Nr 1 Konstytucja jako akt regulujący zasady ustrojowe

Konstytucja określa system źródeł prawa i swoją pozycję w ramach prawa jako akt najwyższy i bezpośrednio

stosowany. Konstytucja:

- to akt prawa powszechnie obowiązującego art. 87 Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

- jej postanowienie stosuje się bezpośrednio

- reguluje prawo wyborcze (czynne i bierne )

art. 62 konstytucji - Obywatel polski ma prawo do udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.

- Art. 16 Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Nr 2 Definicja Konstytucji

Konstytucja - akt prawny, o najwyższej mocy prawnej w państwie, co wyraża się w szczególnym trybie jej uchwalania i zmiany oraz w nazwie, określający zasady ustroju państwa, suwerena i sposoby wykonywania przezeń władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierający postanowienia dotyczące trybu zmiany swoich norm

Wyróżnia się:

1. Konstytucja w sensie materialnym - obejmuje normy prawne (także prawa zwyczajowego) dotyczące zasad

ustroju państwa, organizacji i funkcjonowania państwa i określające status jednostki w państwie (definicja ta

pokrywa się z pojęciem prawa konstytucyjnego) np. w Wlk. Brytanii.

2. Konstytucja w sensie formalnym - normy prawne przyjęte w szczególnym ·postępowaniu i zawarte w akcie

prawnym o szczególnej nazwie.

Podział na:

1. Konstytucja pisana - równoznaczna w zasadzie konstytucji w sensie formalnym, może obejmować 1 akt

prawny lub kilka aktów o tej samej, najwyższej mocy prawnej (np. RP w latach 92-97).

2. Konstytucja niepisana - równoznaczna konstytucji materialnej. Występuje w państwie, w którym brak jest 1

aktu prawnego najwyższej mocy (lub kilku) regulującego zasady ustroju tego państwa.

Podział ze względu na zakres regulacji:

1. Konstytucje pełne - regulują zasady ustroju państwa, określają suwerena i sposoby wykonywania przezeń

władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierają tryb zmian swoich norm.

2. Konstytucje niepełne (MAŁE) - nie obejmują swą regulacją powyższych materii.

Podział ze względu na tryb zmian:

1. Konstytucje sztywne.

2. Konstytucje elastyczne (giętkie) - mogą być zmieniane w trybie analogicznym do ustaw zwykłych, mają moc

prawną równą ustawom zwykłym.

Nr 3 Treść Konstytucji

Treść dotyczy zakresu regulacji gdzie:

- konstytucja określa sposób regulacji i kwestie ustrojowe

- konstytucja określa podstawy całości ustroju

- treść szczególna dotyczy ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego.

Standard regulacji konstytucji:

1. Władztwo państwowe i zasada jego sprawowania

2. System prawa i określenie konstytucji w jego ramach

3. Status prawny jednostki

4. Stosunki własnościowe

5. Organizacja aparatu państwowego

6. Zagadnienia zewnątrzpaństwowe

7. Zmiana konstytucji.

Nr 4 Zasada stabilności konstytucji polega na tym, że zawiera podstawowe zasady całego systemu prawa wyznaczające ramy i kierunek działalności prawotwórczej oraz determinuje sposób jego tworzenia. Dzięki temu jest w stanie pełnić rolę gwaranta pokoju społecznego. Gwarancją tej stabilizacji są specjalne procedury tworzenia, uchwalania i zmiany konstytucji. Jeśli konstytucja ma właściwie wypełniać tę funkcję, to jej postanowienia dotyczące tych materii powinny być konkretne, wystarczająco szczegółowe i jednoznaczne.

Nr 5 rodzaje norm Konstytucji

NORMY KONSTYTUCJI:

1. Zasady konstytucyjne.

2. Normy kompetencyjne - kierowane do organów państwa i obywateli. Upoważniają i zarazem zobowiązują do określonego zachowania.

3. Normy organizacyjne - będą dot. struktury, np. organizacji Sejmu i senatu.

4. Normy proceduralne - dot. np. prawa wyborczego czy procedury ustawodawczej. Są bardziej skonkretyzowane niż zasady.

5. Normy programowe - normy kierunkowe, celowe. Określają pewien poziom i ustalają, że można zrobić coś

więcej, ale nie można mniej.

Normy konstytucyjne to normy bezsankcyjne. Normy sankcjonujące i sankcjonowane. Przepisy Konstytucji są sankcjonowane (działalność TK, niezgodne z Konstytucją akty prawne podlegają uchwaleniu i TK).

Nr 6 Gwarancje konstytucji

Gwarancje zgodności prawa z konstytucją to ogół rozwiązań i instytucji ustrojowych służących zapewnieniu realizacji norm konstytucyjnych. Do tych czynników i instytucji prawnych bezspornie należy układ sił społeczno-politycznych, kultura polityczna

i prawna, a także organa państwa specjalnie w tym celu powołane.

Rodzaje

Gwarancje bezpośrednie są tworzone po to, aby zapewnić przestrzeganie konstytucji. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim sądownictwo konstytucyjne i instytucje odpowiedzialności konstytucyjnej.

Funkcja zapewnienia realizacji nadrzędności konstytucji w systemie prawa jest dla gwarancji pośrednich jedna z wielu przez nie wypełnianych obejmuje ona zasadę podziału władz umożliwiającą organom należącym do różnych władz wzajemne kontrolowanie się pod kątem zgodności z konstytucją.

Gwarancje materialne obejmują zasady ustroju państwowego lub podstawowe mechanizmy systemu politycznego zabezpieczające przestrzeganie konstytucji.

W skład gwarancji formalnych, zwanych także gwarancjami instytucjonalnymi wchodzą instytucje prawne zabezpieczające nadrzędność konstytucji i urzeczywistnienie jej norm, a także umożliwiające i zapewniające prawidłowość procesu prawotwórczego i procesu podejmowania decyzji państwowych.

Nr 7 FUNKCJE KONSTYTUCJI:

1. F. prawna - Konstytucja pełni rolę aktu prawnego o charakterze fundamentalnym, który reguluję stosunki polityczne, społeczne i gospodarcze w państwie. Staję się podstawą całego systemu prawnego, który jest uzależniony od przepisów konstytucji.

2. F. stabilizacyjna - to z niej wynikają podstawowe zasady całego systemu prawa które określają kierunek i ramy działalności prawotwórczej, jak też wyznaczają sposób tworzenia prawa

3. F. wychowawcza - Konstytucja uświadamia i upowszechnia wartości konstytucyjne, kształtuje podstawy społeczne (32 33)

4. F. organizatorska - zasady organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego struktury wewnętrzne

5. F. Integracyjna - celem jest identyfikowanie się obywateli z państwem i jego instytucjami

6. F. Programowa (dynamiczna) k. jest zorientowana na przyszłość i wyznacza cele działalności zarówno organów państwowych, jak i całego społeczeństwa, które jest zorganizowane w państwo.

Nr 8 założenia konstytucyjnego systemu źródeł prawa

1. Podzielony dychotomicznie - czyli dwudzielny: powszechnie obowiązujący i wewnętrznie obowiązujący.

Ustrojodawca preferuje system prawa powszechnie obowiązującego.

Organy państwowe stanowią prawo lub je stosują. Przejawem stosowania prawa jest wydawanie decyzji administracyjnych, natomiast działalność prawotwórcza stanowi prawo i przyjmuje postać norm generalnych (norm abstrakcyjnych, powtarzalnych). Normy powtarzalne nie wyczerpują się w procesie stosowania prawa. Proces stosowania prawa stanowi normy indywidualne i konkretne, bądź też normy jednostkowe dotyczące jednej sytuacji.

Nr 9 zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego

Zamknięcie pod względem podmiotowym - Konstytucja wskazuje nam wszystkie źródła prawa.

