56. AUDYT WEWNĘTRZNY W JEDNOSTKACH SAM.TERYT.

Na podstawie art. 273 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.

Dział VI

Audyt wewnętrzny oraz koordynacja audytu wewnętrznego w jednostkach

sektora finansów publicznych

Art. 272.

1. Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest

wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji

celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze.

2. Ocena, o której mowa w ust. 1, dotyczy w szczególności adekwatności, skuteczności

i efektywności kontroli zarządczej w dziale administracji rządowej lub

jednostce.

Art. 273.

1. Minister Finansów określi, w formie komunikatu, i ogłosi w Dzienniku Urzędowym

Ministra Finansów standardy audytu wewnętrznego dla jednostek sektora

finansów publicznych, zgodne z powszechnie uznawanymi standardami audytu

wewnętrznego.

2. Audytor wewnętrzny, prowadząc audyt wewnętrzny, kieruje się wskazówkami

zawartymi w standardach audytu wewnętrznego, o których mowa w ust. 1.

Art. 274.

1. Audyt wewnętrzny prowadzi się w:

1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;

2) ministerstwach;

3) urzędach wojewódzkich;

4) izbach celnych;

5) izbach skarbowych;

6) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w tym w zarządzanych przez niego

funduszach;

7) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w tym w funduszach zarządzanych

przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

8) Narodowym Funduszu Zdrowia.

2. Audyt wewnętrzny prowadzi się także w:

1) państwowych jednostkach budżetowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym

jednostki budżetowej dochodów lub kwota wydatków przekroczyła

wysokość 40.000 tys. zł;

2) uczelniach publicznych, jeżeli kwota ujętych w planie rzeczowofinansowym

przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40.000 tys.

zł;

3) samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, które nie zostały

utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli kwota ujętych w

©Kancelaria Sejmu s. 116/125

2012-01-19

planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40.000

tys. zł;

4) agencjach wykonawczych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów

lub kosztów przekroczyła wysokość 40.000 tys. zł;

5) państwowych funduszach celowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym

przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość 40.000 tys. zł.

3. Audyt wewnętrzny prowadzi się w jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli

ujęta w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego kwota dochodów

i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów przekroczyła wysokość

40.000 tys. zł.

4. Audyt wewnętrzny prowadzi się również w jednostkach sektora finansów publicznych,

których kierownicy podejmą decyzję o prowadzeniu audytu wewnętrznego.

5. Audyt wewnętrzny prowadzi się również w jednostkach w dziale wskazanych

przez właściwego ministra kierującego działem. Wskazując jednostkę zobowiązaną

minister określa termin rozpoczęcia prowadzenia audytu wewnętrznego.

6. Przepisy ust. 5 stosuje się odpowiednio do jednostek podległych Prezesowi Rady

Ministrów lub przez niego nadzorowanych oraz jednostek obsługujących organy

podległe Prezesowi Rady Ministrów lub przez niego nadzorowane.

7. Kierownicy jednostek, o których mowa w ust. 2-6, informują pisemnie Ministra

Finansów o rozpoczęciu prowadzenia audytu wewnętrznego.

Art. 275.

Audyt wewnętrzny prowadzi:

1) audytor wewnętrzny zatrudniony w jednostce albo

2) usługodawca niezatrudniony w jednostce, zwany dalej „usługodawcą”.

Art. 276.

W jednostce samorządu terytorialnego zadania przypisane kierownikowi jednostki

związane z audytem wewnętrznym wykonują odpowiednio: wójt, burmistrz, prezydent

miasta, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego.

Art. 277.

1. W jednostkach, o których mowa w art. 274 ust. 1-6, tworzy się wieloosobowe

lub jednoosobowe komórki audytu wewnętrznego, z zastrzeżeniem ust. 2 oraz

art. 278. W przypadku jednostek samorządu terytorialnego komórkę audytu wewnętrznego

tworzy się w urzędzie tej jednostki.

2. W przypadku państwowych funduszy celowych komórki audytu wewnętrznego

tworzy się w jednostkach budżetowych obsługujących te fundusze.

3. Działalnością wieloosobowej komórki audytu wewnętrznego kieruje audytor

wewnętrzny, zwany dalej „kierownikiem komórki audytu wewnętrznego”.

4. Do audytora wewnętrznego zatrudnionego w jednoosobowej komórce audytu

wewnętrznego przepisy ustawy dotyczące kierownika komórki audytu wewnętrznego

stosuje się odpowiednio.

©Kancelaria Sejmu s. 117/125

2012-01-19

Art. 278.

1. W jednostkach, o których mowa w art. 274 ust. 2, audyt wewnętrzny może być

prowadzony przez usługodawcę, jeżeli:

1) żadna z kwot, o których mowa w art. 274 ust. 2 pkt 1-5, nie przekroczyła

100. 000 tys. zł, lub

2) jednostka zatrudnia mniej niż 200 pracowników

- z zastrzeżeniem ust. 2.

2. W jednostkach w dziale audyt wewnętrzny może być prowadzony przez usługodawcę

za zgodą właściwego ministra kierującego działem.

3. W jednostkach samorządu terytorialnego audyt wewnętrzny może być prowadzony

przez usługodawcę, jeżeli ujęta w uchwale budżetowej jednostki samorządu

terytorialnego kwota dochodów i przychodów oraz kwota wydatków i

rozchodów jest niższa niż 100.000 tys. zł.

4. Przepisy ust. 2 stosuje się odpowiednio do jednostek podległych i nadzorowanych

oraz jednostek obsługujących organy podległe lub nadzorowane przez Prezesa

Rady Ministrów.

Art. 279.

1. Usługodawcą, o którym mowa w art. 275 pkt 2, może być:

1) osoba fizyczna, spełniająca warunki określone w art. 286;

2) osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, spełniająca warunki

określone w art. 286;

3) spółka cywilna, spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa,

spółka komandytowo-akcyjna lub osoba prawna, która zatrudnia do prowadzenia

audytu wewnętrznego w jednostce osoby spełniające warunki określone

w art. 286.

2. Umowa zawarta przez jednostkę sektora finansów publicznych z usługodawcą

powinna zawierać postanowienia gwarantujące prowadzenie audytu wewnętrznego

zgodnie z przepisami niniejszej ustawy. W umowie należy także określić

sposób postępowania z dokumentami, w tym także w formie elektronicznej, wytworzonymi

dla celów prowadzenia audytu wewnętrznego, tak aby zapewnić ich

dostępność, ochronę przed nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem

lub zniszczeniem.

3. Umowę z usługodawcą, o której mowa w ust. 2, jednostka sektora finansów publicznych

zawiera na okres co najmniej roku.

Art. 280.

Kierownik komórki audytu wewnętrznego podlega bezpośrednio kierownikowi jednostki,

a w urzędzie administracji rządowej, w którym tworzy się stanowisko dyrektora

generalnego urzędu - dyrektorowi generalnemu w zakresie określonym odrębnymi

ustawami.

Art. 281.

Rozwiązanie stosunku pracy ani zmiana warunków płacy i pracy kierownika komórki

audytu wewnętrznego ministerstwa oraz jednostki w dziale nie może nastąpić bez

zgody właściwego komitetu audytu.

©Kancelaria Sejmu s. 118/125

2012-01-19

Art. 282.

1. Kierownik jednostki, a w urzędzie administracji rządowej, w którym tworzy się

stanowisko dyrektora generalnego urzędu - dyrektor generalny, zapewnia warunki

niezbędne do niezależnego, obiektywnego i efektywnego prowadzenia audytu

wewnętrznego, w tym zapewnia organizacyjną odrębność komórki audytu

wewnętrznego oraz ciągłość prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostce.

2. Audytor wewnętrzny ma prawo wstępu do pomieszczeń jednostki oraz wglądu

do wszelkich dokumentów, informacji i danych oraz do innych materiałów

związanych z funkcjonowaniem jednostki, w tym utrwalonych na elektronicznych

nośnikach danych, jak również do sporządzania ich kopii, odpisów, wyciągów,

zestawień lub wydruków, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo

chronionej.

3. Pracownicy jednostki są obowiązani udzielać informacji i wyjaśnień, a także

sporządzać i potwierdzać kopie, odpisy, wyciągi lub zestawienia, o których mowa

w ust. 2.

Art. 283.

1. Audyt wewnętrzny, z zastrzeżeniem ust. 2, przeprowadza się na podstawie rocznego

planu audytu wewnętrznego, zwanego dalej „planem audytu”.

2. W uzasadnionych przypadkach audyt wewnętrzny przeprowadza się poza planem

audytu.

3. Do końca roku kierownik komórki audytu wewnętrznego w porozumieniu z kierownikiem

jednostki przygotowuje na podstawie analizy ryzyka plan audytu na

następny rok.

4. Kierownik komórki audytu wewnętrznego, przeprowadzając analizę ryzyka, bierze

pod uwagę w szczególności zadania wynikające z planu działalności, a także

wytyczne ministra kierującego działem, komitetu audytu oraz szczegółowe wytyczne

Ministra Finansów, o których mowa w art. 69 ust. 4.

5. Do końca stycznia każdego roku kierownik komórki audytu wewnętrznego sporządza

sprawozdanie z wykonania planu audytu za rok poprzedni.

Art. 284.

1. Plan audytu oraz sprawozdanie z wykonania planu audytu stanowią, udostępnianą

na wniosek, informację publiczną w rozumieniu ustawy z dnia 6 września

2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

2. Informacji publicznej nie stanowią inne niż wymienione w ust. 1 dokumenty wytworzone

przez audytora wewnętrznego w trakcie prowadzenia audytu wewnętrznego.

Art. 285.

Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb

przeprowadzania audytu wewnętrznego oraz przekazywania informacji o pracy i

wynikach audytu wewnętrznego, w szczególności:

1) sposób sporządzania oraz elementy planu audytu,

2) sposób dokumentowania przebiegu oraz wyników audytu wewnętrznego,

3) sposób sporządzania oraz elementy wyników audytu wewnętrznego,

©Kancelaria Sejmu s. 119/125

2012-01-19

4) sposób sporządzania oraz elementy sprawozdania z wykonania planu audytu

oraz

5) tryb przeprowadzania audytu wewnętrznego zleconego, o którym mowa w

art. 292 ust. 1 pkt 1 i art. 293,

6) tryb przeprowadzania oceny prowadzenia audytu wewnętrznego, o której

mowa w art. 292 ust. 1 pkt 2 i art. 294

- z uwzględnieniem powszechnie uznawanych standardów audytu wewnętrznego.

Art. 286.

1. Audytorem wewnętrznym może być osoba, która:

1) ma obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego

państwa, którego obywatelom, na podstawie umów międzynarodowych lub

przepisów prawa wspólnotowego, przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia

na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych;

3) nie była karana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;

4) posiada wyższe wykształcenie;

5) posiada następujące kwalifikacje do przeprowadzania audytu wewnętrznego:

a) jeden z certyfikatów: Certified Internal Auditor (CIA), Certified Government

Auditing Professional (CGAP), Certified Information Systems

Auditor (CISA), Association of Chartered Certified Accountants (ACCA),

Certified Fraud Examiner (CFE), Certification in Control Self Assessment

(CCSA), Certified Financial Services Auditor (CFSA) lub

Chartered Financial Analyst (CFA), lub

b) złożyła, w latach 2003-2006, z wynikiem pozytywnym egzamin na audytora

wewnętrznego przed Komisją Egzaminacyjną powołaną przez

Ministra Finansów, lub

c) uprawnienia biegłego rewidenta, lub

d) dwuletnią praktykę w zakresie audytu wewnętrznego i legitymuje się

dyplomem ukończenia studiów podyplomowych w zakresie audytu

wewnętrznego, wydanym przez jednostkę organizacyjną, która w dniu

wydania dyplomu była uprawniona, zgodnie z odrębnymi ustawami, do

nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych lub prawnych.

2. Za praktykę w zakresie audytu wewnętrznego, o której mowa w ust. 1 pkt 5 lit. d,

uważa się udokumentowane przez kierownika jednostki wykonywanie czynności,

w wymiarze czasu pracy nie mniejszym niż 1/2 etatu, związanych z:

1) przeprowadzaniem audytu wewnętrznego pod nadzorem audytora wewnętrznego;

2) realizacją przez inspektorów kontroli skarbowej czynności z zakresu certyfikacji

i wydawania deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków

pochodzących z Unii Europejskiej, o których mowa w ustawie z 28 wrze©

Kancelaria Sejmu s. 120/125

2012-01-19

śnia 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65, z późn.

zm.14));

3) nadzorowaniem lub wykonywaniem czynności kontrolnych, o których mowa

w ustawie z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U.

z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 oraz z 2008 r. Nr 209, poz. 1315 i Nr 227, poz.

1505).

Art. 287.

1. Do przeprowadzania audytu wewnętrznego w jednostce samorządu terytorialnego,

w tym w jej jednostkach organizacyjnych, audytora wewnętrznego zatrudnionego

w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego upoważnia odpowiednio:

wójt, burmistrz, prezydent miasta, przewodniczący zarządu jednostki samorządu

terytorialnego.

2. W przypadku gdy do przeprowadzenia audytu wewnętrznego konieczne jest dokonanie

czynności w innych jednostkach w dziale, minister kierujący działem

może upoważnić audytora wewnętrznego zatrudnionego w ministerstwie do ich

dokonania.

3. W przypadku gdy do przeprowadzenia audytu wewnętrznego konieczne jest dokonanie

czynności w jednostce podległej lub nadzorowanej, kierownik jednostki

nadrzędnej lub nadzorującej może upoważnić audytora wewnętrznego zatrudnionego

w tej jednostce do ich dokonania.

4. W przypadku gdy do przeprowadzenia audytu wewnętrznego konieczne jest dokonanie

czynności w jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy

kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, wojewoda

może upoważniać audytora wewnętrznego zatrudnionego w urzędzie wojewódzkim

do ich dokonania.

5. Przepisy art. 282 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 288.

1. Minister kierujący działem powołuje, w drodze zarządzenia, komitet audytu.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do działów administracji rządowej, w których nie

występują jednostki w dziale.

3. Dla działów administracji rządowej kierowanych przez jednego ministra można

utworzyć wspólny komitet audytu.

4. Celem komitetu audytu jest doradztwo świadczone na rzecz ministra kierującego

działem w zakresie zapewnienia funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej

kontroli zarządczej oraz skutecznego audytu wewnętrznego.

Art. 289.

1. Do zadań komitetu audytu należy w szczególności:

1) sygnalizowanie istotnych ryzyk;

2) sygnalizowanie istotnych słabości kontroli zarządczej oraz proponowanie jej

usprawnień;

3) wyznaczanie priorytetów do rocznych i strategicznych planów audytu wewnętrznego;

4) przegląd istotnych wyników audytu wewnętrznego oraz monitorowanie ich

wdrożenia;

5) przegląd sprawozdań z wykonania planu audytu wewnętrznego oraz z oceny

kontroli zarządczej;

6) monitorowanie efektywności pracy audytu wewnętrznego, w tym przeglądanie

wyników wewnętrznych i zewnętrznych ocen pracy audytu wewnętrznego;

7) wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy oraz zmianę warunków płacy

i pracy kierowników komórek audytu wewnętrznego.

2. Do końca lutego każdego roku komitet audytu składa sprawozdanie z realizacji

zadań w roku poprzednim, w tym w szczególności zadań, o których mowa w ust.

1, ministrowi kierującemu działem oraz Ministrowi Finansów. Sprawozdanie z

realizacji zadań podlega publikacji w Biuletynie Informacji Publicznej.

Art. 290.

1. W skład komitetu audytu wchodzi nie mniej niż 3 członków, w tym:

1) wskazana przez ministra osoba w randze sekretarza lub podsekretarza stanu

jako przewodniczący komitetu;

2) co najmniej 2 osoby, niebędące pracownikami ministerstwa lub jednostek w

dziale, zwane dalej „członkami niezależnymi”.

2. Członkowie niezależni wykonują swoje zadania za wynagrodzeniem.

3. Organizację i tryb pracy komitetu audytu określa regulamin nadany przez ministra,

na wniosek przewodniczącego komitetu.

4. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia:

1) niezbędne kwalifikacje członków niezależnych,

2) sposób ustalania wynagrodzeń członków niezależnych,

3) wymogi, jakie powinien spełniać regulamin komitetu audytu

- mając na uwadze zapewnienie rzetelnej identyfikacji i oceny ryzyk, pracy audytu

wewnętrznego w działach administracji rządowej oraz sprawne funkcjonowanie

komitetu audytu.

Art. 291.

1. Komórka audytu wewnętrznego utworzona w ministerstwie:

1) gromadzi plany audytu, sprawozdania z wykonania planów oraz inne, niezbędne

dla komitetu audytu, informacje z jednostek w dziale;

2) przygotowuje zbiorcze informacje o istotnych ryzykach i słabościach kontroli

zarządczej oraz proponowanych usprawnieniach kontroli zarządczej;

3) zapewnia obsługę organizacyjną komitetu audytu;

4) prowadzi inne działania mające na celu wsparcie komitetu audytu.

2. Kierownicy komórek audytu wewnętrznego w innych jednostkach w dziale przekazują,

na wniosek kierownika komórki audytu wewnętrznego utworzonej w

ministerstwie, dokumenty i informacje niezbędne do realizacji zadań, o których

mowa w ust. 1.

©Kancelaria Sejmu s. 122/125

2012-01-19

Art. 292.

1. Do zadań Ministra Finansów w zakresie koordynacji audytu wewnętrznego w

jednostkach sektora finansów publicznych należy w szczególności:

1) zlecanie przeprowadzenia audytu wewnętrznego, z wyłączeniem jednostek,

o których mowa w art. 139 ust. 2, oraz jednostek samorządu terytorialnego;

2) ocena audytu wewnętrznego, z wyłączeniem jednostek, o których mowa w

art. 139 ust. 2, oraz jednostek samorządu terytorialnego;

3) upowszechnianie standardów, o których mowa w art. 273 ust. 1;

4) wydawanie wytycznych;

5) współpraca z krajowymi i zagranicznymi organizacjami;

6) współpraca z komitetami audytu.

2. W celu realizacji zadań, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2:

1) Minister Finansów może żądać od kierownika jednostki przedłożenia wszelkich

materiałów i dokumentów, z zachowaniem przepisów o tajemnicy

ustawowo chronionej, a także udzielania informacji i wyjaśnień;

2) kierownik jednostki oraz kierownik komórki audytu wewnętrznego są obowiązani

do współpracy z Ministrem Finansów w zakresie ustalenia sposobu

przeprowadzenia czynności w tej jednostce.

Art. 293.

1. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej może zlecić przeprowadzenie audytu

wewnętrznego w zakresie środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w jednostkach,

o których mowa w art. 274 ust. 1-4, z wyłączeniem jednostek, o których

mowa w art. 139 ust. 2. Przepis art. 292 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

2. Audyt wewnętrzny zlecony, o którym mowa w art. 292 ust. 1 pkt 1, może być

przeprowadzony także na polecenie Prezesa Rady Ministrów.

Art. 294.

1. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej może dokonać oceny audytu wewnętrznego

w zakresie środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w jednostkach, o

których mowa w art. 274 ust. 1-4, z wyłączeniem jednostek, o których mowa w

art. 139 ust. 2. Przepis art. 292 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

2. Ocena, o której mowa w ust. 1 i art. 292 ust. 1 pkt 2, może być dokonana w siedzibie

jednostki przez pracowników Ministerstwa Finansów na podstawie pisemnego

upoważnienia Ministra Finansów lub Generalnego Inspektora Kontroli

Skarbowej.

Art. 295.

1. Kierownik jednostki, o której mowa w art. 274 ust. 1, 2 i 4-6, z wyłączeniem

jednostek samorządu terytorialnego, przedstawia Ministrowi Finansów, do końca

stycznia każdego roku, informację o realizacji zadań z zakresu audytu wewnętrznego

w roku poprzednim.

2. Kierownik jednostki, o której mowa w art. 274 ust. 1, 2 i 4-6, z wyłączeniem

jednostek samorządu terytorialnego oraz jednostek, o których mowa w art. 139

ust. 2, przedstawia Ministrowi Finansów, na jego wniosek, w każdym czasie, informacje

związane z funkcjonowaniem kontroli zarządczej.

©Kancelaria Sejmu s. 123/125

2012-01-19

3. Minister Finansów może określić, w formie komunikatów, oraz ogłosić w

Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów wzory informacji, o których mowa w

ust. 1 i 2.

Art. 296.

Kierownik komórki audytu wewnętrznego jednostki sektora finansów publicznych

obowiązanej do prowadzenia audytu wewnętrznego, z wyłączeniem jednostek samorządu

terytorialnego oraz jednostek, o których mowa w art. 139 ust. 2, przedstawia

Ministrowi Finansów, na jego wniosek, w każdym czasie, informacje i dokumenty

związane z prowadzeniem audytu wewnętrznego.

57 KONTROLA WEWNĘTRZNA I ZEWNĘTRZNA W JST

Działalność jednostek samorządu terytorialnego poddawana jest różnorodnym kontrolom. Przeprowadzać mogą je nie tylko wewnętrzne komisje, radni czy też sami mieszkańcy oceniający lokalne władze w wyborach i referendach. Uprawnienia kontrolne w stosunku do gmin, powiatów i samorządów województw posiadają również wojewodowie, regionalne izby obrachunkowe oraz Najwyższa Izba Kontroli.

Złożony proces decyzyjny, konieczność właściwego wydatkowania środków publicznych oraz właściwy rozwój gminy, powiatu i województwa wymagają od samorządowców racjonalnego podejścia do wykonywanych obowiązków. Samorządy powinny wykonywać powierzone im obowiązki zgodnie z ustalonymi procedurami. Aby zadania publiczne były wykonywane najlepiej, przewidziano różnorakie tryby kontroli w jednostkach samorządu terytorialnego.

Po pierwsze zgodność z prawem

Zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie gminy nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem. Z kolei organami nadzoru są prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa. Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność gminną tylko w przypadkach określonych ustawami. Gdy już do tego dojdzie, mają one prawo do żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych. Jeżeli prawo uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu. Termin, o którym mowa, wynosi 30 dni, jeżeli zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie wymagane jest od organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Jeżeli określony organ nie zajmie stanowiska w sprawie, rozstrzygnięcie uważa się za przyjęte w brzmieniu przedłożonym przez gminę. Analogiczne przepisy znajdują się również w ustawie o samorządzie powiatowym i wojewódzkim.

Pojęciem nadzór objęto władcze kompetencje wobec organów gminy. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, ów nadzór to ingerencja w działalność gminną. Nadzór wojewody dotyczy w głównej mierze działalności prawotwórczej organów stanowiących gmin. Działalność nadzorcza wojewody w tym zakresie ma charakter wyłącznie korygujący, bowiem badaniu poddawane są akty uchwalone, które w razie niezgodności z prawem wojewoda unieważnia. Także do czynności o charakterze korygującym należy wydawanie zarządzeń zastępczych w sytuacji konieczności stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wobec braku skutecznych działań organów gminy w tym względzie oraz instancyjna i nadzwyczajna kontrola decyzji administracyjnych. Do czynności o charakterze prewencyjno-korygującym należy wnioskowanie wojewody do prezesa Rady Ministrów o odwołanie wójta w przypadkach powtarzającego się naruszania prawa i braku reakcji pomimo wezwań do zaprzestania niezgodnych z prawem działań.

Przesłanie uchwały do wojewody

Gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na jej obszarze. Organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego m.in. w zakresie wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy oraz zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy porządkowe, o których mowa, mogą przewidywać za ich naruszanie karę grzywny. Akty prawa miejscowego przyjmuje rada gminy w formie uchwały. W przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt w formie zarządzenia. Zarządzenie takie podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady. W razie nieprzedstawienia do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia zarządzenia rada gminy określa termin utraty jego mocy obowiązującej. Wójt przesyła przepisy porządkowe do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu, w którym leży gmina, następnego dnia po ich ustanowieniu.

Obowiązki wójta, burmistrza i prezydenta

Wójt musi przedłożyć wojewodzie uchwały rady gminy w ciągu siedmiu dni od dnia ich podjęcia. Z kolej akty ustanawiające przepisy porządkowe wójt przekazuje w ciągu dwóch dni od ich ustanowienia. Na takich samych zasadach wójt przedkłada regionalnej izbie obrachunkowej uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium oraz inne uchwały rady gminy i zarządzenia wójta objęte zakresem nadzoru regionalnej izby obrachunkowej.

Ważność uchwał

Uchwała lub zarządzenie organu gminy sprzeczne z prawem są nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia mu uchwały lub zarządzenia. Po upływie tego terminu organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały lub zarządzenia organu gminy. W tym przypadku organ nadzoru może zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego. W taki przypadku sąd ma możliwość wydania postanowienia o wstrzymaniu wykonania uchwały lub zarządzenia wojewody. W trybie nadzoru organ, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub zarządzenia albo w toku tego postępowania, może wstrzymać ich wykonanie. Rozwiązanie takie nie ma zastosowania w przypadku uchwały lub zarządzenia o zaskarżeniu rozstrzygnięcia nadzorczego do sądu administracyjnego. Rozstrzygnięcie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sądu administracyjnego. W przypadku nieistotnego naruszenia prawa organ nadzoru nie stwierdza nieważności uchwały lub zarządzenia, ograniczając się do wskazania, iż uchwałę lub zarządzenie wydano z naruszeniem prawa. Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały lub zarządzenia organu gminy wstrzymuje ich wykonanie z mocy prawa w zakresie objętym stwierdzeniem nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.

W przypadku złożenia przez organ gminy skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze, sąd administracyjny wyznacza rozprawę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia skargi do sądu.

Upływ terminu

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, nie można stwierdzić nieważności uchwały lub zarządzenia organu gminy po upływie jednego roku od dnia ich podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia w terminie uchwały lub zarządzenia organowi nadzoru.

Jeżeli nie stwierdzono nieważności uchwały lub zarządzenia z powodu upływu terminu, o którym mowa, a istnieją przesłanki stwierdzenia nieważności, sąd administracyjny orzeka o ich niezgodności z prawem. Uchwała lub zarządzenie tracą moc prawną z dniem orzeczenia o ich niezgodności z prawem.

4 ETAPY POSTĘPOWANIA NADZORCZEGO

1 Uchwały i akty do wojewody. Wójt, starosta, marszałek województwa zobowiązani są do przedłożenia wojewodzie uchwał odpowiednio rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa w ciągu siedmiu dni od dnia ich podjęcia. Akty ustanawiające przepisy porządkowe przekazuje w ciągu dwóch dni od ich ustanowienia. Na tych samych zasadach wójt, starosta przedkłada regionalnej izbie obrachunkowej uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium oraz inne uchwały objęte zakresem nadzoru izby.

2 Orzeczenie o nieważności. Uchwała lub zarządzenie organu gminy oraz uchwały organu powiatu i samorządu województwa sprzeczne z prawem są nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia mu uchwały lub zarządzenia. Organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub zarządzenia albo w toku tego postępowania, może wstrzymać ich wykonanie.

3 Wstrzymanie wykonania. Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały lub zarządzenia wstrzymuje ich wykonanie z mocy prawa w zakresie objętym stwierdzeniem nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.

4 Rozprawy przed sądem administracyjnym. W przypadku złożenia przez organ gminy, powiatu lub organ samorządu województwa skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze, sąd administracyjny wyznacza rozprawę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia skargi do sądu.

Konsekwencje dla organów gminy

W razie powtarzającego się naruszenia przez radę gminy konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy. W przypadku rozwiązania rady gminy prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra spraw wewnętrznych i administracji, wyznacza osobę, która do czasu wyboru rady gminy pełni jej funkcję. Jeżeli powtarzającego się naruszenia konstytucji lub ustaw dopuszcza się wójt, to wojewoda wzywa wójta do zaprzestania naruszeń, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku, występuje z wnioskiem do premiera o odwołanie wójta. W przypadku odwołania wójta prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra wewnętrznych i administracji, wyznacza osobę, która do czasu wyboru wójta pełni jego funkcję. Ponadto w razie braku nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy premier, na wniosek ministra spraw wewnętrznych i administracji, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat. Sytuacja taka nie może trwać dłużej jednak niż do wyboru rady oraz wójta na kolejną kadencję. Należy pamiętać, że ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom gminy i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji gminy. W przypadku, gdy sytuacja nie ulegnie zmianie, prezes Rady Ministrów powołuje komisarza na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra spraw wewnętrznych. Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji organów gminy z dniem powołania.

Definicja pojęć

Kontrola - jest to czynność polegająca na sprawdzeniu działania stanu faktycznego i porównaniu ze stanem wymaganym (wyznaczonym) w normach prawnych, technicznych, ekonomicznych, regulaminach i instrukcjach sposobu postępowania (procedurach kontroli) oraz sformułowaniu wniosków i zaleceń pokontrolnych mających na celu zlikwidowanie nieprawidłowości, a także usprawnienie prac kontrolowanej jednostki.

Zalecenie pokontrolne - jest to polecenie podjęcia działania zmierzającego do usunięcia nieprawidłowości, niezgodności z normami prawnymi, regulaminami lub instrukcjami.

Wniosek pokontrolny - jest to propozycja wprowadzenia zmiany w kontrolowanej jednostce, mająca na celu usprawnienie lub poprawę organizacji pracy.

 

Nadzór regionalnej izby obrachunkowej

Izby obrachunkowe sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych określonych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych: m.in. jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych, i innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. W zakresie działalności nadzorczej właściwość rzeczowa regionalnych izb obrachunkowych obejmuje uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach:

• procedury uchwalania budżetu i jego zmian,

• budżetu i jego zmian,

• zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek,

• zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego,

• podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa,

• absolutorium.

Z kolei kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego w zakresie zadań administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności. Regionalne izby obrachunkowe przeprowadzają co najmniej raz na cztery lata kompleksową kontrolę gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego.

Przebieg kontroli

O zakresie i terminie rozpoczęcia kontroli prezes izby lub osoba przez niego upoważniona powiadamia kierownika jednostki kontrolowanej, a w przypadku kontroli samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych, i innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego również właściwy organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Powiadomienia o terminie kontroli kompleksowej dokonuje się nie później niż na siedem dni przed jej rozpoczęciem. Kierownik jednostki kontrolowanej jest obowiązany zapewnić warunki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli. W związku z wykonywaną kontrolą inspektorzy mają prawo:

• żądania niezbędnych informacji dotyczących działalności kontrolowanych jednostek, w szczególności ich gospodarki finansowej z zakresu realizacji budżetu oraz gospodarki finansowej,

• wstępu na teren i do pomieszczeń jednostek kontrolowanych,

• wglądu w dokumentację związaną z dysponowaniem środkami pieniężnymi, łącznie z kontrolą stanu kasy,

• wglądu w dokumentację związaną z gospodarką środkami rzeczowymi,

• wglądu w dokumentację związaną z gospodarką finansową kontrolowanej jednostki,

• zabezpieczania dokumentów i innych dowodów,

• wglądu w indywidualną dokumentację podatkową podmiotów ponoszących ciężary publiczne na rzecz jednostek samorządu terytorialnego,

• dostępu do danych osobowych dotyczących kwalifikacji i uposażenia pracowników samorządowych,

• sporządzania lub zlecania sporządzenia niezbędnych do kontroli odpisów oraz wyciągów z dokumentów.

