5. System bankowy-zadania i funkcje

Instytucje finansowe (pośrednicy finansowi)

- Banki (komercyjne i inwestycyjne - w PL nie ma)

- Fundusze inwestycyjne

- Fundusze emerytalne

- Towarzystwa ubezpieczeniowe

Przez papiery wartościowe należy rozumieć wszelkie dokumenty stwierdzające określone prawa majątkowe, jakie przysługują ich właścicielowi. Papiery wartościowe mogą być wydawane przez instytucje państwowe lub organizacje gospodarcze.

Akcja- bezterminowy papier wartościowy o zmiennym dochodzie.

Typy akcji:

- imienne

- na okaziciela

- aportowe

- gotówkowe

- uprzywilejowane

- nieme

-założycielskie

Obligacje- dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa.

Rodzaje obligacji

- obligacje oszczędnościowe

- obligacje rynkowe

Czek- pisemne zlecenie bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydane bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.

Rodzaje:

- gotówkowe

- rozrachunkowe

- zakreślone.

System bankowy- jest elementem systemu finansowego będącego z kolei jednym z najistotniejszych elementem struktury instytucjonalnej oraz sposobu funkcjonowania gospodarki towarowo pieniężnej (rynek pieniężny).

Rozwój systemu bankowego zależy od rozwoju gospodarczego kraju, instytucji finansowych, przyjętych rozwiązań prawnych oraz tradycji przeprowadzania i rozliczania transakcji handlowych.

System bankowy składa się z 3 podstawowych elementów:

- instytucji bankowych (bank centralny, banki spółdzielcze, banki komercyjne),

- wzajemnych powiązań między nimi a otoczeniem,

- infrastruktury prawnej regulującej działalność tych instytucji .

System bankowy pełni następujące elementarne funkcje:

- emisyjną i regulacyjną - pełni bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza,

- depozytowo-kredytową - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,

rozliczeniową - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych (obciąża jedno konto i uznaje drugie),

- alokacyjną - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,

finansowo-doradczą - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,

- stymulacyjną - bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej.

Bank centralny- jest specyficzną instytucją finansową zaliczaną do instytucji finansowych. W odróżnieniu od pozostałych banków zwanych komercyjnymi nie pełni on bezpośrednio funkcji pośredniczenia w przepływie siły nabywczej między podmiotami niefinansowymi, jest natomiast jednostką pośredniczącą między bankami komercyjnymi oraz dokonującą transformacji ich aktywów. Jej zadaniem jest m.in. takie sterowanie systemem bankowym, aby zapewnić kreację pieniądza w pożądanych rozmiarach oraz sprawny przepływ tego pieniądza w gospodarce.

Podstawowe funkcje banku centralnego to:

- emisja pieniądza gotówkowego

- kontrola obiegu pieniężnego

- refinansowanie i kontrola banków komercyjnych

- zarządzanie długiem państwowym i finansowanie deficytu budżetowego

- rozliczenia międzypaństwowe z zagranicą.

Banki komercyjne są to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady, które mogą być uruchomione przez wystawianie czeków.

Główne ich funkcje obejmują:

- pośredniczenie w rozliczeniach finansowych między jednostkami gospodarczymi

- gromadzenie wkładów oszczędnościowych i przechowywanie powierzonych rezerw pieniężnych

- udzielanie kredytów jednostkom gospodarczym i gospodarstwom domowym.

Sumę banknotów i bilonu znajdujących się w obiegu, powiększoną o rezerwy gotówkowe banków komercyjnych, określa się mianem bazy monetarnej. Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa zawsze utrzymują pewną ilość gotówki, co jest podyktowane motywem transakcyjnym. Ogólna podaż pieniądza jest równa bazie monetarnej pomnożonej przez mnożnik kreacji pieniądza. Zależność ta odzwierciedla zdolność banków do kreacji kredytu. Wysokość mnożnika kreacji pieniądza zależy od skłonności banków komercyjnych i gospodarstw domowych do posługiwania się gotówką. Im niższa jest planowana przez banki relacja gotówki do wkładów (stopa rezerw), tym wyższy jest mnożnik kreacji pieniądza. Podobnie im mniej gotówki utrzymują gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, tym większa będzie podaż pieniądza.

Baza monetarna - to łączna ilość banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz znajdujących się w systemie bankowym

Mnożnik kreacji pieniądza - obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza, wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę

Rezerwy obowiązkowe - stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.

