ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA

Konstytucja określa system źródeł prawa i swoją pozycję w ramach prawa jako akt najwyższy i bezpośrednio stosowany.

Nr 1 Konstytucja jako akt regulujący zasady ustrojowe

- akt prawa powszechnie obowiązującego

art. 87 konstytucji - Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

- jej postanowienie stosuje się bezpośrednio

- reguluje prawo wyborcze (czynne i bierne )

art. 62 konstytucji - Obywatel polski ma prawo do udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych. - artykuł ten nie odnosi się do instytucji unijnych.

- Art. 16 konstytucji - Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Art. ten powiązany za art. 62 - w kontekście prawa udziału w wyborach lokalnych obywateli UE.

Nr 2 Definicja Konstytucji

Konstytucja - akt prawny, o najwyższej mocy prawnej w państwie, co wyraża się w szczególnym trybie jej uchwalania i zmiany oraz w nazwie,
określający zasady ustroju państwa, suwerena i sposoby wykonywania przezeń władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierający postanowienia dotyczące trybu zmiany swoich norm. (ta definicja konstytucji eliminuje konstytucje niepełne i elastyczne)

Wyróżnia się:
1. Konstytucja w sensie materialnym - obejmuje normy prawne (także prawa zwyczajowego) dotyczące zasad ustroju państwa, organizacji i funkcjonowania państwa i określające status jednostki w państwie (definicja ta pokrywa się z pojęciem prawa konstytucyjnego) np. w Wlk. Brytanii.
2. Konstytucja w sensie formalnym - normy prawne przyjęte w szczególnym ·postępowaniu i zawarte w akcie prawnym o szczególnej nazwie.

Podział na:
1. Konstytucja pisana - równoznaczna w zasadzie konstytucji w sensie formalnym, może obejmować 1 akt prawny lub kilka aktów o tej samej, najwyższej mocy prawnej (np. RP w latach 92-97).
2. Konstytucja niepisana - równoznaczna konstytucji materialnej. Występuje w państwie, w którym brak jest 1 aktu prawnego najwyższej mocy (lub kilku) regulującego zasady ustroju tego państwa.

Podział ze względu na zakres regulacji:
1. Konstytucje pełne - regulują zasady ustroju państwa, określają suwerena i sposoby wykonywania przezeń władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierają tryb zmian swoich norm.
2. Konstytucje niepełne (MAŁE) - nie obejmują swą regulacją powyższych materii.

Podział ze względu na tryb zmian:
1. Konstytucje sztywne.
2. Konstytucje elastyczne (giętkie) - mogą być zmieniane w trybie analogicznym do ustaw zwykłych, mają moc prawną równą ustawom zwykłym.

Nr 3 Treść Konstytucji

Treść dotyczy zakresu regulacji gdzie:

- konstytucja określa sposób regulacji i kwestie ustrojowe

- konstytucja określa podstawy całości ustroju

- treść szczególna dotyczy ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego.

Standard regulacji konstytucji:

1. Władztwo państwowe i zasada jego sprawowania

2. System prawa i określenie konstytucji w jego ramach

3. Status prawny jednostki

4. Stosunki własnościowe

5. Organizacja aparatu państwowego

6. Zagadnienia zewnątrzpaństwowe

7. Zmiana konstytucji.

Nr 4 Zasada stabilności konstytucji

Kolejna z wymienionych w doktrynie funkcji konstytucji, funkcja stabilizująca (petryfikująca) wynika z zasady stabilności samej konstytucji i polega na tym, że zawiera podstawowe zasady całego systemu prawa wyznaczające ramy i kierunek działalności prawotwórczej oraz determinuje sposób jego tworzenia. Dzięki temu jest w stanie pełnić rolę gwaranta pokoju społecznego. Gwarancją tej stabilizacji są specjalne procedury tworzenia, uchwalania i zmiany konstytucji. Jeśli konstytucja ma właściwie wypełniać tę funkcję, to jej postanowienia dotyczące tych materii powinny być konkretne, wystarczająco szczegółowe i jednoznaczne.

Nr 5 rodzaje norm Konstytucji

1. Zasady konstytucyjne.

2. Normy kompetencyjne - kierowane do organów państwa i obywateli. Upoważniają i zarazem zobowiązują do określonego zachowania.

3. Normy organizacyjne - będą dot. struktury, np. organizacji Sejmu i senatu.

4. Normy proceduralne - dot. np. prawa wyborczego czy procedury ustawodawczej. Są bardziej skonkretyzowane niż zasady.

5. Normy programowe - normy kierunkowe, celowe. Określają pewien poziom i ustalają, że można zrobić coś więcej, ale nie można mniej.

Normy konstytucyjne to normy bezsankcyjne.

Normy sankcjonujące i sankcjonowane. Przepisy Konstytucji są sankcjonowane (działalność TK, niezgodne z Konstytucją akty prawne podlegają uchwaleniu i TK).

Nr 6 Gwarancje konstytucji

Nie wystarczy samo proklamowanie w konstytucji zasady jej nadrzędności. Aby stanowiła ona realną podstawę całego systemu prawa i determinowała działalność prawotwórczą państwa musi powstać mniej lub bardziej rozbudowany system zapewniający zgodność całego prawa z konstytucją. Gwarancje zgodności prawa z konstytucją to ogół rozwiązań i instytucji ustrojowych służących zapewnieniu realizacji norm konstytucyjnych. Do tych czynników i instytucji prawnych bezspornie należy układ sił społeczno-politycznych, kultura polityczna i prawna, a także organa państwa specjalnie w tym celu powołane. Do najczęściej występujących w literaturze prawniczej klasyfikacji tych gwarancji należy podział na gwarancje bezpośrednie i gwarancje pośrednie.

Gwarancje bezpośrednie są tworzone po to, aby zapewnić przestrzeganie konstytucji. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim sądownictwo konstytucyjne i instytucje odpowiedzialności konstytucyjnej.

Funkcja zapewnienia realizacji nadrzędności konstytucji w systemie prawa jest dla gwarancji pośrednich jedna z wielu przez nie wypełnianych.

Ta grupa gwarancji charakteryzuje się dużą różnorodnością i dlatego też jej zakres, a tym samym przynależność do niej niektórych instytucji czy rozwiązań, jest przedmiotem kontrowersji. Stosunkowo najpowszechniej przyjmuje się, że obejmuje ona zasadę podziału władz umożliwiającą organom należącym do różnych władz wzajemne kontrolowanie się pod kątem zgodności z konstytucją.

Równie popularny jest podział gwarancji konstytucji na gwarancje materialne i gwarancje formalne (instytucjonalne).

Gwarancje materialne obejmują zasady ustroju państwowego lub podstawowe mechanizmy systemu politycznego zabezpieczające przestrzeganie konstytucji.

W skład gwarancji formalnych, zwanych także gwarancjami instytucjonalnymi wchodzą instytucje prawne zabezpieczające nadrzędność konstytucji i urzeczywistnienie jej norm, a także umożliwiające i zapewniające prawidłowość procesu prawotwórczego i procesu podejmowania decyzji państwowych.

Nr 8 założenia konstytucyjnego systemu źródeł prawa

1. Podzielony dychotomicznie - czyli dwudzielny: powszechnie obowiązujący i wewnętrznie obowiązujący. Ustrojodawca preferuje system prawa powszechnie obowiązującego.

Nr 9 zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego

Zamknięcie pod względem podmiotowym - Konstytucja wskazuje nam wszystkie źródła prawa.

Art. 234 p. 2 - akty, co do których istnieje domniemanie powszechnego obowiązywania:

• rozporządzenia,

• regulaminy S. i S.,

• układy zbiorowe pracy i inne porozumienia,

• uchwałę Sejmu wyznaczającą zakres przedmiotowy sejmowej komisji śledczej,

• akty wtórnego prawa europejskiego, które mają status bezpośredniego obowiązywania w państwie.

System prawa powszechnie obowiązującego zamknięty jest także pod względem przedmiotowym - Konstytucja określa formy aktów i organy uprawnione do ich wydawania:

rozporządzenia: RM, premier, poszczególni ministrowie z teką, KRRiT, Prezydent, przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM.

Rozporządzenia z mocą ustawy: Prezydent.

Akty prawa miejscowego: decydują o tym ustawy.

Regulaminy S. i S.: Sejm dla siebie, Senat dla siebie; w drodze uchwały.

Umowy międzynarodowe: zawiera RM, ratyfikowane przez Prezydenta, zgodę wyraża S. i S. (forma ustawy) i obywatele w drodze referendum - dot. udziału w organach pomocniczych. Art. 90.

Nr 10 model aktu prawa wewnętrznego

Prawo obowiązujące wewnętrznie.

Art. 93 K. : Uchwały RM oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

Akty te mogą mieć różne nazwy. Prawo wewnętrzne może być wydawane przez każdy organ (np. Sejm, komendanta głównego policji - wojewoda dla policji).

Jest to katalog otwarty (np. organy monokratyczne wydają zarządzenia, organy kolegialne - uchwały). Prawo wewnętrzne może być stosowane wobec różnych struktur. Bezpośrednie oddziaływanie. Prawo wewnętrzne nie może stanowić decyzji wobec obywateli, osób prawnych, w tym także organów usytuowanych przez strukturę organizacyjną.