_ rozporządzenia,

_ regulaminy S. i S.,

_ układy zbiorowe pracy i inne porozumienia,

_ uchwałę Sejmu wyznaczającą zakres przedmiotowy sejmowej komisji śledczej,

_ akty wtórnego prawa europejskiego, które mają status bezpośredniego obowiązywania w państwie.

System prawa powszechnie obowiązującego zamknięty jest także pod względem przedmiotowym -

rozporządzenia wydają: RM, premier, poszczególni ministrowie z teką, KRRiT, Prezydent, przewodniczący komitetów

wchodzących w skład RM.

Rozporządzenia z mocą ustawy: Prezydent.

Akty prawa miejscowego: decydują o tym ustawy.

Regulaminy S. i S.: Sejm dla siebie, Senat dla siebie; w drodze uchwały.

Umowy międzynarodowe: zawiera RM, ratyfikowane przez Prezydenta, zgodę wyraża S. i S. (forma ustawy) i

obywatele w drodze referendum - dot. udziału w organach pomocniczych. Art. 90.

Nr 10 model aktu prawa wewnętrznego

Prawo obowiązujące wewnętrznie.

Art. 93 K. : Uchwały RM oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

Akty te mogą mieć różne nazwy. Prawo wewnętrzne może być wydawane przez każdy organ (np. Sejm, komendanta głównego policji - wojewoda dla policji).

Jest to katalog otwarty (np. organy monokratyczne wydają zarządzenia, organy kolegialne - uchwały). Prawo wewnętrzne może być stosowane wobec różnych struktur. Bezpośrednie oddziaływanie. Prawo wewnętrzne nie może stanowić decyzji wobec obywateli, osób prawnych, w tym także organów usytuowanych przez strukturę organizacyjną.

- Aby było stanowione musi być jakaś struktura organizacyjna tzn. podmiot kierujący i podmiot podporządkowany. Akty te mogą być wydane na podstawie ustawy, z tym że nie ma konieczności zawarcia szczegółowego upoważnienia.

- Podlegają kontroli, co do zgodności z aktami prawa powszechnie obowiązującego.

- Uchwała pochodzi od organu kolegialnego, a zarządzenie od organu monokratycznego np. podległość funkcjonalna jest między NBP, a bankami komercyjnymi.

Prawo wewnętrzne może regulować tylko stosunki, które dotyczą wewnętrznej struktury - minister reguluje sytuację prawną podporządkowanych mu urzędników. Prawo wewnętrznie obowiązujące reguluje postępowanie jednostek podporządkowanych organowi, np. sytuacja prawna urzędnika.

Nr 11 hierarchizacja systemu źródeł prawa

Konstytucja

Ratyfikowane przez Sejm umowy międzynarodowe * prawo europejskie

ustawy

niektóre uchwały rozporządzenia akty wewnętrznego prawa konsensualnego

Sejmu i Senatu akty prawa miejscowego

Akty prawa wewnętrznego

Wszelkie problemy powinny być rozwiązywane w oparciu o reguły "przyjaznej wykładni".

W systemie prawa pozostają hierarchiczne powiązania i mogą być trojakiego rodzaju:

a) Powiązania kompetencyjne-kiedy dany akt jest wydany na podstawie normy upoważniającej, zawartej w innym akcie np. ustawa <->rozporządzenie;

b) Powiązania treściowe-kiedy treść jednego aktu wyznacza treść drugiego np. Konstytucja<-> ustawy;

c) Powiązania derogacyjne-uwzględniają różnicę w zakresie mocy prawnej, która eliminuje inną normę prawną np. Konstytucja <-> ustawa.

Konstytucja RP podlega miedzy innymi takim wartościom prawa naturalnego, jak przyrodzona, niezbywalna oraz nienaruszalna godność człowieka, wolność i sprawiedliwość oraz zasada subsydiarności umacniająca uprawnienia obywateli i ich wspólnot.

Nr 12 konsekwencje zasady nadrzędności Konstytucji

Opiera się o zasadę nadrzędności Konstytucji. Mamy swoistą relację pomiędzy Konstytucją a ustawą i rozporządzeniami, które wykonują ustawy.

Konstytucja wskazuje akty, które będą miały pierwszeństwo przed ustawą. Będą to:

- umowy międzynarodowe ratyfikowane ustawą

- akty UE, jeśli nie da się ich pogodzić z ustawą.

Konsekwencje zasady nadrzędności Konstytucji są następujące:

1) Zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z Konstytucją;

2) Nakaz konkretyzowania postanowień Konstytucji w aktach normatywnych;

3)Obowiązek składania przysięgi na wierność Konstytucji przez piastowanie naczelnych organów państwowych.

Kiedy mamy do czynienia z niezgodnością ustawy z aktami UE:

1. Można wystąpić z UE.

2. Renegocjować traktat europejski.

3. Zmiana Konstytucji.

STOSOWANIE KONSTYTUCJI

Bezpośrednie stosowanie Konstytucji - stanowienie prawa na podstawie Konstytucji i uszczegółowienie jej postanowień w drodze ustaw, forma aktów ogólnych i abstrakcyjnych. Może też przybierać formę aktów indywidualnych i konkretnych (veto, powołanie rządu itp.)

Sądowe bezpośrednie stosowanie Konstytucji polega na wydawaniu wyroków, rozstrzygnięć konkretnych i indywidualnych. Nie jest to formuła jednolita:

1.Samoistne bezpośrednie stosowanie Konstytucji. Występuje tam, gdzie norma prawa konstytucyjnego stanowi samoistną podstawę rozstrzygnięcia sądowego.

2. Niesamoistne bezpośrednie stosowanie Konstytucji. Polega na współstosowaniu normy konstytucyjnej i ustawowej. Wówczas to przepis konstytucyjny wraz z przepisem ustawy staje się budulcem dla normy prawnej (gdy jest dostatecznie konkretny i precyzyjny), bądź staje się wyznacznikiem sposobu ustalenia prawnego znaczenia przepisu ustawy (w oparciu o ogólne zasady konstytucyjne). Normy konstytucyjne mogą mieć różny stopień ogólności (na bezpośrednie stosowanie Konstytucji, np. art. 77 K.)

3. Stwierdzenie konfliktu między normą konstytucyjną a szczegółowymi postanowieniami ustawy. Sąd, jeśli nie może dokonać wykładni w zgodzie z Konstytucją, powinien wrócić się z pytaniem prawnym do sądu konstytucyjnego.

Nr 13 pojęcie i systematyka zasad

ZASADY KONSTYTUCJI:

_ Zasada demokratycznego państwa prawa i sprawiedliwości społecznej (Art. 2)

_ Zasada państwa (Art. 3)

_ Zasada suwerenności narodu (Art. 4)

_ Zasada praworządności (Art. 7)

_ Zasada bezpośredniego stosowania Konstytucji (Art.8)

_ Zasada przychylności wobec prawa międzynarodowego (Art.9)

_ Zasada podziału władzy (Art.10)

_ Zasada pluralizmu politycznego (Art.11,13)

_ Zasada społeczeństwa obywatelskiego (Art. 12)

_ Zasada decentralizacji władzy publicznej (Art. 15,16)

_ Zasada społecznej gospodarki rynkowej (Art.20)

_ Zasada współdziałania państwa z obywatelami (Art. 25)

_ Zasada apolityczności sił zbrojowych (Art. 26)

nr 14 pojęcie zasad konstytucyjnych

ZASADY KONSTYTUCYJNE

Zasady - zasady prawa to rodzaj norm prawnych, reguły- dyrektywy, wyróżniające się szczególną rolą, znaczeniem dla aksjologicznego znaczenia i porządkowania zbiorów norm prawnych, dziedzin, gałęzi całego systemu prawa

Mianem zasad określa się też poszczególne normy prawne, klasy tych norm prawnych czy też agregaty norm prawnych (z państwa prawnego), powiązanych funkcjonalnie (np. z państwa jednolitego).