Jeśli stosowany jest wymóg rezerw obowiązkowych, to banki komercyjne mogą utrzymywać większe od minimalnych rezerwy gotówkowe, ale nie mogą utrzymywać ich mniej. Jeśli ich zasób gotówki spadnie poniżej wymaganego poziomu, to muszą one natychmiast pożyczyć gotówkę (zwykle od banku centralnego), aby przywrócić wymaganą stopę rezerw obowiązkowych.

Jeśli bank centralny wymaga utrzymywania rezerw obowiązkowych ponad poziom, który przezorne banki utrzymywałyby i tak w każdych warunkach, powstaje efekt polegający na ograniczeniu zakresu kreacji wkładów bankowych, obniżeniu wartości mnożnika kreacji pieniądza oraz zmniejszeniu podaży pieniądza przy każdym danym poziomie bazy monetarnej. Podobnie, jeśli obowiązuje już jakaś stopa rezerw obowiązkowych, to jej podwyższenie spowoduje zmniejszenie podaży pieniądza.

Stopa dyskontowa - stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.

Operacje otwartego rynku - występują wtedy, gdy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku.

Operacje otwartego rynku pozwalają wpłynąć na wielkość bazy monetarnej. Ponieważ podaż pieniądza to iloczyn bazy monetarnej i mnożnika kreacji pieniądza, operacje otwartego rynku wpływają równocześnie na rozmiary podaży pieniądza.

6. Popyt na pieniądz- jak się wyznacza.

Popyt na pieniądz - wyodrębniamy 3 podstawowe zmienne, które określają popyt na pieniądz: stopę procentową, poziom cen (albo inaczej przeciętną cenę dóbr i usług) oraz realny dochód.

I. Popyt na pieniądz - każdy z nas zgłasza popyt na pieniądz.

 

Motywy kształtujące popyt pieniądza:

 1. motyw transakcyjny czyli konieczność posiadania pełnej gotówki na bieżące zakupy i płatności jeżeli nie można lub się nie chce tego załatwić przy pomocy obrotu bezgotówkowego - pieniądz jest potrzebny po to, aby móc zapłacić za potrzebne i pożądane przez nas towary i usługi;

 2. motyw ostrożności (przezorności) czyli konieczność utrzymywania pewnych rezerw gotówki na nieprzewidziane, a konieczne wydatki lub bardzo atrakcyjne zakupy, a także ze względu na brak pewności uzyskania w pewnym czasie odpowiednich dochodów - ludzie chcą mieć nie tylko tyle pieniędzy ile im potrzeba na konkretny jeden towar lub usługę; zawsze chce się mieć jeszcze więcej, aby mieć jakieś zabezpieczenie;

3. motyw spekulacyjny (portfelowy) czyli konieczność posiadania pewnej sumy pieniądza gotówkowego np. na spekulacyjny zakup papierów wartościowych (z uwzględnieniem stopnia ryzyka lokaty w mniej lub bardziej bezpieczne walory) - ludzie są czasami niewolnikami określonych sytuacji - bo gdyby mieli w określonym czasie tyle a tyle pieniędzy to mogliby kupić coś o okazyjnej cenie.

Popyt na pieniądz zależy od ceny.

MD - money demond

Krzywa popytu ma tendencję spadkową. Natomiast zależność

między popytem na pieniądz a stopą procentową jest odwrotnie proporcjonalna; im wyższa stopa procentowa tym mniejszy popyt na pieniądz i odwrotnie, im mniejsza stopa procentowa tym wyższy popyt na pieniądz np. większa stopa procentowa tym mniejsze zapotrzebowanie na kredyt.

z-czynnik ekstensywny

w-czynnik intensywny (?)

7. Przyczyny współczesnego kryzysu:

1. Systemowe przyczyny kryzysu

1.1. Kryzys wyrazem trudności na drodze przechodzenia od gospodarki narodowej do gospodarki globalnej

1.2. Przyczyny ograniczania działań koordynacyjnych

1.3. Brak globalizacji politycznej a wzrost sprzeczności interesów

1.4. Ograniczenie demokracji i kontroli społecznej nad gospodarką

1.5. Prowizorium systemowe, żywiołowość i wzrost partykularyzmów

1.6. Kryzys wyrazem nadużywania przez kapitalizm nowych kolejnych „dopalaczy”

2. Strukturalne przyczyny kryzysu

2.1. Niestabilność i odrywanie sfery finansowej od sfery realnej

2.2. Zmiany strukturalne wywołane aktywnością gospodarczą rynków wschodzących
a zwłaszcza Chin

2.3. Narastanie nierównowagi handlowej i płatniczej

2.4. Spadek zdolności rynku do odwracania nierównowagi w wielu sferach

2.5. Zmiany w strukturze własności a emancypacja zarządzających

2.6. Polaryzacja dochodów a perturbacje w zakresie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego

3. Przyczyny pochodne

3.1. Wzrost podaży pieniądza na rynku globalnym a wzrost cen aktywów i nieruchomości

3.2. Niepewność, bariera innowacji i chciwość we współczesnych warunkach

3.3. Wyrafinowane czy nieodpowiedzialne innowacje finansowe

3.4. Słabość systemu nadzoru i kontroli

8.Wzrost i rozwój gospodarczy. Rozwój zrównoważony.