Nr 11 hierarchizacja systemu źródeł prawa

Stopniowo system źródeł prawa RP przedstawiać się będzie następująco:

Wartości prawa naturalnego Konstytucja

Ratyfikowane przez Sejm * prawo europejskie

umowy międzynarodowe

ustawy

niektóre uchwały rozporządzenia akty wewnętrznego prawa konsensualnego

Sejmu i Senatu akty prawa miejscowego

Akty prawa wewnętrznego

Nadrzędność

Nadrzędność w razie kolizji postanowień

Konstytucja RP podlega miedzy innymi takim wartościom prawa naturalnego, jak przyrodzona, niezbywalna oraz nienaruszalna godność człowieka, wolność i sprawiedliwość oraz zasada subsydiarności umacniająca uprawnienia obywateli i ich wspólnot.

STRUKTURA HIERARCHICZNA ŹRÓDEŁ PRAWA

Nr 12 konsekwencje zasady nadrzędności Konstytucji

Opiera się o zasadę nadrzędności Konstytucji. Mamy swoistą relację pomiędzy Konstytucją a ustawą i rozporządzeniami, które wykonują ustawy.

Konstytucja wskazuje akty, które będą miały pierwszeństwo przed ustawą. Będą to:

- umowy międzynarodowe ratyfikowane ustawą

- akty UE, jeśli nie da się ich pogodzić z ustawą.

Kiedy mamy do czynienia z niezgodnością ustawy z aktami UE:

1. Można wystąpić z UE.

2. Renegocjować traktat europejski.

3. Zmiana Konstytucji.

Multicentryczność systemu prawa - nie hierarchizujemy systemu prawa, staramy się pogodzić konflikty, szukamy wyjścia z sytuacji, by można wyłonić normy z różnych cenrów , stosujemy wykładnię obopólnie korzystną.

Typy szczególne aktu.

Dotyczy szerokości regulacji. Konstytucja reguluje całokształt kwestii ustrojowych i szczegółowości tej regulacji, a także zagadnienia podstawowe. Szczególna nazwa i szczególny tryb zmiany i uchwalania Konstytucji, szczególna treść (określenie zasad ustroju: politycznego, społecznego bądź gospodarczego).

Standard regulacji Konstytucji.

1. Władztwo państwowe i zasady jego stosowania (określenie suwerena - naród i formy demokracji; pośrednio - przedstawiciele, bezpośrednio - referendum obywatelskie i obywatelska inicjatywa ustawodawcza).

2. System prawa i określenie roli Konstytucji w jego ramach.

3. Status prawny jednostki.

4. Stosunki własnościowe (społeczna gospodarka rynkowa, wolność własności gospodarczej,

ochrona).

5. Organizacja aparatu państwa (organu władz).

6. Zagadnienia zewnętrznopaństwowe (ratyf. Umów międzynarodowych, klauzul europ.,

opcja integracji europ., pomoc obywatelom Polski

za granicą itd.)

STOSOWANIE KONSTYTUCJI

Bezpośrednie stosowanie Konstytucji - stanowienie prawa na podstawie Konstytucji i uszczegółowienie jej postanowień w drodze ustaw, forma aktów ogólnych i abstrakcyjnych. Może też przybierać formę aktów indywidualnych i konkretnych (veto, powołanie rządu itp.)

Wydawanie aktów indywidualnych i konkretnych, aktów stosowania prawa, sądowe bezpośrednie stosowanie Konstytucji. Art. 105 ust.3 Art. 77

Normy precyzyjne i jednoznaczne - zawierają normy prawne, które mogą być podstawą indywidualnego rozstrzygnięcia.

Sądowe bezpośrednie stosowanie Konstytucji polega na wydawaniu wyroków, rozstrzygnięć konkretnych i indywidualnych. Nie jest to formuła jednolita:

1.Samoistne bezpośrednie stosowanie Konstytucji. Występuje tam, gdzie norma prawa konstytucyjnego stanowi samoistną podstawę rozstrzygnięcia sądowego.

2. Niesamoistne bezpośrednie stosowanie Konstytucji. Polega na współstosowaniu normy konstytucyjnej i ustawowej. Wówczas to przepis konstytucyjny wraz z przepisem ustawy staje się budulcem dla normy prawnej (gdy jest dostatecznie konkretny i precyzyjny), bądź staje się wyznacznikiem sposobu ustalenia prawnego znaczenia przepisu ustawy (w oparciu o ogólne zasady konstytucyjne).

Normy konstytucyjne mogą mieć różny stopień ogólności (na bezpośrednie stosowanie Konstytucji, np. art. 77 K.)

3. Stwierdzenie konfliktu między normą konstytucyjną a szczegółowymi postanowieniami ustawy. Sąd, jeśli nie może dokonać wykładni w zgodzie z Konstytucją, powinien wrócić się z pytaniem prawnym do sądu konstytucyjnego.

SYSTEMATYKA I STRUKTURA KONSTYTUCJI

Część ogólna

• r. I poświęcony RP - podstawowe zasady ustrojowe państwa

• r. II prawa i wolności człowieka i obywatela

• r. III źródła prawa

W ramach struktury konstytucji funkcjonują w niej normy prawa o bardzo różnym znaczeniu.

Przepis prawny-

Norma prawna-

Nr 13 pojęcie i systematyka zasad

ZASADY KONSTYTUCJI:

• Zasada demokratycznego państwa prawa i sprawiedliwości społecznej (Art. 2)

• Zasada państwa (Art. 3)

• Zasada suwerenności narodu (Art. 4)

• Zasada praworządności (Art. 7)

• Zasada bezpośredniego stosowania Konstytucji (Art.8)

• Zasada przychylności wobec prawa międzynarodowego (Art.9)

• Zasada podziału władzy (Art.10)

• Zasada pluralizmu politycznego (Art.11,13)

• Zasada społeczeństwa obywatelskiego (Art. 12)

• Zasada decentralizacji władzy publicznej (Art. 15,16)

• Zasada społecznej gospodarki rynkowej (Art.20)

• Zasada współdziałania państwa z obywatelami (Art. 25)

• Zasada apolityczności sił zbrojowych (Art. 26)

PREAMBUŁA

- wstęp (preambula) bądź arencja, nie jest to część konieczna, jest to uroczysty, podniosły wstęp do jakiegoś aktu prawnego (konstytucji, umowy międz.,itp.), charakter opisowy, deklaratywny, historyczny, nie jest artykułowana, wskazuje cele państwa, ukierunkowuje wykładnię poszczególnych postanowień, proklamuje naczelne zasady konstytucji. Istotne czy będzie zawierała postanowienia normatywne. Są dwa stanowiska:

1) iż konstytucja ma cała charakter normatywny

2) preambuła nie ma takiego charakteru, gdyż nie jest artykułowana.

Jeżeli w preambule jest chociaż jedna norma prawna, to znaczy że ma charakter normatywny.

W polskiej Konstytucji, zasada pomocniczości, pojawia się tylko we wstępie.

Wstęp do Konstytucji z 1997 r. posiada doniosłe znaczenie normatywne, gdyż wynikają z niego istotne zasady konstytucyjne, tj. :

- dialogu społecznego,

- pomocniczości,

- solidarności.

Wskazuje również wartości składające się na aksjologię Konstytucji:

- równość,

- wolność,

- sprawiedliwość,

- godność człowieka,

- oraz samą aksjologię: prawda, dobro, piękno (nauka o wartościach).

Nie ma podstaw do prowadzenia sporu dotyczącego normatywności preambuły Konstytucji z 1997 r. Wątpliwości może jednak budzić wartość normatywna poszczególnych postanowień wstępu. Posiadają one bowiem głównie walor pośredni (zawierają elementy norm prawnych), ale również bezpośredni - zasada pomocniczości wynika wprost i wyłącznie ze wstępu.

Niektóre zaś jego postanowienia, pozbawione są znaczenia normatywnego.

FUNKCJE KONSTYTUCJI:

1. F. prawna - Konstytucja jest traktowana jako akt normatywny o najwyższej mocy prawnej (może być stosowana bezpośrednio przez sądy, można dokonywać hierarchizacji).

2. F. polityczna - to z niej wynikają podstawowe zasady ustroju politycznego państwa (dot. funkcjonowania władzy), jest uzupełniana o funkcje partii politycznych.

3. F. społeczna - Konstytucja jest przeważnie efektem kompromisu społecznego, godzi różnego rodzaju interesy, czasem sprzeczne ze sobą.

4. F. organizacyjna - integracyjna, programowa.

5. F. wychowawcza - Konstytucja uświadamia i upowszechnia wartości konstytucyjne. (Art. 32 i 33)

nr 14 pojęcie zasad konstytucyjnych

Zasady - normy prawne, wypowiedzi kierowane…

Nie ma jednej definicji funkcjonującej w ramach gałęzi prawa. Najogólniej można określać zasady jako rodzaj norm prawnych, czyli reguły - dyrektywy wyróżniające się szczególną rolą, znaczeniem dla aksjologicznego ustalenia i porządkowania zbiorów norm prawnych, dziedzin, gałęzi czy całego systemu prawa.

Mianem zasad określa się też poszczególne normy prawne, klasy tych norm prawnych czy też agregaty norm prawnych (z państwa prawnego), powiązanych funkcjonalnie (np. z państwa jednolitego).

O zasadach prawa można mówić w znaczeniu:

1. Dyrektywalnym -wskazującym określony sposób zachowania,

2. Nazwa dla danego typu rozwiązań instytucjonalnych bądź,

3. Postulat definicyjny dla pojęć prawnych czy prawniczych.

Zasady w ujęciu opisowym i dyrektywalnym:

• W ujęciu opisowym - pojęcie zasada prawa używane jest do określenia pewnych typów rozwiązań instytucjonalnych w danym systemie. Zasada opisowa oznacza funkcjonowanie powiązanych zespołów norm, wskazuje na ich oczekiwaną rolę społeczną. Tego typu zasady to również zasady ustrojowe odczytywane jako podstawa kompetencyjna lub polityczna kształtowania instytucji prawnej (np. z podziału władzy). Art. 122 ust. 4.

