Biogeografia 1-11, biogeografia


  1. Biogeografia jako nauka - cele, kierunki badawcze, fitogeografia a zoogeografia

Biogeografia - nauka o rozmieszczeniu organizmów żywych w przestrzeni i czasie.

Cele biogeografii:

Kierunki badawcze biogeografii:

Biogeografia ekologiczna:

Biogeografia historyczna:

Biogeografia chorologiczna:

Biogeografia wysp:

np. zasiedlenie Wysp Kanaryjskich przez sikorę modrą

Biogeografia kulturowa:

Spojrzenie ekologiczne a historyczne na rozmieszczenie gatunków:

Biogeografia ekologiczna:

Biogeografia historyczna:

Fitogeografia a zoogeografia:

Sposób prowadzenia badań fito- i zoogeograficznych różni się z powodu różnej natury roślin i zwierząt.

Rośliny:

Zwierzęta:

Podział na biogeografię roślin i zwierząt zawdzięczamy:

  1. Podstawowe pojęcia biogeograficzne: flora, fauna, roślinność, zbiorowisko roślinne, szata roślinna, formacja roślinna, strefa klimatyczno-roślinna, biom

Cechy fitocenozy:

  1. Różnorodność biologiczna i jej wskaźniki

Bioróżnorodność

- Różnorodność biologiczna- zróżnicowanie życia na wszystkich poziomach jego organizacji

- zróżnicowanie wszystkich organizmów żywych występujących na Ziemi w ekosystemach lądowych i wodnych

- różnorodność biologiczna - pojęcie utworzył Thomas Lovjoy w 1980 r.

Wskaźniki bioróżnorodności:

- bogactwo gatunkowe - (species richness) liczba gatunków znalezionych w danej próbie

-bogactwo rzadkich gatunków- liczba gatunków, które występowały w niewielkim odsetku prób

Bioróżnorodność to nie to samo co bogactwo gatunkowe! (bogactwo gatunkowe to jeden ze wskaźników bioróżnorodności)

Ważna jest też liczebność gatunków.

Mamy 2 zbiorowiska (A i B) po 100 osobników z 10 gat. (G1-G10)

G1

G2

G3

G4

G5

G6

G7

G8

G9

G10

A

91

1

1

1

1

1

1

1

1

1

B

10

10

10

10

10

10

10

10

10

10

Zbiorowisko A i B - identyczne bogactwo gatunkowe

Zbiorowisko A - mniejsza bioróżnorodność

Wskaźnik Shannona - Wienera (H') - (!!) - określa prawdopodobieństwo, że 2 wylosowane z próbki osobniki będą należały do różnych gatunków

Te wskaźniki uwzględniają liczbę oraz względną liczebność gatunków!

  1. Dlaczego nie wiemy ile gatunków żyje dziś na Ziemi?

Liczba gatunków na Ziemi:

Ile gatunków żyje na ziemi?- brak dokładnej odpowiedzi

Dlaczego?

- niektóre części świata są słabo zbadane - regiony o wysokiej bioróżnorodności - oceany, tropiki

- wiele gatunków licznie występujących jest ekstremalnie małych rozmiarów

- wiele gatunków jest trudnych do identyfikacji

- taksonomowie stanowią niewielki odsetek wśród naukowców

- BRAK DOBREJ DEFINICJI GATUNKU- ta klasyczna koncepcja, że osobniki 2 różnych gatunków nie krzyżują się i mają odrębne pule genowe nie ma dziś zastosowania; badania molekularne wykazały powszechność zjawiska hybrydyzacji i introgresji

  1. Stan poznania gatunkowego flory i fauny światowej

Stan poznania:

1,8 mln - liczba opisanych gatunków (20-40% to synonimy), w tym:

Wirusy 4 tys

Bakterie 4 tys

Grzyby 70 tys

Rośliny naczyniowe 250 tys

Zwierzęta 1,2 mln (kręgowce 45 tys, owady 750 tys)

Oszacowania:

30 mln gatunków stawonogów w lesie równikowym (Erwin 1982) - na podstawie liczby gatunków chrząszczy

4,9-6,6 mln owadów na podstawie liczby gatunków motyli w Wielkiej Brytanii

10 mln zwierząt na podstawie wielkości ciała - niedokładne oszacowanie!

Liczba gat. opisanych

Szacowana liczba gat.

% poznania

Rośliny naczyniowe

250 000

300 000

83

Kręgowce

45 000

50 000

90

Robaki płaskie

15 000

500 000

3

Bakterie

4 000

400 000

1

Granice życia na Ziemi od 10 500 m.p.p.m (organizmy z rowów oceanicznych) do 10 500 m.n p.m (bakterie, zarodniki, tzw. archeoplankton), 95% wszystkich gatunków do 3 tys m.n.p.m. - od poziomu morza do troposfery mniej więcej

  1. Geograficzne wzorce różnorodności gatunkowej i ich wyjaśnienie

Geograficzne wzorce różnorodności gatunkowej:

1) Liczba gatunków jest większa w rejonach gorących i maleje w miarę oddalania się od równika

2) Liczba gatunków jest większa na lądach niż w morzach i oceanach

3) Liczba gatunków maleje wraz ze wzrostem n.p.m.

1)

- Więcej gat. jest na równiku

- Zależność z szerokością geograficzną, w tropikach więcej gatunków żywiących się owocami i owadami np. nietoperze, owadożerne i owocożerne naczelne, ale np. zajęczaki przesunięte w kierunku półkuli północnej, biegunów jak zaczniemy dzielić na poszczególne rzędy to nie wszystkie gat. podlegają 1) regule

- Zależność między liczbą gatunków zwierząt a dietą (płazy żywią się owadami - więcej przy równiku, no i temperatura)

Ale!

Mszyc jest mniej na terenach tropikalnych:

- specjalizacja często do jednego gatunku rośliny,

- mała mobilność, (w tropikach więcej gatunków i ciężko by było znaleźć ten jedyny jeżeli się jest mało mobilnym)

-w klimacie umiarkowanym mało gatunków roślin, ale dużo osobników jednego gatunku

Bogactwo gatunkowe roślin

- zależność z szerokością geograficzną nie jest prosta, brak ścisłej korelacji

- regiony równikowe maja największą liczbę roślin

- na tej samej szerokości geograficznej występują obszary o dużym i małym bogactwie gatunkowym np. u drzew to widać

- zależność od ewapotranspiracji i czynników, które mają na nią wpływ np. nasłonecznienie

Ewapotranspiracja - proces parowania terenowego obejmujący transpirację (czynne parowanie z nadziemnych części roślin) i ewaporację (parowanie z gruntu)

Ewapotranspiracja = transpiracja roślin + ewaporacja (parowanie z gruntu)

Potencjalna ewapotranspiracja:

- Im lepsze warunki do produkcji pierwotnej, tym więcej gatunków roślin.

- istnieje zależność między produkcją pierwotną, a bogactwem gatunkowym roślin

(Bogactwo gatunkowe roślin naczyniowych na świecie - okolice równikowe, ale są też takie obszary gdzie gat. dużo, a od równika leżą daleko)

- Większa biomasa roślin na równiku większe skomplikowanie ekosystemów większy potencjał do zróżnicowania gatunków

- Ewapotranspiracja silnie koreluje z różnorodnością gatunkową zwierząt lądowych (dobrze widoczne u zwierząt zmiennocieplnych: gady, płazy, u stałocieplnych do pewnej granicy)

Zależność różnorodności gatunkowej i historii ewolucyjnej roślin kwiatowych:

- ok. 30% rodzin roślin kwiatowych jest rozmieszczona na wszystkich szerokościach

- 20% rodzin roślin kwiatowych występuje w umiarkowanych szerokościach

- 50% rodzin roślin kwiatowych występuje tylko w tropikach

Obszary tropikalne - centra ewolucji wielu grup roślin kwiatowych.

Dane kopalne:

- rośliny kwiatowe były rozpowszechnione na obszarach tropikalnych

- na wyższe szerokości rozprzestrzeniły się gdy osiągnęły dominację w świecie roślin

Reguła Rapoporta- zasięg gatunków jest tym większy im dalej od równika leży centrum zasięgu,

- warunki klimatyczne dużych szerokości geograficznych są bardziej zmienne szerszy zakres adaptacji fizjologicznych gatunku szerszy zasięg występowania

- nie jest to wyjaśnienie przyczyn geograficznego zróżnicowania liczby gatunków, to jedynie skutek (konsekwencja)

Mała liczba gatunków w dużych szerokościach geograficznych małe współzawodnictwo o zasoby duże zasięgi

2)

- w morzach i oceanach żyje 15% znanych gatunków

- reprezentują 80% znanych typów

- z 33 opisanych typów zwierząt (Metazoa), w oceanach występują 32

- 21 typów to wyłącznie morskie organizmy

- 1 typ żyje wyłącznie na lądach - pazurnice (pratchawce)

Bogactwo gatunkowe w morzach i oceanach - gradient wraz z szerokością geograficzną - w wodach cieplejszych koło równika gatunków więcej.

- bogactwo gatunkowe w wodach bardzo słabo poznane (szczególnie przy biegunach).

- wody Arktyki bogatsze w gatunki niż wody antarktyczne - nie wiadomo czemu

- największa różnorodność w rafach koralowych i faunie dennej.

3)

Czym wyżej - tym mniej gatunków

- piętrowość - każde piętro coraz uboższe w gatunki, im wyżej, powiązane ze spadkiem temperatury wraz ze wzrostem wysokości.

- zależność między bogactwem gatunków, a wysokością n.p.m. nie jest prosta; ta zasada ważna jest dopiero od pewnej wysokości - w przypadku wysokich gór do pewnej wysokości wzrasta liczba gat., dopiero później spada

  1. Czynniki wpływające na geograficzne zróżnicowanie liczby gatunków

-klimat

-zmienność klimatu

-zróżnicowanie siedlisk

-historia

-drapieżnictwo

-konkurencja międzygatunkowa

-zaburzenia w środowisku

-energia dostępna w środowisku

  1. „Gorące plamy” bioróżnorodności

„Gorące plamy” bioróżnorodności - hot spots - regiony szczególnie bogate w gatunki, o wysokim endemizmie gatunkowym, wcale nie muszą leżeć na równiku, termin utworzony przez Normana Myersa w 1988r.; obecnie jest ich ponad 30

Muszą spełniać kryteria:

- 0,5% ( lub 1500 gatunków) endemicznych roślin naczyniowych

- utrata co najmniej 70% pierwotnej szaty roślinnej

- mogą to być także obszary oceaniczne

- stanowią 1,32% powierzchni lądów

- zamieszkuje je 50% lądowych gatunków

- 20% populacji ludzkiej (ok. 1 mld ludzi) mieszka na tych terenach

- Dlaczego są bogate w gatunki? - czy to centra ewolucji, czy reliktowe fragmenty dawnych bardzo zróżnicowanych ekosystemów?

