które w miarę stabilizowania się wa­runków bezpieczeństwa gubią swoją obronność i zamieniają się w repre­zentacyjne pałace wysoko postawio­nych osób.

Rezydencje Rzymu na przykład przypominają jeszcze ponure forte­ce — zobacz rysunek obok

Ale już wenecki Ca d'0ro jest wła­ściwie tylko „mieszkaniem i repre­zentacją" (powyżej). Tak samo Pałac Dożów w tejże We­necji

Odmiennie nieco wyglądają rezydencje francuskie, gdzie w przeci­wieństwie do pałacu włoskiego, za­mkniętego naokoło dziedzińca we­wnętrznego, występują skrzydła, a dziedziniec jest z jednej strony nie zabudowany, tak jak to widzimy na rysunku poniżej. Różne zresztą mogą być odmiany pa­łaców francuskich i włoskich, ale za­wsze te dwa rodzaje będą do zauwa­żenia i w miarę upływu lat utrwalą się, reprezentując włoski i francu­ski typ kompozycji pałacowej.

Tak dotarliśmy do końca okresu go­tyku.

Jest już wiek piętnasty i nastąpi wkrótce wielka rewolucja w sztuce, nauce, filozofii. Przyjdzie renesans, odrzucający z całą bezwzględnością wszystko, co reprezentowało „ciem­ny" okres poprzedni. A więc odrzu­cający także sztukę i architekturę gotyku.

Nawet sama nazwa „gotyk" została wymyślona przez ludzi renesansu — a jest to nazwa pogardliwa. Gotyk — sztuka Gotów, ciemnych barbarzyńców...

Dziwi nas dzisiaj fakt, że subtelni i uczeni artyści odrodzenia nawoły­wali do zburzenia katedry Notre Da­mę, jako świadectwa barbarzyństwa, artystycznego nieuctwa i ciem­noty. Ale tak się zawsze dzieje.

Kiedy z trudem niemałym wywal­czy się drogę nowemu sposobowi myślenia, nowym formom w życiu i w sztuce, najbardziej nienawist­nym staje się właśnie ten najbliż­szy poprzednik, którego trzeba by­ło zniszczyć i usunąć. Zaprzecza się jego wartościom (z których zresztą wiele się przejmuje), a wyolbrzymia wady. „Przedostatni okres" zawsze jest godzien pogardy.

Trzeba dopiero dostatecznego odda­lenia w czasie — odpowiedniej per­spektywy, żeby móc względnie sprawiedliwie ocenić jego wkład do wiekowych trudów kształtowania naszej kultury.

140

---