• W ujęciu Dyrektywalnym - to reguły o statusie nadrzędnym lub o szczególnej doniosłości w stosunku do innych norm systemu.

Mówimy o niej w dwóch znaczeniach:

1. ogólne zasady prawa - są normami systemu, ocenianymi jako zasadnicze, kardynalne szczególnie ważne dla całego systemu lub jego części dla aktu normatywnego czy też poszczególnych instytucji prawnych. Zasadniczość tych norm ocenia się na podstawie 4 kryteriów:

• Umiejscowienie w hierarchii systemu prawa

• Stosunek do innych norm (z danej normy wywodzimy inne normy, bardziej szczegółowe, np. z zasady państwa prawa)

• Rola w konstrukcji instytucji prawnej (art. 95 ust. 2)

• Rola dla formułowania ocen społecznych i politycznych (zasada dobra wspólnego, pomocniczości)

2. postulaty systemu prawa - różnią się od zasad ogólnych tylko jedną cechą: NIE SĄ normami prawnymi, co oznacza że nie wynikają z tekstu prawnego, nie mają uzasadnienia w prawie pozyt. Określa się je jako pozaprawne wartości moralne lub polityczne, aprobowane przez władzę sądowniczą i doktrynę prawa. Te postulaty mogą stać się normami prawa, gdy zostaną wpisane do tekstu prawnego.

KONCEPCJA NIEPOZYWISTYCZNA ZASAD I REGUŁ

Dworkin twierdził, że reguły są normami pochodzącymi formalnie od prawodawcy i wyznaczającymi powinne zachowanie w sposób dwubiegunowy. Można je spełnić lub naruszyć. Jeśli istnieje kilka reguł sprzecznych ze sobą, tylko jedną z reguł można uznać za obowiązującą.

Zasady nie wynikają z formalnych wypowiedzi prawodawcy, wyznaczajĄ jedynie cele w danej społeczności i mogą być spełnione w różnym stopniu. Wartości, będące w sprzeczności powinny być harmonizowane.

Alex twierdził, że zasady mogą wynikać również z prawa pozytywnego.

ZASADY KONSTYTUCYJNE SĄ POSTRZEGANE NA 4 SPOSOBY:

1. Normy prawne

2. Dyrektywy (wypowiedzi o charakterze bardziej ogólnym niż normy prawne)

3. Zasady postrzegane w sposób intuicyjny (bez ich definiowania, wypowiedzi o szczególnym znaczeniu)

4. Wartości czy postulaty

nr 15 pojęcie zasad nazwanych i nienazwanych

• Zasady nazwane - wynikają wprost i bezpośrednio z Konstytucji

• Zasady nienazwane - interpretowane z kilku postanowień Konstytucji

• Zasady pisane

• Zasady niepisane - funkcjonują w common law, utrwalone reguły postępowania

• Zasada dyskontynacji S i S. - zwyczaj konstytucyjny, utarta reguła, odstępstwa od niej mogą wynikać z normy ustawowej (bezpośrednia forma sprawowania władzy przez naród)

Zasady mogą dotyczyć różnych sytuacji.

Dokonujemy wyboru zasad z Konstytucji, które przesądzają o ustroju.

Art. 77 dot. gałęzi prawa cywilnego

Art. 42 dot. prawa karnego

Art. 59 dot. prawa pracy

Art. 25 dot. prawa wyznaniowego

KONCEPCJA WYRÓŻNIAJĄCA IDEE OGÓLNE OD ZASAD

• Demokracja (idea ogólna w określaniu sustemu politycznego)

• Państwo prawne (idea ogólna dla kształtowania systemu prawnego)

• Sprawiedliwość społeczna (idea ogólna dla systemu społecznego)

• Podział władzy (idea ogólna dla systemu rządów)

• Konstytucjonalizm (idea ogólna dla systemu praw i obowiązków obywatelskich)

DOBRO WSPÓLNE

1. Pochodzenie prawno - naturalne (obowiązki nie są nałożone przez państwo, ale wynikają z istoty społeczeństwa).

2. Prawo pozytywne (państwo sankcjonuje sankcją publiczną prawa i wolności, stwarza mechanizmy, które gwarantowały dochodzenie tych praw. Z drugiej strony istnieją w Konstytucji obowiązki, które wymagają regulacji ustawowej, np. art. 83: „Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa RP”.

• Po raz pierwszy pojawia się w Konstytucji w preambule: „równi w prawach i powinnościach wobec dobra wspólnego Polski”.

• Art. 82 K.: „Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność RP oraz troska o dobro wspólne”. Przepis ten nie nadaje się do bezpośredniego stosowania.

• Art. 25 ust. 3 K. dot. stosunków między państwem a kościołem i innymi związkami wyznaniowymi. Stosunki te mają być kształtowane na zasadach autonomii, jak i współdziałania dla dlbra człowieka i dobra wspólnego.

• Art. 1 K. RP jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Dobro wspólne nie może być traktowane jako suma dóbr indywidualnych, nie jest również wyrazem zbiorowej potrzeby. Jest traktowane jako wynik skoordynowanych działań większości lub wszystkich członków zbiorowości, jednoczących się we wspólnym wysiłku, w celu urzeczywistnienia pomyślności ogółu.

Dobro wspólne z jednej strony wyznacza granice aktywności indywidualnej, z drugiej strony o dobru wspólnym powinien zawsze pamiętać prawodawca. Nie może być jednak utożsamiane z interesem publicznym, jest on bowiem przypisywany władzom publicznym.

nr 17 koncepcje dobra wspólnego

1. Społeczna nauka kościoła.

Dobro wspólne traktowane jest jako suma warunków życia społecznego, jakie zrzeszeniom bądź poszczególnym członkom społeczeństwa pozwalają osiągnąć pełniej i łatwiej własną doskonałość. W skład dobra wspólnego wchodzą zasadniczo 3 elementy:

• Poszanowanie osoby jako takiej

• Dobrobyt, traktowany jako rozwój dóbr duchowych i materialnych społeczeństwa

• Pokój, czyli trwałość i bezpieczeństwo sprawiedliwego porządku.

Dobro wspólne czyli społeczeństwo obywatelskie.

2. Doktryna korporatywistyczna.

Dobro wspólne polega na czynnym zespoleniu obywatela z państwem w pracy dla niego. Państwo jest naturalnym i koniecznym związkiem obywatelskim opartym na solidarności i wzajemnej zależności. Zgodnie z tą doktryną, wszyscy obywatele odpowiadają za państwo, mają wobec niego obowiązki. Państwo nie pełni roli służebnej w stosunku do obywateli, posiada prymat nad dobrem jednostki.

nr 18 zasada suwerenności narodu, nr 19 pojęcie narodu

ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU

• Art. 4 K. Naród sprawuje swoją władzę przez przedstawicieli lub bezpośrednio.

Naród sprawuje swoją władzę w sposób permanentny, udziela mandatu. Naród jest traktowany jako podmiot zbiorowy zdolny do artykułowania swojej woli. Jako naród traktujemy obywateli. Naród jest utożsamiany z elektoratem, z wyborcami.

• Art. 170 K.

• Art. 34 K. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa (prawo krwi - iuis soli), 9prawo ziemi, repatriacja - odrębne sposoby nabycia). Obywatel Polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.

nr 20 pojęcie demokracji i jej najważniejsze elementy

Demokracja - forma państwa opierająca się na zasadzie równości i wolności członków zbiorowego podmiotu suwerenności, w którym mają oni prawnie zagwarantowany bezpośredni lub pośredni wpływ na podejmowanie decyzji państwowych, legitymują i kontrolują działalność najwyższych organów państwa. Ta legitymacja i kontrola odbywa się w wyborach.

NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY DEMOKRACJI:

1. Zwierzchnictwo narodu.

2. Równość wobec prawa, co jest gwarancją równego udziału członków społeczności w sprawowaniu władzy.

3. Podejmowanie przez naród decyzji większością głosów, z poszanowaniem praw mniejszości. Art. 120 K. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Większość zwykła:

Większość bezwzględna:

Większość kwalifikowana:

4. Udział obywateli w podejmowaniu decyzji państwowych oraz innych należących do zakresu władzy wykonywanej lub sądowniczej.

5. Związanie wszystkich organów władzy wolą narodu, prawem stanowionym, z jego bezpośrednim lub pośrednim udziałem.

6. Podleganie przez wszystkie organy skarbowe kontroli ze strony narodu.

Nr 21 demokracja bezpośrednia

INSTYTUCJE DEMOKRACJI BEZPOSRENIEJ:

1. Referendum.

2. Obywatelska inicjatywa ustawodawcza.

Demokracja bezpośrednia pełni rolę subsydiarną wobec przedstawicielskiej, formy sprawowania władzy przez suwerena.

Nr 22 problem związania organów państwa wolą Narodu wyrażoną w sposób bezpośredni

Wola narodu wyrażona w sposób bezpośredni posiada nadrzędną moc wiążącą nad rozstrzygnięciami podejmowanymi przez przedstawicieli suwerena. Nadrzędna moc wiążąca jest na pewno i przede wszystkim w znaczeniu politycznym, o prawnym zaś związaniu decyduje sposób ukształtowania w Konstytucji i ustawach instytucji demokracji bezpośredniej.

• W Polsce obywatele mają prawo do udziału w referendum.

Prawo do referendum - obywatele mocą własnych działań mogą doprowadzić do referendum.