  1. Zmiany bioróżnorodności gatunkowej w czasie

- miarą różnorodności biologicznej w paleontologii jest liczba rodzin (nie gatunków!)

- liczba rodzin jest dobrym wskaźnikiem tendencji zmian w liczbie gatunków

- obecnie więcej (tendencja wzrostowa pomimo, ze niektóre wymierają)

- wyraźny wzrost ogólnej różnorodności gatunkowej w dziejach Ziemi

- 600 mln lat temu eksplozja różnorodności roślin wielokomórkowych

- stały wykładniczy wzrost różnorodności form lądowych w ciągu 400-500 mln lat (od 0 do 1600 rodzin)

- okresy zwiększania bioróżnorodności na przemian z masowym wymieraniem gatunków i rodzin

Zmiany składu gatunkowego na Alasce po ustąpieniu lodowca - stopniowo, nie tylko zależy od klimatu, ale też od czynników glebowych.

  1. Czynniki wpływające na rozmieszczenie roślin i zwierząt na lądzie

Czynniki wpływające na rozmieszczenie roślin i zwierząt na lądzie:

0x08 graphic
0x08 graphic
1. Klimatyczne

2. Siedliskowe

3. Biotyczne

4. Historyczne

5. Antropogeniczne

6. Biogenetyczne

1. Czynniki klimatyczne

Klimat - ogół okresowo i nieokresowo zmieniających się warunków atmosferycznych i stanów pogody właściwych dla danego obszaru, określany na podstawie wieloletnich obserwacji

- promieniowanie słoneczne - bilans energetyczny Ziemi, najwięcej w pasie równikowym

- temperatura

- opady atmosferyczne - koło równika najwięcej

- wiatr - ruchy mas powietrza, nie ma układów, które moglibyśmy zaobserwować w gradiencie szerokości geograficznych

- wyładowania atmosferyczne

Klimaty Ziemi: (wyznaczone na podstawie wcześniej wymienionych czynników)

a. równikowy

b. podrównikowy

c. zwrotnikowy

d. podzwrotnikowy

e. umiarkowany

f. podbiegunowy

g. biegunowy

2. Czynniki siedliskowe

Siedlisko - zespół czynników abiotycznych niezależnych od biocenozy, które panują w określonym miejscu

- fizyczne i chemiczne właściwości gleb ( czynniki edaficzne)

- ukształtowanie terenu ( czynniki orograficzne)

- pożary

Gleby - czynniki edaficzne, układ ma charakter pasowy, w obrębie pasu mogą być różne typy gleb, część gleb jest astrefowych

Ukształtowanie terenu - nie ma układu równoleżnikowego (pasowego), mają różny układ, góry - różna wysokość mogą zaburzać rozkład zwierząt i roślin

3. Czynniki biotyczne

- wszelkie interakcje między organizmami

- konkurencja, żerowanie, pasożytnictwo

- mutualizm, symbioza

- organizmy glebowe

4. Czynniki historyczne

- czynniki paleogeograficzne- zmiany układów lądów i oceanu

- czynniki paleoklimatyczne- historyczne zmiany klimatu

- czynniki paleobiogeniczne- ewolucja świata roślin i zwierząt

5. Czynniki antropogeniczne

- zmiany w siedliskach

- zmiany w fito- i zoocenozach

- zmiany we florze i faunie

- rośliny i zwierzęta użytkowe

6. Czynniki biogenetyczne

- genetyczne uwarunkowania organizmu do życia w różnych środowiskach

- przystosowanie do otoczenia w budowie zewnętrznej i wewnętrznej

- biologia gatunku

- zakres tolerancji ekologicznej

- optimum rozwoju gatunku w określonych warunkach siedliskowych

  1. Podstawy wyznaczania formacji roślinnych - czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, dominacja form życiowych roślin

Czynniki zewnętrzne:

- klimat (nasłonecznienie, opady, temperatura)

- siedlisko (gleba)

- działalność człowieka

- dostępność pożywienia (dotyczy zwierząt)

Czynniki wewnętrzne:

- zdolności przystosowawcze organizmów do zmieniających się warunków zewnętrznych:

Tendencja do tworzenia układów złożonych.

Formy życiowe roślin (klasyfikacja Raunkiaera):

(na podstawie wysokości pączków wzrostowych roślin)

  1. Fanerofity (jawnopączkowe) - są to trwałe rośliny, przeważnie o pędach zdrewniałych z zimotrwałymi pąkami odnawiającymi, umieszczonymi wyżej niż 50 cm nad powierzchnią podłoża. Wśród nich można wyróżnić megafanerofity, czyli drzewa, oraz nanofanerofity, czyli krzewy, wyróżnia się również epifity, żyjące na innych roślinach (storczyki, paprocie)

  1. Chamefity (niskopączkowe) - należą tu krzewinki o pędach zdrewniałych (chamefity zdrewniałe) i trwałe rośliny zielne (chamefity zielne) o pąkach umieszczonych na pędach nie wyżej niż 50 cm nad podłożem, chronionych zwykle przez pokrywę śnieżną.

  1. Hemikryptofity (naziemnopączkowe) - to przede wszystkim byliny, których pąki zimujące, umieszczone na pędach przy powierzchni gleby, chronione są przez żywe lub obumarłe liście i pokrywę śnieżną. ( krzewy, rośliny zielne o rozbudowanych organach podziemnych)

  1. Kryptofity (skrytopączkowe) - są to rośliny mające pąki odnawiające osadzone na ukrytych w glebie, błocie lub wodzie organach spichrzowych, np. bulwach, kłączach, rozłogach i cebulach. Rośliny wykształcające podziemne kłącza, rozłogi, bulwy lub cebule (geofity) mogą zakwitać bardzo wcześnie, przed wytworzeniem pełnego ocienienia przez drzewa. Rośliny wodne, które są całkowicie zanurzone w wodzie, reprezentują grupę hydrofitów. Rośliny wieloletnie wyrastające ponad wodę zalicza się do helofitów.

Geofity - pod ziemią

Helofity - pod bagnem

Hydrofity - pod wodą

  1. Terofity - to rośliny jednoroczne przeżywające niesprzyjającą porę roku w postaci nasion. Rośliny te swą ontogenezę zamykają w jednym okresie wegetacyjnym.

Powstawanie gleb i rozwój szaty roślinnej są wzajemnie uzależnione i zależą od klimatu i podłoża mineralnego.

Drzewa są mniejsze kiedy jest bardziej zimno i sucho.

W każdej florze są obecni przedstawiciele różnych klas Raunkiaera, ale ich udział % jest różny. Zróżnicowanie układów ze względu na dominację różnych form życiowych roślin - najpowszechniejsze ujęcie klasyfikacyjne o charakterze ekologicznym.

W Polsce najwięcej hemikryptofitów, najmniej chamefitów.

Na świecie najwięcej fanerofitów, najmniej geofitów.

Tam, gdzie sucho, więcej terofitów.

Regiony leżące w tej samej strefie klimatycznej mają podobny udział % poszczególnych form życiowych np. Polska i Belgia.

11. KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA PODSTAWOWYCH ZONALNYCH BIOMÓW LĄDOWYCH:

1.Wilgotne lasy równikowe

2.Wiecznie zielone lasy strefy podzwrotnikowej

3.Lasy zrzucające liście w porze suchej

4.Sawanny

5.Pustynie i półpustynie gorące

6.Lasy i zarośla twardolistne

7.Lasy liściaste i mieszane strefy umiarkowanej

8.Stepy i prerie

9.Pustynie i półpustynie strefy umiarkowanej (tzw. zimne)

10.Tajga (borealne lasy)

11.Tundra

WILGOTNY LAS RÓWNIKOWY:

LASY ZRZUCAJĄCE LIŚCIE W PORZE SUCHEJ:

SAWANNA:

PÓŁPUSTYNIE:

PUSTYNIE:

ROŚLINNOŚĆ ŚRÓDZIEMNOMORSKA:

STEPY I PRERIE:

LASY LIŚCIASTE I MIESZANE STREFY UMIARKOWANEJ:

TAJGA:

TUNDRA:

12. POJĘCIE ZASIĘGU - GRANICA, CENTRUM, POWSTAWANIE ZASIĘGÓW

Zasięg- obszar powierzchni Ziemi, który zasiedla dany takson (gatunek, rodzaj)

Zasięg gatunku jest wewnętrznie złożony:

- obszary zasiedlane przez częściowo izolowane populacje

- przestrzennie wyodrębniony obszar rozrodczy, obszar zdobywania pożywienia

granica zasięgu- linia ograniczająca obszar, który zasiedla dany takson. Przebieg granicy zależy od czynników klimatycznych, edaficznych, biotycznych, historycznych, antropogenicznych, barier mechanicznych (morza, łańcuchy górskie)

Centrum zasięgu:- środek geometryczny, miejsce największego zagęszczenia(gdzie gatwyst najliczniej), miejsce w którym powstał gatunek i z niego się rozprzestrzenie

- centrum geometryczne

- miejsce, gdzie powstał gatunek i skąd zaczął się rozprzestrzeniać

- miejsce, gdzie gatunek występuje najliczniej

U młodych gatunków centrum geometryczne może pokrywać się z centrum powstania. U gatunków starych centrum powstania może znajdować się poza dzisiejszymi obszarami granicy zasięgu. Za centrum zasięgu najczęściej przyjmuje się miejsce najliczniejszego występowania. Centrum WYSTĘPOWANIA gatunku nie jest jednoznaczne z centrum POWSTANIA.