Natomiast pracownicy jednostki kontrolowanej obowiązani są do udzielenia inspektorowi wyjaśnień ustnych lub pisemnych w sprawach dotyczących przedmiotu kontroli w zakresie wynikającym z powierzonych im czynności służbowych. Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, który podpisują inspektor i kierownik kontrolowanej jednostki oraz skarbnik (główny księgowy) lub ich zastępcy. Kierownik jednostki kontrolowanej lub jego zastępca może odmówić podpisania protokołu, składając w ciągu trzech dni od daty jego otrzymania pisemne wyjaśnienie co do przyczyn tej odmowy. Uprawnienie takie przysługuje również skarbnikowi (głównemu księgowemu) lub jego zastępcy. Odmowę podpisania protokołu i złożenie wyjaśnień inspektor odnotowuje w protokole. Fakt ten nie stanowi przeszkody do podpisania protokołu przez inspektora i realizacji ustaleń kontroli. Na podstawie wyników kontroli izba kieruje do kontrolowanej jednostki wystąpienie pokontrolne, wskazując źródła i przyczyny nieprawidłowości, ich rozmiary, osoby odpowiedzialne oraz wnioski zmierzające do ich usunięcia i usprawnienia badanej działalności. Wystąpienie pokontrolne przekazuje się kontrolowanej jednostce nie później niż w terminie 60 dni od dnia podpisania protokołu kontroli. Kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od dnia doręczenia wystąpienia zawiadomić izbę o wykonaniu wniosków lub o przyczynach ich niewykonania. Do wniosków zawartych w wystąpieniu pokontrolnym przysługuje prawo zgłoszenia zastrzeżenia do kolegium izby. Zastrzeżenie składa właściwy organ jednostki kontrolowanej w terminie 14 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego za pośrednictwem prezesa izby. Podstawą zgłoszenia zastrzeżenia może być tylko zarzut naruszenia prawa poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie.

Informację o stwierdzonych nieprawidłowościach w zakresie danych dotyczących naliczania subwencji i rozliczeń dotacji celowych prezes izby przekazuje organom dokonującym podziału tych środków.

Działalność nadzorcza

Regionalna izba obrachunkowa, która prowadzi postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały budżetowej organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego za nieważną w całości lub w części, wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia. W przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części budżet lub jego część dotknięte nieważnością ustala kolegium izby. Do zadań izby w stosunku do jednostek samorządu terytorialnego należy m.in: wydawanie, na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, opinii o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych, opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz prognozy kształtowania się długu jednostki samorządu terytorialnego, wydawanie opinii o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium oraz rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego księgowego budżetu jednostki samorządu terytorialnego) o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi ustawami.

Kontrola komisji rewizyjnej

Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy. W tym celu powołuje komisję rewizyjną. W skład komisji rewizyjnej wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem radnych pełniących funkcje przewodniczącego bądź wiceprzewodniczących rady. Do szczególnych kompetencji komisji rewizyjnej należy opiniowanie wykonania budżetu gminy. Komisja występuje również z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi. Wniosek w sprawie absolutorium podlega zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową. Komisja rewizyjna wykonuje również inne zadania zlecone przez radę w zakresie kontroli. Zasady i tryb działania komisji rewizyjnej określa statut gminy. Warto jednak pamiętać, że kontrola sprawowana przez komisję rewizyjną, może być realizowana przez radnych, którzy są do tego merytorycznie nieprzygotowani. Na uwagę zasługuje również fakt, że ze zgromadzonych akt kontroli można wyciągnąć niekoniecznie prawidłowe wnioski i zalecenia pokontrolne.

Komisja rewizyjna może kontrolować działalność gminnych jednostek organizacyjnych tylko z upoważnienia rady gminy, zawartego w rocznym planie kontroli uchwalonym przez radę, ponieważ kompetencja ta jest wyraźnie przypisana radzie gminy w art. 18a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. Bez dodatkowego upoważnienia - zgodnie z art. 18a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym - komisja rewizyjna opiniuje tylko wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielania lub nieudzielenia absolutorium wójtowi. Jeżeli chodzi o kontrolę gospodarki finansowej w danej gminnej jednostce organizacyjnej, praktyka pokazuje, że komisja rewizyjna będzie najlepiej działać przez powołanie z własnego grona, np. trzyosobowego zespołu kontrolnego, na czele którego powinien stać przewodniczący zespołu. Zespół kontrolny powinien przeprowadzić kontrolę pod względem legalności, celowości, gospodarności i rzetelności.

Na kilka dni, np. siedem, przed rozpoczęciem kontroli należy powiadomić kierownika gminnej jednostki organizacyjnej o kontroli. Statuty nadają członkom zespołu kontrolującego prawa do: wstępu do pomieszczeń jednostki kontrolowanej, wglądu w dokumenty, wzywania pracowników jednostki kontrolowanej do złożenia wyjaśnień, sporządzania zestawień, odpisów i kopii dokumentów jednostki kontrolowanej. Po przeprowadzeniu kontroli w terminie siedmiu dni zespół powinien sporządzić w czterech egzemplarzach protokół kontroli. Protokół ten następnie w oryginale przekazywany jest przewodniczącemu rady za pośrednictwem przewodniczącego komisji rewizyjnej, zaś kopia pozostaje w dokumentacji komisji rewizyjnej. Kolejne kopie protokołu komisja rewizyjna powinna przekazać wójtowi i kierownikowi gminnej jednostki organizacyjnej. Kierownik jednostki kontrolowanej zapoznaje się z protokołem, co potwierdza się na protokole stosowną adnotacją z podpisem kierownika. Kierownik, do którego zostało skierowane wystąpienie pokontrolne, jest zobowiązany w terminie 30 dni od dnia otrzymania wystąpienia zawiadomić komisję rewizyjną o sposobie realizacji wniosków i zaleceń. Komisja rewizyjna przedstawia radzie gminy sprawozdanie z wyników kontroli i wykonania zaleceń. W związku ze szczególnym charakterem komisji rewizyjnej, jej tryb działania oraz zespołów kontrolnych może określać regulamin komisji rewizyjnej danej rady gminy, który jest załącznikiem do statutu gminy. Dopuszczalne jest uregulowanie w regulaminie komisji rewizyjnej problemów organizacyjnych i biurowych wpływających na sprawne funkcjonowanie tej komisji. Pogląd ten został zaakceptowany przez doktrynę i orzecznictwo. Należy jednak zwrócić uwagę, że regulamin komisji rewizyjnej danej rady gminy nie może regulować jeszcze raz tego, co uregulowane jest w ustawie.

Czynności podejmowane podczas kontroli, aby odniosła ona efekt

• porównanie stanu faktycznego ze stanem określonym w normach prawnych, technicznych, regulaminach i instrukcjach postępowania,

• ustalenie nieprawidłowości,

• ustalenie przyczyn nieprawidłowości (obiektywnych - niezależnych od działania jednostki kontrolowanej, subiektywnych - zależnych od jej działania),

• sformułowanie wniosków i zaleceń zmierzających do likwidacji nieprawidłowości, usprawnienia działalności, osiągnięcia lepszych efektów,

• omówienie wyników kontroli z kierownikiem kontrolowanej jednostki lub komórki organizacyjnej.

 

Kontrola wewnętrzna

Wewnętrzne procedury kontrolne oznaczają takie zaprogramowanie przez kierownictwo pracy urzędu, aby postępowanie urzędników samorządowych było zgodne przede wszystkim z obowiązującymi przepisami prawa. Przede wszystkim należy pamiętać, że w każdym urzędzie wszelkie regulaminy i instrukcje wprowadza się w drodze zarządzenia wójta. Niemniej jednak procedurę kontroli ustala również rada gminy w drodze uchwały(np. procedury kontroli stosowane przez komisję rewizyjną). Zgodnie z powszechnie przyjętą praktyką stosowaną przez jednostki samorządu terytorialnego przepisy dotyczące procedury kontrolnej można zamieścić bezpośrednio w treści zarządzenia lub w jego załączniku. W rzeczywistości załączników jest najczęściej kilka. Podstawowe funkcje kontroli to: sprawdzanie i ocenianie prawidłowości pracy oraz wydawanie zaleceń i wniosków pokontrolnych.

Kontrola wewnętrzna obejmuje przede wszystkim czynności polegające na sprawdzeniu kierunków działania, doboru środków i wykonanie zadań przez komórki organizacyjne urzędu oraz jednostki organizacyjne danej gminy. Celem kontroli jest w szczególności:

• zbieranie i przedstawienie wójtowi bieżącej, obiektywnej informacji niezbędnej do podnoszenia jakości pracy i działalności urzędu oraz jednostek organizacyjnych gminy,

• badanie zgodności działania z obowiązującymi przepisami prawa oraz ocena procesów gospodarczych i innych rodzajów działalności służących zaspokajaniu potrzeb mieszkańców gminy,

• ujawnianie niesprawnej organizacji pracy, niegospodarnosci, marnotrawstwa mienia,

• ustalanie przyczyn i skutków stwierdzonych nieprawidłowosci, jak również osób za nie odpowiedzialnych oraz wskazywanie sposobów i środków umożliwiających usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości i uchybień,

• analizowanie stopnia wykonania zaleceń pokontrolnych, przeprowadzanie ponownej kontroli oraz wykorzystywanie materiałów pokontrolnych do doskonalenia działalności jednostek kontrolowanych,

• analizowanie i przedstawianie wójtowi informacji o stopniu wykorzystania przez komórki organizacyjne urzędu oraz jednostki organizacyjne gminy materiałów pokontrolnych innych podmiotów uprawnionych do kontroli.

System kontroli w urzędzie obejmuje przede wszystkim kontrolę wewnętrzną urzędu i następczą w jednostkach organizacyjnych gminy. Kontrolę wewnętrzną wykonują przede wszystkim: kierownicy referatów(wydziałów) w stosunku do pracowników w zakresie określonym w przydzielonym zakresie czynności, pracownicy zatrudnieni na stanowisku pracy ds. kontroli wewnętrznej, pełnomocnicy do spraw ochrony informacji niejawnych bądź doraźne zespoły powoływane przez wójta(burmistrza, prezydenta miasta). Czynności kontrolne wykonują równie zgodnie z właściwym podziałem zadań i kompetencji wójt, jego zastępcy, sekretarz i skarbnik.

Kontrola wewnętrzna prowadzona jest w urzędzie jako:

• kontrola wstępna, która ma na celu zapobieganie nieporządanym lub nielegalnym działaniom,

• kontrola bieżąca, polegająca na badaniu czynności i operacji w toku ich wykonywania,

• kontrola następcza, obejmująca badanie stanu faktycznego i dokumentów odzwierciedlających czynności już wykonane.

W razie ujawnienia, w toku wykonywania kontroli wstępnej, nieprawidłowości, kontrolujący zwraca bezzwłocznie źle sporządzone dokumenty z wnioskiem o dokonanie zmian lub uzupełnienie bądź odmawia podpisu dokumentów nierzetelnie sporządzonych, nieprawidłowych lub dotyczących działań sprzecznych z przepisami.

W przypadku ujawnienia nadużycia lub innych nieprawidłowości kontrolujący powinien niezwłocznie zawiadomić bezpośredniego przełożonego oraz zabezpieczyć dokumenty i przedmioty stanowiące dowód w sprawie.

Z kolei kontrolę następczą w jednostkach organizacyjnych gminy sprawują referaty (wydziały) i stanowiska pracy wykonujące zadania w zakresie nadzoru nad jednostkami organizacyjnymi gminy bądź pozostałe podmioty uprawnione do przeprowadzania kontroli wewnętrznej. Należy podkreślić, że nadzór nad działalnością kontrolną sprawuje wójt.

Działalność kontrolna poza doraźnymi i nadzwyczajnymi potrzebami wykonywana jest na podstawie ogólnego rocznego planu kontroli. Czynności kontrolne należy udokumentować w postaci protokołu pokontrolnego. Protokół winien być sporządzony w ciągu siedmiu dni od dnia zakończenia kontroli.

W przypadku braku uchybień można odstąpić od sporządzenia protokołu i ograniczyć się do sporządzenia notatki służbowej. Jeżeli w wyniku kontroli zostały stwierdzone uchybienia w działalności kontrolowanej jednostki, należy sporządzić zalecenia pokontrolne.

Jeżeli w protokole występują uwagi, wnioski bądź zalecenia pokontrolne, oprócz osoby kontrolującej i kierownika jednostki kontrolowanej protokół przedkłada się do podpisu wójtowi lub osobie przez niego upoważnionej. Protokół traktowany jest w tym przypadku jako wystąpienie pokontrolne. Kopie protokołu wydaje się wszystkim zainteresowanym wymienionym w zakończeniu protokołu. Fakt odbioru powinni oni potwierdzić poprzez złożenie podpisu.

Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić podpisania protokołu, składając pisemne wyjaśnienie przyczyn odmowy. Odmowa podpisania protokołu przez kierownika jednostki kontrolowanej nie stanowi przeszkody do podpisania protokołu przez osoby kontrolujące i nie wstrzymuje toku dalszych czynności kontrolnych. Informację o odmowie podpisania i jej przyczynach zamieszcza się w protokole. Kierownik kontrolowanej jednostki (lub komórki organizacyjnej urzędu) zobowiązany jest niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 30 dni, wykonać zalecenia pokontrolne, jak również pisemnie powiadomić wójta o podjętych działaniach. W informacji odnieść się należy także do sformułowanych uwag i wniosków pokontrolnych mających usprawnić funkcjonowanie jednostki (komórki organizacyjnej).

Organy kontroli zewnętrznej

W urzędzie oraz w gminnych jednostkach organizacyjnych mogą być przeprowadzane kontrole przez uprawnione do tego organy kontroli zewnętrznej. Kontrole te prowadzone są w urzędzie i gminnych jednostkach organizacyjnych jako:

• kompleksowe - obejmujące ocenę realizacji całokształtu zadań kontrolowanych jednostek,

• problemowe - obejmujące ocenę realizacji wybranego zagadnienia lub grupy zadań,

• doraźne - obejmujące ocenę całokształtu lub wycinka działalności kontrolowanych jednostek w przypadku stwierdzenia zaniedbań, uzasadniających natychmiastową ingerencję,

• sprawdzające - obejmujące ocenę stopnia realizacji zaleceń i wniosków wydanych w wyniku przeprowadzonych uprzednio kontroli.

Właściwy urzędnik ds. kontroli wewnętrznej w przypadku kontroli zewnętrznej współpracuje z przedstawicielami organów kontroli zewnętrznej w zakresie zapewnienia warunków i środków niezbędnych do sprawnego przeprowadzenia kontroli w urzędzie, prowadzi ewidencje i dokumentacje z kontroli, koordynuje udzielanie wyjaśnień oraz przygotowywanie przez pracowników projektów odpowiedzi na wnioski i zalecenia pokontrolne oraz nadzoruje realizacje zaleceń i wniosków pokontrolnych. Odpowiedzi na wnioski i zalecenia pokontrolne udziela wójt.

Inaczej w spółkach kapitałowych

Jak już o była o tym mowa, rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy i w tym celu powołuje komisję rewizyjną. Inaczej sytuacja wygląda, gdy w gminie funkcjonuje gmina osoba prawna. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, gminą osobą prawną jest tylko spółka osobowa, w której gmina posiada 100 proc. udziałów (akcji). Taką spółką może być tylko spółka akcyjna albo spółka z o.o. To z kolei oznacza, że spółki te są odrębnym od gminy podmiotami prawa.

Dalsze konsekwencje istnienia gminnej spółki przewiduje kodeks spółek handlowych, zgodnie z którym z chwilą wpisu do rejestru gminne spółki stają się podmiotami praw i obowiązków jako osoby prawne. Z kolei wspólnicy spółek kapitałowych są właścicielami udziałów lub akcji spółek i nie ponoszą odpowiedzialności za ich zobowiązania. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.) reguluje również kwestię kontroli, wskazując także organy uprawnione do jej wykonania. Zgodnie z przepisami każdemu wspólnikowi przysługuje prawo kontroli. W tym celu wspólnik lub wspólnik z upoważnioną przez siebie osobą może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans dla swego użytku lub żądać wyjaśnień od zarządu. Dodatkowo postanowienia kodeksu przewiduje fakultatywną co do zasady (obligatoryjna, gdy w spółkach, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 tys. zł, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu) kontrolę instytucjonalną wykonywaną przez radę nadzorczą lub komisję rewizyjną (albo i oba te organy).

W przypadku spółki akcyjnej funkcję kontrolną pełni rada nadzorcza.

Powołane przepisy dotyczące kontroli w spółkach kapitałowych są zatem przepisami szczególnymi w stosunku do postanowień zawartych w ustawie o samorządzie gminnym. Oznacza to, że komisja rewizyjna nie może prowadzić bezpośredniej kontroli w gminnych spółkach kapitałowych. Może natomiast wykonywać w stosunku do wymienionych podmiotów kontrolę pośrednią, polegającą na badaniu aktywności wójta, wykonującego w nich prawa i obowiązki wspólnika.

