę kredytu bank może zwracać się według swego wyboru, do kredytobiorcy lub do osoby, która do długu przystąpiła. Z tego względu przystąpienie do długu kredytowego jest silniejszym zabezpieczeniem od poręczenia.

Przystąpienie do długu może dojść do skutku poprzez zawarcie umowy przez bank z nowym dłużnikiem za zgodą kredytobiorcy, lub przez zawarcie umowy przez kredytobiorcę z nowym dłużnikiem za zgodą banku.

Zabezpieczenie spłaty kredytu w postaci przystąpienia do długu kredytowego będzie w szczególności celowe, jeżeli przystępującym do długu będzie:

• wspólnik spółki cywilnej, który przystąpił do niej w trakcie korzystania z kredytu,

• współmałżonek kredytobiorcy,

• wspólnicy lub członkowie zarządu spółki z o. o. lub akcyjnej, którzy po przystąpieniu do długu kredytowego odpowiadają za jego spłatę swoim osobistym majątkiem,

• komandytariusz, który w wyniku przystąpienia do długu odpowiada za spłatę kredytu całym swoim majątkiem,

Oprócz przystąpienia do długu z mocy umowy możliwe jest przystąpienie do długu z mocy ustawy. Sytuacja taka wystąpi w przypadku zbycia przez kredytobiorcę przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Wówczas ich nabywca jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za zaciągnięte przez niego kredyty, jeżeli były one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Nie dotyczy to sytuacji, gdy nabywca w chwili ich nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Jednakże odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia roszczeń banku, który udzielił kredytu. Odpowiedzialności tej nie można wyłączyć ani ograniczyć bez zgody banku.

Weksel własny in blanco

Weksel własny in blanco jest to dokument zawierający, co najmniej podpis wystawcy, złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Jest on jednym z bardziej popularnych zabezpieczeń spłaty kredytu.

Podstawowym elementem weksla własnego in blanco jest podpis wystawcy. Dla ważności zobowiązania wekslowego musi to być podpis własnoręczny i mieć charakter trwały Nie może być, zatem złożony ołówkiem. Podpis na blankiecie wekslowym może umieścić bądź sam wystawca, bądź jego pełnomocnik

W przypadku, gdy podpis na wekslu składa w imieniu wystawcy pełnomocnik dla skutecznego zobowiązania mocodawcy muszą być spełnione łącznie dwa warunki. Są to:

• Posiadanie przez pełnomocnika pełnomocnictwa, z którego będzie wyraźnie wynikało prawo do zaciągania przez niego w imieniu mocodawcy zobowiązań wekslowych;

• Pełnomocnik podpisując weksel musi wyraźnie wskazać, iż podpisuje go w imieniu innej osoby fizycznej, powinien złożyć na wekslu swój podpis z dodatkiem wskazującym na pełnomocnictwo np. Jan Kowalski - pełnomocnik Dariusza Kowalskiego. Natomiast w przypadku składania podpisu w imieniu osoby prawnej, podpis powinien być złożony pod stemplem firmowym tej osoby.

Oprócz podpisu, na wekslu in blanco mogą znajdować się jeszcze inne elementy ustawowe oraz klauzule wekslowe in blanco nazywany jest wekslem niezupełnym Tak, wiec weksel niezupełny oprócz podpisu może zawierać:

• Miejsce wystawienia weksla

• Datę wystawienia weksla; jest ona niezwykle istotnym elementem weksla, bowiem według daty jego wystawienia ocenia się czy osoby, które podpisały się na wekslu w charakterze wystawcy mogły w dniu wystawienia skutecznie zaciągnąć zobowiązanie wekslowe, tj. czy były pełnoletnie, czy nie były ubezwłasnowolnione lub śmierć wystawcy nie powodują nieważności zobowiązania wekslowego. Istotne jest to, czy w dniu wystawienia weksla osoby te miały prawo zaciągnąć zobowiązanie wekslowe. Umieszczenie, zatem na wekslu daty jego wystawienia pozwoli uniknąć zarzutów, iż osoba, która podpisała weksel nie była do tego uprawniona. Jeżeli natomiast opatrzymy weksle data wypełnienia weksla, a nie data jego podpisania, to w przypadku np. odwołania pełnomocnictwa lub zajścia innych okoliczności wyżej wskazanych, może zaistnieć konieczność udowadniania, iż w rzeczywistości podpis został na wekslu złożony wcześniej, gdy pełnomocnik miał jeszcze prawo do zaciągania zobowiązań wekslowych w imieniu wystawcy

• Określenie remitenta, którym będzie bank udzielający kredytu,

• Miejsce płatności weksla,

• Termin płatności weksla, przy czym, ze względu na to, iż w momencie wystawiania weksla nie jest znany termin jego płatności, bowiem nie jest wiadome, w którym momencie bank zdecyduje się na dochodzenie roszczeń z weksla, możliwe jest wpisanie tylko na dochodzenie roszczeń z weksla, możliwe jest wpisanie tylko terminu płatności „za okazaniem” lub „w pewien czas po okazaniu”. Należy jednakże pamiętać, że weksle takie, muszą być przedstawione do zapłaty w ciągu roku od daty wystawienia. Toteż, jeżeli na wekslu wpisana jest data wystawienia, weksel z tak oznaczonym terminem płatności nie może zabezpieczać kredytu dłuższego niż rok. Kredyt dłuższy może być takim wekslem zabezpieczony, jeżeli wystawca umieści na wekslu klauzulę oznaczającą dłuższy niż rok termin przedstawienia do zapłaty, np. przedstawić do zapłaty w ciągu trzech lat. W tym miejscu należy podkreślić, iż fakt, że na wekslu nie jest wpisany termin jego płatności, nie oznacza, iż od momentu jego wystawienia, weksel taki traktowany jest jako płatny za okazaniem. Przepis prawa wekslowego stanowiący, iż weksel nie zawierający terminu płatności traktowany jest jako płatny za okazaniem jest jedynie przepisem posiłkowym. To znaczy, iż dopiero w momencie, gdy przedstawiony do zapłaty weksel nie zawiera terminu płatności uznaje się, iż jest on płatny za okazaniem. Do tego momentu każdy prawny posiadacz weksla, a więc również bank, któremu weksel został wręczony na zabezpieczenie spłaty kredytu, może opatrzyć go terminem płatności. Zasada ta dotyczy również przypadku, gdy na wekslu wpisana została data jego wystawienia.

Oprócz wymienionych wyżej ustawowych elementów weksel in blanco może zawierać również niektóre klauzule wekslowe, takie jak;

• Klauzulę zakazującą indosowanie weksla, gdy kredytobiorca chce zakazać bankowi przenoszenia weksla przez indos, w brzmieniu: „zapłacimy bankowi ..., Ale nie na jego zlecenie”;

• Klauzulę „bez protestu”;

• Oznaczenie domicyliata; powinien nim być bank, który udzielił kredytu bądź inny bank, w którym wystawca posiada rachunek

• Klauzulę oznaczającą dłuższy niż rok termin przedstawienia weksla do przyjęcia

• Klauzulę waluty, którą może być np. numer umowy kredytowej, która zabezpiecza weksel.