O zasadach prawa można mówić w znaczeniu:

1. Dyrektywalnym -wskazującym określony sposób zachowania,

2. Nazwa dla danego typu rozwiązań instytucjonalnych bądź,

3. Postulat definicyjny dla pojęć prawnych czy prawniczych.

Zasady w ujęciu opisowym i dyrektywalnym:

_ W ujęciu opisowym - pojęcie zasada prawa używane jest do określenia pewnych typów rozwiązań instytucjonalnych w danym systemie. Zasada opisowa oznacza funkcjonowanie powiązanych zespołów norm, wskazuje na ich oczekiwaną rolę społeczną. Tego typu zasady to również zasady ustrojowe odczytywane jako podstawa kompetencyjna lub polityczna kształtowania instytucji prawnej (np. z podziału władzy). Art. 122 ust. 4.

_ W ujęciu Dyrektywalnym - to reguły o statusie nadrzędnym lub o szczególnej doniosłości w stosunku do innych norm systemu.

Mówimy o niej w dwóch znaczeniach:

1. ogólne zasady prawa - są normami systemu, ocenianymi jako zasadnicze, kardynalne szczególnie ważne dla całego systemu lub jego części dla aktu normatywnego czy też poszczególnych instytucji prawnych.

2. postulaty systemu prawa - różnią się od zasad ogólnych tylko jedną cechą: NIE SĄ normami prawnymi, co

oznacza że nie wynikają z tekstu prawnego. Określa się je jako pozaprawne wartości moralne lub polityczne, aprobowane przez władzę sądowniczą i doktrynę prawa.

KONCEPCJA NIEPOZYWISTYCZNA ZASAD I REGUŁ

Dworkin twierdził, że reguły są normami pochodzącymi formalnie od prawodawcy i wyznaczającymi powinne

zachowanie w sposób dwubiegunowy. Można je spełnić lub naruszyć.

Zasady nie wynikają z formalnych wypowiedzi prawodawcy, wyznaczają jedynie cele w danej społeczności i mogą być spełnione w różnym stopniu mniej lub więcej. Wartości, będące w sprzeczności powinny być harmonizowane.

Alex twierdził, że zasady mogą wynikać również z prawa pozytywnego, tak je trzeba zrealizować aby ze względu n możliwości prawne i faktyczne zapewnić im jak najpełniejszą realizację.

14 ZASADY KONSTYTUCYJNE SĄ POSTRZEGANE NA 4 SPOSOBY:

1. Normy prawne

2. Dyrektywy (wypowiedzi o charakterze bardziej ogólnym niż normy prawne)

3. Zasady postrzegane w sposób intuicyjny (bez ich definiowania, wypowiedzi o szczególnym znaczeniu)

4. Wartości czy postulaty

nr 15 pojęcie zasad nazwanych i nienazwanych

Zasady nazwane - zasady, które są ustalone, proklamowane wprost w tekście konstytucji, to które

są nazwane wprost w tekście ustawy zasadniczej i zasadach konstytucyjnych (takie, które są

interpretowane z wielu przepisów ustawy zasadniczej

Zasady nienazwane - takie, które są interpretowane z poszczególnych przepisów konstytucji,

wynikają z kilku postanowień tekstu normatywnego, natomiast nazwa została im nadana przez

interpretatora, np. zasada niepodległości (suwerenności) RP. Art. 26, 126

16. KONCEPCJA WYRÓŻNIAJĄCA IDEE OGÓLNE OD ZASAD

_ Demokracja (idea ogólna w określaniu sustemu politycznego)

_ Państwo prawne (idea ogólna dla kształtowania systemu prawnego)

_ Sprawiedliwość społeczna (idea ogólna dla systemu społecznego)

_ Podział władzy (idea ogólna dla systemu rządów)

_ Konstytucjonalizm (idea ogólna dla systemu praw i obowiązków obywatelskich)

nr 17 koncepcje dobra wspólnego

KONCEPCJE DOBRA WSPÓLNEGO:

1. Społeczna nauka kościoła.

Dobro wspólne traktowane jest jako suma warunków życia społecznego, jakie zrzeszeniom bądź poszczególnym członkom społeczeństwa pozwalają osiągnąć pełniej i łatwiej własną doskonałość. W skład dobra wspólnego wchodzą zasadniczo 3 elementy:

 Poszanowanie osoby jako takiej

 Dobrobyt, traktowany jako rozwój dóbr duchowych i materialnych społeczeństwa

 Pokój, czyli trwałość i bezpieczeństwo sprawiedliwego porządku.

Dobro wspólne czyli społeczeństwo obywatelskie.

2. Doktryna korporatywistyczna.

Dobro wspólne polega na czynnym zespoleniu obywatela z państwem w pracy dla niego. Państwo jest naturalnym i koniecznym związkiem obywatelskim opartym na solidarności i wzajemnej zależności. Zgodnie z tą doktryną, wszyscy obywatele odpowiadają za państwo, mają wobec niego obowiązki. Państwo nie pełni roli służebnej w stosunku do obywateli, posiada prymat nad dobrem jednostki.

Pierwotnie TK równoważnie traktowało dobro wspólne i interes publiczny (ogółu). Najczęściej dobro wspólne w orzecznictwie

TK traktowane jest jako kategoria uzasadniająca ograniczenie praw jednostki w związku z ochroną równowagi budżetowej i stanu finansów publicznych

Z kategorią dobra wspólnego powinniśmy również kojarzyć symbole kraju - art. 28 - godło barwy, hymn - w tym kontekście symbole RP powinny być postrzegane jako dobra nas wszystkich.

nr 18 zasada suwerenności narodu,

ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU

_ Art. 4 K. Naród sprawuje swoją władzę przez przedstawicieli lub bezpośrednio.

Naród sprawuje swoją władzę w sposób permanentny, udziela mandatu. Naród jest traktowany jako podmiot zbiorowy zdolny do artykułowania swojej woli. Jako naród traktujemy obywateli. Naród jest utożsamiany z elektoratem, z wyborcami.

nr 19 pojęcie narodu. Pojęcie "Naród" obejmuje wspólnotę wszystkich obywateli Rzeczypospolitej (tak np. we Wstępie - "my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej") i dlatego nie może być zawężone do rozumienia w ujęciu etnicznym.

A. Naród w znaczeniu etnicznym (Polacy, Niemcy, Rosjanie itp.)- przynależność narodowa

B. Naród w znaczeniu politycznym - wszyscy uprawnieni do uczestnictwa w życiu politycznym jako element Narodu (uprawnieni do uczestnictwa w wyborach, referendach).

naród to obywatele RP_ Art. 34 K. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa (prawo krwi - iuis soli), prawo ziemi, repatriacja - odrębne sposoby nabycia). Obywatel Polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.

DEMOKRACJA nr 20 pojęcie demokracji i jej najważniejsze elementy

Demokracja - forma państwa opierająca się na zasadzie równości i wolności członków zbiorowego podmiotu suwerenności, w którym mają oni prawnie zagwarantowany bezpośredni lub pośredni wpływ na podejmowanie decyzji państwowych, legitymują i kontrolują działalność najwyższych organów państwa. Ta legitymacja i kontrola odbywa się w wyborach.

NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY DEMOKRACJI:

1. Zwierzchnictwo narodu.

2. Równość wobec prawa, co jest gwarancją równego udziału członków społeczności w sprawowaniu władzy.

3. Podejmowanie przez naród decyzji większością głosów, z poszanowaniem praw mniejszości. Art. 120 K.

4. Udział obywateli w podejmowaniu decyzji państwowych oraz innych należących do zakresu władzy wykonywanej lub sądowniczej.

5. Związanie wszystkich organów władzy wolą narodu, prawem stanowionym, z jego bezpośrednim lub pośrednim udziałem.

6. Podleganie przez wszystkie organy skarbowe kontroli ze strony narodu.

Nr 21 demokracja bezpośrednia

INSTYTUCJE DEMOKRACJI BEZPOSRENIEJ:

1. Referendum.

2. Obywatelska inicjatywa ustawodawcza.

Demokracja bezpośrednia pełni rolę subsydiarną wobec przedstawicielskiej, formy sprawowania władzy przez suwerena. decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania. Obywatele mają większy i bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje

 W Polsce obywatele mają prawo do udziału w referendum.