13. PODZIAŁ ZASIEGÓW ZE WZGLĘDU NA KSZTAŁT

Kształt zasięgu:

Zasięg ciągły- występuje rzadko, w obrębie zasięgu zasiedlone są wszystkie biotopy o warunkach ekologicznych odpowiadających wymaganiom gatunku i jego możliwościom dyspersyjnym, gatunki endemiczne lub związane z bardzo specyficznym środowiskiem np. Arphia z rodziny szarańczowatych, hatteria

Zasięg nieciągły

1. rozerwany (dysjunktywny) - składa się z kilku zasięgów oddzielonych przestrzeniami, których gatunek nie jest w stanie pokonać na drodze naturalnej dyspersji, np. ważka husarz władca,

2.rozproszony- wiele drobnych zasięgów podzielonych przestrzeniami, których gatunek nie jest w stanie pokonać na drodze naturalnej dyspersji np. cis

3.ciągły z wyspami na obwodzie- wyspy są wynikiem ekspansji lub pozostałości po większym zasięgu np. wrzos pospolity

14. PRZYCZYNY NIECIĄGŁOŚCI ZASIĘGÓW:

- ewolucyjne

- geologiczne

- klimatyczne

- ekologiczne ( potencjał rozprzestrzeniania się gatunku nie jest wystarczający do wypełnienia środowiska, kurczy się zasięg co jest związane z kurczeniem się dostępnego środowiska, ekspansja przez bariery)

- błędna klasyfikacja gatunków

15. WIELKOŚCI ZASIĘGÓW:

- zasięg kosmopolityczny- zasięg taksonu obejmuje wszystkie kontynenty- orlica pospolita, jaskrowate, trawy, rosiczka, paprotka, mniszek lekarski, babka zwyczajna, pokrzywa zwyczajna; synantropy- człowiek, zarodnikowe- łatwość przemieszczania, rośliny wodne- azonalne; wydra, mysz, szczur, mucha domowa

- zasięg eurychoryczny- rozległy, ale nie na wszystkich kontynentach np. lis, wilk, borówka brusznica

+pantropikalny- równik i międzyzwrotnikami np. palma kokosowa

+amfitropikalny- wokół zwrotników np. burak ćwikłowy

+borealny- wokół bieguna północnego np. łoś

+astralny- rozmieszczenie południowe np. rodzina Epacridaceae

+ holearktyczny- strefa umiarkowana północna np. lis

-zasięg stenochoryczny- niewielki np. drozd obrożny, dąb szypułkowy

-zasięg reliktowy- szczątkowy, który kiedyś był bardzo duży, a obecnie zmalał do niewielkich rozmiarów

=relikt filogenetyczny (systematyczny, ewolucyjny)- forma archaiczna, stary ewolucyjnie gatunek należący do wyższego taksonu, którego inni przedstawiciele wyginęli np. hatteria, miłorząb dwuklapowy, welwiczia przedziwna, rodzina sagowcowate, rodzina magnoliowate, może mieć duży zasięg np. magnoliowate

- zasięg endemiczny- zasięg o stosunkowo małej powierzchni, tylko w 1 miejscu na kuli ziemskiej

= paleoendemit- niegdyś szeroko rozpowszechniony, dzisiaj zasięg się zmniejszył np. hatteria, welwiczia przedziwna, często są to relikty filogenetyczne

= neoendemit- gatunek młody, zasięg nie zdążył się jeszcze rozszerzyć np. zięby Darwina, nie ma charakteru reliktu, powstaje na wyspach lub górach np. mniszek pieniński, warzucha tatrzańska

17. ZASIĘGI RELIKTOWE I ENDEMICZNE:

zasięg reliktowy- szczątkowy, który kiedyś był bardzo duży, a obecnie zmalał do niewielkich rozmiarów

relikt filogenetyczny (systematyczny, ewolucyjny)- forma archaiczna, stary ewolucyjnie gatunek należący do wyższego taksonu, którego inni przedstawiciele wyginęli np. hatteria, miłorząb dwuklapowy, welwiczia przedziwna, rodzina sagowcowate, rodzina magnoliowate, może mieć duży zasięg np. magnoliowate

relikt geograficzny (biogeograficzny, właściwy)- takson o szczątkowym zasięgu, w przeszłości był szerszy, zasięg skurczył się z różnych powodów:

- r. klimatyczne- najczęściej to relikty glacjalne- z okresów zlodowaceń np. brzoza karłowata, malina moroszka, dzięcioł trójpalczasty, kozica, świstak , relikty postglacjalne np. poziomkowiec czyli drzewo truskawkowe

- r. topograficzne- gatunek związany ze starą rzeźba terenu np. dąb ostrolistny

- r. edaficzne- gatunki związane z określonym typem gleb np. słonorośla i rośliny wydmowe np. różanecznik żółty na płycie granitowej na Wołyniu i Polesiu

- r. trzeciorzędowe- przetrwały okresy zlodowaceń w refugiach np. kasztanowiec zwyczajny w rejonie Morza Śródziemnego

- zasięg endemiczny- zasięg o stosunkowo małej powierzchni, tylko w 1 miejscu na kuli ziemskiej

paleoendemit- niegdyś szeroko rozpowszechniony, dzisiaj zasięg się zmniejszył np. hatteria, welwiczia przedziwna, często są to relikty filogenetyczne

=neoendemit- gatunek młody, zasięg nie zdążył się jeszcze rozszerzyć np. zięby Darwina, nie ma charakteru reliktu, powstaje na wyspach lub górach np. mniszek pieniński, warzucha tatrzańska

18. DYNAMIKA ZASIĘGÓW W CZASIE

Zmiany zasięgów w czasie:

- niezmieniający się

- zwiększający się (progresywny)

- zmniejszający się (regresywny)

- przemieszczający się

wikaryzm- powstawanie gatunków siostrzanych mających 1 i ten sam rodzaj, zastępują się geograficznie np. żubr i bizon, sarna europejska i syberyjska

pseudowikaryzm- gatunki nie mają jednego rodzaju, zastępują się geograficznie, ale nie mają wspólnego przodka np. lis i lis polarny

19. ROLA DYSPERSJI W KSZTAŁTOWANIU SIĘ ZASIEGÓW:

dyspersja- dotyczy osobników, przemieszczanie się osobników poza areał osobniczy w celu osiedlenia się i wydania potomstwa

- wewnątrzzasięgowa- utrzymanie dotychczasowego zasięgu w danych granicach

- kolonizacyjna- rozszerzanie zasięgu

- okresowa (migracje)- powtarzające się regularnie wędrówki, proces kierunkowy, osobniki powracają, na dłuższe odległości np. bocian biały

dyspersja- nie jest kierunkowa, osobniki przemieszczają się na małe odległości, nie uczestniczą w powrocie

dyspersja to nie to samo co migracja

dyspersja zależna od płci: jedna płeć filopatryczna, druga wędruje

Dyspersja u roślin:

- autochoria

- zoochoria

- anemochoria

- barochoria (siła ciążenia)

- hydrochoria

Dyspersja u zwierząt:

- aktywna

- bierna (pasożyty)

- aktywno- bierna (ptaki wykorzystujące prądy powietrza)

Sposoby dyspersji:

a. krok za krokiem- powolna penetracja terenu, na małe odległości

b. wędrówki pionierskie- skoki na setki km np. palma kokosowa

te dwie najczęstsze

c. masowe wędrówki np. w skutek katastrofy (pożaru, powodzi)

d. migracje- to dyspersja, gdy osobnik nie wróci i się rozmnoży

e. naloty- nieregularne wędrówki np. szarańcza, gatunek pojawia się w okolicy, w której normalnie nie występuje

20. ZASIĘG GATUNKÓW MORSKICH:

- w morzach i oceanach żyje 15% znanych gatunków

- reprezentują 80% znanych typów

- z 33 opisanych typów zwierząt (Metazoa), w oceanach występują 32

- 21 typów to wyłącznie morskie organizmy

- 1 typ żyje wyłącznie na lądach - pazurnice (pratchawce)

Bogactwo gatunkowe w morzach i oceanach - gradient wraz z szerokością geograficzną - w wodach cieplejszych koło równika gatunków więcej.

- bogactwo gatunkowe w wodach bardzo słabo poznane (szczególnie przy biegunach).

- wody Arktyki bogatsze w gatunki niż wody antarktyczne - nie wiadomo czemu

- największa różnorodność w rafach koralowych i faunie dennej.

14. TEORIE TŁUMACZĄCE HISTORYCZNE ZMIANY UKŁADU I WIELKOŚCI LĄDÓW I OCEANÓW NA KULI ZIEMSKIEJ.

Czynniki historyczne:

a. paleogeograficzne- historyczne zmiany układów i wielkości lądów i oceanów

b. paleoklimatyczne- historyczne zmiany klimatu i położenia stref klimatycznych

c. paleobiogeniczne- ewolucja, powstawanie nowych taksonów i wymieranie starych

CZYNNIKI PALEOGEOGRAFICZNE

a. teoria stałości (permanencji) kontynentów i oceanów

b. teoria pomostów kontynentalnych

c. teoria dryfu kontynentów (teoria Wegenera), którą tłumaczy teoria tektoniki płyt litosfery

TEORIA STAŁOŚCI (PERMANENCJI) KONTYNETÓW I OCEANÓW

•kontynenty i oceany w swych podstawowych zarysach pozostają niezmienne od paleozoiku

•zmieniała się jedynie linia brzegowa w obrębie szelfu

•inne zmiany wynikały z orogenezy

•istniało połączenie między Ameryką północną i Grenlandią, Nową Gwineą i Australią (połączenia szelfowe)

•brak historycznego połączenia Afryki i Ameryki południowej, Australii, Europy z Ameryką północną

•Jak wytłumaczyć występowanie wielu rodzin na kontynentach półkuli południowej np. rodziny srebrnikowatych?