Rozwój gospodarczy - długofalowy proces przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i innych wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym (zmiany organizacji społeczeństwa).

Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest zwiększenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna oraz większe bezpieczeństwo publiczne.

Czynniki rozwoju gospodarczego:

kapitał ludzki

ziemia i surowce - odnawialne i nieodnawialne

postęp techniczny

inwestycje - powiększanie kapitału rzeczowego

Podstawowym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny, w długim okresie - dostateczna podaż i efektywność czynników wytwórczych. Dynamicznym czynikiem wzrostu staje się również handel zagraniczny, przełamujący bariery wynikające z ograniczeń rynku wewnętrznego (popytowych i podażowych).

Rozwój zrównoważony polega na maksymalizowaniu korzyści netto z rozwoju ekonomicznego, pod warunkiem że chroni się jednocześnie i zapewnia odtwarzanie użytecznych zasobów naturalnych w okresie długim. Koncepcja ta zmierza do związania z sobą rozwoju gospodarczego z ochroną zasobów naturalnych i globalną równowagą ekosystemów(?)

GLOBALIZACJA.

Globalizacja jest to proces występujący w gospodarce światowej charakteryzujący się przede wszystkim nasileniem się mobilizacji i przepływu dóbr, kapitałów i siły roboczej w skali ogólnoświatowej, rozwój transportu, komunikacji, telekomunikacji oraz szybki przepływ informacji w mediach. Tej ewolucji gospodarczej towarzyszą przeobrażenia w sferze społecznej, kulturowej, ustrojowej, politycznej prowadzące do konfrontacji i zbliżenia w tym zakresie między państwami, narodami, ludźmi całego świata. Globalizacja ma więc swój wymiar gospodarczy i społeczny, polityczny i kulturowy. Globalizacja rodzi bardzo złożone problemy w skali międzynarodowej w zakresie: zwalczania niedostatku i nędzy, ochrony praw człowieka, migracji i zabezpieczenia pokoju, ochrony środowiska.

Pojęcie globalizacji powstało na skutek ujednolicania gospodarek Unii Europejskiej.

HISTORIA GLOBALIZACJI

Za początki globalizacji powszechnie przyjmuje się lata dziewięćdziesiąte XIX wieku. Związane było to z faktem, iż podczas intensywnego rozwoju kapitalizmu, kapitał nie natrafiał na spore ograniczenia. Ludzie mogli wtedy inwestować praktycznie na całym świecie, co wykorzystywali chcąc osiągnąć najwyższy poziom produkcji, przy minimalnych kosztach.

Pionierami globalizacji są takie firmy jak: Ford, Singer, Gilette, National Cash Register. Pierwsza faza globalizacji wynikała z potrzeby wzrostu korzyści skali w związku z zaistniałym w ówczesnym czasie postępem technologicznym. W owych czasach kwitł także handel międzynarodowy, który odgrywał coraz ważniejszą rolę w ekonomii światowej. Postępujące procesy globalizacji zostały jednak zahamowane konsekwencjami wielkiego kryzysu z lat trzydziestych XX wieku.

Państwa chcąc przeciwdziałać społecznym skutkom kryzysu zaczęły ingerować w gospodarkę. Również duże straty, które przyniosła II wojna światowa skłoniła rządy do ingerencji w gospodarkę i jej sterowania, czyli etatyzmu. Państwa znacjonalizowały część przedsiębiorstw, np. banki, kopalnie, koleje i same zaczęły prowadzić politykę gospodarczą na większą skalę. Na spowolnienie globalizacji wpływ miały również narastające w latach 1920 - 1950 tendencje nacjonalistyczne.

Tendencje te charakteryzowały się tak znacznym nasileniem, że nawet funkcjonujące wówczas przedsiębiorstwa trans narodowe ograniczały swoją działalność do regionów bliższych firmom macierzystym. Wzrost gospodarczy w okresie powojennym opierał się głównie na popycie wewnętrznym, czyli między innymi na konsumpcyjnych zapędach obywateli. Poważnymi barierami w rozwoju globalizacji była również rosnąca liczba karteli oraz innych tego typu porozumień, które uniemożliwiały ekspansję geograficzną wielu firm.