Poręczenie wekslowe

Awal jest to poręczenie udzielone za osobę zobowiązaną wekslowo. Poręczenie może być udzielone przez osobę trzecią lub nawet przez osobę podpisaną już na wekslu np. pełnomocnik, który podpisał weksel w imieniu innej osoby, może poręczyć za mocodawcę. Poręczenie wekslowe może być udzielone na wekslu, tj. na przedniej stronie weksla lub na odwrotnej stronie weksla, względnie na przedłużku.

Dla ważności poręczenia udzielonego na pierwszej stronie weksla wystarczy samo złożenie podpisu przez poręczyciela. Natomiast dla ważności poręczenia udzielonego na odwrotnej stronie weksla lub na przedłużku niezbędne jest, oprócz złożenia podpisu przez poręczyciela umieszczenie wyrażenia „ręczę”, „poręczam”, „gratuluję”, lub innego zwrotu wskazującego na poręczenie. Jeżeli poręczycielem jest podmiot gospodarczy, jego podpis obejmuje stempel firmowy oraz podpisy osób uprawnionych do zaciągania w imieniu tego podmiotu zobowiązań wekslowych. Poręczenie wekslowe musi być bezwarunkowe. Dodanie warunku unieważnia je. Poręczenie może być udzielone, co do całości sumy wekslowej, lub, co do jej części określonej na wekslu. Jeżeli poręczyciel udzielając poręczenia nie wskaże kwoty, do wysokości, której odpowiada za zapłatę weksla, oznacza to, iż poręcza za zapłatę całej kwoty weksla. Dopuszczalne jest udzielenie poręczenia wekslowego przez kilka osób, a każda z nich może odpowiadać za zapłatę całości, bądź części kwoty weksla.

W przypadku udzielania poręczenia na wekslu in blanco, poręczyciel, oprócz złożenia podpisu, podpisuje deklaracje do weksla in blanco, podobnie jak wystawca weksla, jednakże ważność zobowiązania wekslowego poręczyciela nie jest uzależniona od istnienia deklaracji wekslowej.

W szczególnych przypadkach deklaracja poręczyciela do weksla in blanco może być potraktowana jako poręczenie według prawa cywilnego za zapłatę kredytu przyszłego. Będzie to możliwe, gdy na skutek pomyłki przy uzupełnianiu poręczonego weksla in blanco, nie spełnia on przesłanek wymienionych w art. 101 prawa wekslowego, niezbędnych do uznania dokumentu za weksel. Jednakże warunkiem niezbędnym do uznania deklaracji wekslowej za poręczenie według prawa cywilnego jest to, aby zawierała ona określenie kwoty, do wysokości, której odpowiada poręczyciel.

Przyjęcie weksla własnego z awalem jest dla banku szczególnie ważne w przypadku udzielania kredytu spółkom z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnym. Weksel może być wystawiony przez spółkę a poręczony przez jej wspólników lub członków zarządu. Jest to bowiem najczęściej jedyna możliwość dochodzenia przez bank roszczeń z tytułu niespłaconego kredytu od wspólników tych spółek lub członków jej zarządu.

Na polecenie zasługuje również udzielenie poręczenia wekslowego przez współmałżonka kredytobiorcy. Jest to znacznie bardziej skuteczne niż jego „zwykła” pisemna zgoda na zaciągniecie przez współmałżonka kredytu, bowiem na jego odpowiedzialność nie ma wpływu fakt, iż w momencie uzyskania tytułu wykonawczego osoby te nie pozostawały już w związku małżeńskim

Zgodnie z zasadą prawa wekslowego stanowiącą, iż każdy kto się podpisze na wekslu odpowiada za jego zapłatę, również osoba która udzieliła poręczenia wekslowego odpowiada za zapłatę weksla. Jej odpowiedzialność ma charakter:

• samoistny - ze względu na to, iż nieważność zobowiązania wekslowego jednej z osób podpisujących się na wekslu, w tym również osoby, za którą zostało udzielone poręczenie, nie wpływa na ważność zobowiązania poręczyciela. Poręczyciel wekslowy nie odpowiada tylko wówczas, gdy poręczy na nieważnym wekslu.

• akcesoryjny - odpowiada bowiem tak samo jak osoba za którą zostało udzielone poręczenie; może jednak ograniczyć swoja odpowiedzialność do kwoty wskazanej przez siebie na wekslu. Zmiana wysokości kredytu lub terminu jego spłaty po udzieleniu poręczenia wymaga zgody poręczyciela wekslowego.

• solidarny - bowiem odpowiada za zapłatę weksla solidarnie z innymi dłużnikami wekslowymi, a jeżeli poręczycieli było kilku wówczas każdy z nich odpowiada za cala sumę do wysokości której poręczył

W przypadku niezapłacenia za weksel przez jego wystawcę oraz przez poręczycieli, bank może dochodzić swoich roszczeń w trybie uproszczonego postępowania nakazowego. Nie jest możliwe dochodzenie roszczeń przeciwko wystawcy weksla lub przeciwko poręczycielowi poprzez wystawienie przez bank tytułu wykonawczego w trybie art. 53 prawa bankowego.

Przelew wierzytelności (cesja)

Przelew wierzytelności jako zabezpieczenie kredytu jest umową pomiędzy bankiem udzielającym kredytu a kredytobiorcą lub osobą trzecią (cedant), na mocy której cedant przenosi na bank swoje prawo do otrzymania konkretnej sumy za sprzedane towary lub usługi.

W interesie banku leży, by:

• wierzytelności, które są cedowane na niego przez kredytobiorcę pochodziły od osób odpowiedzialnych majątkowo,

• dokładnie stwierdzić tytuł prawny wierzytelności, która ma być przeniesiona na rzecz banku,

• wierzytelności te były realne do ściągnięcia,

• w przypadku, gdy termin płatności wierzytelności przypada przed terminem spłaty kredytu, w umowie cesji został zamieszczony warunek uprawniający bank do blokady na rachunku bankowym należności, które wpłyną przed terminem spłaty kredytu jako jego zabezpieczenie.

Jako zabezpieczenie spłaty kredytu nie może być przyjęta cesja praw z tytułu prawa odkupu, pierwokupu czy innych praw niezbywalnych.

W praktyce bankowej stosuje się dwa rodzaje cesji:

• cesję konkretnie oznaczonej wierzytelności lub kilku wierzytelności,

• cesję globalną, na mocy której kredytobiorca dokonuje cesji wielu swoich wierzytelności już istniejących, bądź przyszłych.

Najbardziej korzystna jest dla banku sytuacja, gdy cedant ma zawartą ze swoim kontrahentem umowę na stałą dostawę określonych towarów lub usług. Wówczas bank może dokonać cesji wierzytelności w wysokości odpowiadającej wartości jednej dostawy.