Prawo do udziału w referendum - mają prawo głosować w tym referendum.

• Obywatele mają jednak prawo złożyć wniosek o przeprowadzenie referendum (500 tys. obywateli). Przedmiotowe ograniczenia - nie może dotyczyć amnestii, podatków i dochodów.

• Referendum może zarządzić:

-Sejm

-Prezydent za zgodą senatu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

• Korzystając z prawa petycji obywatele mogą złożyć wniosek do Prezydenta o przeprowadzenie referendum.

• Wynik referendum jest wiążący jeśli wzięło w nim udział więcej niż połowa obywateli.

• Konstytucja nie przewiduje obowiązku przeprowadzenia referendum.

Kształt referendum:

• Możemy udzielić odpowiedzi pozytywnej lub negatywnej

• W referendum mamy kilka wariantów i musimy dokonać wyboru wariantu. W tym przypadku decyduje większość zwykła (na który wariant oddano najwięcej głosów).

Właściwe organy państwa podejmują niezwłocznie czynności w celu realizacji wyniku referendum. Zgodnie z jego rozstrzygnięciem, przez wydanie aktów normatywnych bądź podjęcie innych decyzji, nie później jednak niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN o ważności referendum w DzU RP.

REFERENDUM LOKALNE

Uregulowane w art. 170 K.

Może być przeprowadzone na szczeblu każdej z jednostek administracyjnych:

a. gminne

b. powiatowe

c. wojewódzkie

Prawo do udziału w referendum - posiadanie statusu obywatela wspólnoty samorządowej (mieszkańca).

Konstytucja pozwala na stwierdzenie, że wspólnota samorządowa to wspólnota mieszkańców (traktat i ustawa). Konstytucja reguluje prawo obywateli polskich, natomiast nie wyklucza udziału obywateli innych państw (ale to już w drodze traktatowej i ustawowej),

Art. 90 K.

Zobowiązanie do wykonania wyniku referendum.

Konsultacje ludowe - nie ma konieczności ich przeprowadzania, wszelkiego rodzaju sondaże. Porównywalne jest z nimi referendum opiniodawcze. (np. konsultacje zmiany granic w gminie).

OBYWATELSKA INICJATYWA USTAWODAWCZA

Przyznane grupie obywateli, posiadających czynne prawo wyborcze do Sejmu i liczącej co najmniej 100 tys. osób, uprawnienia do wniesienia projektu ustawy z takim skutkiem, że po stronie Sejmu powstaje obowiązek rozpatrzenia takiego projektu. W Polsce występuje:

1. Inicjatywa sformułowana - obywatele wnoszą poprawny legislacyjnie i merytorycznie gotowy oraz systematyczny projekt ustawy. Wycofanie nie jest możliwe. Obywatel może poprzeć tyle projektów, ile chce, nawet sprzecznych ze sobą. Prawo obywatelskie realizuje się przez złożenie podpisu.

2. Inicjatywa niesformułowana - określenie w sposób ogólny przedmiotu regulacji, projekt przygotowywany przez właściwy organ państwa.

DWA MODELE:

• Inicjatywa pośrednia - zakładająca prawo wystąpienia z projektem ustawy do organu uprawnionego do jej uchwalenia.

• Inicjatywa bezpośrednia - umożliwia się uchylenie ustawy przez obywateli, z pominięciem procedury w organie uchwałodawczym.

W Polsce mamy do czynienia z modelem pośrednim.

Art. 235 K. przewiduje projekt ustawy o zmianie Konstytucji przez:

- 1/5 ustawowej liczby posłów

- Senat

- Prezydenta RP

Inicjatywa zastrzeżona dla określonych podmiotów:

- ustawa dot. zgody na ratyfikacje umowy międzynarodowej. Podmiotem uprawnionym jest tu RM. Przedmiot tej ustawy jest zamknięty- jej treścią jest tylko wyrażenie zgody na ratyfikację.

- ustawa partykularna, art. 25 ust. 5 rząd zawiera umowę z władzami związku wyznaniowego czy kościoła innego niż katolicki i na podstawie umowy uchwalana jest ustawa.

Zasada dyskryminacji w odniesieniu do obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej.

Ma działanie trochę niweczące projekt obywatelski

- wniesienie projektu w kadencji a w następnej kadencji upada projekt ustawy.

Wyjątki od zasady dyskryminacji mogą być uregulowane w ustawach. Natomiast zniesienie tej zasady wymagać będzie przepisu konstytucyjnego.

DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA

Jej istotą jest podejmowanie decyzji i imieniu suwerena przez specjalnie w tym celu wyłoniony w wyborach organ przedstawicielski czyli parlament. Rzeczywiste istnienie demokracji przedstawicielskiej zależy dodatkowo od spełnienia kilku wymagań:

1. Istnienie demokratycznej procedury wyborczej, opartej o zasady powszechności, bezpośredniości, równości i tajności a także istnienie stałej kadencji, zapewniającej rotację w organie przedstawicielskim.

2. Pluralizm polityczny, zapewniający konkurencję w wyborach parlamentarnych.

3. Silna pozycja parlamentu i odpowiednie kompetencje w ramach zasady podziału władzy.

Nr 23 stosunek przedstawicielski

STOSUNEK PRZEDSTAWICIELSKI - określany jest on jako stosunek prawny, regulowany normami prawa konstytucyjnego w odróżnieniu od przedstawicielstwa o charakterze cywilno - prawnym.

Jego treścią o wymiarze konstytucyjno - prawnym jest pełnomocnictwo do zastępowania reprezentowanych w organie przedstawicielskim… Charakter pełnomocnictwa uzależniony jest od konstrukcji mandatu przedstawicielskiego. Konstytucja przesądza, że mamy do czynienia z mandatem wolnym.

W trakcie sprawowania mandatu nie jest możliwe rozliczenie przedstawiciela ze złożonych obietnic. Następuje jedynie weryfikacja poglądów wyborców, ze względu na postawę parlamentarzysty. Szansa na rozliczenie pojawia się wraz z końcem kadencji. Stosunek przedstawicielski jest ograniczony w czasie, a zasada kadencyjności organów przedstawicielskich wymaga odnowienia pełnomocnictwa wyborcy.

nr 24 pojęcie społeczeństwa obywatelskiego

SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE

W Konstytucji występują elementy społeczeństwa obywatelskiego.

Idea społeczeństwa obywatelskiego opiera się na dwóch elementach:

1. Każdy obywatel funkcjonuje jednocześnie w kilku układach społecznych, przede wszystkim politycznym, pracowniczym i terytorialnym. W każdym z nich ma określone interesy i dążenia. Powinien zatem dysponować odpowiednimi instrumentami ich artykulacji i realizacji.

2. Interesy i dążenia mają ze swej natury charakter zróżnicowany, często przeciwstawny, zatem proces ich wyrażania musi być pluralistyczny, polegający na możliwości równoległego formułowania konkurencyjnych programów i tworzenia organizacji, służących ich realizacji.

W wyroku z 2003 r. dot. konstytucyjności ustawy przez referendum, pojęcie społeczeństwo obywatelskie musi być rozumiane jako społeczeństwo wolnych, świadomych i zaangażowanych w sprawy publiczne obywateli. Obywatele nie mają żadnych przeszkód prawnych w zakresie organizowania się w sposób odpowiadający ich potrzebom, celom i interesom. Nie ma takiego elementu życia publicznego, w którym nie uczestniczą obywatele, zorganizowani w organizacje społeczne, stowarzyszeniach czy fundacjach.

Nr 25 konstytucyjne elementy społeczeństwa obywatelskiego

Elementy tworzące społeczeństwo obywatelskie:

Art. 12 K. RP zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno - zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych stowarzyszeń.

Art. 58 K. wolność zrzeszania się - każdemu się ją zapewnia

Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność sprzeczne są z K. lub ustawą

Art. 13 K. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Zgodnie z zasadą pluralizmu obywatel może być składnikiem społeczeństwa obywatelskiego, ale nie musi.

GRUPY INTERESU - pewna zbiorowość, która chce zapewnić sobie możliwość wpływania na decyzje państwa, na rynek lub na inne społeczne lub gospodarcze procesy, zgodnie ze swoimi interesami. Od partii politycznych różni się tym, że nie zabiegają o władzę, nie dążą do sprawowania rządów, są apolityczne.

Mogą być one grupami lobbingowymi, co też jest instytucją społeczeństwa obywatelskiego, pod pewnymi warunkami:

• O ile mają trwały charakter, który pozwala na zapewnienie skuteczności działania

• Istnieje cel materialny czy moralny, dla którego się sformułowały

• Posiadają strategię działania oraz instrumenty obrony interesów, które pozwalają na wywieranie presji na decydentów

GRUPY LOBBINGOWE - mogą także reprezentować swoje interesy, które są zgodne z interesem ogółu, utożsamianym z dobrem wspólnym.

LOBBING oznacza wywieranie wpływu, które utożsamiane jest przede wszystkim z decyzjami, reprezentującymi interes partykularny (jednostkowy).

- Lobbing traktowany jest jako działalność przedstawicielska, uzupełniająca prawo wyborcze.

- Umożliwia artykulacje interesów publicznych, umożliwia obywatelom udział w sprawach publicznych.

- To instytucje, które transmitują wolę obywateli do władzy. Lobbing musimy kojarzyć jako działalność zgodną z prawem. Lobbingiem nie będzie działalność, która wykorzystuje środki niezgodne z prawem, ale także wówczas, gdy prowadzi do środków niezgodnych z prawem.

- Nie jest określony w ustawie, najwyżej w określonych „kawałkach”.

Ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa z 7. 07. 2005 r.

- Pojmowany jest jako instytucja, która ma wpływać na zapewnienie dobrego pod względem prawnym prawa.

By uznać działalność za lobbingową, musi spełniać następujące kryteria:]

1. Celem tej działalności musi być wywieranie wpływu na decyzje władz.

2. Musi istnieć zamiar wywierania tego wpływu.

3. Istnienie pośrednika mdz obywatelem a władzą.

ZWIĄZKI ZAWODOWE - są elementem społeczeństwa obywatelskiego, wyrażają one interesy pracowników, to instytucje zrzeszające grupę zawodową. Interesy są przedstawiane względem pracowników.

TK w jednym z wyroków określił rolę związków zawodowych jako quasi partii politycznych. Partie polityczne s ą traktowane jako państwowotwórczy element, dochodzi do ich upaństwowienia, są traktowane jako podmiot publiczno - prawny.

O tym, jak jest silna pozycja partii polit. Świadczy art. 77 ust. 2 K: związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maja prawo do rokowań w szczególności w celu rozwiązania sporów zbiorowych oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.

ZAWODY ZAUFANIA PUBLICZNEGO - bardzo duże znaczenie w tych zawodach ma element publiczno -prawny,) one służą realizacji zadań państwa (notariusz, radca prawny, lekarz).

Art. 17 K.

Powierza im się prawo do stanowienia regulacji, TK traktuje je wręcz jako powszechnie wiążące, nad wykonywaniem czynność przez dane osoby czuwa związek zawodowy.

Zawody zaufania publicznego:

Adwokat, aptekarz, architekt, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, księgowy, lekarz, stomatolog, l. weterynarii, notariusz, pielęgniarka, położna, radca prawny, rzecznik patentowy, rzeczoznawca majątkowy, tłumacz przysięgły, komornik, inżynier budowlany.

SAMORZĄD TERYTORIALNY

Art. 15 K. s.t. zapewnia decentralizację władzy publicznej, wykonuje on istotną część zadań publicznych w ramach jednostek terytorialnych , uwzględniających więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe.

Zasadniczą j.s.t. jest gmina, inne mają wynikać z ustawy (powiat i województwo), chodzi o decentralizację władzy, a nie o „szatkowanie” terytorium.

• Szczególną rolę przypisuje się kościołom i związkom wyznaniowym. To też jest forma zrzeszania obywateli i w Polsce posiada duże znaczenie.

Art. 35 K. Kościoły i związki wyznaniowe są równouprawnione.

Stosunki miedzy państwem a kościołem reguluje ustawa i do tego umowa

• Wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

Art. 54 K.

Rolę odgrywa KRRiT. Stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji i zapewnia wolność radia i telewizji.

ZASADA POMOCNICZOŚCI (SUBSYDIARNOŚCI)

• Formułowana w preambule Konstytucji. Odnoszona jest w szczególności do samorządu terytorialnego, ale też do stowarzyszeń, związków zawodowych, związków zrzeszeniowych, Kościoła itd.

Nr 26 subsydiarność władzy publicznej

• Subsydiarność władzy publicznej, głownie administracji rządowej i samorządowej, oznacza samodzielne jej wykonywanie przez przedstawicieli na poszczególnych szczeblach właściwych uprawnień bez ingerencji organów wyżej stojących. Ingerencja szczebla wyższego możliwa jest tylko zastępczo, wspomagająco w przypadku bezczynności bądź zaniedbania jednostki niższego rzędu.

• Pomocniczość ma na celu ochronę praw jednostek, w szczególności organizmów pośredniczących między jednostką a władzą publiczną. To gminy, rodziny, przedsiębiorstwa czy związki wszelkiego rodzaju. Celem pomocniczości jest ochrona tych organizmów.

• Pomocniczość może być pojmowana na dwa sposoby:

1. P. zstępująca (ujemna) - władza wyższego rzędu pozostawia władzy niższej wszelkie niezbędne kompetencje. Mamy do czynienia z powstrzymywaniem ingerencji/

2. P. wstępująca (dodatnia) - władza wyższe działają w zastępstwie niższych szczebli, gdy te uznane zostaną za nieznające się na rzeczy lub bezsilne. Droga do ingerencji jest otwarta.

W wyrokach TK ustalił bardzo ważny element pomocniczości. Treść tej zasady zdaniem TK uzasadnia podejmowanie działań na szczeblu ponadlokalnym, jeżeli rozwiązanie takie okaże się lepsze i bardziej skuteczne aniżeli działania organów wspólnot szczebla podstawowego.

Zasada pomocniczości powinna być rozumiana w całej swojej złożoności, która polega na tym, że umacnianie uprawnień obywateli i wspólnot nie oznacza rezygnacji z działań władzy publicznej na szczeblu lokalnym przeciwnie - wymaga tego rodzaju działań, jeżeli rozwiązanie problemów przez organy szczebla podstawowego nie jest możliwe.

W wyroku zaś z maja 2005 r. dot. konstytucyjności traktatu akcesyjnego TK zaakcentował okoliczność, że zasada ta należy jednocześnie do fundamentalnych założeń funkcjonowania wspólnot i UE. Pomocniczość w UE jest bardzo ważną zasadą funkcjonowania tej organizacji. Polega ona na tym, że wspólnota działa w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznego zakresu działania w ramach przyznanych jej traktatem kompetencji i celów. Zgodnie z zasadą pomocniczości wspólnota podejmuje ingerencję w takim zakresie, w jakim cele planowanego działania nie mogą być urzeczywistnione w sposób dostateczny przez państwa członkowskie. Ze względu zaś na zasięgi i skutki mogą być lepiej urzeczywistnione na szczeblu wspólnotowym.

Nr 30 Zasada reprezentacji politycznej

ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ - polega ona na sprawowaniu władzy przez wybranych przedstawicieli. W praktyce ustrojowej ukształtowały się zasadniczo dwa przeciwstawne sobie typy mandatu przedstawicielskiego: imperatywny i przedstawicielski. W tym pierwszym realizowanym w wiekach średnich i w XIX wieku przedstawiciel czyli mandatariusz był wykonawcą instrukcji wyborców i mógł być przez nich w każdej chwili odwołany. Mandat ten pojawił się potem w ruchach bolszewickich i krajach realnego socjalizmu. Natomiast mandat przedstawicielski przyjął się w czasie rewolucji burżuazyjnej w tym począwszy od francuskiej w 1789 i oznacza że deputowany reprezentuje cały naród, a nie wyborców czy okręg wyborczy.
Nasza konstytucja przyjęła mandat wolny wypływający z klasycznej formuły przedstawicielstwa. Zasada reprezentacji czyli przedstawicielstwa obejmuje wymienione wyżej referendum oraz inicjatywę ludową. Referendum zgodnie z art. 125 konstytucji może być przeprowadzane w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa. Referendum ogólno krajowe zarządza:
sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej ustawowej połowy liczby posłów.
Prezydent RP za zgodą senatu sposób prowadzenia referendum zarówno ogólnokrajowego jak i samorządowych określają ustawy.
Inicjatywa ludowa w zakresie ustawodawstwa przysługuje 100 tyś obywateli mającym prawo do wybierania do sejmu z projektem takiej ustawy, musi być przedłożony plan skutków finansowych jej wykonania.

Nr 31 fikcja prawna reprezentacji

• Łączy się ściśle z instytucją demokracji przedstawicielskiej. Istotą jej jest podejmowanie decyzji w imieniu suwerena przez specjalnie w tym celu wyłoniony w wyborach organ przedstawicielski, czyli parlament. Wybory oparte są o demokratyczne procedury, uwzględniające zasady praworządności, bezpośredniości, równości i tajności głosowania. Pozwalają na wyłonienie reprezentacji politycznej suwerena. Wola reprezentantów, wyrażona w organie przedstawicielskim, zostaje zachowana na rzecz narodu. Jest to tzw. fikcja reprezentacji.

• Szczególną rolę odgrywają partie polityczne, zrzeszają obywateli.

• Zasada reprezentacji wiąże się z wytworzeniem woli politycznej narodu. Celem będzie zapewnienie zdolności działania narodu. Zakłada się, że w wyborach powinien zostać wyłoniony nie jakikolwiek parlament, ale parlament zdolny do działania.

• W czasie wyborów nawiązuje się stosunek przedstawicielski - stosunek prawny, uregulowany normami prawa konstytucyjnego w odróżnieniu od pełnomocnictwa o cywilno - prawnym charakterze. Treścią tego stosunku jest pełnomocnictwo do zastępowania do reprezentowanych w organie przedstawicielskim…Charakter tego pełnomocnictwa uzależniony jest od konstrukcji mandatu przedstawicielskiego.

Mandat wolny: (obecnie w Polsce)

- poseł nie jest związany instrukcjami wyborców

- nie może być odwołany przed upływem kadencji

- nie odpowiada przed wyborcami

Mandat imperatywny:

- poseł jest związany instrukcjami wyborców

- może być odwołany przed upływem kadencji

- odpowiada przed wyborcami

Prezydent pochodzi z wyborów powszechnych, określany jako przedstawiciel państwa.

2 sytuacje związane z prezydentem:

1. Powoływanie na sędziów (by sędziowie nie byli uzależnieni od władzy wykonawczej).

Wyjątkowo i tylko gdyby miało prowadzić do naruszenia Konstytucji. Nie może być to działanie w sposób dowolny. Prawo do pracy - konstytucyjne prawo sędziów, oni nie mają możliwości odwołania się do sądu w przypadku takiej sytuacji - nie ma trybu odwoławczego. Być może najlepszym rozwiązaniem byłby TK. Działania Prezydenta nie mogą być arbitralne, muszą być zgodne z Konstytucją, a nie dlatego że jemu nie podoba się kontrkandydat.