•Tłumaczenia:

•taksony te pochodzą z półkuli północnej, a na półkulę południową przywędrowały przez połączenie Eurazji z Ameryką północną (cieśnina Beringa)

•prymitywne taksony zostały wyparte z półkuli północnej przez taksony bardziej zaawansowane, czemu sprzyjało pogorszanie się klimatu na półkuli północnej

•łagodny klimat półkuli południowej

TEORIA POMOSTÓW KONTYNENTALNYCH

•podobieństwo flor i faun tłumaczy się obecnością pomostów lądowych między kontynentami

•połączenia te mogły być całymi kontynentami, wąskimi lub szerszymi, archipelagami wysp

•dziś są zatopione

•pomost północnoatlantycki między Europą, Islandią, Grenlandią i Ameryką północną; Gondwana (Ameryka południowa, Afryka, Madagaskar, półwysep indyjski, Australia, Antarktyda), pomost afrykańsko- brazylijski (Ameryka południowa i Afryka- po rozpadzie Gondwany); Lemuria (Madagaskar i półwysep indyjski- po rozpadzie Gondwany); pomost antarktyczny (Patagonia, Antarktyda, Australia i Nowa Zelandia

22. ARGUMENTY ZA SŁUSZNOSCIA TEORII DRYFU KONTYNENTÓW

•teoria Wegenera

•kontynenty przemieszczają się po powierzchni kuli ziemskiej, ich położenie w przeszłości było inne niż obecnie

•na początku był jeden kontynent: Pangea

•do stworzenia teorii zainspirowało go podobieństwo linii brzegowej kontynentów położonych po obu stronach Atlantyku i też teoria pomostów

•podobieństwo budowy geologicznej wschodnich wybrzeży Ameryki południowej i zachodnich wybrzeży Afryki

•rozprzestrzenianie się niektórych kopalnych zwierząt i roślin sugerujące istnienie lądowych połączeń między kontynentami- gady Mesosaurus, flora glossopterisowa

•Wegener mylił się, że rozpad Pangei nastąpił w kenozoiku (nastąpił wczesniej, na początku mezozoiku)

•Powody nieuznania teorii Wegenera:

-ruch kontynentów nie był obserwowany

-nikt nie znał dobrego wyjaśnienia jak i dlaczego kontynenty się poruszają

-Wegener nie był geologiem, tylko geofizykiem, astronomem i meteorologiem

-były inne teorie np. teoria pomostów kontynentalnych

•teorie Wegenera poparł geolog Aleksander DuToit: zaproponował podział kontynentów na 2 bloki: Laurazję na północy i Gondwanę na południu, które oddzielało morze Tetydy

•oparł to na skamieniałościach gadów Mesosaurus

•sekwencja gondwańska- skały z karbonu i permu zawierające florę glossopterisową i gady z rodzaju Mesosaurus tworzą charakterystyczną sekwencję stratygraficzną, jest ona wykształcona identycznie w Ameryce południowej, południowej Afryce, Indiach i Antarktydzie

•ślady dawnych zlodowaceń, kierunek rys lodowcowych po przesuwających się lodowcach sugerują nasuwanie się lądolodu promieniście

•Pangea wykształciła się później, wcześniej była Laurazja- Ameryka północna, Europa, Azja bez półwyspu indyjskiego i Gondwana- Ameryka południowa, Afryka, półwysep indyjski, Australia, Antarktyda

•dodatkowe argumenty w latach 50.:

- rozprzestrzenienie niektórych współczesnych i kopalnych zwierząt i roślin sugeruje istnienie lądowych połączeń między kontynentami np. Lystrosaurus

- wyniki badań paleomagnetycznych- namagnesowane kopalne skały w momencie powstania, to nie biegun wędrował, tylko kontynenty się przemieszczały względem bieguna i względem siebie

Pytanie 23. MECHANIZM RUCHU KONTYNENTÓW - TEORIA TEKTONIKI PŁYT

stworzona przez Henry'ego Hessa w 1967r. - amerykański geolog, badacz stref rozszerzania się dna morskiego, zaproponował mechanizm ruchu płyt litosfery

Budowa wnętrza Ziemi:

Co powoduje ruch płyt?

Ruch płyt:

Siły powodujące ruch płyt:

Pytanie 24. Biogeograficzne skutki ruchu kontynentów:

Pytanie 25. Czynniki paleoklimatyczne:

  1. zmiany klimatu planetarnego i klimatu poszczególnych stref

  2. zmiany klimatu powstające w wyniku ruchu kontynentów

  3. zmiana położenia stref klimatycznych na kontynentach w wyniku ruchu kontynentów

  4. zmiany klimatu związane z lokalnymi transgresjami i regresjami morza, a także z orogenezą

Pytanie 26. Biogeograficzne skutki zlodowaceń:

Pytanie 27. Podstawy tworzenia podziałów biogeograficznych:

W rozmieszczeniu organizmów widoczne są 3 wzorce:

1. Zasięgi blisko spokrewnionych gatunków pokrywają się lub leżą obok siebie na ograniczonych obszarach lądów lub oceanów

2. Zupełnie niespokrewnione wyższe taksony zwykle wykazują podobny wzór endemizmu

3. Mała lecz znacząca liczba taksonów ma wyraźnie podzielone zasięgi z gatunkami zamieszkującymi oddzielne kontynenty lub wyspy

Wzorzec 1 i 2 możliwość zidentyfikowania obszarów Ziemi zasiedlonych przez taksony pokrewne o wysokim stopniu endemizmu

Wzorzec 3 - szukanie historycznych przyczyn dysjunkcji

Pytanie 28. Kryteria podziałów biogeograficznych:

1. kryterium florystyczne (faunistyczne) - przy wyodrębnianiu jednostek podziałowych bierze się pod uwagę różnorodność gatunkową i rodzajową flor (faun) i stopień endemizmu

2. kryterium ekogeograficzne - bierze pod uwagę zasięgi formacji roślinnych i biomów

3. kryterium historyczne - bierze pod uwagę historyczne powiązania między florami i faunami

1.

a) kryterium podobieństwa składu gatunkowego

b) kryterium pokrewieństwa flory (fauny)

c) kryterium różnicowe

d) kryterium taksonów zastępczych

e) kryterium nakładanie się granic zasięgów

f) kryterium obszarów centralnych

a)

- podobieństwo gatunków obszarów określa się stosując różne metody grupowania (np. metoda Czekanowskiego)

- granica jednostek ponadlokalnych przebiega tam, gdzie współczynnik podobieństwa gat. między jednostkami lokalnymi jest niższy niż 50%

b)

- różnice w liczbie gat. wpływają na ocenę stopnia podobieństwa

- przykład: obszar A 100 gat., obszar B 10 gat. (wszystkie są w obszarze A) - współczynnik podobieństwa 10%; współczynnik pokrewieństwa 100%

- flory (fauny) mogą być pokrewne, ale nie muszą być podobne

c)

- florę (faunę) danego terenu wyróżnia obecność gat. charakterystycznych, nigdzie poza tym terenem niewystępujących (endemity)

- jako gatunki charakterystyczne traktuje się także gat., które na danym obszarze znajdują optymalne warunki rozwoju

- obecność charakterystycznych rodzajów i rodzin świadczy o obecności odrębności wyższych jednostek taksonomicznych

d)

- o odrębności obszarów świadczy obecność gat. zastępujących się w przestrzeni (wikariontów)

- wikaryzm - bardzo blisko spokrewnione taksony, wykluczają się siedliskowo i terytorialnie z powodu różnych wymagań ekologicznych (gatunki mogą wykluczać się ze względu na podłoże, wysokość n.p.m. warunki klimatyczne); może powstać także w wyniku izolacji spowodowanej czynnikami geologicznymi (np. orogenezy)

np. kumak nizinny i górski, sosna zwyczajna, limba, koreańska, karłowata, sarna europejska i syberyjska, jeż wschodni i zachodni, słowik szary i rdzawy, bizon amerykański i żubr  południkowa zastępczość

zając polarny, amerykański, wielkouchy, alleni  zastępczość równoleżnikowa; bo w Ameryce nie ma równoleżnikowych gór (leżą południkowo) i nie stanowią żadnej bariery

e)

- strefy zagęszczenia granic zasięgów wielu gatunków są naturalnymi granicami jednostek regionalnych, zwłaszcza wyższego rzędu

f)

- obszary centralne wydziela się analizując rozmieszczenie rodzajów i rodzin

- są to obszary o zwiększonej liczebności gatunków wskazujące na odrębność flory (fauny)

- zwiększona liczebność gatunków może wynikać z różnych przyczyn np. ekologicznych, historycznych

2.

- w wielu przypadkach granice zasięgu taksonów pokrywają się z granicami formacji roślinnych lub biomów

- nie jest to zjawisko powszechne - korelacja między granicami zasięgów biomów i jednostek taksonomicznych nie przekracza 60%

- zasięgi formacji roślinnych i biomów bierze się pod uwagę przy wyznaczaniu jednostek najwyższego rzędu

3.

- we współczesnej regionalizacji kryterium historyczne odgrywa małą rolę - mało jest flor i faun historycznie jednolitych

- współczesne flory i fauny złożone są z gat. o różnym wieku, różnym pochodzeniu i różnym czasie pojawienia się na danym terenie

- jest pomocne w wyjaśnieniu genezy współczesnych układów

Pytanie 29. Hierarchia fito i zoochorionów:

Hierarchia chorionów:

Fitochorion

Zoochorion

Charakterystyka

Państwo roślinne

Królestwo

Fauna/flora o wspólnym pochodzeniu i historii; endemizm na poziomie rodzin i rodzajów różnorodne formacje zonalne i biomy

Obszar

Kraina

Endemizm na poziomie rodzajów i nielicznych rodzin; kilka odmiennych zbiorowisk klimaksowych (flora)

Prowincja fitogeograficzna

Dzielnica (prowincje)

Słaby endemizm rodzajowy, wybitny endemizm gatunkowy, jeden roślinny zespół klimaksowy

Dział fitogeograficzny

Region zoogeograficzny

Endemizm gatunkowy słaby, charakterystyczne roślinne zespoły klimaksowe

Okręg fitogeograficzny

Podregion zoogeograficzny

Posiada gatunki zespoły roślinne, które nie występują w sąsiednich okręgach, fauna w co najmniej 75% identyczna

Odcinek

Okręg, podokręg

Odróżnia się od sąsiednich jednostek charakterystycznymi różnicami w składzie flory (fauny)

Pytanie 30. Podział fitogeograficzny lądów:

Państwo

Zajmowany obszar

Charakterystyka

holarktyczne (Holarctis)

Ameryka Północna, Europa, północna cześć Afryki, Azja bez Indii, Grenlandia

3 podpaństwa, 9 obszarów, 45 endemicznych rodzin

paleotropikalne (Paleotropics)

Międzyzwrotnikowa Afryka i Azja oraz wyspy w tej strefie

4 podpaństwa, 12 obszarów, 50 endemicznych rodzin

neotropikalne (Neotropics)

Ameryka Środkowa i Południowa

5 obszarów, 40 rodzin endemicznych

przylądkowe (Capensis)

południowy skrawek Afryka (ok. 100 tys km2)

1 obszar, 6 rodzin endemicznych, 8500 gat. roślin kwiatowych

australijskie (Australis)

Australia z Tasmanią

3 obszary, 12 rodzin endemicznych, 13000 gat. roślin kwiatowych

holantarktyczne (Holantarctis)

Antarktyda, Nowa Zelandia, południowa część Ameryki Południowej, wyspy subarktyczne