Jeżeli zabezpieczenie kredytu ma stanowić cesja wierzytelności cesja wierzytelności przyszłych, należy je określić w umowie w sposób jednoznaczny, np. wierzytelności pochodzące od konkretnego dłużnika, bądź kilku dłużników. Szczególnym rodzajem cesji wierzytelności jest przelew wierzytelności z tytułu akredytywy dokumentowej. Przyjęcie takiego zabezpieczenia spłaty kredytu jest celowe jeżeli:

• beneficjantem akredytywy jest kredytobiorca lub osoba trzecia,

• akredytywa została potwierdzona przez bank polski,

• kwota akredytywy nie jest niższa od kwoty udzielonego kredytu wraz z odsetkami (jeżeli akredytywa stanowi jedyne zabezpieczenie kredytu) i w terminie spłaty kredytu nie będzie wyczerpana,

• termin ważności akredytywy nie upływa później niż termin spłaty kredytu.

Zabezpieczenie spłaty kredytu może stanowić również cesja wierzytelności przysługujących cedantowi z tytułu posiadania przez niego rachunku bankowego.

Hipoteka

Hipoteką nazywamy wpis do księgi wieczystej nieruchomości (tzw. księgi hipotecznej). Nieruchomość obciążona hipoteką może zostać sprzedana nawet bez zgody i wiedzy banku, nadal pozostanie ona jednak obciążona tą hipoteką. W przypadku, gdyby kredyt nie został spłacony, nieruchomość taką przejmuje bank, a nabywca może dochodzić swoich praw na drodze sądowej w stosunku do poprzedniego właściciela.

Inspektorzy kredytowi zawsze muszą zastanawiać się, jaka jest realna finansowa wartość proponowanych zabezpieczeń i wcale nie są skłonni wierzyć w deklaracje klienta, przedstawione przez niego wyceny itd. Jeśli zabezpieczeniem są zapasy i towary, podstawą wyceny najczęściej są rachunki. Bank patrzy na nie z dużą podejrzliwością, inspektor kredytowy ma za zadanie wyrywkowe sprawdzanie cen i zastanowienie się nad możliwością sprzedaży tych zapasów i towarów w razie konieczności. Jeśli zabezpieczeniem są samochody, inspektor kredytowy analizuje ceny podobnych samochodów wystawionych na giełdach i często uznaje, że realna wartość takiego samochodu jest mniejsza, niż sądzi klient, w związku z czym sugeruje zaniżenie wartości.

Szczególnie trudnym problemem jest sprawa wyceny zabezpieczeń w przypadku nieruchomości, czyli tzw. zabezpieczeń hipotecznych. W tym zakresie pracownicy dobrego banku wykazują szczególną ostrożność, wynikają m.in. z wysokiej wartości tych nieruchomości i związanego z nimi kredytu. Z tego też powodu bank zwykle żąda przedstawienia wyceny niezależnej, wykonanej przez biegłego. W wielu bankach upowszechnił się moralnie naganny zwyczaj „sugerowania” przez inspektorów kredytowych nazwy firmy dokonującej wyceny lub nazwiska eksperta, co pociąga za sobą naturalne podejrzenia klientów. Koszty wyceny zawsze ponosi klient.

Zabezpieczenie hipoteczne jest najczęściej spotykaną formą zabezpieczenia dużych kredytów, zazwyczaj obok niego stosuje się inne zabezpieczenia (np. weksel własny in blanco), uznawane przez bank za dodatkowe.

Zastaw na prawach

Zabezpieczenie spłaty kredytu może stanowić nie tylko zastaw ustanowiony na rzeczach ruchomych, ale również zastaw na prawach, o ile są one zbywalne. Zastaw taki może być w szczególności ustanowiony na:

1. Wkładach na imiennych książeczkach oszczędnościowych,

2. Wierzytelności,

3. Udziałach w spółce z ograniczona odpowiedzialnością,

4. Akcjach,

5. Obligacjach,

6. Wekslach własnych i trasowanych,

7. Certyfikatach depozyt.

Nie można ustanowić zastawu na prawach niezbywalnych, takich jak prawo odkupu, pierwokupu, użytkowania, czy jednostkach uczestnictwa funduszy powierniczych.

Ad. 1) Zastaw na wkładach na książeczce oszczędnościowej.

Zastaw na prawach może być ustanowiony na książeczkach oszczędnościowych płatnych na każde żądanie lub terminowych, z wyjątkiem książeczek zawierających na stronie drugiej okładki w rubryce „zastrzeżenia”, wpisy o zakazie wypłat z mocy orzeczenia sądu.

Do powstania zastawu niezbędne jest:

1. podpisanie umowy o zastaw na prawach z datą pewną,

2. wydanie książeczki bankowi,

3. powiadomienie banku, który prowadzi rachunek wkładów oraz przekazanie mu kopii umowy.

Ad 2) Zastaw na wierzytelności.

W celu zabezpieczenia kredytu można ustanowić zastaw na wierzytelności przysługującej kredytobiorcy lub osobie trzeciej np. z tytułu należności za sprzedane towary i usługi, lub posiadania rachunku bankowego, względnie - otwartej akredytywy dokumentowej.

O ustanowieniu zastawu zastawca powinien powiadomić pisemnie dłużnika wierzytelności. W przypadku zastawu na wierzytelności z rachunku bankowego jest nim bank prowadzący rachunek, a w przypadku zastawu na wierzytelności z akredytywy bank, który ją potwierdził.

Ad 3) Zastaw na udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

W celu zabezpieczenia kredytu, można ustanowić zastaw na udziałach, jakie kredytobiorca lub osoba trzecia posiadają w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie jest dopuszczalne ustanowienie zastawu tylko na części udziału. Pomimo to, możliwa jest jednak sytuacja, w której zastawiona będzie tylko część udziału, np. jeden ze wspólników odda swój udział w zastaw, a następnie odstąpi go innemu wspólnikowi, którego udział ulegnie przez to powiększeniu.. Wobec braku przepisu stwierdzającego, iż w takiej sytuacji zastaw rozciąga się na całość udziału, zastawem będzie obciążona tyko część udziału. Przed ustanowieniem zastawu na udziale w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością bank powinien zażądać:

• umowy spółki,

• aktualnego odpisu z rejestru handlowego,

• oświadczenia spółki, iż udziały nie są zastawione,

• wyceny udziału dokonanej przez uprawnioną osobę lub urząd jeżeli jego wartość przewyższa wartość nominalną.

Ad. 4) Zastaw na akcjach.

Przedmiotem zastawu ustanowionego na zabezpieczenie kredytu mogą być zarówno akcję będące przedmiotem obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych, jak też akcje nie mogące być przedmiotem publicznego obrotu giełdowego. Przy ustanawianiu zastawu na akcjach nie będących przedmiotem obrotu na Giełdzie, istotne znaczenie ma to, czy zastawione akcje są imienne, czy na okaziciela.