2. Zmiany w składzie rządu. Art. 161 K…..

Nr 32 Funkcje wyborów

Wybory.

Reprezentacja polityczna jest wyłaniana w wyborach - w ten sposób nawiązuje się stosunek przedstawicielski.

Funkcje wyborów:

1. F. kreacyjna - polega na wyłanianiu i kształtowaniu składu personalnego organu przedstawicielskiego na czas kadencji.

2. druga f. - pega na wyrażaniu woli wyborców poprzez poparcie programu politycznego kandydata, wyborcy artykułują własne poglądy i interesy.

3. F. legitymująca - wybory legitymują cały system polityczny oraz ekipę rządzącą, mającą poparcie większości parlamentarnej wyłonionej w wyborach.

4. F. kontrolna - wybory umożliwiają cykliczną kontrolę zgodności woli suwerena z działaniem reprezentantów.

5. F. integracyjna - wyborcy jednoczą się wokół pewnych wartości społecznych, celów politycznych i programów.

PRZYMIOTNIKI WYBORCZE

Nr 33 zasady prawa wyborczego

• Z. powszechności - cenzus wieku, cenzus zamieszkania, cenzus obywatelstwa

• Z. równości - każdy powinien głosować taką samą ilością głosów, równa siła głosu. Modyfikują ja klauzule zaporowe.

• Z. bezpośredniości - imienne głosowanie na kandydata, dokonujemy wyboru kandydatów a nie elektorów, głosowanie osobiste (alternatywne sposoby głosowania, np. instytucja pełnomocnika wyborczego, głosowanie korespondencyjne, elektroniczne czy pomoc osobie niepełnosprawnej)

• Z. tajności wyborów (głosowania) - dotyczy tylko jednego elementu procesu wyborczego - głosowanie, jest to prawo a nie obowiązek (nie może to przyjmować agitacji wyborczej w lokalu wyborczym, ale organy wyborcze maja nam obowiązek zapewnić możliwość oddania głosu dyskretnego)

• Z. wyborów wolnych - powiązana z wyborami proporcjonalnymi, przymus wyborczy związany jest z koniecznością przyjścia do lokalu wyborczego

• Z. proporcjonalności wyborów - związana z preferencjami programowymi, muszą pojawić się listy wyborcze ( w przypadku wyborów większościowych nie musi ich być), musi funkcjonować matematyczny sposób przeliczania głosów na mandaty).

System większościowy:

większość bezwzględna (kandydat musi uzyskać ponad połowę głosów, 50% +1). Przeważnie dochodzi do II tury. I tu gdy jest bezwzględna przechodzą dwaj kandydaci, a gdy więcej…..

większość względna - wybór kandydata, który uzyskał więcej głosów niż kontrkandydat, w. bezwzględna - nie zostanie wybrany kandydat i przeprowadza się od nowa procedurę wyborczą. W przypadku większości względnej nie ma drugiej tury.

System proporcjonalny:

system przeliczania głosów na mandaty

• Metoda Sainte-Lague to metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Jej nazwa pochodzi od nazwiska francuskiego matematyka André Sainte-Laguë.
  
  Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów z liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi wyborczemu przez kolejne liczby nieparzyste 1, 3, 5, 7 itd., a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.
  
  Metoda Sainte-Lague jest stosowana m.in. w systemach wyborczych w Nowej Zelandii, Norwegii, Szwecji oraz Danii. Zastosowano ją również w Polsce podczas wyborów parlamentarnych w 2001 roku.
  
  Istnieją różne odmiany tej metody. Niekiedy pomija się pierwszy dzielnik, dzieląc liczbę uzyskanych głosów kolejno przez 3, 5, 7 itd. Popularną modyfikacją jest zastąpienie pierwszego dzielnika 1 przez 1,4, co sprzyja ugrupowaniom większym - system ten znany jest jako zmodyfikowana metoda Sainte-Lague'a.

• Metoda d'Hondta to metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi. Jej nazwa pochodzi od nazwiska belgijskiego matematyka Victora d'Hondta.
  
  Faworyzuje ona duże ugrupowania w większym stopniu niż druga spośród najpopularniejszych metod przeliczania głosów - metoda Sainte-Lague'a. Metodę d'Hondta stosuje się przy podziale mandatów m.in. w wyborach parlamentarnych w Austrii, Finlandii, Izraelu, Holandii i Hiszpanii. W Polsce stosowano ją m.in. w parlamentarnych ordynacjach wyborczych II Rzeczpospolitej, a także w III Rzeczpospolitej (z wyłączeniem wyborów w 2001 roku) przy podziale mandatów do Sejmu oraz w wyborach samorządowych (do rad gmin liczących powyżej 20 tys. mieszkańców, rad powiatów oraz sejmików województw).
  
  Metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

Porównanie metod głosowania: d'Hondta i Sainte-Lague. Metoda Sainte-Lague jest korzystniejsza dla mniejszych ugrupowań starających się o wybór do Sejmu. Pozwala ona podzielić dostępną ilość miejsc na większą liczbę ugrupowań.

System mieszany

elementy systemów większościowych i proporcjonalnych po połowie. Przeważnie mówi się o systemie proporcjonalnym zmodyfikowanym bądź większościowo zmodyfikowanym.

nr 34 ocena systemu większościowego i proporcjonalnego

• Umożliwiają łatwo osiągnięcie większości parlamentarnej, zdolnej do tworzenia rządu i zapewniają stabilność tworzenia rządu.

• Umacniają….gdyż niewielkie zmiany w poparciu społecznym mogą przynieść niewspółmierne efekty w wyborach dla danej partii.

• Stosuje się proste procedury wyborcze, prostsze procedury są tańsze

• Stymulują bliższe związki przedstawicieli z wyborcami. Można być bowiem wybranym tylko w kręgu wyborczym, a okręgi jednomandatowe są mniejsze.

• Deputowani są mniej zależni od kierownictwa partii.

• Małe partie nie odgrywają nadmiernej roli, tzw. języczka uwagi.

• Wyraźna jest odpowiedzialność partii rządowej, w koalicji ta odpowiedzialność rozmywa się.

OCENA SYSTEMÓW PROPORCJONALNYCH:

• Zapewniają reprezentację w organach przedstawicielskich różnych poglądów, przez co skład organów odzwierciedla rzeczywiste preferencje polityczne społeczeństwa.

• Rząd koalicyjny, który jest charakterystyczny dla systemów proporcjonalnych, odzwierciedla interesy różnych grup społecznych.

• Proporcjonalność zapewnia lepiej równość siły głosu, znacznie zmniejsza ilość głosów straconych.

• Listy wyborcze umożliwiają otrzymanie mandatu osobom merytorycznie dobrze przygotowanym, które nie mogą zabiegać o poparcie w okręgach wyborczych.

• Małe lub nowe partie łatwiej uzyskują mandaty, przez co zapewniają reprezentację swojemu elektorowi.

• Partie koalicyjne reprezentują interesy różnych grup społecznych i zapewniają kompromisy, lepiej reprezentują interesy całego społeczeństwa.

nr 35 pojęcie partii politycznych

To zorganizowane struktury jednoczące obywateli do formułowania, wyrażania i realizacji celów politycznych. Dążą one do zdobycia władzy, wykorzystując metody demokratyczne, przede wszystkim przez zdobycie większości w wyborach czy to parlamentarnej czy samorządowej. Traktowane są jako forma zrzeszeń obywateli w społeczeństwie obywatelskim dla wyrażania woli politycznej.

Cechy partii politycznych:

• Organizacja wyłącznie obywateli polskich zrzeszająca ich na zasadach dobrowolności i równości w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

• Muszą posiadać indywidualną nazwę - pozwala odróżnić partie polityczne od siebie.

• Posiadanie struktury organizacyjnej, opartej na dobrowolnym członkostwie oraz posiadanie programu działania.

• Posiadają uprzywilejowaną pozycję w sferze życia politycznego: wybory,, organizacje przedstawicielskie, za pośrednictwem klubów poselskich, dostęp do środków społecznego przekazu.

nr 36 funkcje partii politycznych

• F. artykulacyjna - partie kształtują i wyrażają opinie poszczególnych grup społecznych.

• F. wyborcza - biorą udział w procesie wyborczym do organu przedstawicielskiego.

• F. wyłaniania elit politycznych - partie desygnują kandydatów na piastunów różnych urzędów politycznych.

• F. integracyjna - partie podejmują działania na rzecz integracji grup społecznych stanowiących ich zaplecze społeczne.

Art. 13 K. wprowadza ograniczenia w funkcjonowaniu partii politycznych.

TK posiada szczególne uprawnienie co do partii Polit., art. 188 p. 4 K.: organ ten orzeka o zgodności z Konstytucją celów lub działań partii polit. (głównie będzie brał pod uwagę postanowienia art. 13 K.)

Apolityczność organów państwa:

Sędziowie, Prezes NIK, Prezes NBP, RPO, członkowie KRRiT.

Tryby tworzenia partii politycznych:

1. System koncesyjny - organ państwa udziela zezwolenia na działanie partii politycznej.

2. System administracyjny - dopuszcza się nadzór nad działalnością partii politycznych ze strony organów administracji państwowej.

3. System rejestracyjny - uznaje się pełną swobodę tworzenia partii politycznych, które po założeniu zostają zarejestrowane, jeśli spełnią określone prawem warunki. Najczęściej to:

- złożenie wniosku o rejestrację

- przedstawienie wykazu założycieli oraz programu i statutu partii.