Prawo do referendum - obywatele mocą własnych działań mogą doprowadzić do referendum.

Prawo do udziału w referendum - mają prawo głosować w tym referendum.

 Korzystając z prawa petycji obywatele mogą złożyć wniosek do Prezydenta o przeprowadzenie referendum.

 Wynik referendum jest wiążący jeśli wzięło w nim udział więcej niż połowa obywateli.

 Konstytucja nie przewiduje obowiązku przeprowadzenia referendum.

Właściwe organy państwa podejmują niezwłocznie czynności w celu realizacji wyniku referendum. Zgodnie z jego rozstrzygnięciem, przez wydanie aktów normatywnych bądź podjęcie innych decyzji, nie później jednak niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN o ważności referendum w DzU RP.

Konsultacje ludowe - nie ma konieczności ich przeprowadzania, wszelkiego rodzaju sondaże. Porównywalne

jest z nimi referendum opiniodawcze. (np. konsultacje zmiany granic w gminie).

OBYWATELSKA INICJATYWA USTAWODAWCZA

Przyznane grupie obywateli, posiadających czynne prawo wyborcze do Sejmu i liczącej co najmniej 100 tys. osób, uprawnienia do wniesienia projektu ustawy z takim skutkiem, że po stronie Sejmu powstaje obowiązek rozpatrzenia takiego projektu. W Polsce występuje:

1. Inicjatywa sformułowana - obywatele wnoszą poprawny legislacyjnie i merytorycznie gotowy oraz

systematyczny projekt ustawy. Wycofanie nie jest możliwe. Obywatel może poprzeć tyle projektów, ile chce,

nawet sprzecznych ze sobą. Prawo obywatelskie realizuje się przez złożenie podpisu.

2. Inicjatywa niesformułowana - określenie w sposób ogólny przedmiotu regulacji, projekt przygotowywany

przez właściwy organ państwa.

DWA MODELE:

 Inicjatywa pośrednia - zakładająca prawo wystąpienia z projektem ustawy do organu uprawnionego

do jej uchwalenia.

 Inicjatywa bezpośrednia - umożliwia się uchylenie ustawy przez obywateli, z pominięciem procedury

w organie uchwałodawczym.

W Polsce mamy do czynienia z modelem pośrednim.

Nr 22 problem związania organów państwa wolą Narodu wyrażoną w sposób bezpośredni

Wola narodu wyrażona w sposób bezpośredni posiada nadrzędną moc wiążącą nad rozstrzygnięciami podejmowanymi przez przedstawicieli suwerena. Nadrzędna moc wiążąca jest na pewno i przede wszystkim w znaczeniu politycznym, o prawnym zaś związaniu decyduje sposób ukształtowania w Konstytucji i ustawach instytucji demokracji bezpośredniej.

DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA

Jej istotą jest podejmowanie decyzji i imieniu suwerena przez specjalnie w tym celu wyłoniony w wyborach

organ przedstawicielski czyli parlament. Rzeczywiste istnienie demokracji przedstawicielskiej zależy dodatkowo

od spełnienia kilku wymagań:

1. Istnienie demokratycznej procedury wyborczej, opartej o zasady powszechności, bezpośredniości,

równości i tajności a także istnienie stałej kadencji, zapewniającej rotację w organie przedstawicielskim.

2. Pluralizm polityczny, zapewniający konkurencję w wyborach parlamentarnych.

3. Silna pozycja parlamentu i odpowiednie kompetencje w ramach zasady podziału władzy.

Nr 23 stosunek przedstawicielski

STOSUNEK PRZEDSTAWICIELSKI - określany jest on jako stosunek prawny, regulowany normami prawa konstytucyjnego w odróżnieniu od przedstawicielstwa o charakterze cywilno - prawnym. Jego treścią o wymiarze konstytucyjno - prawnym jest pełnomocnictwo do zastępowania reprezentowanych w organie przedstawicielskim… Charakter pełnomocnictwa uzależniony jest od konstrukcji mandatu przedstawicielskiego. Konstytucja przesądza, że mamy do czynienia z mandatem wolnym.

W trakcie sprawowania mandatu nie jest możliwe rozliczenie przedstawiciela ze złożonych obietnic. Następuje jedynie weryfikacja poglądów wyborców, ze względu na postawę parlamentarzysty. Szansa na rozliczenie pojawia się wraz z końcem kadencji. Stosunek przedstawicielski jest ograniczony w czasie, a zasada kadencyjności organów przedstawicielskich wymaga odnowienia pełnomocnictwa wyborcy.

nr 24 pojęcie społeczeństwa obywatelskiego

SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE

W Konstytucji występują elementy społeczeństwa obywatelskiego. Idea społeczeństwa obywatelskiego opiera się na dwóch elementach:

1. Każdy obywatel funkcjonuje jednocześnie w kilku układach społecznych, przede wszystkim politycznym, pracowniczym i terytorialnym. W każdym z nich ma określone interesy i dążenia. Powinien zatem dysponować odpowiednimi instrumentami ich artykulacji i realizacji.

2. Interesy i dążenia mają ze swej natury charakter zróżnicowany, często przeciwstawny, zatem proces ich wyrażania musi być pluralistyczny, polegający na możliwości równoległego formułowania konkurencyjnych programów i tworzenia organizacji, służących ich realizacji.

W wyroku z 2003 r. dot. konstytucyjności ustawy przez referendum, pojęcie społeczeństwo obywatelskie musi być rozumiane jako społeczeństwo wolnych, świadomych i zaangażowanych w sprawy publiczne obywateli. Obywatele nie mają żadnych przeszkód prawnych w zakresie organizowania się w sposób odpowiadający ich potrzebom, celom i interesom. Nie ma takiego elementu życia publicznego, w którym nie uczestniczą obywatele, zorganizowani w organizacje społeczne, stowarzyszeniach czy fundacjach.

Nr 25 konstytucyjne elementy społeczeństwa obywatelskiego

Elementy tworzące społeczeństwo obywatelskie:

Art. 12 K. RP zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno - zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych stowarzyszeń.

Art. 58 K. wolność zrzeszania się - każdemu się ją zapewnia

Art. 13 K. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa. Zgodnie z zasadą pluralizmu obywatel może być składnikiem społeczeństwa obywatelskiego, ale nie musi.

Nr 26 subsydiarność władzy publicznej

 Subsydiarność władzy publicznej, głownie administracji rządowej i samorządowej, oznacza samodzielne jej wykonywanie przez przedstawicieli na poszczególnych szczeblach właściwych uprawnień bez ingerencji organów wyżej stojących. Ingerencja szczebla wyższego możliwa jest tylko zastępczo, wspomagająco w przypadku bezczynności bądź zaniedbania jednostki niższego rzędu.

 Pomocniczość ma na celu ochronę praw jednostek, w szczególności organizmów pośredniczących między jednostką a władzą publiczną. To gminy, rodziny, przedsiębiorstwa czy związki wszelkiego rodzaju. Celem pomocniczości jest ochrona tych organizmów.

Nr 27 Pomocniczość może być pojmowana na dwa sposoby:

1. P. zstępująca (ujemna) - władza wyższego rzędu pozostawia władzy niższej wszelkie niezbędne kompetencje. Mamy do czynienia z powstrzymywaniem ingerencji/

2. P. wstępująca (dodatnia) - władza wyższe działają w zastępstwie niższych szczebli, gdy te uznane zostaną za nieznające się na rzeczy lub bezsilne. Droga do ingerencji jest otwarta.