Ad. 5) Zastaw na obligacjach.

Przedmiotem zastawu mogą być również obligacje, nie tylko te, które są przedmiotem publicznego obrotu giełdowego, ale również i te obligacje, które nie mogą być przedmiotem tego obrotu. Obligacje mogą być zarówno imienne jak i na okaziciela. Przedmiotem zastawu mogą być obligacje należące do kredytobiorcy lub osoby trzeciej.

Ad 6) Zastaw na wekslach.

Weksel może stanowić zabezpieczenie kredytu nie tylko w formie weksla in blanco, lecz również poprzez ustanowienie na nim zastawu. Weksel, na którym ma być ustanowiony zastaw powinien zawierać:

1. elementy ustawowe,

2. w przypadku weksli trasowanych - bezwarunkowy akcept obejmujący całą sumę wekslową,

3. indos zastawniczy na rzecz banku.

Blokada środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym.

Zabezpieczenie udzielonego kredytu może nastąpić w drodze nieodwołalnej blokady środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych:

1. oszczędnościowych i oszczędnościowo-rozliczeniowych złotowych i walutowych,

2. związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym również na rachunkach lokat terminowych.

Blokada dokonywana jest przez bank prowadzący rachunek na pisemne zlecenie posiadacza rachunku lub osób posiadających nieograniczone pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem. Bank dokonujący blokady powinien wydać potwierdzenie dokonania blokady, zawierające stwierdzenia:

• na czyje zlecenie blokada została dokonana,

• na czyją rzecz blokada została dokonana,

• iż blokada jest nieodwołalna,

• iż odwołanie blokady możliwe jest jedynie za zgodą, na którego rzecz blokada została ustanowiona.

Kredytobiorca, wnosząc o udzielenie kredytu zabezpieczonego blokadą, składa w banku oprócz zaświadczenia o dokonaniu blokady, pełnomocnictwo uprawniające bank, w przypadku niespłacenia kredytu, do:

• dokonania potrącenia wierzytelności banku z tytułu niespłaconego kredytu z wierzytelności kredytobiorcy z tytułu prowadzenia przez bank rachunku lub

• pobrania z zablokowanego rachunku wierzytelności banku z tytułu niespłaconego kredytu, gdy rachunek prowadzony jest przez inny bank niż ten, który udzielił kredytu.

O konanie potrącenia bank powiadamia pisemnie posiadacza rachunku. Po spłacie kredytu, bank zwraca kredytobiorcy upoważnienie oraz wydaje pisemną zgodę na odblokowanie rachunku.

Blokada rachunku bankowego jest jednym z mniej bezpiecznych i skutecznych zabezpieczeń spłaty kredytu. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż jest to umowa nienazwana, a w przypadku, gdy posiadacz rachunku ma jeszcze innych wierzycieli, których wierzytelności są zabezpieczone zastawem na wierzytelności z rachunku bankowego lub cesją wierzytelności z rachunku, będą oni w uprzywilejowanej sytuacji w stosunku do banku, którego wierzytelność jest zabezpieczona jedynie blokadą. Ponadto w przypadku, gdy wierzytelność banku nie jest jeszcze wymagalna, a z rachunku bankowego prowadzenia jest egzekucja, bank niema prawa dokonać potrącenia ani podnosić, iż prowadzenie egzekucji narusza jego prawa, tak jak ma to prawo zrobić bank-zastawnik lub bank-cesjonariusz.

5. Przykład analizy zdolności kredytowej w Banku Gospodarki Żywnościowej Oddział w Kaliszu.

5.1 Procedura udzielania kredytu podmiotom gospodarczym

Aby inspektor kredytowy mógł rozpocząć analizę zdolności kredytowej klienta musi zostać złożony w banku poprawnie wypełniony wniosek kredytowy oraz wszelkie dodatkowe dokumenty wymagane przez bank.

Wnioskodawcą jest Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „ALEX” Sp. z o.o. Spółka została zarejestrowana 15 lutego 1995 roku w Rejestrze Handlowym Sądu Rejonowego w Kaliszu. Z dokumentów przedstawionych przez wnioskodawcę wynika, że spółka prowadzi pełną księgowość i bez zastrzeżeń wywiązuje się z obowiązkowych płatności na rzecz ZUS i US.

Spółka posiada rachunek w BGŻ oddział Kalisz i ubiega się o kredyt obrotowy w rachunku kredytowym. Kredyt ma być przeznaczony na bieżące potrzeby związane z prowadzeniem działalności. Wnioskowana wysokość kredytu to 5.000 tys. PLN

Pierwszym etapem jest ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa. Analizie będzie podlegał okres od kwietnia do czerwca 2002 roku.

Wartość majątku trwałego spółki wynosi 23.150 tys. PLN

Majątek obrotowy wynosi 25.175 tys. PLN

Kolejny etap to analiza wskaźnikowa przeprowadzona na podstawie danych zawartych w dokumentach przedstawionych przez wnioskodawcę.

1. Wskaźniki płynności

• wskaźnik bieżącej płynności finansowej CR (aktywa bieżące/pasywa bieżące)

CR _t-1 = 12.132 / 9.150 = 1,33

CR_t = 19.895 / 10.127 = 1,94

CR_t+1/4 = 25.020 / 9.281 = 2,7

• wskaźnik szybki płynności - QR (aktywa bieżące - zapasy / pasywa bieżące)

QR _t-1 = 12.132 - 7.025 / 9.150 = 0,55

QR _t = 19.895 - 10.905 / 10.127 = 0,88

QR_t+1/4 = 25.020 - 13.245 / 9.281 = 1,27

2. Wskaźniki rentowności

• wskaźnik rentowności sprzedaży ROS (zysk netto / sprzedaż netto) w %

ROS_t-1 = 5.302 / 38.857 * 100 = 13,64%

ROS_t = 6.731 / 43.366 * 100 = 15,52%

ROS _t+1/4 = 7.565 / 54.210 * 100 = 13,95%

• wskaźnik rentowności kapitału ROE (zysk netto / kapitał własny) w %

ROE_t-1 = 5.302 / 10.495 * 100 = 50,5%

ROE_t = 6.731 / 26.305 * 100 = 25,59%

ROE_t+1/4 = 7.565 / 28.730 * 100 = 26,33%

3. Wskaźnik zadłużenia

• wskaźnik ogólnego zadłużenia WZA (zobowiązania ogółem / aktywa ogółem)

WZA_t-1 = 19.765 / 29.465 = 0,67

WZA_t = 15.120 / 41.560 = 0,36

WZA _t+1/4 = 14.950 / 45.195 = 0,33

• wskaźnik obsługi długu WOD (zysk netto + odsetki + amortyzacja /raty kapitałowe + odsetki)

WOD_prognozowany = (8.150 + 9.800 + 3.300 + 4.325) / (4.489 + 5.865 +.3.400 +4.325) = 25.575 / 18079 = 1,41

Uzyskany wynik rentowności przedsiębiorstwa pokazuje jaka procentową wielkość zysku potrafi uzyskać firma przy danym poziomie sprzedaży, zaangażowaniu aktywów i kapitałów własnych. W badanej spółce wskaźnik rentowności sprzedaży wykazuje wahania z niewielką tendencją spadkową. Mimo tego spadku za bieżący okres przyznano dobrą ocenę - 7 punktów.