4 obszary, 8 rodzin endemicznych, 10000 gat. roślin kwiatowych

0x01 graphic

Państwo holarktyczne:

- największe państwo roślinne - zajmuje ponad połowę pow. wszystkich lądów

- sięga od bieguna północnego do Zwrotnika Raka

- silnie zróżnicowane pod względem klimatycznym - od klimatów biegunowych do podzwrotnikowych

- występują różnorodne formacje zonalne: tundra, tajga, lasy liściaste, stepy, półpustynie, pustynie, roślinność twardolistna

- jednolitość florystyczna wynikająca z historii obszaru w trzeci- i czwartorzędzie

- istnieją rodziny, rodzaje, a nawet gat. występujące na terenie całego państwa np. świerk, sosna (rodzaje); gatunki: rzeżucha łąkowa, wietlica samicza; rodziny: klonowate, jeżówkowate

- 45 rodzin endemicznych np. miłorząbowate, leszczynowate, platanowate, piwoniowate, piżmaczkowate

- wiele rodzin ma tu centrum swojego występowania stanowiąc charakterystyczny element flory: paprotkowate, sosnowate, magnoliowate, wawrzynowate, jaskrowate, wierzbowate, orzechowate

- licznie reprezentowane są trawy

Poddaństwa:

    1. Borealne

    2. Starośródziemnomorskie (Tetydzie)

    3. Modreońskie


A. Borealne

1. Obszar Cyrkumborealny:

- największy obszar fitogeograficzny

- brak endemicznych rodzin

- niewiele endemicznych rodzajów np. czosnaczek, miesiącznica, urdzik, podagrycznik, trybuła, miodunka

- 15 prowincji

- najbogatsze w endemity są Pireneje …

Prowincja arktyczna:

- flora b. uboga, ok. 1500 gat.

- 1 rodzaj endemiczny

- ok. 100 endemicznych gat.

- formacja: tundra, dużo mchów i porostów

- malina moroszka, brzoza karłowata

Prowincja atlantycko-europejska:

- pobrzeże Europy zachodniej i północno-zachodniej

- 4 rodzaje endemiczne

- kilkadziesiąt gat. endemicznych

- np. wrzosiec bagienny

Prowincja środkowoeuropejska:

- niewiele rodzajów endemicznych

- wysoki endemizm w górach (do 20%)

- podstawowa formacja: lasy zrzucające liście na zimę

- np. jesion, grab, dąb bezszypułkowy, cis pospolity, przylaszczka pospolita

Prowincja euksyńska

Prowincja bałkańska:

- flora bogata

- obszar Półwyspu Bałkańskiego

- 4 rodziny endemiczne, dużo endemicznych gatunków

- relikty trzeciorzędowe np. ostrokrzew kolczasty, lilak pospolity, winorośl właściwa, bukszpan

Prowincja północnoeuropejska:

- Fennoskandia i lesista część Europy wschodniej

- brak rodzin endemicznych

- nieliczne gatunki endemiczne: Arnica alpina, turzyca górska

- panująca formacja: tajga

- np. świerk pospolity

Prowincja zachodniosyberyjska:

- jodła syberyjska, modrzew syberyjski, sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata i omszona

- brak dębów, klonu, jesionu, leszczyny

- panująca formacja: tajga na północy przechodzi w lasotundrę, na południu w lasostep i step

- brak rodzin endemicznych, mało gat. endemicznych

Prowincja kanadyjska:

- niewiele endemitów

- formacja: tajga

- centrum rozprzestrzenienia: świerka kanadyjskiego, modrzewia amerykańskiego, jodły balsamicznej, żywotnika zachodniego, choiny kanadyjskiej, topoli osikowej, brzozy papierowej

- część Alaski i płn. Kanada

2. Obszar Wschodnioazjatycki:

- terytorium Azji wschodniej, od Amuru na płn., po Zwrotnik Raka na płd.

- flora bardzo stara - paleoendemity np. miłorząb, metasekwoja

- ośrodek powstawania wielu roślin kwiatowych

- 14 endemicznych rodzin, ponad 300 endemicznych rodzajów

- 12 prowincji o wysokim endemizmie gatunkowym

- lasy liściaste na północy zrzucające liście na zimę, na południu podzwrotnikowe

3. Obszar Ameryki Atlantyckiej:

- od Zatoki Meksykańskiej do południowej Kanady i od Wielkich Równin do Atlantyku

- flora bardzo bogata i podobna do wschodnioazjatyckiej

- jedna rodzina endemiczna

- endemizm rodzajowy i gatunkowy - 100 endemicznych rodzajów

- najwięcej gat. endemicznych w Apallachach

- np. kapturnica purpurowa

4. Obszar Ameryki Pacyficznej:

- obejmuje Góry Skaliste, północną część Gór Nabrzeżnych

- brak endemicznych rodzin

- panują różnego typu lasy iglaste

- gatunki endemiczne - najwięcej w Górach Skalistych

- np. choina, listkowe drzewo, żywotnik olbrzymi

B. Starośródziemnomorskie (Tetydzie)

- od Wysp Kanaryjskich poprzez basen Morza Śródziemnego + płn. Afryka i Azja zach. po pustynię Gobi

- flora tego poddaństwa kształtowała się na brzegach Morza Tetydy, na niektórych obszarach zaznaczyły się wpływy tropikalne

- powiązania z florą afrykańską i przylądkową

- 4 obszary: Makaronezyjski, Śródziemnomorski, Saharo-Sindyjski, Irańsko-Turański

1. Obszar Śródziemnomorski:

- pobrzeża i wyspy Morza Śródziemnego, większa część Półwyspu Iberyjskiego

- granice obszaru - zasięg oliwki europejskiej

- wpływ flory afrykańskiej, wschodnioazjatyckiej i cyrkumborealnej

- flora bogata ok. 9000 gat., połowa endemity

- 1 rodzina endemiczna, 150 endemicznych rodzajów

- wiele gat. ma tu centrum występowania

- pierwotną roślinność stanowiły lasy dębowe, obecnie roślinność twardolistna - makia

- 9 prowincji

- np. rozmaryn, wrzosiec drzewiasty, chruścina jagodna

2. Obszar Irańsko-Turański:

- Wyżyna Irańska, Nizina Nadkaspijska i Turańska, pustynie środkowoazjatyckie

- część zachodnia jest bogatsza florystycznie

- pustynie i półpustynie

- 200 endemicznych rodzin

- 500 endemicznych gatunków (?)

- np. bylica nadmorska

C. Madreańskie

- 1 obszar, 4 prowincje

- duży stopień endemizmu flory

- 4 rodziny endemiczne

- endemizm rodzajowy sięga 10%, gatunkowy 40


…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..


Państwo paleotropikalne:

- flora najbogatsza ze wszystkich państw

- ok. 40 rodzin endemicznych np. bananowiec, dzbanecznikowate, biczycowate

- 4 podpaństwa, 12 obszarów

1. Poddaństwo Afrykańskie

2. Poddaństwo Madagaskarskie

3. Poddaństwo Indomalajskie

4. Poddaństwo Nowokaledońskie

- najbardziej charakterystyczne rośliny: dwuskrzydlcowate, paleotropikalny endemiczny rodzaj dzbanecznik, rodzina onowodkowate

- paleotropikalne rodzaje palm np. areka, kalamus

- paleotropikalne rodzaje storczyków np. Dendrobium

- rodzaj: Divus, Loranthus, Euphorbia, Cykas, Aloe

- kawa, sorgo, arbuz, ogórek, ryż, herbata, banany

Państwo neotropikalne:

- Ameryka Środkowa, południowa część Florydy, wyspy Bahama, Antyle, Ameryka Południowa z wyjątkiem południowego krańca

- flora ma wiele taksonów wspólnych z florą paleotropikalną - element pantropikalny 13 % flory, element neotropikalny stanowi 40% flory, element paleotropikalny 47%

- wspólne rodziny z państwem paleotropikalnym: wawrzynowate, pieprzowate, pokrzywowate, welniakowate

- 450 wspólnych rodzajów

- wyłącznie neotropikalne rodziny: nasturcjowate, Vochysiaceae,

- prawie wyłącznie z tym państwem związane są bromeliowate (ananasowate)

- charakterystyczne rodzaje: begonia, fuksja, jukka, agawa, storczyki: Oncidium i wanilia, anturium, Filodendron monstera

- niewiele nagonasiennych: sagowce, araukarie, paprocie, paprocie drzewiaste

- florystycznie bardzo bogate

- różne formacje roślinne m.in. sawanna, pampa, wilgotne lasy równikowe, pustynie, półpustynie

- pochodzi stąd wiele roślin uprawnych: ziemniaki, pomidor, papryka, orzeszki ziemne, ananas, kukurydza, kakaowiec, kauczukowiec

- 5 obszarów: Karaibski, Wyżyny Gujańskiej, Amazoński, Andyjski, Środkowobrazylijski

Państwo przylądkowe:

- wydziela się 1 obszar

- południowy kraniec Afryki

- 8500 gat. - większość to endemity, ok. 280 rodzajów ma tu centrum rozprzestrzeniania, z tego 210 to rodzaje endemiczne

- rozmieszczenie świadczy o dawnej wymianie z florą Australii i Am. Południowej

- występują rodzaje rozprzestrzenione na półkuli północnej

- najbardziej charakterystyczny i liczne reprezentowany jest rodzaj srebrnikowate

- 6 rodzin endemicznych, endemit Leucadendron argenteum

- dużo endemicznych rodzajów (np. w rodzinie astrowate 40)

- najbardziej znane gatunki: frezja, gerbera, mieczyk, amarylis, pelargonia, kliwia

Państwo australijskie:

- Australia z Tasmanią

- flora dość bogata - ok. 13 000 gat.