Orzecznictwo

Kompetencje wojewody

Z regulacji przepisu art. 86 ustawy o samorządzie gminnym wynika, że wojewoda jest organem nadzoru we wszystkich sprawach, które nie należą do kompetencji prezesa Rady Ministrów ani do regionalnej izby obrachunkowej. Domniemanie kompetencji wojewody powoduje, że pojęcie spraw finansowych, o których mowa w art. 171, ust. 2 Konstytucji RP oraz w art. 86 ustawy o samorządzie gminnym, nie można interpretować rozszerzająco. W innym przypadku każde zadanie z zakresu kompetencji samorządu gminnego, którego realizacja rodzić będzie skutki finansowe, należałoby zaliczyć do spraw finansowych. Z tego względu ustawodawca konstruuje katalog spraw należących do właściwości rzeczowej regionalnej izby obrachunkowej, określając przedmiot tych uchwał i zarządzeń podejmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego, których legalność nadzorują Regionalne Izby Obrachunkowe - wyrok WSA w Białymstoku z 16 czerwca 2005 r., sygn. II SA/Bk 476/05.

Wybór komisji rewizyjnej

Uchwała o wyborze komisji rewizyjnej nie może być dowolna. Winna brać się pod uwagę skład liczebny komisji ustalony w statucie zgodnym z ustawą oraz uwzględniać obowiązek wejścia do komisji przedstawicieli wszystkich klubów z zachowaniem trybu i zasad ustalonych w statucie - wyrok WSA w Białymstoku z 23 sierpnia 2007 r., sygn. akt SA/Bk 461/07.

Polecenia wydawane przez komisję

Komisja rewizyjna rady gminy nie jest upoważniona do wydawania pracownikowi samorządowemu poleceń dotyczących jego pracy (art. 16 ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych - Dz.U. nr 21, poz. 124 ze zm.) - wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 7 grudnia 2000 r., I PKN 136/2000.

Skład komisji rewizyjnej

Okoliczność, że klub radnych ponownie zgłosił do komisji rewizyjnej kandydata odrzuconego przez radę, a rada nie zmieniła stanowiska w jego ocenie, nie uzasadnia powołania komisji w składzie mniejszym o jednego członka, wobec jednoznacznej treści art. 18a ust. 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.) - wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 23 sierpnia 2007 r., II SA/Bk 461/2007.

Łukasz Sobiech

[e-mail]

PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).

• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 ze zm.).

• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 ze zm.).

• Ustawa z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz.U. z 2001 r. nr 55, poz. 577 ze zm.).

58 PODSTAWY PRAWNEI ZAKRES DZIAŁANIA RIO

Podstawa prawna działania oraz zadania

Regionalnej Izby Obrachunkowej

 

Podstawy prawne działania regionalnych izb obrachunkowych:

1.        Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (art. 171 ust. ),

2.        ustawa z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577 i Nr 154, poz. 1800, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 149, poz. 1454, z 2004 r. Nr 273, poz. 2703) oraz z 2005 r. Nr 14, poz. 114 i Nr 64, poz. 565),

3.        rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2004 r. w sprawie siedzib i zasięgu terytorialnego   regionalnych izb obrachunkowych oraz szczegółowej organizacji izb, liczby członków kolegium i trybu postępowania (Dz. U. Nr 167, poz. 1747),

4.        rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie wielokrotności kwoty bazowej, zasad wynagradzania pracowników regionalnych izb obrachunkowych, wymaganych kwalifikacji oraz zasad ustalania ryczałtu, diet i zwrotu kosztów podróży pozaetatowych członków kolegiów izb (Dz. U. Nr 31, poz. 264), 

5.        rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 stycznia 2004 r.  w sprawie szczegółowych warunków przeprowadzania konkursu na prezesa regionalnej izby obrachunkowej (Dz. U. Nr 10, poz. 93),

6.        rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przeprowadzania konkursu na członków kolegium regionalnej izby obrachunkowej (Dz. U. Nr 130, poz. 1396),

Zadania regionalnych izb obrachunkowych:

Szczegółowy zakres zadań regionalnych izb obrachunkowych został określony przepisami ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych.

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej (art. 1):

1.        jednostek samorządu terytorialnego, 

2.        związków międzygminnych,

3.        stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów,

4.        związków powiatów,

5.        stowarzyszeń powiatów,

6.        samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych,

7.        innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Izby opracowują raporty, analizy i opinie w sprawach określonych ustawami.

Izby w zakresie objętym nadzorem i kontrolą prowadzą działalność informacyjną, instruktażową oraz szkoleniową.

Działalność informacyjna i szkoleniowa może być prowadzona odpłatnie.

Izby wydają opinie w sprawach (art. 13):

1.        na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych,

2.        możliwości sfinansowania deficytu budżetowego oraz prognozy kształtowania się długu publicznego, o których mowa w art. 115 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych,

3.        o przedkładanych projektach budżetów jednostek samorządu terytorialnego wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu terytorialnego i objaśnieniami,

4.        o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze,

5.        o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) sprawozdaniach z wykonania budżetu, 

6.        o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium,

7.        dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego księgowego budżetu jednostki samorządu terytorialnego) o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi ustawami.

Izby badają uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego  w sprawach (art. 11):

1.        procedury uchwalania budżetu i jego zmian,

2.        budżetu i jego zmian,

3.        zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek,

4.        zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego,

5.        podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa,

6.        absolutorium.

59 PODSTAWY PRAWNE I ZAKRES DZIAŁANIA SKO

USTAWA

z dnia 12 października 1994 r.

o samorządowych kolegiach odwoławczych

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1.

1. Samorządowe kolegia odwoławcze, zwane dalej „kolegiami”, są organami wyższego

stopnia, w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego

i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137,

poz. 926 i Nr 160, poz. 1083, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 1999 r. Nr 11, poz. 95

i Nr 92, poz. 1062, z 2000 r. Nr 94, poz. 1037, Nr 116, poz. 1216, Nr 120, poz.

1268 i Nr 122, poz. 1315 oraz z 2001 r. Nr 16, poz. 166, Nr 39, poz. 459 i Nr 42,

poz. 475), w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących

do właściwości jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy

szczególne nie stanowią inaczej.

2. Na zasadach określonych w odrębnych ustawach kolegia orzekają w innych

sprawach niż wymienione w ust. 1.

Art. 2.

W sprawach, o których mowa w art. 1 ust. 1, kolegia są organami właściwymi w

szczególności do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań

wznowienia postępowania lub do stwierdzania nieważności decyzji.

Art. 2a.

1. Obszar właściwości miejscowej kolegium określa, w drodze rozporządzenia, Prezes

Rady Ministrów, na wniosek Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów

Odwoławczych.

2. Organem wyższego stopnia w stosunku do organów samorządu województwa

jest kolegium mające siedzibę w mieście będącym siedzibą władz samorządu województwa.

Art. 3.

Kolegia są państwowymi jednostkami budżetowymi.

Art. 3a.

1. Nadzór nad działalnością administracyjną kolegiów sprawuje Prezes Rady

Ministrów.

2. Prezes Rady Ministrów może powierzyć wykonywanie nadzoru, o którym mowa

w ust. 1, ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej.

3. (uchylony).

4. Sprawowanie nadzoru nad działalnością administracyjną kolegiów polega w

szczególności na:

1) przeprowadzaniu kontroli organizacji i warunków pracy kolegiów, w tym na

badaniu:

a) prawidłowości stosowania przepisów regulaminu organizacyjnego,

b) terminowości załatwiania spraw oraz stanu zaległości, ze szczególnym

uwzględnieniem spraw, w których postępowanie administracyjne trwa

dłużej niż 6 miesięcy,

c) prowadzenia ksiąg i innych urządzeń ewidencyjnych oraz rzetelności

sporządzania informacji o działalności kolegium,

2) analizie rocznych informacji o działalności kolegium,

3) rozpatrywaniu skarg na pozaorzeczniczą działalność kolegiów,

4) badaniu zachowania trybu i wymogów wyłaniania kandydatów na prezesa

kolegium,

5) badaniu zachowania trybu i wymogów wyłaniania kandydatów na członków

kolegium,

6) badaniu prawidłowości przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego

w celu ustalenia okoliczności faktycznych i prawnych uzasadniających odwołanie

prezesa kolegium,

7) badaniu prawidłowości przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego

i postępowania dyscyplinarnego w celu ustalenia okoliczności faktycznych i

prawnych uzasadniających ukaranie członka kolegium.

5. Organ nadzoru sprawuje nadzór nad kolegiami przy pomocy komórki organizacyjnej

właściwej do spraw nadzoru lub właściwej do spraw kontroli.

60 CECHU USTROJU ST. M. WARSZAWY

Zagadnienia ustroju miasta stołecznego Warszawy reguluje Ustawa z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Stanowi ona, iż Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu. Organem stanowiącym jest Rada m. st. Warszawy. Liczy ona sobie 60 radnych, wybieranych w czteroprzymiotnikowych wyborach (bezpośrednich, równych, tajnych i powszechnych).

Ustawa stwierdza także, iż poza zadaniami przewidzianymi przepisami dotyczącymi samorządu gminnego i powiatowego, m. st. Warszawa zapewnia warunki niezbędne do:

1. funkcjonowania w mieście naczelnych i centralnych organów państwa, obcych przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych,

2. przyjmowania delegacji zagranicznych,

3. funkcjonowania urządzeń publicznych o charakterze infrastrukturalnym, mających znaczenie dla stołecznych funkcji miasta.

Zadania te wchodzą w skład zbioru zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.

Prezydent Warszawy

Prezydent m. st. Warszawy jest organem wykonawczym miasta. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu miasta, zwierzchnikiem kierowników miejskich jednostek organizacyjnych, a także służb, inspekcji i straży m. st. Warszawy.

Wybór[edytuj]

Prezydent m. st. Warszawy wybierany jest przez mieszkańców w wyborach powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich. Przed 2002 prezydent był wybierany przez radę miasta.

Kompetencje

Prezydent Warszawy wykonuje^[1]:

• zadania własne gminne i powiatowe (Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu, prezydent Warszawy wykonuje więc również funkcje określone w przepisach prawa dla starosty i zarządu powiatu),

• zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, w tym zadania wynikające ze stołecznego charakteru Warszawy,

• zadania wynikające z porozumień zawartych z jednostkami samorządu terytorialnego.

Do zadań prezydenta należy wykonywanie uchwał Rady m. st. Warszawy oraz zadań określonych przepisami prawa, a w szczególności:

• przygotowanie projektów uchwał Rady Warszawy,

• gospodarowanie mieniem miasta,

• realizowanie budżetu miasta (rezydent odpowiada za prawidłową gospodarkę finansową miasta),

• reprezentowanie miasta na zewnątrz,

• kierowanie bieżącymi sprawami miasta.

W celu realizacji tych zadań prezydent wydaje zarządzenia^[2].

Urząd Miasta Stołecznego Warszawy[

Jednostką organizacyjną, przy pomocy której prezydent wykonuje swoje zadania, jest Urząd Miasta Stołecznego Warszawy^[3]. Prezydent Warszawy powołuje do czterech swoich zastępców oraz skarbnika i sekretarza, i sprawuje nadzór nad ich działalnością. Prezydent, jego zastępcy, skarbnik i sekretarz tworzą zgodnie z przyjętym regulaminem organizacyjnym^[4] tzw. zespół koordynujący, podejmujący najważniejsze decyzje wykonawcze i kierujący pracą urzędu. Zapewnienie sprawnego działania urzędu, w szczególności koordynacja działań i prawidłowy przepływ informacji pomiędzy komórkami organizacyjnymi urzędu należy do sekretarza.

Częścią urzędu właściwą dla dzielnicy jest urząd dzielnicy, kierowany przez zarząd dzielnicy z burmistrzem. Podstawowymi komórkami organizacyjnymi urzędu są biura (obecnie jest 39 biur), kierowane przez dyrektorów biur, a urzędów dzielnic - wydziały kierowane przez naczelników wydziałów. Mniejsze komórki w samych biurach również nazywają się wydziałami.

Rada Warszawy

Kompetencje

Radę m.st. Warszawy tworzy 60 radnych wybieranych, co cztery lata w wyborach lokalnych. Projekt statutu miasta uchwala Rada m.st. Warszawy po zasięgnięciu opinii rad dzielnic. W przypadku niewyrażenia opinii przez radę dzielnicy w terminie 14 dni od dnia otrzymania wystąpienia, wymóg zasięgnięcia opinii uważa się za spełniony. Projekt statutu m.st. Warszawy podlega uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów. Uzgodnienie projektu statutu następuje w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia jego przedłożenia. Jeżeli premier nie zajmie stanowiska w tym terminie określonym, statut uznaje się za uzgodniony. Prezes Rady Ministrów, w przypadku stwierdzenia uchybień, przekazuje projekt statutu do ponownego rozpatrzenia, wskazując termin ich usunięcia. Zmiana statutu następuje w trybie przewidzianym dla jego uchwalenia.

Rada miasta przyjmuje budżet Warszawy oraz kontroluje jego wykonanie, przyjmując lub odrzucając absolutorium.

Działalność radnych[

Radni uczestniczą w sesjach plenarnych Rady Warszawy oraz na posiedzeniach komisji. Składają też zapytania i interpelacje^[5]. Pełnią ponadto dyżury radnych, kontaktując się z mieszkańcami. Terminy dyżurów ogłaszane są w Biuletynie Informacji Publicznej m. st. Warszawy^[6].

Obsługą radnych zajmuje się Biuro Rady Urzędu m. st. Warszawy.

Sesje rady

Pałacu Kultury i Nauki - miejsce obrad Rady WarszawyŚrednio 2 razy w miesiącu (z wyjątkiem wakacji), zazwyczaj co 2 tygodnie zwoływane są sesje rady. Przyjęto zwyczaj numerowania sesji kolejno w kadencji, cyframi rzymskimi. Sesje są otwarte dla publiczności, zwykle odbywają się w Sali Warszawskiej na IV piętrze Pałacu Kultury i Nauki w czwartki od godz. 10.00. Harmonogram sesji^[7] i przyjęty porządek obrad publikowany jest w Internecie.

Raz w roku, w przeddzień rocznicy wybuchu powstania warszawskiego zwoływana jest uroczysta sesja rady na Zamku Królewskim, podczas której odbywa się nadanie honorowego obywatelstwa Warszawy.

Od kilku lat sesje Rady Warszawy transmitowane są online w Internecie^[8].

Podczas sesji rady radni przyjmują uchwały i stanowiska, zgodnie z przyjętym porządkiem obrad.

61 PRACOWNICY SAMORZĄDOWI - KOMPETENCJE I ODPOWIEDZIALNOSC

USTAWA
z dnia 22 marca 1990 r.
o pracownikach samorządowych.

 

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1. Ustawa określa status prawny pracowników zatrudnionych w:
1) urzędzie marszałkowskim, wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych,
2) starostwie powiatowym, powiatowych jednostkach organizacyjnych,
3) urzędzie gminy, w jednostkach pomocniczych gminy oraz w gminnych jednostkach i zakładach budżetowych,
4) biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz zakładów budżetowych utworzonych przez te związki,
5) biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego
- zwanych dalej "pracownikami samorządowymi", z zastrzeżeniem art. 1a.

Art. 1a. Przepisów ustawy nie stosuje się do pracowników jednostek wymienionych w art. 1, których status prawny określają odrębne przepisy.

Art. 2. Pracownicy samorządowi są zatrudniani:
1) na podstawie wyboru:
a) w urzędzie marszałkowskim: marszałek województwa, wiceprzewodniczący zarządu oraz pozostali członkowie zarządu województwa - jeżeli statut województwa tak stanowi,
b) w starostwie powiatowym: starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu - jeżeli statut powiatu tak stanowi, z tym że z członkami zarządu powiatu wybranymi spoza składu rady powiatu zawsze nawiązuje się stosunek pracy,
c) w urzędzie gminy: wójt, burmistrz, prezydent miasta, ich zastępcy, pozostali członkowie zarządu gminy - jeżeli statut gminy tak stanowi,
d) w związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu - jeżeli statut związku tak stanowi,
2) na podstawie mianowania: pracownicy zatrudniani na stanowiskach pracy określonych w statucie gminy bądź związku międzygminnego,
3) na podstawie powołania: sekretarz gminy, sekretarz powiatu, skarbnik gminy (główny księgowy budżetu), skarbnik powiatu (główny księgowy budżetu powiatu), skarbnik województwa (główny księgowy budżetu województwa),
4) na podstawie umowy o pracę: pozostali pracownicy samorządowi.