Wskaźnik rentowności kapitału oznacza się dość wysokim poziomem a niewielka tendencja rosnąca o wzroście efektywności wykorzystania kapitałów własnych. Wskaźnik ten oceniono na 4 punkty.

Bardzo istotnym elementem oceny zdolności kredytowej przedsiębiorstwa jest ocena jego płynności finansowej. Wskaźnik ten informuje o zdolności do regulowania zobowiązań w wyznaczonych terminach. Uzyskane tutaj wyniki można zaliczyć do dobrych. Przyznano po 7 punktów.

Również korzystnie wypadła analiza zadłużenia aktywów. Wskaźnik zadłużenia wynoszący w interesującym nas okresie 0,33 został oceniony bardzo dobrze i przyznano za niego 7 punktów. Jak pokazuje prognoza wskaźnik obsługi długu będzie się kształtował na poziomie 1,4 co pozwala na przyznanie 4 punktów.

Przeprowadzona ocena czynników obiektywnych dała wynik 36 punktów. Wynik ten świadczy o tym, że przedsiębiorstwo posiada bieżącą zdolność kredytową. Minimum przyjęte przez bank to 25 punktów.

Następny etap to analiza czynników subiektywnych. Tutaj analizuje się między innymi:

• pozycję przedsiębiorstwa na rynku

Firma działa od 7 lat na ciągle rozwijającym się rynku. Firma posiada sieć sklepów firmowych oraz rozbudowany system dystrybucji bezpośredniej. Spółka również współpracuje z zagranicznymi partnerami. Wszystkie te czynniki pozwalają na przyznanie 4 punktów.

Produkty firmy przedstawiają wysoką jakość. Firma regularnie powiększa swój asortyment. Jedyną wada jest tutaj dość wysoka jak na nasze warunki cena. Przyznano 3 punkty.

W branży, w której działa nasza firma istnieje dość duża konkurencja co znacznie ogranicza rynek zbytu. W tym zakresie przyznano 2 punkty.

Firma ma stałych dostawców oraz odbiorców. Niestety występują pewne trudności ze ściąganiem należności. Mimo to firma otrzymuje tutaj 4 punkty.

• kierownictwo przedsiębiorstwa

Właściciele firmy prezentują nowoczesny i dynamiczny styl kierowania. Strategia rozwoju firmy została określona i jest konsekwentnie realizowana. Przyznano 3 punkty.

• wiarygodność właściciela

Przedsiębiorstwo działa dość długo na rynku. Właściciele nie byli karani oraz nie ujawniono żadnych nieuczciwych interesów. Firma posiada spory kapitał własny, który angażuje w działalność gospodarczą. W tej dziedzinie przedsiębiorstwo uzyskało dobra ocenę i 3 punkty

• stosunki z bankiem

Firma posiada rachunek w BGŻ oddział Kalisz, korzysta z innych usług oferowanych przez ten bank. Przedsiębiorstwo terminowo reguluje swoje zobowiązania. Przyznana ocena to 2 punkty.

Analiza sytuacji badanego przedsiębiorstwa wypadła pomyślnie. Firma uzyskała 21 punktów przy wymaganym minimum 10 punktów.

Łączna ocena, uzyskana przez spółkę (57 punktów) pozwala na zakwalifikowanie przedsiębiorstwa do tzw przedsiębiorstw dobrych. Firma plasuje się w klasie ryzyka kredytowego określanej jako 1b, co pozwala na przyznanie kredytu jednak pod wzmożona obserwacją banku.

Wnioskuje się o udzielenie ZPH „Alex” kredytu we wnioskowanej wysokości. Jako zabezpieczenie bank proponuje ustanowienie hipoteki na jednej z posiadanych przez firmę nieruchomości oraz ustanowienie na rzecz banku pełnomocnictwa do rachunku bankowego.

5.2 Procedura przyznania kredytu osobie fizycznej

Państwo Nowak starają się o kredyt hipoteczny na zakup mieszkania w banku Gospodarki Żywnościowej w Kaliszu.

Po uzyskaniu od pracownika banku wszelkich niezbędnych informacji państwo Nowak złożyli wniosek kredytowy.. Wniosek ten zawierał następujące informacje:

1. Dane personalne wnioskodawców,

2. Wysokość i przeznaczenie kredytu - klienci zdecydowali się na kredyt w wysokości 40.000 PLN z przeznaczeniem na zakup mieszkania na rynku wtórny,

3. Wnioskowany okres spłaty kredytu - 10 lat,

4. Wariant spłaty kredytu - klienci zdecydowali się na malejące raty kapitałowo - odsetkowe,

5. Informacje dotyczące przedmiotu kredytowania:

• lokalizacja mieszkania,

• charakterystyka loku, tzn. cena sprzedaży (60.000 PLN), powierzchnia całkowita, powierzchnia użytkowa, dane personalne sprzedającego oraz jego adres.

6. Proponowane zabezpieczenia kredytu - po konsultacji z pracownikiem banku zdecydowano zastosować następujące formy zabezpieczenia:

• hipotekę na nabywanym lokalu,

• cesję praw z polisy ubezpieczeniowej lokalu mieszkalnego od ognia i innych zdarzeń losowych,

• do czasu ustanowienia hipoteki zastosowano zabezpieczenie przejściowe w postaci weksla in blanco wraz z deklaracja wekslową.

7. Oświadczenie, w którym kredytobiorcy wskazali dokumenty załączone do wniosku kredytowego, wyrazili zgodę na pokrycie kosztów związanych z wyceną nieruchomości przez rzeczoznawcę, oraz poinformowali o nie prowadzeniu przeciwko nim po 1990 roku postępowania egzekucyjnego.

Do wniosku kredytowego klienci dołączyli następujące dokumenty:

• dokumenty stwierdzające źródło i wysokość ich dochodów. Ponieważ państwo Nowak osiągają dochód ze wspólnie prowadzonej działalności gospodarczej to wymaganymi dokumentami będą: PIT -28 za rok 2000 i 2001, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, informację o nadaniu numeru ewidencji podatkowej NIP, informację o nadaniu numeru statystycznego REGON,

• zaświadczenie o niezaleganiu z podatkami oraz poświadczenie dokonania płatności składek na ubezpieczenie społeczne

• zaświadczenie ze spółdzielni mieszkaniowej o przysługującym sprzedającemu prawie własności sprzedawanego mieszkania i numerach ksiąg wieczystych dla działek gruntu, na których usytuowany jest budynek mieszkalny i mieszkanie, którego zakup ma być przedmiotem kredytu,

• oświadczenie sprzedającego o sprzedaży nieruchomości.