28. Subsydiarność a samorząd terytorialny

Samorząd terytorialny jest powołany do realizacji części wykonawczych funkcji państwa. Stosując ustawową zasadę pomocniczości ( subsydiarności) państwo dokonało podziału zadań publicznych między różne szczeble samorządu terytorialnego a własny aparat władzy i określiło podstawowe reguły wykonywania tych zadań. W wyniku tego podziału samorząd zaczął uczestniczyć w sprawowaniu władzy wykonawczej, realizując na zasadzie decentralizacji część zadań administracji państwowej. Oznacza to, że zadania z zakresu tej administracji wykonywane są przez administrację i samorząd terytorialny. Samorząd jest z jednej strony podmiotem zdecentralizowanym, ale nadal związanym z władzą państwową, a z drugiej organem całkowicie odrębnym od organów administracji rządowej. Uczestniczenie w sprawowaniu władzy polega na wykonywaniu zadań publicznych, przy czym obowiązujące ustawy zapewniają samorządowi w tym zakresie ochronę sądową . Skoro zaś samorząd wykonuję zadania administracji państwowej, to korzysta również ze środków prawnych właściwych władzy państwowej, w tym ze środków prawnych o charakterze władczym

28. Subsydiarność a samorząd terytorialny

W wyrokach TK ustalił bardzo ważny element pomocniczości. Treść tej zasady zdaniem TK uzasadnia podejmowanie działań na szczeblu ponadlokalnym, jeżeli rozwiązanie takie okaże się lepsze i bardziej skuteczne aniżeli działania organów wspólnot szczebla podstawowego.

Zasada pomocniczości powinna być rozumiana w całej swojej złożoności, która polega na tym, że umacnianie uprawnień obywateli i wspólnot nie oznacza rezygnacji z działań władzy publicznej na szczeblu lokalnym przeciwnie - wymaga tego rodzaju działań, jeżeli rozwiązanie problemów przez organy szczebla podstawowego nie jest możliwe.

29 Pomocniczość w UE

Pomocniczość w UE jest bardzo ważną zasadą funkcjonowania tej organizacji. Polega ona na tym, że wspólnota działa w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznego zakresu działania w ramach przyznanych jej traktatem kompetencji i celów. Zgodnie z zasadą pomocniczości wspólnota podejmuje ingerencję w takim zakresie, w jakim cele planowanego działania nie mogą być urzeczywistnione w sposób dostateczny przez państwa członkowskie. Ze względu zaś na zasięgi i skutki mogą być lepiej urzeczywistnione na szczeblu wspólnotowym.

ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ

Nr 30 Zasada reprezentacji politycznej

ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ - polega ona na sprawowaniu władzy przez wybranych przedstawicieli. W praktyce ustrojowej ukształtowały się zasadniczo dwa przeciwstawne sobie typy mandatu przedstawicielskiego: imperatywny i przedstawicielski.

Mandat wolny: (obecnie w Polsce)

Niezależny- poseł nie jest związany instrukcjami wyborców

Nieodwołalny - nie może być odwołany przed upływem kadencji

Generalny- nie odpowiada przed wyborcami, pochodzi z woli wyboru wszystkich

Mandat imperatywny:

- poseł jest związany instrukcjami wyborców

- może być odwołany przed upływem kadencji

- odpowiada przed wyborcami

Nr 31 fikcja prawna reprezentacji

 Łączy się ściśle z instytucją demokracji przedstawicielskiej. Istotą jej jest podejmowanie decyzji w imieniu suwerena przez specjalnie w tym celu wyłoniony w wyborach organ przedstawicielski, czyli parlament. Wybory oparte są o demokratyczne procedury, uwzględniające zasady praworządności, bezpośredniości, równości i tajności głosowania. Pozwalają na wyłonienie reprezentacji politycznej suwerena. Wola reprezentantów, wyrażona w organie przedstawicielskim, zostaje zachowana na rzecz

narodu. Jest to tzw. fikcja reprezentacji.

 Szczególną rolę odgrywają partie polityczne, zrzeszają obywateli.

 Zasada reprezentacji wiąże się z wytworzeniem woli politycznej narodu. Celem będzie zapewnienie zdolności działania narodu. Zakłada się, że w wyborach powinien zostać wyłoniony nie jakikolwiek parlament, ale parlament zdolny do działania.

Nr 32 Funkcje wyborów

Wybory.

Reprezentacja polityczna jest wyłaniana w wyborach - w ten sposób nawiązuje się stosunek przedstawicielski.

Funkcje wyborów:

1. F. kreacyjna - polega na wyłanianiu i kształtowaniu składu personalnego organu przedstawicielskiego na czas kadencji.

2. F. programowa polega na wyrażaniu woli wyborców poprzez poparcie programu politycznego kandydata, wyborcy

artykułują własne poglądy i interesy.

3. F. legitymizacyjna - wybory legitymują cały system polityczny oraz ekipę rządzącą, mającą poparcie większości parlamentarnej wyłonionej w wyborach.

4. F. kontrolna - wybory umożliwiają cykliczną kontrolę zgodności woli suwerena z działaniem reprezentantów.

5. F. integracyjna - wyborcy jednoczą się wokół pewnych wartości społecznych, celów politycznych i programów.

PRZYMIOTNIKI WYBORCZE

Nr 33 zasady prawa wyborczego

 Z. powszechności - każdy obywatel posiadający czynne prawo wyborcze (ukończone 18 lat) ma prawo do udziału w wyborach. Jedynie prawomocnym wyrokiem sądu obywatel może być pozbawiony tego prawa.

 Z. równości - każdy powinien głosować taką samą ilością głosów (ujęcie formalne), równa siła głosu (materialne).

 Z. bezpośredniości - imienne głosowanie na kandydata, dokonujemy wyboru kandydatów a nie elektorów, głosowanie osobiste (alternatywne sposoby głosowania, np. instytucja pełnomocnika wyborczego, głosowanie korespondencyjne, elektroniczne czy pomoc osobie niepełnosprawnej)

 Z. tajności wyborów (głosowania) - dotyczy tylko jednego elementu procesu wyborczego - głosowanie, jest to prawo a nie obowiązek (nie może to przyjmować agitacji wyborczej w lokalu wyborczym, ale organy wyborcze maja nam obowiązek zapewnić możliwość oddania głosu dyskretnego)

 Z. proporcjonalności wyborów - związana z preferencjami programowymi, muszą pojawić się listy wyborcze ( w przypadku wyborów większościowych nie musi ich być), musi funkcjonować matematyczny sposób przeliczania głosów na mandaty).

System większościowy:

większość bezwzględna (kandydat musi uzyskać ponad połowę głosów, 50% +1).

większość względna - wybór kandydata, który uzyskał więcej głosów niż kontrkandydat,

System proporcjonalny: system przeliczania głosów na mandaty

 Metoda Sainte-Lague to metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów z liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi wyborczemu przez kolejne liczby nieparzyste 1, 3, 5, 7 itd., a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

 Metoda d'Hondta Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

Porównanie metod głosowania: d'Hondta i Sainte-Lague.Metoda Sainte-Lague jest korzystniejsza dla mniejszych ugrupowań starających się o wybór do Sejmu. Pozwala ona podzielić dostępną ilość miejsc na większą liczbę ugrupowań.

System mieszany elementy systemów większościowych i proporcjonalnych po połowie. Przeważnie mówi się o systemie

proporcjonalnym zmodyfikowanym bądź większościowo zmodyfikowanym.

nr 34 ocena systemu większościowego i proporcjonalnego

OCENA SYSTEMÓW WIĘKSZOŚCIOWYCH:

_ Umożliwiają łatwo osiągnięcie większości parlamentarnej, zdolnej do tworzenia rządu i zapewniają stabilność tworzenia rządu.

_ Stosuje się proste procedury wyborcze, prostsze procedury są tańsze

_ Stymulują bliższe związki przedstawicieli z wyborcami. Można być bowiem wybranym tylko w kręgu wyborczym, a okręgi jednomandatowe są mniejsze.

_ Deputowani są mniej zależni od kierownictwa partii.

_ Małe partie nie odgrywają nadmiernej roli, tzw. języczka uwagi.

_ Wyraźna jest odpowiedzialność partii rządowej, w koalicji ta odpowiedzialność rozmywa się.