Odmowa rejestracji może nastąpić jedynie z powodu niezgodności z prawem i możliwe jest jej zaskarżenie. Ostateczne rozstrzygnięcie powoduje Sąd Powszechny i Konstytucyjny.

4. System notyfikacyjny - notyfikuje (zawiadamia) odpowiedni organ państwowy o swoim powstaniu i istnieniu.

Podział partii politycznych:

• P. rządzące - uczestniczą same bądź w koalicji sprawowania władzy.

• P. opozycyjne - traktowane są jako integralny element tworzenia woli państwowej.

nr 38 systemy partyjne w państwach demokratycznych i niedemokratycznych

1. W państwach demokratycznych:

• S. partii dominującej - istnieje więcej niż 1 partia, ale tylko jedna z nich w dłuższym okresie uzyskuje przewagę i zdolna jest do sprawowania władzy, do samodzielnego tworzenia rządu większościowego. Pozostałe partie polityczne posiadają nieliczną reprezentację w parlamencie lub jej w ogóle nie posiadają.

• S. dwupartyjny - istnieje więcej partii w państwie, ale tylko jedna z dwóch głównych partii wygrywa wybory i zdolna jest do samodzielnego tworzenia rządu większościowego. Druga z głównych partii politycznych posiada stosunkowo duża reprezentację w parlamencie lub jej w ogóle nie posiada (Wlk. Brytania, Szwecja).

• S. wielopartyjny - w państwie istnieje wiele partii, więcej niż 2 mają szansę wygrać wybory i samodzielnie tworzyć rząd większościowy. Brak jest 1 partii, która w dłuższym okresie uzyskuje stałą przewagę w wyborach do sprawowania rządów, przeważnie niezbędne jest tworzenie koalicji. Koalicje mogą mieć charakter ustabilizowany (Niemcy) lub nieustabilizowany (Polska).

2. W państwach niedemokratycznych:

• S. monopartyjny - zakłada istnienie tylko 1 partii politycznej, która sprawuje władzę

• S. partii hegemonicznej - istnieje więcej niż jedna partia, ale tylko jedna z nich ma decyzyjny wpływ na władzę państwową, inne partie są z nią w stałej koalicji i nie mają szans na samodzielne sprawowanie władzy. Prawnie zakazane jest istnienie partii opozycyjnych.

nr 39 zasada pluralizmu politycznego

Art. 11 K. - wolność tworzenia i działania partii politycznych w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

W wyroku TK stwierdził, że partie polityczne stanowią państwowotwórczy element demokracji, a swoboda działalności gospodarczej jest adresowana do osób fizycznych i innych podmiotów korzystających z praw i wolności przysługujących człowiekowi i obywatelowi. Formuły tej nie można stosować do podmiotów prawa publ., w szczególności instytucji państwowych i samorządowych, które dysponują szczególnymi środkami wywierania wpływu na gospodarkę. Do podmiotów tych zdaniem TK należy zaliczyć także partie polityczne.

Szczególna pozycja ustrojowa partii politycznych, które są elementem systemu politycznego RP decyduje o niedopuszczalności prowadzenia przez nie działań gospodarczych, zaś ustawodawca może wyraźnie wskazać jedynie pewien zakres tego typu aktywności.

nr 41 modele finansowania partii politycznych

Z art. 11 wiąże się również jawność finansowania partii politycznych, to zasada o randze konstytucyjnej.

Istnieją dwa systemy finansowania partii politycznych:

• S. liberalny - oparty jest głównie o dochody ze składek członkowskich i z własnego majątku, tzw. samofinansowanie partii. Drugorzędnym źródłem dochodów jest działalność gospodarcza. Występuje również finansowanie niepubliczne, oparte o darowiznę. W systemie tym finansowanie publiczne może istnieć w minimalnym zakresie lub w ogóle nie zachodzić. Jawność finansowania związana jest z poddaniem działalności partii osądowi publicznemu. Jawność darczyńców sprzyja tamowaniu działań nieetycznych czy nielegalnych.

• S. instytucjonalny - polega na reglamentowaniu źródeł dochodów. Mamy do czynienia z przewagą dochodów publicznych (subwencji i dotacji z budżetu państwa) stanowiące stałe i pewne źródło finansowania partii politycznych. Dopuszcza się możliwość finansowania z funduszy niepublicznych, w tym samofinansowania, co jest zgodne z koncepcją ukształtowaną tradycyjnie samodzielnego utrzymywania się partii. Ustalone są precyzyjne procedury zmierzające do przejrzystości a nie tylko jawności finansowania. Przejrzystość ta jest uzasadniona źródłem środków pieniężnych.

Nr 42 Pojęcie państwa prawnego

W znaczeniu formalnym - państwo prawa to państwo, w którym prawo jest pewne, jego organy działają na podstawie prawa i zgodnie z nim - utożsamienie z ideą praworządności formalnej.

W znaczeniu materialnym - podstawowymi kategoriami są solidarność i demokratyzm.

Urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej. Zasada to tak naprawdę klauzula państwa prawnego, jest ona formuła prawną, której wprowadzenie do tekstu prawnego oznacza przyjęcie określonego modelu regulacji stosunków społecznych objętych ta klauzulą. To przyjęcie określonych norm prawa: dot. materialnej i formalnej strony stosunków społecznych.

Państwo prawa traktowane jest jako organizacja ograniczona przez następujące kategorie: nr 42

1. Podział władzy.

2. Hierarchia aktów normatywnych z Konstytucją na czele.

3. Deklaracja i ochrona praw indywidualnych i zbiorowych.

4. Odpowiedzialność rządzących przed rządzonymi.

nr 44 materialny i formalny aspekt zasady państwa prawa

Państwo prawa może występować w znaczeniu:

• Formalnym - państwo prawa to państwo, w którym prawo jest pewne, jego organy działają na podstawie prawa i zgodnie z nim. Często utożsamiane jest z ideą praworządności formalnej.

• Materialnym - podstawowymi kategoriami państwa prawa są solidarność i demokratyzm.

Źródła prawa powszechnie obowiązującego.

• Prawo pozytywne ustanawiane przez organy państwa bądź też ustalane na zasadzie konsensualizmu i uznane przez organy państwa (umowy międzynarodowe, układy zbiorowe pracy i inne porozumienia).

• Akty typu zarządzeniowego - reguły określone ( zarządzenia - przez organy monokratyczne, uchwały - przez organy kolegialne).

• Art. 91 K.

• Art. 87 ust. 2 K.

• Art. 234 ust. 2 K.

Co do tych wszystkich aktów istnieje domniemanie ich powszechnego obowiązywania.

Różnica między prawem powszechnie obowiązującym a wewnętrznie obowiązującym. Dwie kategorie:

1. Adresata aktu.

Prawo powszechnie obowiązujące może być adresowane do wszystkich podmiotów w państwie, do człowieka i obywatela.

2. Regulowanych stosunków.

Prawo wewnętrzne może regulować tylko stosunki, które dotyczą wewnętrznej struktury - minister reguluje sytuację prawną podporządkowanych mu urzędników. Prawo wewnętrznie obowiązujące reguluje postępowanie jednostek podporządkowanych organowi, np. sytuacja prawna urzędnika.

Formalne właściwości prawa:

• Spójność.

• Przejrzystość ( dostępność).

• Proporcjonalność (adekwatność).

• Stabilność (odnawianie praw nabytych, zakaz wiecznego działania prawa, zasada ochrony zaufania do obowiązującego prawa).

Ustawodawca musi być lojalny wobec adresata norm prawnych (muszą być spójne, jasne i przejrzyste).

Materialne właściwości prawa:

Oznacza on nakaz zachowania pewnych wartości przez prawo. Tymi wartościami będzie:

- równość

- humanizm

- wymaganie rozważnego nakładania obowiązków na obywateli

- sprawiedliwość

- solidarność

- pomocniczość

- ochrona godności człowieka

- poszanowanie praw jednostki.

nr 45 prawo do sądu

Prawo do sądu składają się z następujących elementów:

1. Rozpatrzenie sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd.

2. Prawo do korzystania z obrony.

3. Rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie.

4. Prawo do drugiej instancji.

5. Prawo do odszkodowania za nielegalne działania władz.

TK stwierdził, że prawo do sądu obejmuje:

• Prawo do uruchomienia postępowania sądowego.

• Prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sadowej.

• Prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia.

• Prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpatrujących sprawę.

Sąd musi być właściwy, niezależny, bezstronny, niezawisły.

Niezależność głównie odnosi się do sadów jako władzy, a niezawisłość do sędziów.

Niezawisłość - polega na tym, że sędzia działa wyłącznie w oparciu o prawo, zgodnie ze swoim sumieniem i wewnętrznym przekonaniem. Sędzia jest zatem bezstronny w stosunku do uczestników postępowania, niezależny wobec organów czy instytucji pozarządowych, , samodzielny wobec władz czy innych organów sądowych, niezależny od wpływu czynników partyjnych oraz dysponujący wewnętrzną niezależnością.

Niezawisły sąd tworzą osoby, którym prawo nadaje cechę niezawisłości poprzez odpowiednie ukształtowanie ustroju sądownictwa.

nr 47 zasady sprawiedliwości społecznej

Art. 2 K. RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Demokratyczne państwo prawne- rządy ludu dla ludu i przez lud.

Nr 46 pojęcie sprawiedliwości

Sprawiedliwość społeczna - sprawiedliwość jako wartość nadrzędna prawa, prawo musi być sprawiedliwe.