Rozdział 3

Obowiązki i prawa pracownika samorządowego

Art. 15. 1. Do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego należy dbałość o wykonywanie zadań publicznych oraz o środki publiczne, z uwzględnieniem interesów państwa oraz indywidualnych interesów obywateli.
2. Do obowiązków pracownika samorządowego należy w szczególności:
1) przestrzeganie prawa,
2) wykonywanie zadań urzędu sumiennie, sprawnie i bezstronnie,
3) informowanie organów, instytucji i osób fizycznych oraz udostępnianie dokumentów znajdujących się w posiadaniu urzędu, jeżeli prawo tego nie zabrania,
4) zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej w zakresie przez prawo przewidzianym,
5) zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach ze zwierzchnikami, podwładnymi, współpracownikami oraz w kontaktach z obywatelami,
6) zachowanie się z godnością w miejscu pracy i poza nim.

Art. 16. 1. Do obowiązków pracownika samorządowego należy sumienne i staranne wypełnianie poleceń przełożonego.
2. Jeżeli w przekonaniu pracownika samorządowego polecenie przełożonego jest niezgodne z prawem, pracownik ten powinien przedstawić mu swoje zastrzeżenia; w razie pisemnego potwierdzenia polecenia, powinien je wykonać, zawiadamiając jednocześnie przewodniczącego zarządu jednostki samorządowej o zastrzeżeniach.
3. Pracownikowi samorządowemu nie wolno wykonywać poleceń, których wykonanie według jego przekonania stanowiłoby przestępstwo lub groziłoby niepowetowanymi stratami.
4. (skreślony).

Art. 17. 1. Pracownik samorządowy mianowany podlega okresowym ocenom kwalifikacyjnym.
2. Zasady dokonywania oceny określa rada gminy, lub organ związku jednostek samorządu terytorialnego, określony w statucie albo regulaminie.

Art. 18. Pracownik samorządowy nie może wykonywać zajęć, które pozostawałyby w sprzeczności z jego obowiązkami albo mogłyby wywołać podejrzenie o stronniczość lub interesowność.

Art. 19. Pracownik samorządowy jest obowiązany na żądanie upoważnionego do czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy samorządowego złożyć oświadczenie o stanie majątkowym.

Art. 20. 1. Pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych.
2. Rada Ministrów, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, określa, w drodze rozporządzenia, zasady wynagradzania i wymagania kwalifikacyjne pracowników samorządowych. Rada Ministrów przy ustalaniu zasad wynagradzania członków zarządu jednostek samorządu terytorialnego, odrębnie dla każdego stopnia zasadniczego podziału terytorialnego, uwzględnia liczbę mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego.
3. Maksymalne wynagrodzenie członka zarządu jednostki samorządu terytorialnego nie może przekroczyć w ciągu miesiąca, łącznie z dodatkiem za wieloletnią pracę, siedmiokrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 110, poz. 1255, z 2000 r. Nr 19, poz. 239 oraz z 2001 r. Nr 85, poz. 924 i Nr 100, poz. 1080).
4. Maksymalne miesięczne wynagrodzenie kierowników i zastępców kierowników jednostek budżetowych, gospodarstw pomocniczych tych jednostek oraz zakładów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego nie może przekroczyć czterokrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 110, poz. 1255, z 2000 r. Nr 19, poz. 239 oraz z 2001 r. Nr 85, poz. 924 i Nr 100, poz. 1080).
5. Osobom wymienionym w ust. 3 nie przysługują nagrody, z wyjątkiem nagrody jubileuszowej, o której mowa w art. 21.

Art. 21. 1. Pracownikom samorządowym przysługuje dodatek za wieloletnią pracę, nagroda jubileuszowa oraz jednorazowa odprawa przy przechodzeniu na rentę inwalidzką(4) lub emeryturę. Przepisy art. 22 ust. 1, art. 23 oraz art. 28 ust. 1 i ust. 3 ustawy o pracownikach urzędów państwowych stosuje się odpowiednio.
2. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa warunki, w jakich do okresu pracy w jednostkach samorządu terytorialnego wlicza się okresy zatrudnienia w innych zakładach pracy.

Art. 22. Do świadczeń przysługujących pracownikowi samorządowemu w związku z podróżą służbową lub przeniesieniem do pracy w innej miejscowości przepis art. 26 ustawy o pracownikach urzędów państwowych stosuje się odpowiednio.

Art. 23. (5) 1. Pracownikowi samorządowemu przysługują świadczenia emerytalne i rentowe na zasadach określonych w przepisach o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin(6) .
2. Pracownikowi samorządowemu mianowanemu przysługuje pełna emerytura, jeżeli mężczyzna ukończył sześćdziesiąt lat, a kobieta pięćdziesiąt pięć lat i ma wymagany okres zatrudnienia, w przypadkach określonych w przepisach:
1) art. 10 ust. 1 pkt 2, jeżeli dotyczy wyłącznie reorganizacji uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie,
2) art. 10 ust. 1 pkt 3, jeżeli urząd nie dysponuje stanowiskiem, o którym mowa w art. 10 ust. 2,
3) art. 10 ust. 1 pkt 4, z wyłączeniem przypadków, gdy pracownik odmówił zatrudnienia na stanowisku, o którym mowa w tym przepisie.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Art. 24. 1. Regulaminy pracy określają porządek wewnętrzny i rozkład czasu pracy w sposób zapewniający obywatelom załatwianie spraw w dogodnym dla nich czasie.
2. Czas pracy pracowników samorządowych nie może przekraczać 40 godzin na tydzień i ośmiu godzin na dobę.
3. Do czasu pracy pracownika samorządowego mianowanego stosuje się odpowiednio przepisy art. 29 ust. 2 i 3 oraz art. 30 ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.

Rozdział 4

Odpowiedzialność porządkowa i dyscyplinarna pracowników samorządowych mianowanych

Art. 25. W sprawach odpowiedzialności porządkowej i dyscyplinarnej pracowników samorządowych, w kwestiach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, stosuje się odpowiednio przepisy art. 34 ust. 1 i 3, art. 36 ust. 6 i art. 37 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.

Art. 26. 1. Karę porządkową upomnienia za przewinienie mniejszej wagi wymierza bezpośredni przełożony pracownika samorządowego i zawiadamia go o tym na piśmie.
2. Pracownik samorządowy może w ciągu trzech dni od dnia doręczenia zawiadomienia o ukaraniu odwołać się do upoważnionego do czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy samorządowego, który decyduje o jego uwzględnieniu lub odrzuceniu.

Art. 27. 1. Do orzekania w sprawach dyscyplinarnych powołuje się komisje dyscyplinarne I i II instancji.
2. Komisja dyscyplinarna I instancji składa się z członków wybranych przez radę gminy (zgromadzenie związku) spośród pracowników samorządowych, z wyjątkiem pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru i umowy o pracę.
3. Komisja dyscyplinarna II instancji składa się z członków wybranych przez radę gminy (zgromadzenie związku) spośród radnych.
4. Członków komisji dyscyplinarnych wybiera się na okres kadencji rady.

Art. 28. W miarę potrzeby tworzy się komisje dyscyplinarne, o których mowa w art. 27, dla pracowników kilku pracodawców samorządowych.

Art. 29. Rzecznika dyscyplinarnego wyznacza przewodniczący zarządu jednostki samorządowej spośród pracowników mianowanych wymienionych w art. 27 ust. 2.

Art. 30. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa zasady powoływania składu komisji dyscyplinarnych i tryb postępowania przed komisjami, zasady wydawania i wykonywania ich orzeczeń oraz zasady wznowienia postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi.

62 ZASADY ZATRUDNIANIA PRACOWNIKOW SAMORZADOWYCH

USTAWA
z dnia 22 marca 1990 r.
o pracownikach samorządowych.

Rozdział 2

Nawiązanie, zmiana i rozwiązanie stosunku pracy

Art. 3. 1. Pracownikiem samorządowym może być osoba, która:
1) jest obywatelem polskim,
2) ma odpowiedni staż pracy i kwalifikacje,
3) ukończyła 18 rok życia i ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,
4) posiada stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stanowisku.
2. Do pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nie stosuje się wymogów określonych w ust. 1 pkt 1 i 3.

Art. 4. Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy za podmioty określone w art. 1, zwane dalej "pracodawcami samorządowymi", dokonują:
1) organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego lub w zakresie ustalonym przez ten organ w odrębnej uchwale jego przewodniczący - wobec przewodniczącego zarządu tej jednostki - w formie uchwały, z zastrzeżeniem, że uchwała ta nie może obejmować prawa do ustalania przez przewodniczącego organu stanowiącego wynagrodzenia przewodniczących zarządów jednostek samorządu terytorialnego,
2) przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego wobec członków zarządu tej jednostki,
3) przewodniczący zgromadzenia związku jednostek samorządu terytorialnego wobec członków zarządu tego związku,
4) w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego - przewodniczący zarządu tej jednostki wobec pozostałych pracowników urzędu oraz wobec kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych będących samodzielnymi pracodawcami samorządowymi innymi niż wymienieni w pkt 1-3,
5) kierownik jednostki organizacyjnej - za innego niż wymieniony w pkt 1-4 pracodawcę samorządowego.

Art. 4a. Akt mianowania pracownika samorządowego jest sporządzany w formie pisemnej i zawiera co najmniej:
1) nazwę pracodawcy samorządowego,
2) imię i nazwisko pracownika samorządowego,
3) datę nawiązania stosunku pracy,
4) określenie stanowiska pracy,
5) określenie wysokości i składników wynagrodzenia za pracę,
6) datę obowiązku podjęcia czynności służbowych,
7) podpis osoby dokonującej mianowania.

Art. 5. Przed podjęciem pracy pracownik zatrudniony na podstawie wyboru, mianowania lub powołania składa pisemne ślubowanie następującej treści:
"Ślubuję uroczyście, że na zajmowanym stanowisku będę służyć państwu i społeczności lokalnej, przestrzegać porządku prawnego i wykonywać sumiennie powierzone mi zadania."

Art. 6. Małżonkowie oraz osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia lub stosunku powinowactwa pierwszego stopnia i przysposobienia, opieki lub kurateli - nie mogą być zatrudnieni u pracodawców samorządowych, jeżeli powstałby między tymi osobami stosunek bezpośredniej podległości służbowej.

Art. 7. Do mianowanych pracowników samorządowych stosuje się odpowiednio przepis art. 10 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953, Nr 98, poz. 1071, Nr 123, poz. 1353 i Nr 128, poz. 1403), zwanej dalej "ustawą o pracownikach urzędów państwowych".

Art. 8. W razie tymczasowego aresztowania pracownika samorządowego mianowanego, stosuje się odpowiednio przepis art. 11 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.

Art. 9. 1. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może zawiesić w pełnieniu obowiązków pracowniczych na czas nieprzekraczający trzech miesięcy pracownika samorządowego mianowanego, jeżeli zostało wszczęte przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne.
2. W okresie zawieszenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń przysługujących na podstawie stosunku pracy.

Art. 10. 1. Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym może nastąpić w drodze wypowiedzenia w razie:
1) ujemnej oceny kwalifikacyjnej, wydanej zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 17, i potwierdzonej ponowną ujemną oceną, która nie może być dokonana wcześniej niż po upływie trzech miesięcy,
2) likwidacji lub reorganizacji urzędu gminy lub innych jednostek, o których mowa w art. 1 pkt 3, oraz biur (ich odpowiedników), o których mowa w art. 1 pkt 4, połączonej ze zmniejszeniem stanu zatrudnienia,
3) niezawinionej utraty uprawnień do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku,
4) trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem komisji lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia(1) , jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia pracownika na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, albo pracownik odmawia podjęcia takiej pracy,
5) (2) nabycia prawa do renty lub emerytury.
2. W przypadku określonym w ust. 1 pkt 3 kierownik urzędu gminy (jednostki, o której mowa w art. 1) powinien zaproponować pracownikowi samorządowemu mianowanemu podjęcie pracy na innym stanowisku odpowiadającym posiadanym kwalifikacjom, jeżeli takim stanowiskiem dysponuje.
3. W przypadku ustania zatrudnienia z przyczyny, o której mowa w ust. 1 pkt 2, pracownikowi samorządowemu mianowanemu przysługuje wynagrodzenie obliczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy za czas pozostawania bez pracy, przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy.
4. Okres wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi samorządowemu mianowanemu wynosi trzy miesiące i kończy się ostatniego dnia miesiąca.
5. Do rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym w razie reorganizacji, o której mowa w ust. 1 pkt 2, oraz w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 3 i 4 stosuje się przepis art. 38 Kodeksu pracy.

Art. 11. Pracownik samorządowy mianowany może rozwiązać stosunek pracy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.

Art. 12. W okresie wypowiedzenia pracownik samorządowy może być zwolniony z pełnienia obowiązków z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Art. 13. Stosunek pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym może ulec rozwiązaniu w drodze porozumienia stron.

Art. 14. 1. Właściwy organ lub osoba niezwłocznie rozwiązuje bez wypowiedzenia stosunek pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym w razie:
1) prawomocnego skazania na karę pozbawienia praw publicznych albo prawa wykonywania zawodu,
2) prawomocnego ukarania karą dyscyplinarną wydalenia z pracy w urzędzie,
3) zawinionej utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku,
4) utraty obywatelstwa polskiego.
2. Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym może nastąpić w razie jego nieobecności w pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż jeden rok, a także w razie usprawiedliwionej nieobecności w pracy z innych przyczyn - po upływie okresów przewidzianych w art. 53 Kodeksu pracy.
3. Stosunek pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym wygasa w przypadkach określonych w Kodeksie pracy oraz przepisach szczególnych.

Art. 14a. 1. Pracownikowi samorządowemu zatrudnionemu w ramach stosunku pracy na podstawie wyboru, z którym został rozwiązany stosunek pracy w związku z upływem kadencji, przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
2. Wysokość odprawy, o której mowa w ust. 1, nie może przekraczać kwoty dwudziestokrotnego miesięcznego najniższego wynagrodzenia obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy, ustalonego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej(3) na podstawie odrębnych przepisów.
3. W przypadku gdy pracownik, o którym mowa w ust. 1, zostanie ponownie, w najbliższej kadencji, zatrudniony na podstawie stosunku pracy z wyboru w tym samym urzędzie, przepisu ust. 1 nie stosuje się.
4. Do pracownika, o którym mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisu art. 75 Kodeksu pracy.

63 ZWIĄZKI I POROZUMIENIA MIEDZYGMINNE

Związki międzygminne - specyficzne korporacje prawa publicznego tworzone przez samorządy gmin na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591) w drodze porozumień zatwierdzanych następnie uchwałami rad tych gmin, w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych. Związek międzygminny ma osobowość prawną. Szczegółowe zasady tworzenia związków międzygminnych zawiera Rozdział 7. Związki i porozumienia międzygminne w.w. ustawy (art. 64-73a).

Utworzenie związku

Związki tworzy się w celu efektywniejszego wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej.

Procedura utworzenia związki składa się z dwóch etapów:

1) uchwały o utworzeniu przez rady zainteresowanych gmin co następuje bezwzględną większością ustawowej liczby członków 2) przyjęcia w tym samym trybie statutu związku

Członkostwo w związku jest dobrowolne, każda gmina może swobodnie z niego wystąpić. Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje możliwość nałozenia na gminy obowiązku utworzenia związku, ale poza przypadkiem gmin warszawskich, gdzie obowiązek taki istniał do 2002 roku , żadna ustawa nie nakłada go.

Zadania związku

Na związek można przekazać wszystkie zadania z zakresu zadań własnych gmin, oprócz tych do których wymagane jest osobne upoważnienie ustawowe (np. stanowienie prawa miejscowego). Możliwe jest także przekazanie na związek zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Ponadto związek sam może zawierać porozumienia z administracją rządową przewidujące nałożenie na niego w/w obowiązków. Na związek rada gminy może ponadto przekazać kompetencje do wydawania indywidualnych decyzji, podobnie jak to ma miejsce z przekazaniem tego typu kompetencji jednostkom pomocniczym w gminie.