OCENA SYSTEMÓW PROPORCJONALNYCH:

_ Zapewniają reprezentację w organach przedstawicielskich różnych poglądów, przez co skład organów odzwierciedla rzeczywiste preferencje polityczne społeczeństwa.

_ Rząd koalicyjny, który jest charakterystyczny dla systemów proporcjonalnych, odzwierciedla interesy różnych grup społecznych.

_ Proporcjonalność zapewnia lepiej równość siły głosu, znacznie zmniejsza ilość głosów straconych.

_ Listy wyborcze umożliwiają otrzymanie mandatu osobom merytorycznie dobrze przygotowanym, które nie mogą zabiegać o poparcie w okręgach wyborczych.

_ Małe lub nowe partie łatwiej uzyskują mandaty, przez co zapewniają reprezentację swojemu elektorowi.

_ Partie koalicyjne reprezentują interesy różnych grup społecznych i zapewniają kompromisy, lepiej reprezentują interesy całego społeczeństwa.

nr 35 pojęcie partii politycznych

PARTIE POLITYCZNE

To zorganizowane struktury jednoczące obywateli do formułowania, wyrażania i realizacji celów politycznych. Dążą one do zdobycia władzy, wykorzystując metody demokratyczne, przede wszystkim przez zdobycie większości w wyborach czy to parlamentarnej czy samorządowej. Traktowane są jako forma zrzeszeń obywateli w społeczeństwie obywatelskim dla wyrażania woli politycznej.

Cechy partii politycznych:

_ Organizacja wyłącznie obywateli polskich zrzeszająca ich na zasadach dobrowolności i równości w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

_ Muszą posiadać indywidualną nazwę - pozwala odróżnić partie polityczne od siebie.

_ Posiadanie struktury organizacyjnej, opartej na dobrowolnym członkostwie oraz posiadanie programu działania.

_ Posiadają uprzywilejowaną pozycję w sferze życia politycznego: wybory,, organizacje przedstawicielskie, za pośrednictwem klubów poselskich, dostęp do środków społecznego przekazu.

nr 36 funkcje partii politycznych

Funkcje partii politycznych:

 F. artykulacji potrzeb - wyrażaniem (artykulacją) i uogólnianiem ( agregacją) przez partie polityczne interesów, dążeń i postulatów społeczeństwa. Są reprezentantami różnych grup społecznych, podporządkują zróżnicowane żądania.

 F. wyborcza - biorą udział w procesie wyborczym do organu przedstawicielskiego - selekcja kandydatów i formułowanie programu wyborczego.

 F. kreacyjna (rekrutacji elit politycznych) - kształtowanie i wyłanianie liderów politycznych

 F. rządzenia - realizacja programu politycznego partii rządzącej (kierowanie organami państwowymi i kontrola rządu).

Nr 37 Tryby tworzenia partii politycznych:

1. System koncesyjny - organ państwa udziela zezwolenia na działanie partii politycznej.

2. System administracyjny - dopuszcza się nadzór nad działalnością partii politycznych ze strony organów administracji państwowej.

3. System rejestracyjny - uznaje się pełną swobodę tworzenia partii politycznych, które po założeniu zostają zarejestrowane, jeśli spełnią określone prawem warunki. Najczęściej to: - złożenie wniosku o rejestrację - przedstawienie wykazu założycieli oraz programu i statutu partii. Odmowa rejestracji może nastąpić jedynie z powodu niezgodności z prawem i możliwe jest jej zaskarżenie. Ostateczne rozstrzygnięcie powoduje Sąd Powszechny i Konstytucyjny.

4. System notyfikacyjny - notyfikuje (zawiadamia) odpowiedni organ państwowy o swoim powstaniu i istnieniu.

Podział partii politycznych:

 P. rządzące - uczestniczą same bądź w koalicji sprawowania władzy.

 P. opozycyjne - traktowane są jako integralny element tworzenia woli państwowej.

nr 38 systemy partyjne w państwach demokratycznych i niedemokratycznych

Systemy partyjne:

1. W państwach demokratycznych: S. partii dominującej - istnieje więcej niż 1 partia, ale tylko jedna z nich w dłuższym okresie uzyskuje przewagę i zdolna jest do sprawowania władzy, do samodzielnego tworzenia rządu większościowego. Pozostałe partie polityczne posiadają nieliczną reprezentację w parlamencie lub jej w ogóle nie posiadają.

S. dwupartyjny - istnieje więcej partii w państwie, ale tylko jedna z dwóch głównych partii wygrywa wybory i zdolna jest do samodzielnego tworzenia rządu większościowego. Druga z głównych partii politycznych posiada stosunkowo duża reprezentację w parlamencie lub jej w ogóle nie posiada (Wlk. Brytania, Szwecja).

S. wielopartyjny - w państwie istnieje wiele partii, więcej niż 2 mają szansę wygrać wybory i samodzielnie tworzyć rząd większościowy. Brak jest 1 partii, która w dłuższym okresie uzyskuje stałą przewagę w wyborach do sprawowania rządów, przewa nie niezbędne jest tworzenie koalicji. Koalicje mogą mieć charakter ustabilizowany (Niemcy) lub nieustabilizowany (Polska).

2. W państwach niedemokratycznych: S. monopartyjny - zakłada istnienie tylko 1 partii politycznej, która sprawuje władzę

S. partii hegemonicznej - istnieje więcej niż jedna partia, ale tylko jedna z nich ma decyzyjny wpływ na władzę państwową, inne partie są z nią w stałej koalicji i nie mają szans na samodzielne sprawowanie władzy. Prawnie zakazane jest istnienie partii opozycyjnych.

ZASADA PLURALIZMU POLITYCZNEGO

nr 39 zasada pluralizmu politycznego

Art. 11 K. - wolność tworzenia i działania partii politycznych w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

Nr 40 Partie polityczne a działalność gospodarcza

W wyroku TK stwierdził, że partie polityczne stanowią państwowotwórczy element demokracji, a swoboda działalności gospodarczej jest adresowana do osób fizycznych i innych podmiotów korzystających z praw i wolności przysługujących człowiekowi i obywatelowi. Formuły tej nie można stosować do podmiotów prawa publ., w szczególności instytucji państwowych i samorządowych, które dysponują szczególnymi środkami wywierania wpływu na gospodarkę. Do podmiotów tych zdaniem TK należy zaliczyć także partie polityczne. Szczególna pozycja ustrojowa partii politycznych, które są elementem systemu politycznego RP decyduje o niedopuszczalności prowadzenia przez nie działań gospodarczych, zaś ustawodawca może wyraźnie wskazać jedynie pewien zakres tego typu aktywności.

nr 41 modele finansowania partii politycznych

Z art. 11 wiąże się również jawność finansowania partii politycznych, to zasada o randze konstytucyjnej.

Istnieją dwa systemy finansowania partii politycznych:

o S. liberalny - oparty jest głównie o dochody ze składek członkowskich i z własnego majątku, tzw. samofinansowanie partii. Drugorzędnym źródłem dochodów jest działalność gospodarcza. Występuje również finansowanie niepubliczne, oparte o darowiznę. W systemie tym finansowanie publiczne może istnieć w minimalnym zakresie lub w ogóle nie zachodzić. Jawność finansowania związana jest z poddaniem działalności partii osądowi publicznemu. Jawność darczyńców sprzyja tamowaniu działań nieetycznych czy nielegalnych.

o S. instytucjonalny - polega na reglamentowaniu źródeł dochodów. Mamy do czynienia z przewagą dochodów publicznych (subwencji i dotacji z budżetu państwa) stanowiące stałe i pewne źródło finansowania partii politycznych. Dopuszcza się możliwość finansowania z funduszy niepublicznych, w tym samofinansowania, co jest zgodne z koncepcją ukształtowaną tradycyjnie samodzielnego utrzymywania się partii. Ustalone są precyzyjne procedury zmierzające do przejrzystości a nie tylko jawności finansowania. Przejrzystość ta jest uzasadniona źródłem środków pieniężnych.