Gospodarka rozwijała się w sposób poprawny zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych. Jednak niezdrowe podstawy tego rozwoju unaocznił kryzys naftowy w latach siedemdziesiątych. Wtedy też z powodów politycznych szejkowie arabscy podnieśli kilkakrotnie ceny ropy co spowodowało olbrzymie perturbacje gospodarcze w świecie zachodnim. Nie wolno jednak zapominać, iż to właśnie po zakończeniu II wojny światowej pojawiły się korzystne warunki dla rozwoju globalizacja.

CECHY GLOBALIZACJI

Bez wątpienia główną cechą globalizacji - cechą, którą można jednocześnie traktować jako przyczynę globalizacji - jest brak barier lub małe bariery dla takich przepływów jak:


• przepływy towarowe


• przepływy usługowe


• przepływy kapitałowe


• przepływy ludzkie


• przepływy informacyjne w tym również wiedzy

Wśród dystynktywnych cech globalizacji można wymienić następujące zjawiska:


1. powstanie globalnego rynku finansowego


2. zinstytucjonalizowanie handlu międzynarodowego


3. macdonaldyzacja


4. gwałtowny wzrost przepływów zagranicznych inwestycji bezpośrednich


5. zdominowanie ekonomii globalnej przez korporacje trans narodowe


6. geograficzna dysjunkcja łańcucha wartości dodanej w skali globalnej


7. powstanie ekonomii opartej na wiedzy


8. wykształcenie się czwartego sektora ekonomii


9. redefinicja znaczenia państwa

Skutki globalizacji - korzyści

Już dzisiaj można mówić o pozytywnych skutkach zmian, które przyniosła globalizacja.

Najważniejsze skutki globalizacji, a zarazem korzyści to:



• lepsze warunki dla rozwoju nauki i techniki oraz możliwości pełniejszego wykorzystania osiągnięć w tej dziedzinie, 


• nowe możliwości rozwiązywania problemów egzystencjalnych społeczności opóźnionych w rozwoju, 


• powstanie nowych szans dla osiągnięcia wzrostu gospodarczego, 


• słabnięcie roli państw, na skutek prywatyzacji oraz wzrostu udziału w życiu społeczno-gospodarczym podmiotów publiczno-prywatnych.

ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Podstawowym celem polityki państwa jest zwiększenie efektywności ekonomicznej systemu rynkowego, obniżanego przez okresowe recesje, jak również przez inne przyczyny np. niesprawne działanie rynków w wyniku istnienia monopolu oraz istnienia w coraz większym zakresie zewnętrznych społecznie korzyści i kosztów (np. zanieczyszczenie środowiska). Aby ustrzec się zagrożeń wynikających z „niedoskonałości” rynku państwu przypisuje się odpowiednie funkcje korygujące rynek.

Pociągnięcia polityki ekonomicznej państwa mają w zasadzie dwojaką formę prawną:

ogólną - uprawniającą poszczególne instytucje do podejmowania na własną rękę określonych działań ekonomicznych np. uprawnienie Urzędu Antymonopolowego do zwalczania monopoli, uprawnienie banku emisyjnego do regulowania stopy procentowej

szczególną - szczegółowe ustawy np. ustawa budżetowa, ustawa wprowadzająca nową taryfę celną

 
Rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w gospodarce:
- funkcja alokacyjna
- funkcja redystrybucyjna
- funkcja stabilizacyjna

Alokacyjna

Polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Funkcja ta obejmuje działania państwa, których celem jest stworzenie przesłanek i warunków rozwoju gospodarczego przez rozbudowę infrastruktury ekonomicznej i społecznej, politykę strukturalną oraz politykę prewencyjną w zakresie ochrony środowiska.

Dominacja własności prywatnej, a także rynkowego mechanizmu regulowania procesów gospodarczych to główne filary gospodarki rynkowej i podstawowe warunki efektywnego gospodarowania. Zasadniczym działaniem państwa w gospodarce jest więc rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku. Własność prywatna nastawiona na maksymalizację korzyści pozwala na najlepsze wykorzystanie zasobów będących w ich dyspozycji.

Do zadań państwa należy między innymi: określanie zakresu własności publicznej (zasoby czy obiekty powinny mieć wyrazistego właściciela odpowiedzialnego za ich wykorzystanie). Bardzo ważne jest też wprowadzenie takich rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które sprzyjałyby nieustannej wymianie praw własności (zasoby gospodarcze trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać ).