Organy związku

Organem stanowiącym i kontrolnym (odpowiednik rady gminy) jest zgromadzenie związku. Składa się ono z wójtów (a więc organów wykonawczych) poszczególnych gmin. Rada gminy może upoważnić także radnego lub zastępcę wójta do jej reprezentacji. Statut może przewidywać, że niektóre gminy będą miały więcej niż jednego przedstawiciela.

Organem wykonawczym związku jest zarząd, powoływany przez zgromadzenie związku spośród jego członków. Możliwe jest powołanie max 1/3 osób spoza członków zgromadzenia związku.

Tryb działania związku

Zgromadzenie związku podejmuje decyzje bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków. Na uchwały zgromadzenia każdemu członkowi przysługuje sprzeciw. W razie sprzeciwu zgromadzenie musi jeszcze raz rozpatrzyć daną sprawę. Przy ponownym rozpatrywaniu prawo sprzeciwu nie przysługuje. Sprzeciw należy wnieść w ciągu 7 dni od podjęcia uchwały.

Zbliżone pojęcia

Związków międzygminnych nie należy mylić z porozumieniami międzygminnymi (opisanymi w art. 74 w.w. ustawy), które polegają na przekazaniu zadań jednej gminy innej gminie bez utworzenia odrębnej osoby prawnej. Nie należy także mylić ich ze stowarzyszeniami gmin (opisanymi w rozdziale 9 art. 84 i 84a w.w. ustawy).

64 STOWARZYSZENIA GMIN

65 ZWIĄZKI, STOWARZYSZENIA I POROZUMIENIA POWIATÓW

Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym

Art. 65 Związki powiatów - przesłanki tworzenia

1. W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, powiaty mogą tworzyć związki z innymi powiatami.
2. Uchwały o utworzeniu związku, przystąpieniu do związku lub wystąpieniu ze związku podejmują rady zainteresowanych powiatów.
3. Prawa i obowiązki powiatów uczestniczących w związku związane z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi, przechodzą na związek z dniem ogłoszenia statutu związku.
4. Do związków powiatów stosuje się odpowiednio art. 38, kompetencje starosty w indywidualnych sprawach i odwołanie od tych decyzji.

Art. 66 Zasady działania związku powiatów

1. Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
2. Związek ma osobowość prawną.

Art. 67 Wymóg przyjęcia statutu związku przez zainteresowane powiaty i elementy statutu

1. Utworzenie związku wymaga przyjęcia jego statutu przez rady zainteresowanych powiatów bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady powiatu.
2. Statut związku powinien określać:
1) nazwę i siedzibę związku,
2) członków i czas trwania związku,
3) zadania związku,
4) organy związku, ich strukturę, zakres i tryb działania,
5) zasady korzystania z obiektów i urządzeń związku,
6) zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywania strat związku,
7) zasady przystępowania i występowania członków oraz zasady rozliczeń majątkowych,
8) zasady likwidacji związku,
9) tryb wprowadzania zmian w statucie związku,
10) inne zasady określające współdziałanie.

Art. 68 Rejestr związków powiatów- zasady prowadzenia

1. Rejestr związków prowadzi minister właściwy do spraw administracji publicznej.
2. Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu.
3. Na decyzję o odmowie wpisania do rejestru przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
4. Minister właściwy do spraw administracji publicznej określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia rejestru związków powiatów oraz ogłaszania statutów związków, uwzględniając dokumentację niezbędną do wpisania związku do rejestru, dane podlegające wpisowi oraz sposób wykonywania zmian wpisów w rejestrze.

Art. 69 Zgromadzenie związku jako organ stanowiący i kontrolny związku powiatów

1. Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie związku, zwane dalej „zgromadzeniem”.
2. W skład zgromadzenia wchodzi po dwóch reprezentantów powiatów uczestniczących w związku. Zasady reprezentacji powiatu w związku określa rada powiatu.

Art. 70 Uchwały zgromadzenia związku - zasady

1. Uchwały zgromadzenia podejmowane są bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.
2. Członek zgromadzenia może wnieść pisemny sprzeciw wraz z uzasadnieniem w stosunku do uchwały zgromadzenia w ciągu 7 dni od dnia jej podjęcia.
3. Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonanie uchwały i wymaga ponownego rozpatrzenia sprawy.
4. Sprzeciwu nie można zgłosić wobec uchwały podjętej w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy.

Art. 71 Zarząd jako organ wykonawczy związku powiatu

1. Organem wykonawczym związku jest zarząd.
2. Zarząd związku jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród członków zgromadzenia.
3. O ile statut tak stanowi, dopuszczalny jest wybór członków zarządu spoza członków zgromadzenia w liczbie nie przekraczającej 1/3 składu zarządu związku.

Art. 72 Stosowanie przepisów o gospodarce finansowej powiatu do gospodarki związku powiatów

1. Do gospodarki finansowej związku powiatów stosuje się odpowiednio przepisy o gospodarce finansowej powiatu.
2. Plan finansowy związku uchwala zgromadzenie związku.

Art. 73 Porozumienia powiatów - przesłanki

1. Powiaty mogą zawierać porozumienia w sprawie powierzenia jednemu z nich prowadzenia zadań publicznych.
2. W zakresie nieuregulowanym treścią porozumienia do porozumień, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące związków powiatów.

Art. 74 Miasto na prawach powiatu - uprawnienia do tworzenia związków i porozumień

Miasto na prawach powiatu może tworzyć związki i zawierać porozumienia komunalne z gminami.

Art. 75 Stowarzyszenia powiatów - przesłanki tworzenia

1. Powiaty mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z gminami i województwami.
2. Do stowarzyszeń, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855), z tym że dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.

Art. 75a Międzynarodowe zrzeszenia społeczności lokalnych i regionalnych

Zasady przystępowania powiatu do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych określają odrębne przepisy.

66 MIASTA NA PRAWACH POWIATU

Miasto na prawach powiatu - jednostka samorządu terytorialnego w Polsce, niekiedy określana jako powiat grodzki, co jednak nie znajduje uzasadnienia w przepisach prawa.

Miasto na prawach powiatu jest gminą o statusie miasta, wykonującą zadania powiatu. We wszystkich miastach na prawach powiatu władzę wykonawczą sprawuje prezydent miasta. Są jednostkami samorządu terytorialnego (podziału terytorialnego).

Ustawodawca w tekście pierwotnym ustawy powiatowej (Dz.U. z 1998 r. nr 91, poz. 578) stanowił w art. 3: "Powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu", z czego można było wysnuć wniosek, iż miasto na prawach powiatu jest powiatem w znaczeniu terytorialnym. Obecnie, po nowelizacji z 2001 roku ustawa nie wydaje się uprawniać do takich wniosków. Ta sama tendencja widoczna jest w art. 91 rzeczonej ustawy. W tekście pierwotnym (ustęp 5) ustawodawca stanowił, że każdorazowo przez powiat rozumie się także miasto na prawach powiatu. Po zmianach z 2001 roku artykuł 91 nadaje miastom na prawach powiatu jedynie prawa przysługujące powiatom sensu stricto.

Należy więc przyjąć, iż miasta na prawach powiatu nie są powiatami, a jedynie gminami, którym ustawodawca, ze względu na swoją specyfikę, powierzył rozszerzony zakres zadań.

Konsekwencje nadania miastom praw powiatu są następujące:

• organy w mieście na prawach powiatu (tj. rada miasta i prezydent miasta) wykonują kompetencje właściwe dla - odpowiednio - rady gminy i rady powiatu oraz wójta (burmistrza) i starosty,

• organ wykonawczy miasta na prawach powiatu jest organem monokratycznym,

• rada nie wybiera organu wykonawczego i nie może go odwołać,

• radni składają ślubowanie wg tekstu roty z art. 23a ustawy gminnej.

Poza tym w strukturze organizacyjnej miasta posiadającego prawa powiatu pojawia się organ nie funkcjonujący w "normalnej" gminie (komisja bezpieczeństwa i porządku). Co do zasady miasto na prawach powiatu jest gminą, jego organy podlegają przede wszystkim regulacjom ustawy o samorządzie gminnym.

Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, otrzymały:

• miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,

• dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu miast na prawach powiatu),

• niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich: Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie, Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście, Żory.

Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w dniu 27 października 2002 r.; w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy warszawskiej).

Wałbrzych w dniu 1 stycznia 2003 r. utracił prawa miasta na prawach powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.

Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
Stan prawny: 24.04.2012

Rozdział 9. Miasta na prawach powiatu

Art. 91 Miasto na prawach powiatu - warunki utworzenia

Prawa powiatu przysługują miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż 100 000 mieszkańców, a także miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu, oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty.

Art. 92 Organy powiatu w miastach na prawach powiatu

1. Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje:
1) rada miasta,
2) prezydent miasta.
2. Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie.
3. Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym.

67 FORMY WSPOLPRACY W JST

Zasady tworzenia programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

I. Wstęp do założeń ramowego programu współpracy.

W demokratycznym społeczeństwie organizacje pozarządowe stanowią znakomitą bazę dla rozwoju lokalnych społeczności, gdyż skupiają najaktywniejszych i najbardziej wrażliwych na sprawy społeczne obywateli danego środowiska. Niezbędne jest włączenie podmiotów pozarządowych w system funkcjonowania gminy / powiatu / województwa na zasadzie równoprawnego partnerstwa.

Konstytucyjna zasada pomocniczości oraz wynikające z innych ustaw kompetencje jednostek samorządu terytorialnego stanowią podstawę rozwoju wzajemnych relacji między administracją publiczną a organizacjami pozarządowymi.

Poniżej przedstawiono wskazówki, które mogą być przydatne w procesie budowania programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi. Zawiera on metodologiczne wskazówki i podstawowe wytyczne, stanowiące punkt wyjścia do tworzenia przez właściwe jednostki samorządowe własnych programów współpracy, które uwzględniałyby także specyficzne elementy współpracy z organizacjami pozarządowymi funkcjonującymi na ich obszarze (jak np.: identyfikacja konkretnych społecznych problemów, zakresu działalności organizacji pozarządowych, możliwości realizacji zadań publicznych i ich finansowania).

Ustawa nie zawiera wskazówek, co do stopnia szczegółowości programu, ani nawet co do jego powiązania z budżetem jednostki samorządu terytorialnego. Należy stwierdzić, że roczny program współpracy nie musi być ściśle powiązany z budżetem, a jego tworzenie nie musi pokrywać się równolegle z przygotowaniem budżetu.

Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której przygotowanie programu może następować równolegle z wypracowywaniem “budżetu zadaniowego” jako materiału poprzedzającego sporządzenie projektu budżetu zgodnie z samorządowymi przepisami ustrojowymi oraz przepisami o finansach publicznych.

W razie nieuchwalenia programu każdy podmiot, który ma interes w jego uchwaleniu (w tym w szczególności organizacje pozarządowe działające na terenie danej jednostki samorządu), może - po bezskutecznym wezwaniu do uchwalenia programu - zaskarżyć jego brak do sądu administracyjnego (art. 101a ustawy o samorządzie gminnym, art. 88 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, art. 91 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa).

II. Cele.

CEL GŁÓWNY:

Kształtowanie demokratycznego ładu społecznego w środowisku lokalnym, poprzez budowanie partnerstwa między administracją publiczną i organizacjami pozarządowymi. Służyć temu może wspieranie organizacji pozarządowych w realizacji ważnych celów społecznych.

 

CELE SZCZEGÓŁOWE:

 

1. umocnienie lokalnych działań, stworzenie warunków dla powstania inicjatyw i struktur funkcjonujących na rzecz społeczności lokalnych;

2. zwiększenie wpływu sektora obywatelskiego na kreowanie polityki społecznej w gminie / powiecie / województwie;

3. poprawa jakości życia, poprzez pełniejsze zaspokajanie potrzeb społecznych;

4. integracja podmiotów polityki lokalnej obejmującej swym zakresem sferę zadań publicznych wymienionych w art.4 ustawy;

5. udział zainteresowanych podmiotów przy tworzeniu programu współpracy ;

6. otwarcie na innowacyjność, konkurencyjność poprzez umożliwienie organizacjom pozarządowym indywidualnego wystąpienia z ofertą realizacji projektów konkretnych zadań publicznych, które obecnie prowadzone są przez samorząd;

7. wypracowanie rocznego modelu lokalnej współpracy pomiędzy organizacjami pozarządowymi a jednostkami samorządu terytorialnego jako elementu długoterminowego programu współpracy obejmującego okres np. kilku lat

Powyższe cele powinny być realizowane poprzez:

 

• równy dostęp do informacji oraz wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności i współdziałaniu w celu zharmonizowania tych kierunków ( stosownie do ustawy o dostępie do informacji publicznej);

• konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji, wykorzystując zasady dialogu społeczno - obywatelskiego;

• tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej;

• zlecanie realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe poprzez powierzanie wykonywania zadań publicznych, wraz z udzielaniem dotacji na finansowanie ich realizacji lub wspieranie wykonywania zadań publicznych wraz z udzieleniem dotacji na ich dofinansowanie

• współpracę na zasadach: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności, przy czym:

•  

• w myśl zasady pomocniczości przy suwerenności stron organy administracji publicznej, respektując odrębność i suwerenność zorganizowanych wspólnot obywateli, uznają ich prawo do samodzielnego definiowania i rozwiązywania problemów, w tym należących także do sfery zadań publicznych i w takim zakresie współpracują z tymi organizacjami, a także wspierają ich działalność oraz umożliwiają realizację zadań publicznych na zasadach i w formie określonej w ustawie;

• zgodnie z zasadą partnerstwa organizacje pozarządowe, na zasadach i w formie określonej w ustawie oraz według trybu wynikającego z odrębnych przepisów, uczestniczą w identyfikowaniu i definiowaniu problemów społecznych, wypracowywaniu sposobów ich rozwiązania oraz wykonywaniu zadań publicznych;

• kierując się zasadą efektywności organy administracji publicznej, przy zlecaniu organizacjom pozarządowym zadań publicznych, dokonują wyboru najefektywniejszego sposobu wykorzystania środków publicznych, przestrzegając zasad uczciwej konkurencji oraz z zachowaniem wymogów określonych w art. 25 i art. 28 ust. 3 ustawy o finansach publicznych;

• mając na względzie zasadę jawności, organy administracji publicznej udostępniają współpracującym z nimi organizacjom pozarządowym informacje o zamiarach, celach i środkach przeznaczonych na realizację zadań publicznych, w których możliwa jest współpraca z tymi organizacjami oraz o kosztach realizacji zadań publicznych już prowadzonych w tym zakresie przez jednostki podległe organom administracji publicznej lub nadzorowane przez te organy, wraz z informacją o sposobie obliczania tych kosztów, tak aby możliwe było ich porównanie z kosztami realizacji analogicznych zadań przez inne instytucje i osoby. Jednym z instrumentów upubliczniania informacji powinien być Biuletyn Informacji Publicznej (BIP). Art. 13 ustawy wprost mówi, o tym, że ogłoszenia konkursów adresowanych do organizacji pozarządowych winny być ogłaszane w BIP. Rozsądne wydaje się umieszczenie w strukturze tworzonego przez administrację publiczną BIP części adresowanej do organizacji pozarządowych. Wygodną formą informowania organizacji o konkursach jest tez umieszczenie bezpłatnego ogłoszenia na portalu organizacji pozarządowych www.ngo.pl

 

• promocję i wsparcie działalności organizacji pozarządowych, np. poprzez zapraszanie do udziału w posiedzeniach merytorycznych, informowanie społeczeństwa o udziale organizacji pozarządowych w pracach na rzecz gminy / powiatu w lokalnych gazetach, publikacjach, tablicach informacyjnych; wspieranie inicjatyw organizacji na rzecz społeczności lokalnych (udostępnianie nieodpłatne sali, sprzętu, umieszczanie informacji na stronach internetowych urzędu), pomoc w uzyskiwaniu sprzętu i wsparcia technicznego; dofinansowanie działalności organizacji pozarządowych;

• stworzenie systemu monitorowania potrzeb społecznych na obszarze danej jednostki samorządowej opartego na ścisłej współpracy władz samorządowych i organizacji pozarządowych.