- na północy i wschodzie duży udział elementu paleotropikalnego

- w płd-wsch. części Australii na Tasmanii - element holoarktyczny np. rodzaj srebrnikowate, rześciowate

- wpływ reliktów świadczących o związku kontynentu z Gondwaną

- 12 endemicznych rodzin, ok. 570 endemicznych rodzajów

- dużą rolę w składzie flory odgrywają rodzaje wielogatunkowe np. eukaliptus, akacja, banksja

- endemizm gatunkowy sięga 85%

- dominują formacje półpustynne, suche zarośla, sawanny np. eukaliptus

- podzielone na 3 obszary: Australii płn.-wsch., płd.-zach. i środkowej

Państwo holantarktyczne:

- obejmuje Nową Zelandię, wyspy subantarktyczne, Antarktydę, południowa część Ameryki Południowej

- bardzo rozległe, niewielkie terytoria zasiedlone przez rośliny - południowa cześć Ameryki Południowej i Nowa Zelandia

- wysoki stopień endemizmu - na 1600gat, 1200 to endemity (75%)

- najbardziej typowe rodzaje państwa: Acaena

- wiele rodzajów i rodzin ma tu tylko centrum swojego rozprzestrzenienia, sięgając dalej na północ

- z państwem holarktycznym związana jest rodzina bukowate (Fagus, Nothofagus)

- wspólne z Australią rodziny: Epacridaceae

- są gat. o bipolarnym zasięgu: śmiałek pogięty, tymotka alpejska, rogownica polna

- dziś flora holoantarktyczna ma charakter reliktowy dawniej rozprzestrzeniona była szerzej, na skutek oziębienia klimatu zasięg się skurczył

- świadczą o tym gat. z rodzaju Azorella

- 4 obszary: Wysp Juan Fernández, Chilijsko-Patagoński, Wysp Subantarktycznych, Nowozelandzki, Antarktyczny


Podział fitogeograficzny:

- opiera się na rozmieszczeniu roślin okrytozalążkowych (przede wszystkim), potem idą nagozalążkowe

- większość fitogeografów przyjmuje istnienie 6 państw

- rozdział jest zgodny z koncepcją Englera (1899)

- rozmieszczenie państw roślinnych z Ziemi bardzo wyraźnie wiąże się z różnym stosunkiem lądów i mórz w różnych szerokościach geograficznych


Pytanie 31. Podział zoogeograficzny - królestwa:

1. Królestwo A R K T O G E A

- kraina palearktyczna: Azja płn. do Himalajów, Europa, północna Afryka do Sahary, Islandia (endemiczne rzędy:0, endemiczne rodziny:2)

- kraina nearktyczna: Ameryka Północna do Meksyku, Grenlandia (endemiczne rzędy:0, endemiczne rodziny:4)

- kraina etiopska: Środkowa i południowa Afryka, Madagaskar (endemiczne rzędy: 1 (mrówniki), endemiczne rodziny: 13)

- kraina orientalna: Indie, Indochiny, Indonezja, południowe Chiny (endemiczne rodziny: 2 (tupaje, latawce), endemiczne rodziny: 3)

2. Królestwo N O T O G E A

- kraina australijska: Australia z Tasmanią, Nowa Zelandia, Nowa Gwinea, Oceania (1 rząd endemiczny - stekowce)

3. Królestwo N E O G E A

- kraina neotropikalna: Środkowa i południowa Ameryka, Antyle (endemiczne rzędy:0, endemiczne rodziny: 26)

4. Królestwo A N T A R K T I S tego królestwa nie wskazał Wallace

- kraina antarktyczna: Antarktyda (endemiczne rzędy: 0, endemiczne rodziny: 0)

Endemizm krain zoogeograficznych (liczba endemicznych rodzin ssaków x 100/całkowita liczba rodzin)

Kraina

Endemizm

Australijska

10x100/11= 91%

Neotropikalna

15x100/32= 47%

Etiopska

36%

Holarktyczna

19%

Nearktyczna

13%

Orientalna

13%

Palearktyczna

3%

0x01 graphic


1.KRÓLESTWO ARKTOGEA

Kraina Palearktyczna:

- największa obszarowo

- leży w strefie klimatów umiarkowanych i zimnych

- większość to rodziny szeroko rozpowszechnione

- 2 endemiczne rodziny ssaków (gryzonie) - ślepce i skoczkowate

- 1 endemiczna rodzina ptaków - płochacze

- brak torbaczy, szczerbaków, bardzo nieliczne naczelne

- brak papug i ptaków tropikalnych

- gatunki północne (tundrowe) wspólne z nearktyką: niedźwiedź polarny, piesiec, gronostaj, sowa śnieżna, pardwa górska, rosomak

- rodzaje tajgowe wspólne z nearktyką - gatunki są różne: niedźwiedź, lis, bóbr, żubr i bizon, łoś, wilk, ryś

gatunki: dzięcioł trójpalczasty

- zastępczość gatunków z zachodu na wschód (wikaryzm) np. sarna europejska i syberyjska

- wiele gatunków ma rozerwane zasięgi np. dysjunkcja euro-mandżurska piskorza

- dużo gatunków kóz i owiec w górach:

Urial (Kaukaz)

Argali (Azja centralna)

Archor (Góry Pamir)

Owca kanadyjska (północne tereny Palearktyki i nearktyki)

- gatunki o zasięgach środkowoazjatyckich jak sierpówka wschodnia, suhak

- elementy etiopskie - wnikają na południu: antylopy adoks, oryks, hiena pręgowana, żeneta zwyczajna, magot (góry Atlasu, Gibraltar), jeżozwierz afrykański

- elementy orientalne wnikają na południowym - wschodzie: tygrys, lampart, panda wielka, makak, langury, bażanty

- mała liczba gatunków gadów i płazów

- klimat umiarkowany, chłodny, typowe salamandry

Kraina Nearktyczna:

- zajmuje duży obszar

- klimat zróżnicowany od podbiegunowego do subtropikalnego

- 4 endemiczne rodziny ssaków - parzystokopytne (1) - widłorogie, gryzonie (3) - sewel (rodzina sewelowate), szczuroskoczkowate, gofery (gofer na wschodnim wybrzeżu)

- brak niektórych grup ssaków obecnych w krainie palearktycznej i neotropikalnej: wiwer, hien, borsuka, świń, jeżozwierzy, myszy (Muscidae), naczelnych, antylop, wielbłądowatych, koni, słoni

- na północy gatunki lub rodzaje są wspólne z palearktyką

- endemit nearktyczny - wół piżmowy, kozioł śnieżny

- w środkowej części krainy - gatunki typowo nearktyczne, endemity np. skunks, kojot, cietrzew preriowy, pieski preriowe

- na południu domieszka gatunków neotropikalnych: pekari, szop pracz, jaguar, opos, pancernik, urson

- więcej jest gatunków nearktycznych w krainie neotropikalnej niż odwrotnie

- odmienna fauna ptaków

- 69 rodzin ptaków - 46 rodzin wspólnych z palearktyką, 23 rodziny są nearktyczne

- 10 gatunków dzięciołów w palearktyce, 23 gatunki w nearktyce, jeden gatunek wspólny - dzięcioł trójpalczasty

- endemiczne indyki, oskomik tajgowy (dzięcioł)

- brak bażantów, okapi, sępów - gat. starego świata

- neotropikalne: kolibry, kondory

- gady - charakterystyczne dla krainy nearktycznej są grzechotniki i jadowite jaszczurki z rodzaju Heloderma

- płazy - dużo płazów ogoniastych, endemiczne rodziny: Amphiumidae i Sirenidae

Kraina Etiopska:

- zwarta geograficznie

- klimatycznie dość jednorodna

- fauna bogata i różnorodna

- podobieństwo do krainy orientalnej: naczelne, słonie, nosorożce, wiwery, owocożerne nietoperze, kanczyle, dzioborożce

- 1 endemiczny rząd: mrówniki

- 13 endemicznych rodzin ssaków: ryjoskoczki, złotokrety, tenrekowate (owadożerne), lemurowate, palczatki (naczelne), hipopotamy, żyrafowate, mrównikowate, kretoszczury, szczecińce, wiewiórolotki, postrzałki, gundie

- charakterystyczne nieendemiczne gatunki: lew, góralki, antylopy, zebry, bawoły, pawiany

- endemiczne gatunki ptaków: struś afrykański, trzewikodziób, sekretarz, turakowate, wdówki

- mało gołębi, papug, bażantów

- gady - duża liczba gatunków krokodyli, gekonów, kameleony - prawie endemiczna rodzina, pytony, jadowite żmije z rodzaju Bitis, rodzaj mamba

- dużo płazów beznogich, płazy bezogonowe - rodzaj Xenopus

Kraina Orientalna:

- leży w strefie tropikalnej

- zróżnicowana linia brzegowa, dużo wysp i półwyspów - izolacja, dużo endemitów wyspowych

- 2 endemiczne rzędy ssaków - latawce (skóroskrzydłe), wiewióreczniki (tupaje)

- 5 endemicznych rodzin ssaków - lotokotowate (latawce), tupajowate, ogonopiórowate; np. wiewiórecznik pospolity, ogonopiór uszaty, wyrakowate (wyraki) - rząd naczelne np. wyrak upiór; gibonowate (naczelne) np. gibon białoręki, czarnoręki, borneański, srebrzysty, czapik, siamang karłowaty

- fauna bardzo bogata

- wiele rodzin i rodzajów wspólnych z krainą etiopską:

- wspólna z krainą palearktyczną: rodzina kretowane

- wspólne z krainami palearktyczną, nearktyczną i neotropikalną rodzina niedźwiedziowate (wargacz, niedźwiedź tybetański), rodzina jeleniowate (mundżak)

- wspólna z krainą neotropikalną rodzina tapiry (tapir malajski)

- różnice w stosunku do krainy palearktycznej i etiopskiej:

- elementy orientalne:

- ptaki - różnice w stosunku do krainy etiopskiej: brak strusiów, liczne kurowate: bażanty, kury (kur bankiwa, cejloński), rodzaj Pavo, duża liczba gatunków gołębi

- cechy wspólne z etiopską: mało papug, wspólne rodziny np. dzioborożce

- gady - więcej gat. węży, mniej jaszczurek niż w krainie etiopskiej, charakterystyczna rodzina to pytony, kobry z rodzaju Naja, gekony

- endemiczny rodzaj Draco - smok latający

- pospolite krokodyle - endemiczne rodzaje gawialowate (gawiel Gangesowi, krokodyl gawialowy)

- rodzina waranowate (krainy etiopska, australijska, orientalna) - endemiczny gatunek waran z Komodo

- płazy - bardzo nieliczne płazy ogoniaste, dużo gatunków płazów beznogich

- typowa rodzina nogolotkowate - żaby latające (płazy bezogonowe), gatunek endemiczny - nogolotka jawajska

2. KRÓLESTWO NOTOGEA

Kraina australijska:

- klimat od tropikalnego do umiarkowanego morskiego, centrum kontynentu klimat suchy i goracy

- fauna wyspiarska - uboga, brak wielu grup, bardzo mało ssaków łożyskowych - nietoperze i gryzonie