Najważniejszym zadaniem jeżeli chodzi o mechanizm rynkowy jest wspieranie konkurencji .Państwo prowadzi działania zbliżające rzeczywiste warunki funkcjonowania podmiotów gospodarczych do warunków odpowiadającym założeniom konkurencji doskonałej. Szczególnie ważne jest usprawnienie systemu informacji ekonomicznej, zwalczanie praktyk monopolistycznych, a także eliminowanie barier wejścia na rynek.. Działania te powinny sprzyjać lepszej alokacji zasobów i maksymalizacji społecznego dobrobytu.

Niewątpliwą zasługą państwa jest postęp w walce z zanieczyszczeniem środowiska naturalnego. Aktywna rola państwa w dziedzinie ochrony środowiska powinna polegać nie tylko na ustalaniu norm zanieczyszczeń, nakładaniu kar czy też egzekwowaniu nakazów i zakazów, ale także na uczestniczeniu w rozwiązywaniu wielu innych spraw (precyzyjne określanie praw własności do poszczególnych elementów środowiska itp.).

Bez udziału państwa trudne byłoby także funkcjonowanie pewnych dziedzin związanych z istnieniem dóbr publicznych np. obrony narodowej.

Funkcja stabilizacyjna

 Stabilizacyjna funkcja państwa obejmuje najważniejsze cele makroekonomiczne państwa. Jej zadanie polega na podejmowaniu działań mających ograniczać lub eliminować inflację i bezrobocie, osiąganiu i utrzymywaniu w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, zmniejszaniu amplitudy wahań koniunkturalnych, czyli zachowaniu ogólnej równowagi rynkowej.

Makroekonomiczna polityka państwa jest realizowana w ramach polityki fiskalnej i polityki monetarnej, które odgrywają ważną rolę i mają największy wpływ na całość gospodarki, ograniczenie recesji, ograniczenie bezrobocia i inflacji.

Polityka fiskalna nazywana również polityką budżetową rządu polega głównie na manipulowaniu poziomem podatków płaconych przez społeczeństwo i wydatków państwa.

Polityka monetarna nazywana również pieniężną polega na manipulowaniu przez bank centralny stopą wzrostu podaży pieniądza.

Polityka fiskalna oraz monetarna oddziałuje przede wszystkim na popytową stronę gospodarki i ma charakter krótkookresowy. Istotną rolę odgrywają tu mechanizmy mnożnikowe. Polityka wobec strony podażowej ma na celu raczej skutki średnio- i długookresowe. Państwo może między innymi promować postęp techniczny (zwiększając nakłady na badania i rozwój), stabilizować rynek pieniężny, tworzyć bodźce do oszczędzania, oddziaływać na kwalifikacje pracowników (wydatki na dokształcanie zawodowe) oraz wpływać w inny sposób na takie czynniki jak zatrudnienie, wydajność pracy, inwestycje, od których w dużym stopniu zależy potencjalne tempo wzrostu gospodarczego.

Funkcja redystrybucyjna

obejmuje działania w sferze zabezpieczenia społecznego oraz inne mające na celu zmniejszenie nierówności wynikających z działania czynników rynkowych w zakresie majątkowym i dochodowym.

 Podstawowymi narzędziami za pomocą których państwo dokonuje redystrybucji dochodu narodowego są:

• system podatkowy

• wydatki z budżetu

• składki na ubezpieczenia społeczne

• oddziaływanie na system cen, opłat

Redystrybucja w formie opodatkowania opiera się na zasadzie stawki wzrastającej wraz ze wzrostem dochodów (podatki progresywne).

Wydatki „państwa dobrobytu” mogą dotyczyć grup społecznych o szczególnie niskich dochodach. W ten sposób niweluje się nierówność społeczną i jednocześnie oddziałuje się na strukturę konsumpcji oraz dostęp do preferowanych społecznie dóbr i usług w takich dziedzinach życia jak np. kultura, oświata, szkolnictwo wyższe, służba zdrowia, mieszkalnictwo.

Państwo może także dokonywać redystrybucji dochodów przez interwencyjne zmiany relacji cen kształtujących się na rynku (np. w formie kontroli czynszów, cen gwarantowanych dla rolników)

Głównymi formami pomocy ze strony państwa są różnego typu świadczenia pieniężne, a także świadczenia w naturze. świadczenia pieniężne możemy podzielić na:

- świadczenia dofinansowywane przez państwo (emerytury, renty, zasiłki inwalidzkie i chorobowe, zasiłki dla bezrobotnych)

- świadczenia finansowane przez państwo w całości (zasiłki dla osób o niskich dochodach, zasiłki dla niepełnosprawnych, dodatki rodzinne, dodatki mieszkaniowe

Świadczenia w naturze to np. świadczenia w ramach powszechnej służby zdrowia i oświaty.