Na podstawie przedstawionych dokumentów przedstawiciel banku - inspektor kredytowy dokonał formalnej oceny wniosku kredytowego.

Ocena ta wypadła pomyślnie gdyż wniosek został wypełniony prawidłowo i czytelni. Dołączono do niego wszystkie wymagane dokumenty. Cel kredytu wskazany we wniosku kredytowym jest zgodny z przeznaczeniem kredytu hipotecznego udzielanego w tym banku. Wkład własny klientów jest zgodny z wymaganiami stawianymi przez bank ( wkład własny klientów wynosi 33% wartości mieszkania a wkład wymagany przez bank wynosi minimalnie 25% wartości przedmiotu kredytowania. Proponowane przez klientów zabezpieczenia zwrotu kredytu są zgodne z przepisami Banku.

Kolejnym etapem przy udzielaniu kredytu w Banku Gospodarki Żywnościowej w Kaliszu jest analiza zdolności kredytowej. Analiza ta rozpoczyna się od oceny formalnoprawnej. Wymagane jest tu przedstawienie przez klientów co najmniej dwóch dokumentów ze zdjęciem potwierdzających tożsamość potencjalnych kredytobiorców. Inspektor kredytowy sprawdził, czy osoby ubiegające się o kredyt nie figurują w bazie klientów niesolidnych, niewywiązujących się z zobowiązań wobec banków. Ponieważ na tym etapie nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości inspektor kredytowy przystąpił do kolejnego etapu, czyli analizy ekonomicznej zdolności kredytowej. Analiza ta została przeprowadzona na podstawie dochodu uzyskiwanego przez państwa Nowak z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Pierwszym krokiem w tej analizie było określenie dochodu netto wnioskodawców.

Obliczenia tego dokonuje się w następujący sposób:

0.50 * przychód z PIT - składki na ubezpieczenie społeczne - zryczałtowany podatek dochodowy

12

Z deklaracji PIT złożonej w banku wynikało, że:

• przychód klientów przed opodatkowaniem w 2001 roku wynosił 107672,93 PLN,

• składki na ubezpieczenie społeczne w 2001 roku wpłacone zostały w kwocie 4437,42 PLN,

• zryczałtowany podatek dochodowy w 2001 roku wynosił 5904,47 PLN.

Z powyższych danych wyliczono, iż dochód netto wnioskodawców wyniósł:

0,50 * 107672,93 - 4437,42 - 5904,47

12

co dało wynik 3624,54

Kolejnym krokiem było wyznaczenie współczynnika zadłużenia. Pierwszym etapem jest tutaj obliczenie wydatków gospodarstwa domowego klientów. Oblicza się to w następujący sposób:

przeciętne wynagrodzenie * współczynnik udziału wydatków

Przeciętne wynagrodzenie określa się na podstawie ustalonego przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Wynagrodzenie to wynosiło wówczas 1815,00 PLN.

Współczynnik udziału wydatków został ustalony zgodnie z wewnętrznymi zaleceniami Banku Gospodarki Żywnościowej i wyniosły 81% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.

Więc wydatki gospodarstwa domowego wyniosły w tym wypadku 1470,15 PLN

Kolejnym etapem jest obliczenie wielkości zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek bankowych.

Klienci zadeklarowali, że nie posiadają żadnego obciążenia z tytułu spłat kredytów lub pożyczek. Jednocześnie oświadczyli, że posiadają pożyczkę w wysokości 1000 PLN jako limit w koncie INTEGRUM

W związku z tym obliczenie wielkości zobowiązań wyglądało następująco:

1/12 * oprocentowanie - kwota limitu

co daje nam wartość 16,46.

Kolejny etap to obliczenie wolnego dochodu wnioskodawców.

Obliczenia tego dokonuje się poprzez pomniejszenie uzyskiwanego dochodu netto o wydatki gospodarstwa domowego oraz zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek bankowych.

Obliczenia te dały wynik 2137,93 PLN i taki właśnie jest wolny dochód kredytobiorcy.

Następny etap to obliczenie raty kapitałowo - odsetkowej w pierwszym roku spłaty.

Kredytobiorca wnioskował o kredyt spłacany w malejących ratach kapitałowo - odsetkowych. Wnioskowany okres spłaty wynosił 120 miesięcy. W związku z tym ratę kapitałowo odsetkową obliczono w następujący sposób:

średnia miesięczna rata kapitałowa + średnia miesięczna rata odsetkowa

K / m + (1/12 - 11 / 24*m) * K * s /100

Gdzie:

K - kwota kredytu

M - okres spłaty kredytu w miesiącach

S - stopa procentowa kredytu (w skali roku)

Wyliczenia te dają nam wynik 797,33 jest to wysokość raty kapitałowo -odsetkowej.

Po ustaleniu wysokości raty inspektor kredytowy oblicza współczynnik zadłużenia

Oblicza się go w następujący sposób:

rata kapitałowo - odsetkowa

wolny dochód

A więc współczynnik zadłużenia dla państwa Nowak wynosi 0,37 co oznacza, że posiadają oni zdolność kredytową. Współczynnik ten, zawiera się w przedziale od 0 do 0,55, który wyznacza granice pozytywnej oceny zdolności kredytowej.

Ocena jakościowa państwa Nowak została przeprowadzona dość pobieżnie. Wynika to z faktu, że posiadają oni konto w banku, w którym starają się o kredyt i są dobrze znani jego pracownikom. Na korzyść klientów przemawiał fakt, że nie posiadają oni większych zobowiązań, wszelkie należności wobec banku są regulowane terminowo oraz firma przez nich prowadzona działa już od kilku lat na rynku, co może świadczyć o stałości dochodu.

Po dokonaniu wyżej przedstawionych analiz inspektor kredytowy stwierdził, że państwo Nowak spełniają wszelkie warunki niezbędne do udzielenia kredytu o jaki się ubiegają. Posiadają oni zdolność do czynności prawnych, obywatelstwo polskie, stały adres zameldowania w kraju, udokumentowane dochody ze źródeł akceptowanych przez bank, zdolność kredytową.

Kolejnym krokiem inspektora kredytowego jest sporządzenie arkusza oceny zdolności do spłat kredytu. Arkusz ten zawiera następujące dane: personalia kredytobiorców, wysokość dochodu, dane na podstawie, których został obliczony współczynnik zadłużenia, wysokość tego współczynnika i proponowane warunki udzielenia kredytu.

Warunki te to:

• forma kredytu - kredyt hipoteczny,

• kwota kredytu - 40000 PLN,

• okres kredytowania - 10 lat,

• oprocentowanie kredytu - 9,55 % w skali roku,

• wysokość prowizji - 1,5 %,

• zabezpieczenia spłaty kredytu - proponowane przez klienta we wniosku.

Kolejną czynnością inspektora kredytowego była kontrola, mająca na celu potwierdzenie danych dotyczących lokalizacji i charakterystyki przedmiotu kredytowania. Dane te okazały się zgodne z danymi przedstawionymi przez wnioskodawców.