Formuły sprawiedliwości:

• Sprawiedliwość materialna, dot. określonych wartości:

- wyrównawcza (komumutatywna)

Związana jest z wymianą dóbr i usług przy założeniu ekwiwalentności. Podstawowe pojęcie tej sprawiedliwości to równość. Formuła:

• Każdemu to samo

- rozdzielcza (dystrybutywna). Formuły:

• Każdemu wg jego zasług

• Każdemu wg jego dzieł

• Każdemu wg jego potrzeb

• Każdemu wg jego pozycji

• Sprawiedliwość legalna. Formuła:

• Każdemu wg tego co przyznaje mu prawo

Sprawiedliwość społeczna jest to konglomerat uznanych form sprawiedliwości.

Nr 48 sprawiedliwość proceduralna

Sprawiedliwość proceduralna - odnosi się do należytej procedury postępowania. Dotyczy zarówno stanowienia prawa jak i jego stosowania. Wartością podstawową jest pewność prawa, bezpieczeństwo prawne, zaufanie do państwa i jego organów oraz niezawisłość i bezstronność podmiotów upoważnionych do wydawania decyzji, a także społeczna partycypacja i negocjacja.

nr 49 zasada praworządności

- nieodłączny i pierwotny element zasady demokratycznego państwa prawa. Utożsamiana jest z podporządkowaniem prawu, z respektowanym przez nie nakazów i zakazów. Praworządność to prymat prawa nad innymi, pozaprawnymi zasadami i normami postępowania.

Nr 50 praworządność materialna i formalna

Pojęcie to nie jest jednolite. Praworządność występuje w aspekcie formalnym i materialnym:

• Aspekt materialny - pokrywa się z materialnym zakresem zasady państwa prawa (idee równości, sprawiedliwości).

• Aspekt formalny - kojarzony jest z zasadą legalizmu i nakazem przestrzegania prawa. Art. 7 K.

Legalizm oznacza nakaz działania na podstawie prawa. Równoznaczny jest z koniecznością istnienia wyraźnej, niedomniemywanej podstawy prawnej dla działania organów władzy publicznej. Legitymacja ta (podstawa prawna) dotyczy egzystencji organów oraz ich kompetencji. Określony w przepisach prawnych powinien być również tryb postępowania, którego efektem jest rozstrzygnięcie podjęte w przewidzianej przez prawo formie na podstawie wiążących dany organ przepisów materialnych.

Normatywna legitymacja władzy powinna być podstawą prawną ustanawianą w sposób demokratyczny (poprzez wybory, ale też organy działają na podstawie ustaw- pośrednia legitymacja demokratyczna).

Uznaje się, że ustawodawca związany jest przede wszystkim normami konstytucyjnymi, zaś władza ustawodawcza i sądownicza głównie ustawami. Sędziowie TK związani są tylko Konstytucją, a pozostali K. i ustawami.

Nakaz przestrzegania prawa - działanie w granicach prawa, kierowany jest do każdego organu władzy publicznej i dotyczy każdej ze sfer działania państwa: tworzenia, stanowienia i egzekwowania prawa.

Nr 51 adresat zasady praworządności

Adresatem praworządności formalnej są organy władzy publicznej, art. 83, 31 K.

Regułą działania jednostki jest wolność, a granice tej wolności są wyznaczane przez prawo (nakazy i zakazy) i wolność jednostki nie ogranicza wolności drugiej jednostki.

Pojęcie władzy publicznej w znaczeniu funkcjonalnym nie funkcjonuje w strukturze aparatu władzy publicznej, ale wykonuje cząstkę działań publicznych.

Gwarancja praworządności - istotne znaczenie dla praworządności stanowią jej gwarancje. Stwarzają jednostce możliwość samodzielnego dochodzenia jej praw i wolności. Gwarancje praworządności to środki prawne zmierzające do poprawnego tworzenia prawa, czynią one realną samą zasadę oraz stwierdzania niezgodności aktów normatywnych z Konstytucją i zaskarżalność decyzji organów państwa. Do nich zalicza się również odpowiedzialność osób wykonujących zadania państwa oraz państwa za działania niezgodne z prawem.

Gwarancje praworządności:

• G. instytucjonalna: TK, TS, NSA, RPO, RPD, niezależne i niezawisłe sądy.

• Formalne i procesowe prawo do wynagrodzenia szkody za działanie organów władz publicznych oraz prawo do sądu.

RPO - brak wymagań na stanowisko, nie ma żadnych przepisów, które mówiłyby jakimi cechami powinien charakteryzować się kandydat.

TS - ma gwarantować poprawne działanie organów. Jego działalność polega na sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, gdy orzeka o odpowiedzialności karnej, ale od strony podmiotowej nie wykonuje wymiaru sprawiedliwości. Prezydent za popełnione przestępstwo odpowiada tylko przed TS.

Skutki orzeczeń TK o niekonstytujności aktu normatywnego, dwie sfery:

1. Stosowanie wyroków, czyli ich moc powszechnie obowiązuje.

2. Zagadnienia wchodzenia ich w życie - efektem jest utrata mocy obowiązującej aktu niekonstytucyjnego.

Gdy TK stosuje odroczenie wejścia w życie wyroku.

Zdaniem TK w takiej sytuacji należy stosować wyrok TK. Konsekwencją jest stosowanie aktu niezgodnego z Konstytucją. Sądy nie powinny odmawiać zastosowania takiego aktu.

Często w takiej sytuacji TK stwierdza, że w momencie wejścia w życie takiego aktu nie może być wznowione postępowanie. Na podstawie art. 190 K. w takiej sytuacji TK stosuje niekiedy przywilej korzyści. Polega on na tym, że w wznowieniu przyznaje podmiotom inicjującym kontrolę konstytucyjności poprzez złożenie skargi możliwość wznowienia ich postępowań. Przywilej ten każdorazowo ma swoje źródło w orzeczeniu trybunału.

Nr 55 podział władzy w sensie prawnym

Zasada podziału władzy w sensie prawnym - rozpatrywana jest w 3 aspektach:

1. funkcjonalnym, przedmiotowym - działalność państwa podzielona jest na trzy różne rodzajowo sfery działania:

• Prawodawstwo - wydawanie

• Wykonawstwo - realizacja zadań państwa

• Sądownictwo - rozstrzyganie sporów prawnych

2. organizacyjny, podmiotowy - funkcje państwa zostają powierzone różnym organom lub ich grupom

3. personalny - odnoszony do reguły incompatibilitas:

• Zakaz łączenia funkcji w zakresie poszczególnych stanowisk państwowych, państwowych z innymi ;ub inną działalnością. Występuje w ujęciu formalnym

• Zakaz pełnienia stanowisk - kilku przez tę samą osobę art. 103K.

W ujęciu materialnym - zakaz przyjmowania korzyści majątkowych lub ich ujawnienie art. 107 K., organy mają obowiązek współdziałania, np. premier z Prezydentem RP

Nr 57 pojęcie suwerenności i niepodległości

Suwerenność:

• Zewnętrzna - opisywana jako stan normatywny i faktyczny, w którym organy państwowe są niezależne od innych państw i organizacji rządowych, a władza jest najwyższa, pierwotna i prawami nieograniczona na danym terytorium.

• Wewnętrzna - polega na możliwości swobodnej regulacji stosunków wewnętrznych i porządku społecznego oraz opiera się na formalnym rozdzielaniu organów państwa od organizacji politycznych a także na zwierzchnictwie terytorialnym i personalnym. Zwierzchnictwo - wykonywanie władzy wobec wszystkich składników terytorialnych państwa oraz w stosunku do wszystkich podmiotów egzystujących na terytorium państwa niezależnie od ich formy prawnej i przynależności państwowej.

Niepodległość państwa - uwydatnia suwerenność państwa w niezależności od innych państw

Art. 5 K

Art. 104 K ust. 2

Art. 130 K

Nr 59 Pojęcie państwa jednolitego

Rzeczpospolita Polska jest państwem traktowanym jako jedność. Unitarna forma państwa stanowi konsekwencję faktu, że polskie społeczeństwo jest jednorodne i zintegrowane. Wspólnota obywateli polskich jest jednolita pod względem wyznaniowym i narodowym. Przeważająca większość ludzi posiadających obywatelstwo Rzeczpospolitej Polskiej to osoby wywodzące się z narodowości słowiańskiej (polskiej). Pozostałe grupy etniczne, jak choćby Ukraińcy, Niemcy, Czesi, czy Słowacy, stanowią niewielki procent. Zdecydowana większość naszego społeczeństwa deklaruje przynależność do Kościoła Katolickiego, podkreślając swoje chrześcijańskie wychowanie. Jedność kultury i tradycji została wypracowana już w przeszłości. Wspólne doświadczenia historyczne, nagromadzone z kilku wieków stanowią źródło tożsamości narodowej i świadomej przynależności etnicznej. Rzeczpospolita Polska występuje w polityce zagranicznej jako jeden, unitarny, podmiot prawa międzynarodowego.

Nr 60 Pojęcie społecznej gospodarki rynkowej i jej filary

Art. 20 konstytucji - Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP.

Art. 21 konstytucji - RP chroni własność i prawo dziedziczenia. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Odszkodowanie ( za wywłaszczenie ) musi odpowiadać rynkowej wartości wywłaszczonego mienia.

Art.. 22 konstytucji - Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes społeczny.

Art. 23 konstytucji - Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne.

Model ordoliberalny gospodarki opiera się na III filarach:

I wolność działalności gospodarczej

II Własność prywatna

III Solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych ( konsultacja społeczna na etapie tworzenia prawa)

19

19

---