PROCESY INTEGRACYJNE WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE ŚWIATOWEJ

Integracja - łączenie się w jedną całość poszczególnych odrębnych elementów.

Może się to odbywać w skali narodowej, to znaczy w ramach jednego kraju i dotyczyć np. poszczególnych gałęzi gospodarki, regionów gospodarczych itp.. Proces taki może dokonywać się również w skali międzynarodowej, tzn. obejmować dwa lub więcej krajów oraz ich gospodarki narodowej bądź części tychże gospodarek.

Integracja międzynarodowa proces łączenia się państw lub zespalania

gospodarek narodowych, w rezultacie którego tworzą się nowe organizmy polityczne i gospodarcze.

Podstawowym celem międzynarodowej integracji gospodarczej jest wzrost efektywności gospodarowania, którego syntetycznym wyrazem jest przyrost dochodu narodowego. Służy temu przede wszystkim możliwość unowocześniania gospodarki poprzez strukturalne zmiany w produkcji oraz zwiększanie udziału dziedzin uznanych za specjalizacyjne. 
Dotychczas polityka integracji wypracowała kolejne etapy integracji: 



1. Strefa wolnego handlu - polega na likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych w obrotach handlowych miedzy krajami członkowskimi takiego ugrupowania z równoczesnym zachowaniem przez te kraje pełnej autonomii w zakresie polityki celnej i handlowej w stosunkach z krajami spoza strefy. Ponieważ w stosunkach z krajami trzecimi poszczególne kraje strefy stosują własne, zróżnicowane cła i politykę handlową, zaś w obrębie strefy obroty handlowe odbywają się swobodnie- odmiennie muszą być traktowane towary pochodzące z krajów strefy i podlegające ( na podstawie tzw. świadectw pochodzenia ) swobodnemu obrotowi oraz towary pochodzące z krajów trzecich i nie podlegające swobodnemu obrotowi w ramach strefy. 



2. Unia celna - , polegająca na całkowitym zniesieniu ceł we wzajemnych stosunkach handlowych państw należących do unii celnej, a ponadto ustanowieniu przez te kraje wspólnej taryfy celnej oraz wspólnej polityki handlowej wobec krajów trzecich. 
Unia celna została powołana w 1968 przez kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na podstawie zapisów Traktatu Rzymskiego. 



3. Wspólny rynek - forma integracji gospodarczej, której początki sięgają XVIII w. Jej zasadą jest wzajemne zniesienie między poszczególnymi państwami barier handlowych i ograniczenie wszelkich utrudnień we wzajemnej wymianie gospodarczej, swobodny przepływ towarów, kapitałów i osób, wymienialność walut. W tym celu znosi się między państwami członkowskimi danej wspólnoty cła, ustanawia wspólną zewnętrzną taryfę celną, często prowadzi się wspólną politykę finansową, koordynuje plany rozwoju rolnictwa i przemysłu. Po II wojnie światowej, m.in. w związku z podziałem państw na tzw. obóz socjalistyczny i kapitalistyczny nasiliły się dążenia do tworzenia wspólnych rynków, co przyczyniło się do utworzenia Wspólnoty Europejskiej.





4. Unia gospodarcza - która obejmuje wszystkie elementy wspólnego rynku a ponadto w jej ramach następuje pełna koordynacja lub unifikacja różnych dziedzin polityki gospodarczej, np. polityki rolnej, przemysłowej, regionalnej, monetarnej, fiskalnej, transportowej, socjalnej itd., a także ustawodawstwa gospodarczego. Wiąże się to zwykle z ustanowieniem w unii gospodarczej instytucji ( organów ) o kompetencjach ponadpaństwowych, a więc z wprowadzeniem pewnych elementów unii politycznej. 
Jeśli w ramach unii gospodarczej ma miejsce również pełna koordynacja polityki walutowej, kursowej itp.., utworzenie wspólnych rezerw walutowych, wspólnego banku centralnego oraz wprowadzenie wspólnej waluty - czyli utworzenie unii walutowej- mówić można wtedy o tzw. pełnej unii gospodarczej lub unii gospodarczej i walutowej.