- relikty filogenetyczne na wyspach - hatteria

- wysoki stopień endemityzmu

- zróżnicowana i kompletna fauna torbaczy, obecność stekowców (endemiczny rząd)

- endemiczne rodziny ssaków (10): dziobakowate, kolczakowate (stekowce), niełazy, mrówkożery, krety workowate, jamraje, pałankowate, kangurowate, wombaty (torbacze); 1 rodzina nietoperzy

- introdukowano wiele gatunków ssaków łożyskowych: pies dingo, królik, lis, daniel, jeleń europejski, zając szarak

- torbacze australijskie:

- endemiczny rząd stekowce: rodzina: dziobakowate (dziobak), kolczatkowate (4 gatunki kolczatek)

- ptaki:

- gady: mało gatunków, krokodyle, pytony

- płazy: brak płazów beznogich i ogoniastych, brak ropuch

- ryby: ryby dwudyszne - rogoząb australijski (endemit)

3.KRÓLESTWO NOEGEA

Kraina Neotropikalna:

- fauna odmienna od reszty krain, skutek izolacji

- brak wielu grup zwierząt: wiwer, hien, bobrów, krętorogich, słoni, koniowatych

- dużo endemitów: 26 rodzin - zbójnikowate (torbacze), almikowate (2 gat., owadożerne), 4 rodziny małp szerokonosych, leniwce, mrówkojady, 6 rodzin nietoperzy, 12 rodzin Caviomorpha (gryzonie)

Np. zbójnik, opos (ale on też w nearktycznej), almikowate - almiki, myszoryjki np. almik kubański, haitański

- endemiczna nadgodzina małp szerokonosych, rodziny: płaksowate (marmozety, kapucynki, tamaryny), ponocnice, czepiakowate (czepiak, wyjec, wełniak), Pitheciidae,

- leniwcowate (szczerbaki): leniwiec pstry, trójpalczasty, grzywiasty

- Caviomorpha: kapibara, mara, nutria, szynszyla, wiskacza, koszatniczka

- prawie nie ma myszowatych, wiewiórkowatych

- endemiczne gatunki drapieżnych: jaguarundi, wilk grzywiasty, niedźwiedź andyjski, grizon (łasicowate)

- endemiczna rodzina nietoperzy: liścionosowate, wampiry (wampir zwyczajny)

- charakterystyczna rodzina wielbłądowate (parzystokopytne): guanalo (lama) - udomowiona lama, wikunia (vicugna) - udomowiona alpaka

- charakterystyczna rodzina tapirowate (nieparzystokopytne): tapir anta, panamski, górski (wszystkie endemiczne dla neotropików)

- ptaki:

- charakterystyczne: rodzaj kolibry (rząd jerzykowe), kusaki (rodzina endemiczna), tanagry, Rheidae (nandu, endemiczna), hoacyny (kośnik czubaty), kolibry

- gady:

- płazy: niezwykle mało płazów ogoniastych, liczne płazy bezogono

4.KRÓLESTWO ANTARKTIS

Kraina Antarktyczna:

- ssaki: foki antarktyczne (endemiczne gatunki): słoń morski południowy, foka weddella, krabojad, lampart morski, foka Rossa

- ptaki: rząd pingwiny, rodzina pingwinowate: pingwin królewski, cesarski, białobrewy, białooki, maskowy, złotoczuby, krótkoczuby (wszystkie nazywamy pingwiny, ale to nie jest 1 rodzaj!)

Pytanie 32. Podobieństwa i różnice w podziale fito- i zoogeograficznym lądów:

- podobieństwa:

- w przebiegu granic najwyższych jednostek podziału fito- i zoogeograficznego, oddziaływanie tych samych czynników klimatycznych i historycznych

- podobieństwa między jednostkami podziału są jeszcze bardziej widoczne po odrzuceniu rodzin szeroko rozpowszechnionych

- różnice:

- wyróżnienie państwa przylądkowego w podziale fitogeograficznym

- połączenie obszary Ameryki Północnej i Euroazji w jedno państwo fitogeograficzne

- połączenie Ameryki Północnej, Euroazji i Afryki w 1 królestwo zoogeograficzne (Arktogea)

- nazewnictwo fito- i zoochorionów (tradycja)

- istnieje większe podobieństwo flor Ameryki Południowej, Afryki, południowej Azji i Australii niż fauny tych regionów

Wyjatek! - porównanie flor i faun Afryki i południowej Azji, daje taki sam układ podobieństwa - wymiana fauny między tymi obszarami zaszła kiedy kontynenty były połączone (miocen)

Większe podobieństwo między florą Ameryki Północnej i Euroazji (1 państwo hol arktyczne) niż między fauną tych obszarów

- oba obszary straciły dużo gatunków w okresie zlodowaceń, rekolonizacja przez faunę tropikalną była łatwiejsza w Am. Północnej

Większe podobieństwo między florą Am. Południowej i Afryki niż między fauną tych obszarów

- podobieństwo flor jest wynikiem migracji, kiedy kontynenty były połączone

Większe podobieństwo miedzy florą Am. Północnej i Afryki niż między fauną tych obszarów

- duża liczba południowoamerykańskich rodzin roślin kwiatowych jest wspólna z Afryką - przez Amerykę Środkową mogły one dotrzeć do Am. Północnej

Pytanie 33. Podział i powstawanie wysp:

Rodzaje wysp:

Wyspy kontynentalne- były kiedyś częścią lądu, ale utraciły połączenie, mogą pochodzić z materiału z lądu (piasku, skał), ale muszą być pogodzenia lądowego, taka sama budowa geologiczna materiału na wyspie i lądzie;

Wyspy oceaniczne- zwykle pochodzenia wulkanicznego, nigdy nie miały połączenia z kontynentem, materiał budujący nie pochodzi z lądu, zwykle leżą daleko od lądu

Powstanie wysp kontynentalnych:

- osady polodowcowe (wyspy polodowcowe) - Long Island, wyspy Północnofryzyjskie, po stopieniu lodowca morze zalało tereny starych moren czołowych

- osady rzeczne - wyspy w deltach rzek, np. Wenecja, wyspy na Missisipi

- osady napływowe - (wyspy napływowe) - wyspy Fryzyjskie, wyspy u wybrzeży Teksasu

Powstawanie wysp oceanicznych:

- w strefie spredingu, np. wyspa Św. Heleny, Azory, Tristan da Cuna, wyspy wulkaniczne powstałe na grzbietach oceanicznych

- w strefie subdukcji, np. Mariany, Kuryle, Aleuty - łuki wyspowe

- w rejonach wzmożonej aktywności wulkanicznej, np. Hawaje, Galapagos - wyspy wulkaniczne na plamach gorąca

- na podłożu wulkanicznym - atole

- na szelfie - rafy (wyspy) barierowe


34.     Czynniki kształtujące florę i faunę wysp

Czynniki kształtujące powstawanie flory i fauny wysp:

- większa wyspa ma większą różnorodność siedlisk, co umożliwia bytowanie większej liczbie gatunków (niektóre wyspy odbiegają od tej zależności)

- istnieje dynamiczna równowaga między imigracją nowych gatunków, a wymieraniem starych

35.     Teorie biogeografii wysp

- zaproponowana przez McArthura i Wilsona (1967) - model wyjaśniający mechanizm ustalania się zrównoważonej liczby gatunków na wyspie

- stała się paradygmatem w ekologii

- uniwersalna - ma także zastosowanie do wysp siedliskowych

Przyczyny zależności:

Model wysp:

  1. Liczba gatunków na wyspie jest skończona

  2. Przy równowadze nie zmienia się liczba gatunków, tylko skład jakościowy

  3. Szybkość wymiany gatunków jest tym wyższa im wyspa jest mniejsza

  4. Szybkość wymiany gatunków jest tym wyższa im wyspa leży bliżej kontynentu

0x01 graphic

Wykres.Zależność tempa imigracji i wymierania (ekstynkcji) od liczby gatunków przy uwzględnieniu wielkości i odległości wyspy.

WADY teorii biogeografii wysp:

- zbiorowiska (systemy) rzadko dochodzą do równowagi - na różnych wyspach procesy te przebiagają w różny sposób

-brak uwzględnienia różnic w biologii i ekologii między gatunkami oraz ich współzależności (interakcji)

-brak uwzględnienia procesów specjacji

-zbytnie uproszczenie sytuacji, która nie ma miejsca w przyrodzie

ZALETY:

-prostota modeli

-daje testowalne przewidywania, kiedy wyspa osiągnie równowagę gatunkową

-zastosowanie w badaniach ekosystemów lądowych, badaniach dotyczących bioróżnorodności i ochrony gatunkowej

36.     Unikalność flory i fauny Wysp Galapagos - cechy biogeograficzne

Powstanie:

-mikropłyta Galapagos (obraca się zgodnie z ruchem zegara)

-północna Mikropłyta galapagos (obraca sie przeciwnie do kierunku zegara)

Roślinność:

-strefa litoralna

-strefa sucha (2 pierwsze na wszystkich wyspach)

-przejsciowa

-wilgotna (te 2 nie na każdej)

Fauna:

Strefa litoralna:

37.      Czynniki ograniczające różnorodność gatunkową flory i fauny Bałtyku

Fauna i flora Bałtyku:

- mała różnorodność gatunkowa

- czynniki ograniczające: niskie zasolenie, niska temperatura, płytkość, mała przejrzystość wód, brak strefy pływów, młody wiek, zanieczyszczenie

38.     Cechy biogeograficzne flory i fauny Bałtyku

• Mała różnorodność gatunkowa flory i fauny

• Występują gatunki słonowodne, słonawowodne, słodkowodne

• Przeważają gatunki zimnolubne

• Relikty polodowcowe- gatunki arktyczne

• Bardzo niski endemizm gatunkowy

• Gatunki obce inwazyjne.