Nr 42 Pojęcie państwa prawnego

Zasada demokratycznego państwa prawnego Urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej. Zasada to tak naprawdę klauzula państwa prawnego, jest ona formuła prawną, której wprowadzenie do tekstu prawnego oznacza przyjęcie określonego modelu regulacji stosunków społecznych objętych ta klauzulą. To przyjęcie określonych norm prawa: dot. materialnej i formalnej

strony stosunków społecznych.

Państwo prawa traktowane jest jako organizacja ograniczona przez następujące kategorie:

1. Podział władzy.

2. Hierarchia aktów normatywnych z Konstytucją na czele.

3. Deklaracja i ochrona praw indywidualnych i zbiorowych.

4. Odpowiedzialność rządzących przed rządzonymi.

Nr 43 Ustawa a państwo prawa

Ustawy mają za zadanie określać kompetencje organów władzy , zwłaszcza przy ingerencji w sferę podstawowych praw i wolności obywatel kich. System taki uznaje za państwo prawne każde państwo, które przyjmuje określony zestaw instytucji i gwarancji formalnoprawnych, bez względu na pochodzenie prawa i legitymację władzy państwowej. Według tego systemu prawo nie wymaga żadnego uzasadnienia politycznego czy moralnego, poza dowodem , że jest tworem kompetentnej władzy. Model ten zakłada ,iż ponad obywatelem i państwem stoi prawo, które wyznacza zakres praw i swobód jednostki, a także określa granica działania władzy. Uwarunkowania społeczne, wartości polityczne, etyczne, moralne pozostają obojętne. Państwo prawne nie jest związane żadnymi innymi ograniczeniami, poza tymi, które samo sobie wytyczyło w konstytucji i ustawach.

nr 44 materialny i formalny aspekt zasady państwa prawa

Państwo prawa może występować w znaczeniu:

 Formalnym - państwo prawa to państwo, w którym prawo jest pewne, jego organy działają na podstawie prawa i zgodnie z nim. Często utożsamiane jest z ideą praworządności formalnej. Formalne właściwości prawa:

 Spójność.

 Przejrzystość ( dostępność).

 Proporcjonalność (adekwatność).

 Stabilność (odnawianie praw nabytych, zakaz wiecznego działania prawa, zasada ochrony zaufania do

obowiązującego prawa).

Ustawodawca musi być lojalny wobec adresata norm prawnych (muszą być spójne, jasne i przejrzyste).

 Materialnym - Materialny model państwa prawnego zakłada, że u podstawy funkcjonowania państwa musi leżeć legalizm działania organów władzy i system skutecznej ich kontroli. Państwo ma uwzględniać katalog podstawowych wartości, których winno być nosicielem. Demokratyczne pochodzenie władzy i demokratyczny tryb tworzenia prawa stał się przesłanką legitymizacji państwa prawnego i niezbędnym uzupełnieniem gwarancji formalnoprawnych. Materialny model państwa prawnego ma zapewnić ustrój społeczny i polityczny zgodny z wolą większości społeczeństwa. więc podstawowymi kategoriami państwa prawa są solidarność i demokratyzm. Materialne właściwości prawa:

Oznacza on nakaz zachowania pewnych wartości przez prawo. Tymi wartościami będzie:

- równość

- humanizm

- wymaganie rozważnego nakładania obowiązków na obywateli

- sprawiedliwość

- solidarność

- pomocniczość

- ochrona godności człowieka

- poszanowanie praw jednostki.

nr 45 prawo do sądu

Prawo do sądu składają się z następujących elementów:

1. Rozpatrzenie sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd.

2. Prawo do korzystania z obrony.

3. Rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie.

4. Prawo do drugiej instancji.

5. Prawo do odszkodowania za nielegalne działania władz.

TK stwierdził, że prawo do sądu obejmuje:

_ Prawo do uruchomienia postępowania sądowego.

_ Prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sadowej.

_ Prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia.

_ Prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpatrujących sprawę.

Sąd musi być właściwy, niezależny, bezstronny, niezawisły.

Niezawisłość - polega na tym, że sędzia działa wyłącznie w oparciu o prawo, zgodnie ze swoim sumieniem i wewnętrznym przekonaniem. Sędzia jest zatem bezstronny w stosunku do uczestników postępowania, niezależny wobec organów czy instytucji pozarządowych, , samodzielny wobec władz czy innych organów sądowych,

Nr 46 pojęcie sprawiedliwości

Formuły sprawiedliwości:

 Sprawiedliwość materialna, dot. określonych wartości:

- wyrównawcza (komumutatywna)

Związana jest z wymianą dóbr i usług przy założeniu ekwiwalentności. Podstawowe pojęcie tej sprawiedliwości to równość. Formuła: _ Każdemu to samo

rozdzielcza (dystrybutywna). Formuły:

_ Każdemu wg jego zasług

_ Każdemu wg jego dzieł

_ Każdemu wg jego potrzeb

_ Każdemu wg jego pozycji

 Sprawiedliwość legalna. Formuła:_ Każdemu wg tego co przyznaje mu prawo

nr 47 zasady sprawiedliwości społecznej

Art. 2 K. RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Demokratyczne państwo prawne- rządy ludu dla ludu i przez lud. Sprawiedliwość społeczna - sprawiedliwość jako wartość nadrzędna prawa, prawo musi być sprawiedliwe.

Sprawiedliwość społeczna jest to konglomerat uznanych form sprawiedliwości.

Nr 48 sprawiedliwość proceduralna

Sprawiedliwość proceduralna - odnosi się do należytej procedury postępowania. Dotyczy zarówno stanowienia prawa jak i jego stosowania. Wartością podstawową jest pewność prawa, bezpieczeństwo prawne, zaufanie do państwa i jego organów oraz niezawisłość i bezstronność podmiotów upoważnionych do wydawania decyzji, a także społeczna partycypacja i negocjacja.

nr 49 zasada praworządności

stanowi nieodłączny i pierwotny element zasady demokratycznego państwa prawa. Utożsamiana jest z podporządkowaniem prawu, z respektowanym przez nie nakazów i zakazów. Praworządność to prymat prawa nad innymi, pozaprawnymi zasadami i normami postępowania.

Nr 50 praworządność materialna i formalna

Pojęcie to nie jest jednolite. Praworządność występuje w aspekcie formalnym i materialnym:

Aspekt materialny - pokrywa się z materialnym zakresem zasady państwa prawa (idee równości,sprawiedliwości).

_ Aspekt formalny - kojarzony jest z zasadą legalizmu i nakazem przestrzegania prawa. Art. 7 K.

Legalizm oznacza nakaz działania na podstawie prawa. Równoznaczny jest z koniecznością istnienia wyraźnej, niedomniemywanej podstawy prawnej dla działania organów władzy publicznej.

Nakaz przestrzegania prawa - działanie w granicach prawa, kierowany jest do każdego organu władzy publicznej i dotyczy każdej ze sfer działania państwa: tworzenia, stanowienia i egzekwowania prawa.

Nr 51 adresat zasady praworządności

Adresatem praworządności formalnej są organy władzy publicznej, art. 83, 31 K.

Regułą działania jednostki jest wolność, a granice tej wolności są wyznaczane przez prawo (nakazy i zakazy) i wolność jednostki nie ogranicza wolności drugiej jednostki.

Pojęcie władzy publicznej w znaczeniu funkcjonalnym nie funkcjonuje w strukturze aparatu władzy publicznej, ale wykonuje cząstkę działań publicznych.

52 Gwarancja praworządności -

Stwarzają jednostce możliwość samodzielnego dochodzenia jej praw i wolności. Gwarancje praworządności to środki

prawne zmierzające do poprawnego tworzenia prawa, czynią one realną samą zasadę oraz stwierdzania niezgodności aktów normatywnych z Konstytucją i zaskarżalność decyzji organów państwa. Do nich zalicza się również odpowiedzialność osób wykonujących zadania państwa oraz państwa za działania niezgodne z prawem.