 

III. Efekty:

 

1. upowszechnienie modelu realizacji zadań w drodze współpracy sektora obywatelskiego z administracją publiczną, budowanie dialogu obywatelskiego;

2. zwiększenie kompetencji pracowników samorządu i organizacji pozarządowych w zakresie realizowania lokalnych programów skierowanych w stronę rozwiązywania problemów społecznych;

3. budowanie podstaw metodologicznych i merytorycznych dla kształtowania strategii rozwoju: gmin, powiatów, województw.

IV. Zakres podmiotowy.

Zakres podmiotowy programów współpracy tworzonych w formie uchwał jednostek samorządu terytorialnego określony został w art. 5 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zgodnie z nim, podmiotami takich programów współpracy są, z jednej strony, organy jednostek samorządu terytorialnego na szczeblu gminy, powiatu i województwa, a z drugiej organizacje pozarządowe oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, prowadzące, odpowiednio do terytorialnego zakresu działania organów jednostek samorządu terytorialnego, działalność pożytku publicznego w zakresie odpowiadającym działaniom tych organów. Należą do nich w szczególności:

 

• stowarzyszenia;

• fundacje;

• osoby prawne i jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych (np. grupy charytatywne, zakłady opiekuńcze)

• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
  
  a także,

 

• fundacje, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządy terytorialnego, jeżeli:

 

• przepisy odrębne stanowią inaczej

• majątek tej fundacji nie jest w całości mieniem państwowym, mieniem komunalnym lub mieniem pochodzącym z finansowania środkami publicznymi w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, lub

• fundacja prowadzi działalność statutową w zakresie nauki, w szczególności na rzecz nauki;

W programie współpracy mogą być także uwzględnione podmioty wymienione w art. 3 ust 4 ustawy o działalności pożytku (...), do których należą:

 

• związki zawodowe i organizacje pracodawców;

• partie polityczne;

• samorządy zawodowe;

• fundacje utworzone przez partie polityczne;

• spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej.

Należy jednak podkreślić, iż współpraca z powyżej wymienionymi podmiotami nie może być prowadzona w formie zlecania zadań publicznych, gdyż przepisów działu II Działalność Pożytku Publicznego przedmiotowej ustawy w stosunku do nich się nie stosuje.

V. Zakres przedmiotowy (obszar działania).

W przypadku zakresu przedmiotowego programów współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, trzeba podkreślić, że art. 4 ust. 1 przedmiotowej ustawy wymienia w sposób enumeratywny zakres zadań publicznych zaliczanych do sfery pożytku publicznego. Należą do nich zadania z zakresu :

 

1. pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;

2. działalności charytatywnej;

3. podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;

4. działalności na rzecz mniejszości narodowych;

5. ochrony i promocji zdrowia;

6. działania na rzecz osób niepełnosprawnych;

7. promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy;

8. upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn;

9. działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;

10. działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;

11. nauki, edukacji, oświaty i wychowania;

12. krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży;

13. kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji;

14. upowszechniania kultury fizycznej i sportu;

15. ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego;

16. porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym;

17. upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa;

18. upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji;

19. ratownictwa i ochrony ludności;

20. pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą;

21. upowszechniania i ochrony praw konsumentów;

22. działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami;

23. promocji i organizacji wolontariatu;

24. działalności wspomagającej technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3, w zakresie określonym w pkt 1-23.

Mając powyższe na uwadze, należy wskazać, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego w uchwalanym przez siebie programie współpracy powinien wybrać i określić roczne zamierzenia i nakreślić wieloletnie priorytety działania związane ściśle ze specyfiką sytuacji społeczno - ekonomicznej ludności zamieszkującej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.

W programie powinna znaleźć się analiza potrzeb oraz możliwości efektywnego realizowania wspólnych przedsięwzięć, w tym także ocena potencjału organizacji pozarządowych, tj. doświadczenia:

 

• w realizacji usług publicznych danego rodzaju;

• w dysponowaniu pieniędzmi publicznymi

oraz posiadanej kadry, wolontariuszy, również pewności wykonania zleconych zadań.

W dokumencie tym powinny zostać wyznaczone cele, jakie stawiają sobie organizacje pozarządowe i samorząd w realizowanych przez siebie zadaniach.

Roczny program współpracy powinien uwzględniać również system oceny oraz monitorowania realizowanych, zarówno przez sektor samorządowy jak i pozarządowy, usług.

Program współpracy powinien zawierać tryb, sposób w jakim mieszkańcy będą informowani o działaniach realizowanych wspólnie przez samorząd i organizacje pozarządowe (zadanie, miejsce, termin, fundusze, liczba beneficjentów, zaangażowanie społeczności lokalnej, itp.)

VI. Formy współpracy.

Formy współpracy pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a organizacjami pozarządowymi i podmiotami wskazanymi w art. 3 ust. 3 ustawy mogą być prowadzone w szczególności poprzez :

 

1. zlecanie organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie, które może mieć formy:

 

1. powierzania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji lub

2. wspierania takich zadań, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji;

Podstawą do zlecania usług powinien być roczny program współpracy, a samo zlecanie usług powinno wynikać z chęci zwiększenia efektywności wykorzystania środków.

Prawidłowa realizacja zadań publicznych wymaga oddzielenia funkcji decyzyjnych (przyznającego zadanie, zlecającego wykonanie zadania) od funkcji wykonawczych. Organy publiczne, dysponujące funduszami publicznymi, powinny w drodze decyzji ustalać prawo do świadczenia, przekazywać środki niezbędne na jego realizację oraz kontrolować prawidłowość wykonania tego zadania.

Wspieranie oraz powierzanie odbywa się po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert, chyba że przepisy odrębne przewidują inny tryb zlecania.¹⁾

 

(załącznik “Rozporządzenie Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umowy o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania”)

Samorząd dla prawidłowego zlecania zadań organizacjom pozarządowym powinien stworzyć bazę danych zawierającą informację nt. organizacji pozarządowych działających na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego oraz dbać o jej aktualizację.

W przypadku nieposiadania powyższych informacji, samorząd może zwrócić się do odpowiedniej instytucji, organizacji pozarządowej (np. Stowarzyszenia KLON / JAWOR prowadzącego ogólnodostępną internetową bazę danych organizacji pozarządowych pod adresem http://www.ngo.pl) posiadającej bogatą bazę danych w tym zakresie (należy zaznaczyć, że również z tego źródła informacje mogą być niepełne).

 

1. wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności i współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków, poprzez:

 

1. publikowanie ważnych informacji na stronach internetowych danej jednostki samorządu terytorialnego; informacje te powinny dotyczyć zarówno działań podejmowanych przez samorządy jak i przez organizacje pozarządowe,

2. udział przedstawicieli organizacji pozarządowych na sesjach Rady Gminy oraz Komisjach Rady Gminy, z prawem zabierania głosu,

3. przekazywanie przez organizacje pozarządowe informacji o przewidywanych lub realizowanych zadaniach sfery publicznej.

 

2. konsultowanie z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, odpowiednio do zakresu ich działania, projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji:

 

1. organizowanie przez administrację publiczną konsultacji w sprawach realizacji poszczególnych zadań gminy,

2. informowanie przedstawicieli organizacji o planowanych sesjach Rady Gminy oraz Komisji Rady Gminy, na których dyskutowane będą projekty uchwał odnoszących się do zagadnień związanych z profilem działalności tych organizacji,

3. udostępnienie druków projektów uchwał odnoszących się do zagadnień związanych z profilem działalności tych organizacji,

4. udział organizacji pozarządowych w posiedzeniach Wojewódzkich Komisji Dialogu Społecznego.

 

3. tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej.

W ramach takich zespołów można opracowywać wspólne plany działań na rzecz mieszkańców z wykorzystaniem miejscowego potencjału organizacji oraz infrastruktury. Zespół taki stanowić może efektywne forum tworzenia programów współpracy samorządu i organizacji pozarządowych. Na jego forum mogą być wypracowywane projekty aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej organizacji oraz dyskutowane projekty uchwał odnoszących się do zagadnień związanych z obszarem działalności tych organizacji.

Zespoły takie mogą również stanowić forum, na którym przygotowywane byłyby zalecenia, co do sposobu wykonywania usług publicznych, w tym również trybu zlecania ich wykonania czy to w formie dofinansowania czy też pełnego finansowania. Wreszcie przedstawiciele organizacji pozarządowych mogą występować w roli obserwatorów lub członków (po zastosowaniu odpowiednich procedur eliminujących konflikt interesów) w komisjach rozstrzygających wyniki konkursów na finansowanie lub dofinansowanie działań zlecanych organizacjom pozarządowym.

Ustawowe nałożenie obowiązku współpracy nie oznacza nałożenia obowiązku współpracowania we wszystkich formach wymienionych w ust.1, a charakter tych form jest komplementarny a nie wynikowy (nie hierarchiczny). Co więcej, nie ma podstaw do przyjmowania, iż kolejność, w jakiej zostały wymienione określone formy, wskazuje na preferencje ustawodawcy, a tym samym uznawania za podstawową formę współpracy zlecania realizacji zadań publicznych. Zlecanie - zdefiniowane w ust. 4 art. 5 - jest niewątpliwie najbardziej intensywną i w rezultacie sformalizowaną formą współpracy, łączącą się z zaangażowaniem środków publicznych, a zatem powinno ono być traktowane jako forma szczególna, do której można dojść zasadniczo po wykorzystaniu form mniej intensywnych i sformalizowanych. W tym kontekście, za podstawową formę można by uznać raczej wzajemne informowanie się - tym bardziej że bez takiej informacji niemożliwe jest utrzymywanie jakiejkolwiek trwalszej współpracy.

Poniżej zestawiono przykładowe formy współpracy ²⁾:

1. udzielanie przez samorząd wsparcia pozafinansowego dla organizacji (oddelegowanie pracowników, użyczenie sprzętu, bezpłatne udostępnienie sal urzędu itp.);

2. otwarte spotkania pomiędzy organizacjami a przedstawicielami samorządu;

3. koordynowanie działań, prowadzenie wspólnych przedsięwzięć (np. wspólne organizowanie konferencji czy współpracy przy świadczeniu konkretnych usług na rzecz społeczności lokalnej);

4. doradztwo i udzielanie przez samorząd pomocy merytorycznej organizacjom, np. w przygotowaniu projektów i pisaniu wniosków;

5. bieżąca wymiana informacji między administracją a organizacjami;

6. zlecanie zadań.

Innymi ważnymi formami współpracy są::

1. wspólne rozpoznawanie potrzeb społeczności lokalnej i wspólne planowanie działań służących zaspokojeniu potrzeb;

2. pomoc dla organizacji w poszukiwaniu środków finansowych z innych źródeł, zwłaszcza pomoc w pozyskiwaniu przez organizacje pozarządowe partnerów zagranicznych i środków z funduszy międzynarodowych, w szczególności z Unii Europejskiej (Europejski Fundusz Społeczny);

3. umożliwienie organizacjom skorzystania z preferencyjnych zasad uzyskiwania lokali na działalność;

4. promowanie przez samorząd działalności organizacji i pomocy w tworzeniu jej dobrego wizerunku;

5. organizowanie przez administrację samorządową szkoleń i doradztwa dla organizacji pozarządowych;

6. dofinansowaniu przez samorząd, w formie grantów, pozarządowych ośrodków doradztwa dla inicjatyw pozarządowych;

7. pomoc w nawiązywaniu współpracy międzynarodowej.

Mając na uwadze powyżej określone założenia ramowego programu współpracy, niezbędne byłoby zinstytucjonalizowanie przez jednostki samorządu terytorialnego działań niezbędnych do opracowania przez każdą z nich własnego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy.

Zaleca się zorganizowanie przez właściwy organ danej jednostki samorządu terytorialnego spotkania roboczego (bądź cyklu takich spotkań - w zależności od potrzeb) z przedstawicielami organizacji pozarządowych i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy, działającymi na obszarze danej jednostki, w przedmiocie wypełnienia treścią powyższych założeń, w szczególności poprzez konkretyzację:

 

• zadań objętych programem współpracy;

• form współpracy;

• czasu realizacji programu współpracy;

• zasad monitoringu oraz formy sprawozdania realizacji programu współpracy.

Warto przy okazji przypomnieć, że w specyficznym przypadku wystąpienia sporów między organami administracji publicznej a organizacjami pożytku publicznego, rolę mediatora może, zgodnie z Ustawą pełnić Rada Działalności Pożytku Publicznego.

W celu usystematyzowania i podniesienia efektywności współpracy między jednostką samorządu terytorialnego a organizacjami pozarządowymi sugerowane jest stworzenie: komórki, zespołu albo wyznaczenie pojedynczej osoby odpowiedzialnej za koordynację tej współpracy.

Należy zaznaczyć, że na szczeblu urzędów wojewódzkich i marszałkowskich zostali wyznaczeni przedstawiciele do współpracy z organizacjami pozarządowymi z danego regionu ( lista w załączniku).

Organem monitorującym tworzenie programów współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi w danym regionie jest wojewoda.

Departament Pożytku Publicznego MGPiPS przeszkolił trenerów organizacji pozarządowych z terenu całego kraju, w zakresie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zostali oni poinformowani o swojej misji oraz zobligowani do przekazywania zdobytej wiedzy wśród lokalnych środowisk pozarządowych.

W celu bieżącego informowania o wdrażaniu ustawy uruchomiona została strona internetowa Departamentu Pożytku Publicznego

68 WSPÓŁPRACA MIEDZYNARODOWA JST

Podstawy prawne międzynarodowej współpracy

Podstawą prawną prowadzenia współpracy międzynarodowej przez samorządy województw jest artykuł 172 Konstytucji RP stwierdzający, że „jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw”. Zapis ten odpowiada artykułowi 10 ust. 2 i 3 ratyfikowanej w 1993 roku Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego. Jednocześnie jednak, w tym samym artykule Konstytucji jest zapisane, że zasady takiej działalności powinny zostać określone w ustawie.

Zasady, na jakich samorząd województwa może prowadzić współpracę zagraniczną zostały określone w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 o samorządzie województwa. Podkreślić należy, że o ile w ustawach o samorządzie gminnym oraz o samorządzie powiatowym zawarto jedynie ogólne sformułowania dotyczące współpracy zagranicznej, to ustawa o samorządzie województwa zawiera już szczegółowe regulacje. Zostały one zawarte w Rozdziale 6 ustawy pod tytułem „Współpraca zagraniczna”. Tak więc, współpraca zagraniczna województwa prowadzona jest na podstawie uchwalonych przez sejmik województwa Priorytetów współpracy zagranicznej województwa. Dokument ten, przyjęty bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku województwa za zgodą ministra właściwego do spraw zagranicznych, określa:

• główne cele współpracy zagranicznej,

• priorytety geograficzne przyszłej współpracy,

• zamierzenia co do przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń regionalnych.

Ustawa zastrzega, że współpraca województwa ze społecznościami regionalnymi innych państw prowadzona jest zgodnie z prawem wewnętrznym, polityką zagraniczną państwa i jego międzynarodowymi zobowiązaniami, w granicach zadań i kompetencji województwa. Podobnie jak Priorytety współpracy zagranicznej województwa, również projekty umów o współpracy zagranicznej oraz umowy o przystąpieniu do międzynarodowych zrzeszeń regionalnych muszą zostać zaakceptowane przez ministra właściwego do spraw zagranicznych.

Z artykułu 41 ustawy o samorządzie województwa wynika, że współpraca zagraniczna jest nie tylko jego prawem, ale również obowiązkiem. Do zadań zarządu województwa należy bowiem organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi. Ustawa podkreśla duże znaczenie tej współpracy dla rozwoju województwa. Artykułu 12 ustawy mówi bowiem, że samorząd województwa, przy formułowaniu strategii rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju, współpracuje min. z organizacjami międzynarodowymi i regionami innych państw, zwłaszcza sąsiednich. Jest to zapis istotny, który nie tylko zachęca władze województw do prowadzenia współpracy zagranicznej, ale przede wszystkim uznaje potrzebę włączenia partnerów regionalnych z innych państw w proces rozwoju regionalnego Polski. Podkreślona tu została potrzeba współpracy z sąsiednimi regionami z innych państw, których współpraca może mieć fundamentalne znaczenie dla realizacji celów rozwojowych województw.