Biorąc pod uwagę przedstawioną powyżej ocenę zapadła decyzja o udzieleniu kredytu

W chwili obecnej kredyt ten podlega zwykłemu trybowi monitoringu. Ma to na celu sprawdzenie terminowości spłat rat miesięcznych, weryfikację zdolności klientów do spłaty kredytu, kontrolę stanu prawnego i technicznego nieruchomości stanowiącej prawne zabezpieczenie kredytu.

Po upływie 18 miesięcy od daty zawarcia umowy kredytowej nastąpi ponowna analiza sytuacji ekonomiczno - finansowej kredytobiorcy.

Zakończenie

Znaczenie banków oraz ich działalności kredytowej jest w naszych czasach ogromne. Ta forma finansowania bardzo dynamicznie rozwija się w ostatnich latach. A oferta banków w tym zakresie jest bardzo szeroka i stale się powiększa.

Tematem pracy jest ryzyko kredytowe i sposoby jego ograniczania. Przedstawiony materiał wyraźnie ukazuje, że aby właściwie dostosować metody ograniczania ryzyka do konkretnego klienta konieczna jest wnikliwa analiza kredytobiorcy. Analiza ta musi obejmować sytuacje ekonomiczną, finansową, możliwość spłaty kredytu.

Środki ograniczające ryzyko muszą być również dopasowane do typu kredytu oraz kredytobiorcy. Jedynie przeprowadzenie gruntownej analizy oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy, pozwala na podjęcie przez bank odpowiedniej decyzji kredytowej oraz zminimalizowania zagrożenia wynikającego z udzielania „złych” kredytów.

Przykład takiej analizy przedstawiono na podstawie konkretnego wniosku złożonego w kaliskim oddziale Banku Gospodarki Żywnościowej. Dokonano tutaj wielokryteriowej oceny zdolności kredytowej, do której wykorzystano metodę punktową. Ocena ta wykazała, że przedsiębiorstwo posiada zdolność kredytową. Jednakże rola banku nie kończy się na udzieleniu kredytu. Bank zobowiązany jest kontrolować zdolność kredytową, także po udzieleniu kredytu. Monitoring taki pozwala dość szybko reagować na wszelkie nieprawidłowości.

Wszystkie te działania mają na celu zminimalizowanie ryzyka jakie ponosi bank udzielając kredytów.

BIBLIOGRAFIA

KSIĄŻKI

1. W.Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, W-wa 1996

2. M.Bitz, Produkty bankowe .Rynek usług finansowych, Poltex, Warszawa 1996r

3. Z.Dobosiewicz ,Podstawy bankowości, PWN, Warszawa 1998r.

4. Z. Dobosiewicz, Podstawy bankowości, PWN, Warszawa 1998

5. B. Gruszka, Z. Zawadzka, Ryzyko w działalności bankowej - zabezpieczenia

6. J. Herpolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, Twigger, Warszawa 1997

7. J.Heropolitańska, E. Jagodzińska -Serafin, J. Kruglaz, S. Ryżewski, Kredyt, pożyczki i gwarancje bankowe, Twigger, Warszawa 1999r.

8. W. Jaworski, Bankowość. Podstawowe założenia, Poltext, Warszawa 1997

9. W. jaworski, Praca zbiorowa, Współczesny bank, Poltext, Warszawa 1999

10. W. L.Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński, Banki, rynek, operacje, polityka, Poltext Warszawa, 1998r.

11. T.Kaczmarek, Zarządzanie ryzykiem handlowym i finansowym dla praktykantów, ODKK, Gdańsk 1999

12. J.Kortan, Nauki o zarządzaniu przedsiębiorstwem(w:) Podstawy ekonomiki i zarządzania przedsiębiorstwem, wyd. C .H. Beck, W-wa 1997

13. Z. Krzyźkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka menadżera i bankowca, Warszawa 1994

14. J. Kukiełka, Ubezpieczenie kredytu, centrum edukacji i rozwoju biznesu, Warszawa 1994

15. Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa firmy, Warszawa 2000r.

16. Z. Osada, M.P. Wędrychowski, Zabezpieczenie spłaty pożyczek, kredytów i gwarancji bankowych, ABC, Warszawa 1996

17. W. Przybylska-Kapuścińska ”Kredyty i gwarancje bankowe” AE Poznań 2000r.

18. P. S. Rose, Zarządzanie bankiem komercyjnym, Tom I, Warszawa ,1997

19. P. School, Pieniądz a polityka pieniężna, PWE, Warszawa 1996

20. W.Stulgis, Podstawy bankowości, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, W- wa 1997

21. J. Świderski, Finanse banku komercyjnego, Biblioteka Menedżera i Bankowca, W-wa 1998

22. R. Tupin, Nowy statut prawny banków spółdzielczych, Bank Spółdzielczy nr. 9, 1994

23. M. Wypych, Finanse i instrumenty finansowe, Absolwent, Łódź 1999

24. M. Wysocki, Poradnik inspektora kredytowego, Twigger, Warszawa 1997

25. T. Wyszomski, Kredyty bankowe - praktyczny poradnik klienta, CiM, Warszawa 1994

26. T. Wyszomski, Historia i perspektywy spółdzielczości bankowej, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1983

27. T. Wyszomski, Okres poszukiwań (1980-94), MSB, 1994

28. Z. Zawadzka, Ryzyko bankowe - uwagi ogólne, Poltext, Warszawa 2000

29. Z. Zawadzka, bankowe ryzyko stopy procentowej i ryzyko walutowe, Poltext, Warszawa 1995

30. Z. Zawadzka, Systemy bankowe, Poltext, Warszawa 1994

31. ABC Bankowości „ praca zbiorowa pod red. R .Wierzby, ODKK, Gdańsk 2000

32. Współczesny bank, Praca zbiorowa pod red. W .L Jaworskiego

CZASOPISMA

1. G. Borys, Kredyty Gospodarcze, Gazeta Prawna, nr10/2001

AKTY NORMATYWNE

1. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r.-prawo bankowe (Dz.U.nr140,poz.939)

2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i banku hipotecznym, Dz.U.1997, nr140 , poz. 940

INNE ŹRÓDŁA

1. Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna www.wiem.onet.pl

2. Metodyka oceny zdolności kredytowej przedsiębiorców stosowana przez BGŻ

3. Metodyka oceny zdolności kredytowej osób fizycznych stosowana przez BGŻ

4. Katalog produktów i usług BGŻ

Rafał Chojnacki

Uzupełniające Studia Magisterskie

OŚWIADCZENIE

Świadomy odpowiedzialności oświadczam, że przedkładana praca magisterska pt.:

„Ryzyko kredytowe i sposoby jego ograniczania na przykładzie Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. Odział Kalisz”

została napisana przeze mnie samodzielnie.

Jednocześnie oświadczam, że ww. praca nie narusza praw autorskich w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr. 24, poz. 83) oraz dóbr osobistych chronionych prawem cywilnym.