Gwarancje praworządności:

 G. instytucjonalna: TK, TS, NSA, RPO, RPD, niezależne i niezawisłe sądy.

 Formalne i procesowe prawo do wynagrodzenia szkody za działanie organów władz publicznych oraz prawo do sądu.

53 Skutki orzeczeń TK o niekonstytujności aktu normatywnego, dwie sfery:

1. Stosowanie wyroków, czyli ich moc powszechnie obowiązuje.

2. Zagadnienia wchodzenia ich w życie - efektem jest utrata mocy obowiązującej aktu niekonstytucyjnego.

Gdy TK stosuje odroczenie wejścia w życie wyroku.

Zdaniem TK w takiej sytuacji należy stosować wyrok TK. Konsekwencją jest stosowanie aktu niezgodnego z Konstytucją. Sądy nie powinny odmawiać zastosowania takiego aktu. Często w takiej sytuacji TK stwierdza, że w momencie wejścia w życie takiego aktu nie może być wznowione postępowanie. Na podstawie art. 190 K. w takiej sytuacji TK stosuje niekiedy przywilej korzyści. Polega on na tym, że w wznowieniu przyznaje podmiotom inicjującym kontrolę konstytucyjności poprzez złożenie skargi możliwość wznowienia ich postępowań. Przywilej ten każdorazowo ma swoje źródło w orzeczeniu trybunału.

54. Charakter podziału władzy i relacji między organami

- art. 10 K stanowi o trójpodziale władzy państwowej dla zapewnienia jej równowagi; konstytucja stanowi o współdziałaniu władz; rozwiązanie zapobiega absolutyzacji władzy i ochronie praw jednostkowych;

- wpływ: wykonawczej na ustawodawczą: możliwość skrócenia kadencji Sejmu ustawodawczej na wykonawczą: zatwierdzenie umów międzynarodowych wykonawczej na sądowniczą: prawo łaski sądowniczej na pozostałe: TK i TS

Nr 55 podział władzy w sensie prawnym

Zasada podziału władzy w sensie prawnym - rozpatrywana jest w 3 aspektach:

1. funkcjonalnym, przedmiotowym - działalność państwa podzielona jest na trzy różne rodzajowo sfery działania:

 Prawodawstwo - wydawanie

 Wykonawstwo - realizacja zadań państwa

 Sądownictwo - rozstrzyganie sporów prawnych

2. organizacyjny, podmiotowy funkcje państwa są powierzone różnym organom lub ich grupom:

• prawodawstwo (sejm/ senat)

• wykonawstwo (RM, Prezydent)

• sądownictwo (sądy powszechne, konstytucyjne)

3. personalny - odnoszony do reguły incompatibilitas:

 Zakaz łączenia funkcji w zakresie poszczególnych stanowisk państwowych, państwowych z innymi ;lub inną działalnością. Występuje w ujęciu formalnym

 Zakaz pełnienia stanowisk - kilku przez tę samą osobę art. 103K. W ujęciu materialnym - zakaz przyjmowania korzyści majątkowych lub ich ujawnienie art. 107 K., organy mają obowiązek współdziałania, np. premier z Prezydentem RP

56. Decentralizacja władzy publicznej

- decentralizacja władzy publicznej - przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej możliwie najniższego szczebla.

- zasada prawna wyrażona w art. 15 Konstytucji

Nr 57 pojęcie suwerenności i niepodległości

Suwerenno opisywana jako stan normatywny i faktyczny, w którym organy państwowe są niezależne od innych państw i organizacji rządowych, a władza jest najwyższa, pierwotna i prawami nieograniczona na danym terytorium.:

_ Zewnętrzna - opisywana jako stan normatywny i faktyczny, w którym organy państwowe są niezależne od innych państw i organizacji rządowych, a władza jest najwyższa, pierwotna i prawami nieograniczona na danym terytorium.

_ Wewnętrzna - polega na możliwości swobodnej regulacji stosunków wewnętrznych i porządku społecznego oraz opiera się na formalnym rozdzielaniu organów państwa od organizacji politycznych a także na zwierzchnictwie terytorialnym i personalnym. Zwierzchnictwo - wykonywanie władzy wobec wszystkich składników terytorialnych państwa oraz w stosunku do wszystkich podmiotów egzystujących na terytorium państwa niezależnie od ich formy prawnej i przynależności państwowej.

Niepodległość państwa - uwydatnia suwerenność państwa w niezależności od innych państw Art. 5 K

Nr 58 Klauzula europejska

Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach Art. 90 K.

Nr 59 Pojęcie państwa jednolitego

Rzeczpospolita Polska jest państwem traktowanym jako jedność. Unitarna forma państwa stanowi konsekwencję faktu, że polskie społeczeństwo jest jednorodne i zintegrowane. Wspólnota obywateli polskich jest jednolita pod względem wyznaniowym i narodowym. Przeważająca większość ludzi posiadających obywatelstwo Rzeczpospolitej Polskiej to osoby wywodzące się z narodowości słowiańskiej (polskiej). Pozostałe grupy etniczne, jak choćby Ukraińcy, Niemcy, Czesi, czy Słowacy, stanowią niewielki procent. Zdecydowana większość naszego społeczeństwa deklaruje przynależność do Kościoła Katolickiego, podkreślając swoje chrześcijańskie wychowanie. Jedność kultury i tradycji została wypracowana już w przeszłości. Wspólne doświadczenia historyczne, nagromadzone z kilku wieków stanowią źródło tożsamości narodowej i świadomej przynależności etnicznej. Rzeczpospolita Polska występuje w polityce zagranicznej jako jeden, unitarny, podmiot prawa międzynarodowego.

Nr 60 Pojęcie społecznej gospodarki rynkowej i jej filary

- art. 20 K. Określa, że społeczna gospodarka rynkowa stanowi podstawę ustroju gosp. RP i oparta jest na 3 filarach:

· wolność działalności gospodarczej - swoboda podejmowania działalności gospodarczej oraz jej prowadzenia w aspekcie podmiotowym i przedmiotowym. Dopuszczalne jest ograniczenie tej swobody, głównie przez system koncesyjny.

· własność prywatna - każda własność, należąca do innych niż państwo, samorząd terytorialny i związane z tymi podmiotami własność. Zasada jest, że Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. Istnieje możliwość ograniczenia praw i wolności obywatela, ale nie może naruszać istoty tego prawa, chyba, że tak sytuacja jest konstytucyjnie dopuszczalna (np. dopuszcza się wywłaszczenie, naruszenie istoty tego prawa).

· solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych - te wartości wynikają już z preambuły. Potrzebne są do tego jakieś instytucje: np.: Trójstronna Komisja ds. Społeczno- Gospodarczych działająca na mocy ustawy z 6 lipca 2001. Komisja trójstronna stanowi forum dialogu społecznego prowadzonego dla godzenia interesu pracowników, pracodawców oraz dobra publicznego.

61. Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych

- Trójstronna Komisja ds. Społeczno-Gospodarczych - polska instytucja dialogu społecznego. Tworzona jest przez przedstawicieli rządu, organizacji pracodawców prywatnych i związków zawodowych. Do kompetencji komisji należą: ustalanie wskaźników wzrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach i w sferze budżetowej, prace wstępne nad budżetem państwa. Ponadto komisja

może zabierać głos w sprawach gospodarczych i społecznych jeżeli jej głos będzie miał znaczenie dla zachowania spokoju społecznego.

62. Zasada władztwa daninowego

- Obowiązkowe świadczenie - danina publiczna. - Władztwo daninowe - jest to możliwość do nakładania danin publicznych w drodze ustawy.

- zasada władztwa daninowego (państwa) - przysługuje tylko państwu zgodnie z regulacją konstytucyjną

- konstytucja pozwala na udzielenie tego władztwa tylko na rzecz organów samorządu terytorialnego

---