Zasady przystępowania województw do organizacji międzynarodowych zostały określone przez ustawę z 15 września 2000 roku o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych. Ustawa ta wprowadziła definicję międzynarodowego zrzeszenia społeczności lokalnych i regionalnych, za które uznaje organizacje, związki i stowarzyszenia powoływane przez społeczności lokalne, co najmniej dwóch państw zgodnie z ich prawem wewnętrznym. Jednostki samorządu terytorialnego (a więc nie tylko województwa, ale również gminy i powiaty) mogą przystępować do takich stowarzyszeń jedynie w granicach swoich kompetencji i w zgodzie z obowiązującym prawem wewnętrznym. Aby zapewnić zgodność działań jednostek samorządu terytorialnego z polityką zagraniczną państwa oraz jego zobowiązaniami międzynarodowymi, uchwała o przystąpieniu do zrzeszenia międzynarodowego musi zostać przedstawiona do zatwierdzenia ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych. Taki zapis ogranicza swobodę samorządu województwa do prowadzenia swojej działalności i nakłada na władze centralne Państwa Polskiego odpowiedzialność za jego współpracę zagraniczną.

Regulacje dotyczące zasad prowadzenia współpracy zagranicznej przez samorząd województwa zawarte są nie tylko w prawie wewnętrznym, ale również w licznych dokumentach międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę. Dotyczy to nie tylko wspomnianej już Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego, ale również Europejskiej Konwencji Ramowej o Współpracy Transgranicznej Między Wspólnotami i Władzami Terytorialnymi, czyli tzw. Konwencji Madryckiej Rady Europy, przyjętej 21 maja 1980 roku oraz Europejskiej Karty Regionów Granicznych i Transgranicznych uchwalonej po raz pierwszy 20 listopada 1981 roku i zmienionej 1 grudnia 1995 roku (zmiany dokonano w Szczecinie w Euroregionie Pomerania). Karta powstała z inicjatywy Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych (SERG), które jest chyba najbardziej aktywnym stowarzyszeniem działającym na polu międzynarodowych inicjatyw związanych ze współpracą transgraniczną (działa od 1971 roku).

Konwencja Madrycka definiuje współpracę transgraniczną jako każde wspólnie podjęte działanie mające na celu umocnienie i rozwój sąsiedzkich kontaktów miedzy wspólnotami i władzami terytorialnymi dwóch lub większej liczby stron, jak również zawarcie porozumień i przyjęcie uzgodnień koniecznych do realizacji takich zamierzeń.

Polska ratyfikowała wyżej wymienione dokumenty europejskie, a ponadto, idea współpracy transgranicznej zawarta jest także w licznych umowach o dobrym sąsiedztwie i współpracy zawieranych przez Polskę z sąsiadami. W dokumentach tych Polska zobowiązała się dążyć do eliminowania przeszkód dla współpracy transgranicznej oraz do zapewnienia niezbędnych środków dla instytucji taką współpracę prowadzących. Ponieważ umowy o dobrym sąsiedztwie i współpracy zostały zawarte również z Łotwą, Estonią i Węgrami i innymi państwami, z którymi Polska nie ma wspólnej granicy, umowy te wyrażały potrzebę rozwijania nie tylko współpracy przygranicznej, lecz również międzynarodowej współpracy jednostek samorządu terytorialnego w tym regionalnego.

Głównymi celami współpracy transgranicznej, wymienianymi przez Europejską Kartę Regionów Granicznych i Transgranicznych są:

• nowa jakość granic: obszary spotkań

• umacnianie warunków gospodarczych i społeczno-kulturalnych

• regiony siłą napędową współpracy transgranicznej

• ujednolicanie zagospodarowania przestrzennego w Europie

• niwelowanie gospodarczych oraz infrastrukturalnych przeszkód i dysproporcji

Tak jak w hierarchii celów, na samym początku wymienione są cele polityczne tak w hierarchii przedsięwzięć dominują inicjatywy gospodarcze:

• intensyfikacja trwałego transgranicznego zagospodarowania przestrzennego i polityki regionalnej

• infrastruktura i gospodarka

• doskonalenie transgranicznej ochrony środowiska i przyrody

• rozwiązywanie przygranicznego ruchu osobowego

• wspieranie transgranicznej współpracy kulturalnej

• środki organizacyjne i prawne.

Punkt trzeci trzeciego rozdziału EKRGiT nosi tytuł „Regiony siłą napędową współpracy transgranicznej”, wydaje się, że to sformułowanie i jego miejsce najlepiej oddaje istotę zależności pomiędzy regionem a rozwojem współpracy transgranicznej. W rozdziale tym podkreślone jest znaczenie uwzględniania, we wszystkich dziedzinach współpracy w Europie, odrębności wyrosłych na gruncie regionalnym, potrzeba solidarności z tymi regionami granicznymi i transgranicznymi, które są w szczególny sposób upośledzone oraz korzyści, jakie wynikają dla współpracy transgranicznej z wprowadzania idei regionalizacji do konstytucji państw Europy. Regiony przygraniczne i transgraniczne przedstawione są w tym dokumencie jako narzędzie rozwoju Unii Europejskiej, narzędzie wyjątkowe i skuteczne dzięki swojej bliskości do obywateli.

69 FUNDUSZE EUROPEJSKIE W JST

1. Środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, w tym środki pochodzące z funduszy strukturalnych, zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2003r. Nr 15, poz. 148 z późn. zm.), są środkami publicznymi.
   
   Ustawa z dnia 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966) stanowi w przepisie art. 3 ust. 3 pkt 2, iż dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej. Użycie przez ustawodawcę sformułowania, iż dochodami jednostek samorządu terytorialnego „mogą być” nie oznacza, że wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 2 źródła dochodów mogą być wyłączone z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Przepis ten wskazuje, że każda jednostka, która otrzyma ww. środki ujmuje je w swoim budżecie.
   
   Przepis art. 44 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego określa, iż środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej są przekazywane zgodnie z procedurami zawartymi w umowie międzynarodowej lub w umowie z przekazującym te środki albo z innymi procedurami obowiązującymi przy ich wykorzystaniu.

2. W związku z pojawiającymi się wątpliwościami dotyczącymi możliwości udziału jednostek samorządu terytorialnego w realizacji projektów INTERREG IIIB i IIIC, podkreślenia wymaga, iż istotne znaczenie mają postanowienia umów zawieranych pomiędzy partnerami (podmiotami).
   
   Z uwagi na fakt, iż współpraca w realizacji projektów INTERREG IIIB i IIIC, będzie opierała się na postanowieniach umów zawieranych pomiędzy podmiotami, niezbędne jest precyzyjne i wyczerpujące określenie wzajemnych praw i obowiązków stron, warunków i trybu rozliczania zadań oraz związanych z tym płatności, w tym przekazywania środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego do polskich jednostek samorządu terytorialnego. Umowy powinny definiować zakres odpowiedzialności za realizowany projekt oraz sposób dochodzenia roszczeń przez poszczególnych partnerów w przypadku niewłaściwej realizacji projektu.
   
   Z uwagi na rolę jaką pełnić będą jednostki samorządu terytorialnego w realizacji projektów INTERREG IIIB i IIIC można wyodrębnić dwa przypadki:

1. Polska jednostka samorządu terytorialnego jako partner współuczestniczy w realizacji projektu
   
   Polska jednostka samorządu terytorialnego planuje w swoim budżecie dochody i wydatki związane z jej udziałem w realizacji projektu. Oznacza to, że z budżetu polskiej jednostki mogą być dokonywane tylko wydatki związane
   z udziałem tej jednostki w realizacji projektu.
   
   Polska jednostka samorządu terytorialnego będąca partnerem projektu, na podstawie umowy zawartej pomiędzy partnerami projektu, otrzymuje od tzw. partnera wiodącego środki pochodzące z EFRR w części odpowiadającej jej udziałowi w realizacji projektu, które są zwrotem poniesionych przez tą jednostkę wydatków.
   
   Środki, które w całości, bądź w części określonej w umowie, są przekazywane po wykonaniu zobowiązań wynikających z umowy, stanowią zwrot zaangażowanych środków własnych. Środki te należy traktować jako dochody własne, o przeznaczeniu których decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

2. Polska jednostka samorządu terytorialnego jako partner wiodący
   
   Polska jednostka samorządu terytorialnego występująca w roli partnera wiodącego planuje w swoim budżecie dochody i wydatki związane tylko z jej udziałem w realizacji projektu.
   
   Wszelkie rozliczenia z partnerami projektu powinny być prowadzone poprzez wyodrębniony rachunek, na który wpłyną środki pochodzące z EFRR.
   
   Polska jednostka samorządu terytorialnego jako partner wiodący rozlicza i przekazuje z wyodrębnionego rachunku środki pochodzących z EFRR. W związku z powyższym nie ujmuje w swoim budżecie środków stanowiących dochody pozostałych partnerów.
   
   Polska jednostka samorządu terytorialnego będąca partnerem wiodącym przyjmuje po stronie dochodów budżetu środki pochodzące z EFRR w części odpowiadającej jej udziałowi w realizacji projektu. Sposób traktowania tych środków został omówiony w ostatnim akapicie pkt 1).

Przedstawiony sposób ujmowania środków w budżecie jednostki samorządu terytorialnego może mieć zastosowanie w przypadku, o którym mowa w art. 44 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

70 REGULAMIN ORGANIZACYJNY GMINY,POWIATU, WOJEWODZTWA

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Ustawodawca postanowił, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy m.in. podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek.
Z ogólnego domniemania kompetencji rady gminy i brzmienia powyższego przepisu wynika, iż to organ stanowiący gminy tworzy, likwiduje i wyposaża w majątek gminne jednostki organizacyjne. Stąd też należy przyjąć, że do kompetencji rady miny należy także nadawanie statutu /regulaminu organizacyjnego tej jednostki. Z przedstawionego w pytaniu stanu faktycznego wynika jednoznacznie, że przedmiotową jednostkę organizacyjną gminy powołała rada i to rada nadała jej regulamin organizacyjny. Niezasadne jest więc dokonywanie jakichkolwiek zmian przez organ wykonawczy, czyli wójta i wkraczanie w ten sposób w zakres kompetencji zastrzeżony na rzecz organu stanowiącego.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę także na brzmienie art. 40 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym, zgodnie z którym na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy i na podstawie tej ustawy organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego m.in. w zakresie organizacji urzędów i instytucji gminnych. Należy podkreślić, że ustawa o samorządzie gminnym ex lege określa wprost kompetencje organu wykonawczego jedynie do wydania w formie zarządzenia regulaminu organizacyjnego urzędu gminy, natomiast w odniesieniu do jednostek organizacyjnych gminy - w zakresie szeroko pojętego zwierzchnictwa służbowego wobec kierowników tych jednostek.
Konkludując, regulamin organizacyjny gminnemu zespołowi obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół powinien zostać nadany uchwałą rady gminy.

72 STRUKTURA URZEDU GMINY, POWIATU I WOJEWODZTWA

73 KONSTYTUCYJNE PRAWO OBYWATELA DO INFORMACJI

Prawo do informacji stanowi we współczesnych demokracjach podstawę funkcjonowania państw, a także instytucji międzynarodowych. W wielu krajach realizacja tego samego prawa człowieka jest odmiennie uregulowania (inne są mechanizmy uzyskiwania informacji). Jednakże istota prawa do informacji - udostępnienie każdemu wiedzy o działaniach wybieranej przez nich władzy, a także zapewnienie niemal pełnej przejrzystości życia publicznego - nie ulega zmianie.

Prawo do informacji wprowadzone w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., w rozdziale II (Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela). Takie usytuowanie tego prawa determinuje gwarancję jego przestrzegania oraz fakt, iż istota prawa nie może być naruszona (zgodnie z przepisem art. 61 ust. 3 Konstytucji). Ponadto na podstawie art. 235 ust. 5 i 6 konstytucji zmiana praw zapisanych w rozdziale II podlega specjalnej procedurze. Prawo do informacji przyznaje uprawnienie do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne, a także o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.

Zakreślone w taki sposób prawo daje bardzo szerokie możliwości kontrolowania przejrzystości państwa. Prawo to zgodnie z konstytucyjną zasadą wyrażoną w art. 8 ust. 2 ma charakter bezpośrednio obowiązujący, co skutkuje rozwiązaniem, iż samo prawo do informacji jest egzekwowalne wprost na podstawie przepisów konstytucji.

Zwrócić należy uwagę na zapisane w ust. 4 art. 61 konstytucji uprawnienie do określenia w drodze ustawy trybu udzielania informacji, o jakich mowa w ust. 1 i 2. Choć przez pierwsze lata po uchwaleniu Konstytucji RP prawo dostępu do informacji obowiązywało bez tej ustawy, zachodziła pilna potrzeba ustalenia zasad i procedur z nim związanych.

W dniu 6 września 2001 r. uchwalona została Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Zarówno w uzasadnieniu do projektu ustawy, jak i w doktrynie podkreślono, iż ustawowa regulacja trybu pozwoli w pełni realizować prawo dostępu do informacji publicznej. Regulacje ustawy o dostępie do informacji publicznej wprowadziły następujące zasady: zasadę jawności informacji publicznej oraz tryb jej udostępniania, zasady zobowiązanych podmiotów, zasadę wyłączeń, zasadę kontroli instancyjnej i sądowej oraz zasadę karnej ochrony dostępu do informacji publicznej.

Regulacje artykułu 61 konstytucji oraz zasady Ustawy o dostępie do informacji publicznej wprowadzają niemal bezwzględną zasadę jawności funkcjonowania władzy - wydatkowania funduszy publicznych oraz  wykonywania zadań publicznych. Dotychczasowe orzecznictwo potwierdza, iż w zasadzie każde zachowanie podmiotu zobowiązanego do udzielania informacji publicznej jest jawne.

74 SPOSOBY UDOSTEPNIANIA INFORMACJI PUBLICZNEJ W JST

Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze:

1. Ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa w art. 8 ustawy o dostępie do informacji publicznej,

2. Udostępniania, o którym mowa w art. 10 i 11 cyt. ustawy,

3. Wstępu na posiedzenia organów, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3, i udostępniania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących te posiedzenia.

Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny, z zastrzeżeniem art. 15.

Tworzy się urzędowy publikator teleinformatyczny - Biuletyn Informacji Publicznej - w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej, zwany dalej "Biuletynem Informacji Publicznej".

Podmioty udostępniające informacje publiczne w Biuletynie Informacji Publicznej
są obowiązane do:

1. Oznaczenia informacji danymi określającymi podmiot udostępniający informację,

2. Podania w informacji danych określających tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za treść informacji,

3. Dołączenia do informacji danych określających tożsamość osoby, która wprowadziła informację do Biuletynu Informacji Publicznej,

4. Oznaczenia czasu wytworzenia informacji i czasu jej udostępnienia,

5. Zabezpieczenia możliwości identyfikacji czasu rzeczywistego udostępnienia informacji.

Informacja publiczna może być udostępniana:

1. W drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych,

2. Przez zainstalowane w miejscach, o których mowa w pkt 1, urządzenia umożliwiającego zapoznanie się z tą informacją.

Podmiot udostępniający informację publiczną jest obowiązany zapewnić możliwość:

1. Kopiowania informacji publicznej albo jej wydruk

2. Przesłania informacji publicznej albo przeniesienia jej na odpowiedni, powszechnie stosowany nośnik informacji.

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust. 2. ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnej z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku.

Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się.

 

Odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania o udostępnienie informacji w przypadku określonym w art. 14 ust. 2 przez organ władzy publicznej następują w drodze decyzji.

Do decyzji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym że:

1. Odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni,

2. Uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji zawiera także imiona, nazwiska
   i funkcje osób, które zajęły stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji, oraz oznaczenie podmiotów, ze względu na których dobra, o których mowa w art. 5 ust. 2, wydano decyzję o odmowie udostępnienia informacji.

75 PROCEDURY ODWOLAWCZE OD DECYZJI URZEDÓW

 

Konwencja Rady Europy nr 106, Dz.U. nr 61 poz. 287-288. Należy zwrócić uwagę na fakt, że konwencja dotyczy działań nie tylko samorządu terytorialnego, ale również innych instytucji realizujących zadania lokalne i regionalne.

---