Ww. praca nie zawiera danych i informacji, które uzyskałem w sposób niedozwolony.

Niniejsza praca magisterska nie była wcześniej podstawą żadnej innej urzędowej procedury związanej z nadawaniem dyplomów wyższej uczelni lub tytułów zawodowych.

......................................................

podpis

P. S. Rose, Zarządzanie bankiem komercyjnym, tom I, Związek Banków Polskich Warszawa,1997

s.3

Wielka Internetow Encyklopedia Multimedialna www.wiem.onet.pl

Z. Dobosiewicz, Wprowadzenie do finansów i bankowości, PWN, Warszawa 2000, s. 121

W. L.Jaworski, Z. Krzyżkiewicz , B. Kosiński „Banki ,rynek, operacje , polityka, Poltext, Warszawa, 1998r., s.112

P. School, Pieniądz a polityka pieniężna, PWE, Warszawa 1996, s. 52

Z. Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka menedżera i bankowca, Warszawa

1999, s. 85

M. Wypych, Finanse i instrumenty finansowe, Absolwent, Łódź 1999, s.38

T. Wyszomski, Kredyty bankowe-praktyczny poradnik klienta, wyd II, CiM, Warszawa 1994, s. 14

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r.-prawo bankowe (Dz.U.nr140,poz.939)

J.Heropolitańska, E. Jagodzińska -Serafin, J. Kruglaz, S. Ryżewski „Kredyt ,pożyczki i gwarancje bankowe„ Twigger, Warszawa 1999r. str. 171

Z.Dobosiewicz „Podstawy bankowości „,PWN, Warszawa 1998r. str.105

M. Wypych op.cit., s. 48

Tamże, .s 11

G. Borys, Kredyty gospodarcze oferowane przedsiębiorstwom, Gazeta Prawna, nr 10/2001

Z. Heropolitańska, E. Jagodzińska - Serafin, S. Ryżewska, op.cit., s. 25 i nastepne

M. Borys, op. cit, s.19-20

Z. Dobosiewicz, op.cit.,str.162

G. Borys, op.cit, s.18

W.L.Jaworski, Z. Krzyżkiewicz , B. Kosiński op. cit. s 11

Z. Dobosiewicz ,op.cit , s 163

Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek,” Analiza ekonomiczno-finansowa firmy” Warszawa

2000r., s.208-209

.W. Przybylska -Kapuścińska , op. cit . s. 16

.M.Bitz , „Produkty bankowe .Rynek usług finansowych „ Warszawa 1996r. ,s.76

J.Heropolitańska,E. Jagodzińska -Serafin,S. Ryżewska ,op. cit. s. 246

W. Przybylska-Kapuścińska ,op.cit, s.13

M. Borys, op. cit. s.23

W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz , B. Kosiński , op. cit , s .121-122

Tamże.,s.125

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i banku hipotecznym, (Dz.U.1997, nr140,

poz. 940)

W.L Jaworski, Z .Krzyżkiewicz, B.Kosiński , op.cit., str. 127-128

W. Przybylska-Kapuścińska , op.cit.,str.13-14

.Z.Dobosiewicz , op. cit. s.12

M. Borys „ op.cit , s .23

W.Kapuścińska -Przybylska , op. cit. ,s.17

Z. Dobosiewicz , „Podstawy bankowości”, s.121-122

Z .Dobosiewicz , op.cit., str.164-165

.W.Przybylska-Kapuścińska , op. cit ,srt.8

Z .Dobosiewicz , op.cit., str.168

Z. Dobosiewicz, Podstawy bankowości, str. 139

.J.Kortan, Nauki o zarządzaniu przedsiębiorstwem(w:) Podstawy ekonomiki i zarządzania

przedsiębiorstwem, Wyd.C.H.Beck , W-wa 1997, s.16

W.Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, W-wa 1996, s.13-14

.J. Kortan , top. cit, s. 16

.J. Świderski ,”Finanse banku komercyjnego” Biblioteka Menedżera i bankowca, W-wa 1998 , s. 92

Z. Zawadzka, Ryzyko bankowe - uwagi ogólne, Współczesny bank, praca zbiorowa pod red. W.L.

Jaworskiego, Poltext, Warszawa 2000, s. 308

T.Kaczmarek, Zarządzanie ryzykiem handlowym i finansowym dla praktykantów, Gdańsk 1999 s.35

Z.Dobosiewicz,, Podstawy bankowości, op. cit, s. 204

Z. Krzyżkiewicz , po. cit., str. 67-68

T Kaczmarek, op. cit., s.34

Z. Zawadzka, Bankowe ryzyko stopy procentowej i ryzyko walutowe, Poltext, Warszawa 1995, s. 19

B. Gruszka, Z. Zawadzka, Ryzyko w działalności bankowej - zabezpieczenia systemowe, SGH, Warszawa

1992, s.20

W.L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz , B.Kosiński ,op. cit., str. 238 i następne

W.L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz , B.Kosiński op. cit. ,s.241

W. Jaworska, Bankowość. Podstawowe założenia, Poltext, Warszawa 1997, s.218-220

.Z. Dobosiewicz , op. cit.,s.167

ABC Bankowości, praca zbiorowa pod red. R. Wierzby, Gdańsk 2000, s.164

W.Stulgis, Podstawy bankowości, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, W- wa 1997, s.80

.W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz , B . Kosiński ,op.cit. s.245

M. Wysocki, Poradnik inspektora kredytowego, Twigger, Warszawa 1997

J. Herpolitańska, E. Borowska , Kredyty i gwarancje bankowe, Twigger, Warszawa 1997

Z. Krzyźkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka menadżera i bankowca, Warszawa 1994

W. Stulgis, op.cit, s. 94

Tamże, s.96

Z. Osada, M. P. Wędrychowski, Zabezpieczenie spłaty pozyczek, kredytów i gwarancji bankowych, ABC,

Warszawa 1996, s.98 i następne

W. Stulgis, op.cit. , s. 97

J. Kukiełka, Ubezpieczenie kredytu, Centrum edukacji i rozwoju biznesu, Warszawa 1994, s. 9

Tamże, s. 33

Współczesny bank, praca zbiorowa pod red. W .L Jaworskiego ,Poltext, Warszawa 1999 s. 414-416

Tamże, s. 418

Współczesny... op.cit. s.419

Tamże, s. 421

T. Wyszomski, Historia i perspektywy spółdzielczości bankowej, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa

1983 r., s. 24.

T. Wyszomski, Okres poszukiwań (1980-94), MSB, 1994, s. 16

T. Wyszomski, Okres poszukiwań..., op. cit., s. 17

R. Tupin, Nowy statut prawny banków spółdzielczych, Bank Spółdzielczy nr. 9, 1994, s.4-9

Katalog produktów i usług BGŻ

Metodyka oceny zdolności kredytowej przedsiębiorców stosowana przez BGŻ

1

1

---