Morze słonawe:

- brak typowo słonowodnych grup fauny (kolonijnych koralowców, ślimaków morskich, szkarłupni, głowonogów, i w pełni wykształconej roślinności morskiej

- mała liczba gatunków z pozostałych grup organizmów morskich

- gatunki morskie w głębszych warstwach wód

- występują gat. słonowodne, słonawowodne, słodkowodne (fauna i flora)

- karłowacenie organizmów morskich (fauna)

- mała liczba gatunków zwierząt wolnożyjących:

39.     Stan poznania flory i fauny Polski

Rozmieszczenie flory w Polsce:

Stan poznania

- dobrze poznany skład gatunkowy - opisano ok.2300 gat. roślin naczyniowych, 650 gat. mchów, 250 gat. wątrobowców, 1200 gat. porostów

- flora jest średnio bogata

- drzewa - 2% gat., krzewy 7%, krzewinki 2%, rośliny jednoroczne i dwuletnie 22%, byliny i inne ponad 60%

- gat. górskie 25% flory

- gat. przechodnie 54%

- endemity i subendemity 7%

Stan Fauny

- bezkręgowce 35 000 w Polsce

- kręgowce 662-702 gat. w Polsce

- ssaki 105 gat, gady 9, płazy 18, ryby: 662 -702 gat. w Polsce

- ptaki ok. 435

- bezżuchwowce 4

40.     Regionalizacja fito- i zoogeograficzna Polski

REGIONALIZACJA GOBOTANICZA

1. Prowincja Środkowoeuropejska Niżowo-Wyżynna

DZIAŁ BAŁTYCKI

- Klimat przymorski nad Morzem Bałtyckim, dalej wzrost kontynentalizmu

- Uboga pionowa rzeźba terenu-przeważają niziny

- Występowanie elementu atlantyckiego- 20 gat roślin naczyniowych (np.wrzosciec bagienny)

- Rolę lasotwórczą odgrywają: buk, jodła, cis, jawor, dąb szypułkowy, lipa szerokolistna

- Występowanie różnych postaci buczyn ( buczyna kwaśna, pomorska, bór mieszany z udziałem buka)

DZIAŁ PÓŁNOCNY

- Brak ostrej granicy z Działem Bałtyckim

- Znaczny stopień kontynentalizmu

- Brak lub wyspowe występowanie niektórych drzew np. jodła, buk, jawor

- ekspansja świerka i duży udział brzozy ( borealny charakter lasów typowy dla prowincji północno-europejskiej)

- Duży udział gat borealnych :turzyce ( życiciowa, kulista), sit torfowy, wierzba lapońska

- Występowanie reliktów glacjalnych

- Brak lub rzadkośc i florystyczne ubożenie ciepłolubnych zbiorowisk roślinnych

- Duży udział zbiorowisk torfowiskowych

2. Prowincja Pontyjsko-Panońska

DZIAŁ STEPOWO-LEŚNY

- Mały obszar Wołycnia Zachodniego i Opola Zachodniego

- Występują:

- dąbrowy typu podolskiego (bardzo rzadko), zarośla pontyjskie z leszczyną, różnymi gatunkami róż, szczodrzeńcami, zarośla wiśni karłowatej, kserotermiczne murawy o charakterze stepowym

3. Prowincja Środkowoeuropejska Górska

DZIAŁ KARPATY WSCHODNIE I ZACHODNIE

- Odrębność w stosunku do flory niżu

- Zmiana flory i roślinności wraz z wysokością

- Piętrowość roślinności Karpat

- piętro pogórza

- regiel dolny ( buczyny)

- regiel górny ( bory świerkowe)

- piętro subalpejskie ( kosodrzewina)

- piętro alpejskie

- Duża liczba endemitów karpackich ( ogólno karpackich, wschodniokarpackich i zachodniokarpackich)

- Florystyczne podobieństwo z Alpami (wschodnimi)

- Karpaty wschodnie powiązane z górami Półwyspu Bałkańskiego- gatunki karpacko-bałkańskie

- Większość gatunków górskich przybyła z innych gór europejskich w okresie ostatnich zlodowaceń plejstoceńskich

DZIAŁ KARPATY ZACHODNIE

- Liczne gatunki których brak w Karpatach Wschodnich- wiele ograniczonych jest do Tatr

- Ubóstwo gatunków karpacko-bałkańskich

- Odrębne zespoły skalnych muraw wapiennych, endemiczne warianty geograficznych zespołów leśnych

- Obecność endemitów zachodnio-karpackich- 20 gat i podgatunków z rodzajów jeżyna, jastrzębiec

DZIAŁ KARPATY WSCHODNIE

- Szata roślinna bogatsza od zachodnio-karpackiej

- 30 gat endemicznych, wiele endemicznych zespołów roślinnych np.lilak węgierski

- Gatunki karpacko-bałkańskie

DZIAŁ SUDETY

- Góry niższe i mniejsze

- Położone na północnym-zachodzie od Karpat- klimat chłodniejszy, bardziej oceaniczny

- Piętrowość: obniżona granica pięter, słabo rozwinięte piętro alpejskie, brak piętra subniwalnego

- Brak endemitów ogólno karpackich i zachodni karpackich

- Brak gatunków wysokogórskich

- Brak wielu gatunków karpackich np.limby, dębika ośmiopłatkowego

- Zubożenie flory w stosunku do Karpat- z 500 gatunków Gorskich Karpat jest 200 gatunków (40%)

- 3 endemiczne gatunki

- Podobieństwo z Karpatami

- 7 endemicznych gat ogólno i zachodni karpackich

- gatunki sudecko-karpackie

- gatunki wspólne Sudetom, Karpatom i Bałkanom

REGIONALIZACJA FAUNISTYCZNA

0x01 graphic

Królestwo : Arktogea

Kraina : Palearktyczna

Dzielnica : Eurosyberyjska

Obszar : Europejski

Regiony :

  1. Sudecko- Karpacki - podregiony (według wysokości):

    1. alpejsko-subalpejski (wysokogórski)

    2. górski (reglowy)

- okręg: sudecki, zachodnio- i wschodniokarpacki

  1. Środkowoeuropejski - podregiony:

    1. wschodni (NE Polska)

- okręg: borealny, sarmacki, subpontyjski

    1. środkowy (reszta Polski)

- okręg: Przymorski, Centralny, Środkowopolski

Okręg przymorski

• Wyodrębnia się słabo

• 11 gat wyróżniających: ohar, kormoran czarny, biegus zmienny

Okręg centralny

• 8 gat wyróżniających: jeż zachodni, gęś gęgawa, przestrojnik, królik, słowik rdzawy

Okręg środkowopolski

• Wyraźnie wyróżniający podokręg Śląsko-Małopolski z 37 gat wyróżniającymi ( południowe, stepowe)

• Wąż eskulapa, żołna, skalnik polaniec

Okręg borealny

• Najdalej na zachód wysunięty fragment lasów borealnych ( tajga)

• 9 gat wyróżniających: zając bielak, sowa uralska, skalnik arktyczny

Okręg sarmacki

• Związany z fauną lasostepów i stepów wschodniej Europy

• 23 gat wyróżniające: suseł perełkowany, kobczyk, pasyn Lucyla

Podregion górski

• Obejmuje regiel dolny i górny Sudetów i Karpat

• 69 gat wyróżniających

• Występują gatunki górskie oraz gat ginące, dziś występujące w górach

• Gat górskie- ryjówka górska, salamandra plamista

• Gat ginące, występujące dziś w górach- żbik, niedźwiedź brunatny

Podregion alpejski-subalpejski

• Najwyższe partie Karpat i Sudetów

• 31 gat wyróżniających: nornik śnieżny, świstak, koziaca, kniejowiec sudecki, płochacz halny, darniówka tatrzańska.

41.     Cechy biogeograficzne Polski

• Na pograniczu klimatu oceanicznego i kontynentalnego- klimat przejściowy

• Klimat zmienny- 60 % dni w roku odznacza się gwałtownymi zmianami pogody

• Nasłonecznienie niewielki- średnio 4 godziny na dobę

• Przeważają wiatry zachodnie

• Najwyższa średnia temp powietrza w południowo-zachodniej Polsce (8,5 °C)

• Amplituda roczna przekracza 70 °C

• Duże różnice między wschodem a zachodem w liczbie dni mroźnych

• Duże różnice między wschodem a zachodem w grubości i czasie zalegania pokrywy śnieżnej

• położenie w obrębie formacji lasów liściastych zrzucających liście na zimę

• wpływ lasów borealnych (tajga) na północny wschód i stepów na południowy wschód

42.     Przejściowość biogeograficzna Polski

1. Kontrast pomiędzy florą (fauną) gór i nizin

2. Typowość w stosunku do szaty roślinnej i fauny Europy

3. Przejściowy charakter flory i fauny- przenikanie różnych elementów geograficznych

4. Mały udział endemitów- mała specyficzność flory i fauny

5. Mały udział reliktów- młody wiek flory i fauny

43.     Dlaczego w Polsce jest tak mało endemitów?

Wynika to głównie z braku granic wschodniej i zachodniej. Relikty zachowały się głównie w Tatrach (ale są to relikty tatrzańskie, nie Polskie). Gatunki mogły się przemieszczać swobodnie ze wschodu na zachód, a nasza flora i fauna zawiera duża gatunków przejściowych - nie ma więc u nas nic charakterystycznego typowo dla Polski.

Endemity tatrzańskie: darniówka tatrzańska, ślimak tatrzański, goroń tatrzański.

44.     Relikty flory i fauny Polski

FLORA

- Relikty 3rzędowe - bardzo rzadko (skalnica tatrzańska, ostróżka tatrzańska, urdzik karpacki, kostrzewa karpacka

- Relikty plejstoceńskie - najczęstsze ( wierzba zielna, wierzba lapońska, brzoza niska, brzoza karłowata, malina moroszka, dębik ośmiopłatkowy)

- Relikty holoceńskie-postglacjalne (rosną na terenach objętych ostatnim zlodowaceniem) - poryblin kolczasty, turzyca punktowa

FAUNA

• Endemity tatrzańskie: darniówka tatrzańska, ślimak tatrzański, goroń tatrzański.

• Relikty 3 rzędowe: wąż eskulapa, studniczek, jaszczurka zielona?

• Relikty glacjalne: kozica, świstak, orzechówka, nornik śnieżny

• Relikty stepowe: suseł perełkowany, tchórz stepowy, smużka stepowa

Czynniki środowiskowe


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
biogeo21
Jadczak, ekologia i ochrona przyrody,Biomy świata, krainy biogeograficzne
Biogeochemia id 87152 Nieznany
biogeografia pytania id 87155 Nieznany (2)
Klimat Norwegii3, biogeografia
biogeografia-egzamin4, Studia, Biogeografia
monitoring pdf regiony biogeograficzne w polsce[1]
Biogeografia- Egzamin2, Biogeografia
Biogeochemia (Naprawiony)
Biogeografia cwicz, biogeografia
BIOGEOGRAFIA WYKŁADY
biogeo4 wyspy
biogeo9
biogeo4
biogeo2
cykle biogeoch s
biogeo12

więcej podobnych podstron