5. Unia polityczna - lub ściślej, unia gospodarcza i polityczna, obejmuje wszystkie elementy unii gospodarczej i walutowej, w której ponadto ma miejsce pełna koordynacja lub unifikacja podstawowych dziedzin polityki wewnętrznej, polityki zagranicznej, ewentualnie również polityki obronnej oraz ustanowienie organów ustawodawczych i wykonawczych o kompetencjach ponadpaństwowych. 
Wymienione tu instytucjonalne formy międzynarodowych ugrupowań integracyjnych ( tj. strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, unia gospodarcza i walutowa oraz unia polityczna ) tworzone dla wspomagania ( koordynowania, ukierunkowywania ) polityki prointegracyjnej oraz procesów integracji gospodarczej, są formami ugrupowań charakterystycznymi dla gospodarki rynkowej, zmierzających do integracji krajów o gospodarce rynkowej . Ugrupowanie integracyjne może mieć jednak także zupełnie inną formę, np. międzynarodowej organizacji gospodarczej, grupującej kraje zmierzające do integracji, ale nie będące przy tym ani np. unią celną, ani unią gospodarczą ( choć mającą na celu wspomaganie, koordynowanie polityki pro integracyjnej czy procesów integracji gospodarczej) . Przykładem zaś takiej formy organizacyjnej ugrupowania integracyjnego była do niedawna RWPG, obejmująca grupę ówczesnych krajów socjalistycznych, tzn. krajów o gospodarce centralnie planowanej.

KORZYŚCI INTEGRACJI 


Podział korzyści wynikających z integracji zależy od warunków, w których ona następuje a przede wszystkim od ustroju krajów integrujących się . Niemniej można wskazać następujące źródła korzyści, związane z integracją w formie strefy wolnego handlu i unii celnej :

1. podniesienie efektywności produkcji, spowodowane wzrostem specjalizacji opartej na przewagach komparatywnych lub konkurencyjnych;

2. zwiększenie poziomu produkcji, związane z szerszym wykorzystaniem korzyści skali, które są następstwem wzrostu rozmiarów rynku;

3. poprawa międzynarodowej pozycji ugrupowania ( a wiec także każdego z krajów i części przedsiębiorstw ), będącą następstwem jego wielkości, siły ekonomicznej i udziału w handlu światowym, co prowadzi do polepszenia terms of trade;

4. wymuszanie zmian w wydajności i sprawności działania firm, będące konsekwencją intensyfikacji konkurencji

5. wzrost ilości i jakości czynników wytwórczych, spowodowany szybszym rozwojem technologicznym.

6. rosnącej mobilności czynników wytwórczych w skali ugrupowania;

7. koordynacji polityki monetarnej i fiskalnej;

8. zmniejszenia stopy bezrobocia oraz wyższego tempa wzrostu gospodarczego, a także lepszego zastosowania i wykorzystania zasobów do realizacji ujednoliconych lub wspólnych zadań

Przykłady ugrupowań lub powiązań integracyjnych:

-EFTA (European Free Trade Association) Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu

-CEFTA (Central European Free Trade Agreement) Środkowoeurop. Porozumienie o Wolnym Handlu

-NAFTA (North American Free Trade Agreement) Północnoamerykański Układ o Wolnym Handlu

-LAFTA (Latin American Free Trade Association) Latynoamerykańsk Stowarzyszenie Wolnego Handlu

-ASEAN (Association of South East Asian Nations) Stow. Narodów Azji Południowo-Wschodniej

-ECSC (European Coal and Steel Community) - Europejska Wspólnota Węgla i Stali

DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO

PRODUKCJA POTENCJALNA - jest to wielkość produkcji, która wytworzyłaby gospodarka gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane

Produkcja potencjalna ma tendencje do równomiernego wzrostu w miarę zwiększenie zasobu czynników wytwórczych % gospodarce. Produkcja potencjalna zmienia się powoli

Jest to produkcja, jaką można by osiągnąć gdyby wszystkie rynki w gospodarce znajdowały się w stanie równowagi.

Wg.Johna Maynarda KEYNESA

Keynesistamji opowiadającymi się za interwencją państwa, które miała utrzymać produkcje na poziomie zbliżonym do potencjalnego.

wg Miltion Friedman

AD - popyt globalny

C popyt konsumpcyjny

I popyt inwestycyjny

Otrzymujemy;

AD=C+I

ROZPORZĄDZALNE DOCHODY OSOBISTE - są to dochody, jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw, powiększone o wpłaty transferowe otrzymywane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednie płacone państwu. Są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności

FUNKCJA Konsumpcji= obrazuje wielkość zamierzonej konsumpcji globalnej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

AUTONOMICZNYM POPYTEM KONSUMPCYJNYM - OZNACZA POPYT NIEZALEŻNY OD WIELKOŚCI DOCHODU

KARAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI - jest to część każdego dodatkowego funta dochodu rozporządzalnego, która gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcje

POPYT INWESTYCYJNY - oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny ) oraz stanu zapasów

Popyt inwestycyjny przedsiębiorstw zależy głównie od ich przewidywań co do tempa wzrostu popytu na ich produkty na ich produkty

POPYT GLOBALNY jest to suma, która przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu

Popyt Globalny -to po prostu popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych C plus popyt inwestycyjny przedsiębiorstw I

W sytuacji, gdy popyt globalny spada poniżej poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie , przedsiębiorstwa nie mogą sprzedać tyle ,ile pragnęłyby . Mówimy ze występuje PRZYMUSOWA nadwyżka zdolności wytwórczych

Przy stałych cenach i płacach RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA na rynku dóbr istnieje wtedy, kiedy popyt globalny lub inaczej - planowane globalne wydatki dokładnie zrównają się z faktycznie wytworzona produkcją.

Planowane zmiany zapasów są już włączone do globalnego popytu inwestycyjnego I

SPADEK POPYTU GLOBALNEGO

Funkcja popytu globalnego AD;

Nachylenie krzywej AD zależy wyłącznie od krańcowej skłonności konsumpcji (MPC)

-wydatków autonomicznych

takie wydatki, które są nie zależne od dochodu

Zmiany wydatków autonomicznych prowadza do równoległych przesunięć krzywej AD

Popyt inwestycyjny zależy przede wszystkim od bieżących oczekiwań przedsiębiorstw dotyczących przyszłego popytu na ich produkcję

Keynes dowodził ze popyt inwestycyjny może wykazywać znaczne wahania silnie reagujące na bieżący pesymizm lub optymizm w ocenie przyszłości i nazwał to zjawisko NATURALNYM INSTYNKTEM INWESTORÓW

MNOŻNIKIEM - nazywamy stosunek zmiany produkcji w punkcie równowagi do powodującej ja zmiany w wydatkach autonomicznych

MNOŻNIK - informuje jak zmieni się produkcja w wyniku zmiany popytu globalnego

Mnożnik jest większy od 1 ponieważ każda zmiana autonomiczna popytu inwestycyjnego uruchamia dalsze zmiany popytu konsumpcyjnego

Początkowy spadek popytu inwestycyjnego 9 spowoduje ostatecznie spadek produkcji równowagi o 30

Odjęcie MPC od jedności daje krańcową skłonność do oszczędności ( MPS) im jest ona wyższa tym większa cześć każdej dodatkowej jednostki dochodu wypada z ruchu okrężnego powiększając oszczędności

Paradoks zapobiegliwości -zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe pragną poczynić przy każdym poziomie dochodu prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniając równowagę . nie następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi nadal muszą się one równać się planowanym inwestycją

POPYT GLOBALNY

SKŁADOWE POPYTU GLOBALNEGO (PLANOWANYCH WYDATKÓW):
W warunkach braku państwa i wymiany z zagranicą występują dwa źródła popytu na
dobra: popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych i popyt inwestycyjny przedsiębiorstw na nowe maszyny i budynki.
Oznaczając przez:
AD- popyt globalny,
C- popyt konsumpcyjny
I- popyt inwestycyjny
otrzymujemy równanie popytu globalnego: AD=C+I
Popyt globalny jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu.
Popyt konsumpcyjny to zakupy dokonywane z rozporządzalnych dochodów osobistych gospodarstw domowych.
Popyt inwestycyjny oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów.
Popyt konsumpcyjny i inwestycyjny są określane przez różne grupy podmiotów ekonomicznych i zależą od różnych czynników.
1.Popyt konsumpcyjny
Gospodarstwa domowe nabywają różne dobra i usługi, począwszy od samochodów i żywności, a skończywszy biletach do teatru i elektryczności. W praktyce te zakupy konsumpcyjne sięgają ok. 90% rozporządzalnych dochodów osobistych.
Rozporządzalne dochody osobiste są to dochody, jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw, powiększone o wypłaty transferowe otrzymywane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednie płacone państwu. Są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności.
Dysponując danym dochodem rozporządzalnym, każde gospodarstwo domowe musi podjąć decyzję o jego podziale na wydatki i oszczędności. Decyzja o jednym jest oczywiście decyzją także o drugim. Jedna rodzina może oszczędzać, aby kupić większy dom; inna może wydawać więcej, niż wynosi jej dochód, czyli zmniejszyć oszczędności, aby odbyć podróż dookoła świata, o której zawsze marzyła.
Na decyzje związane z konsumpcją i oszczędnościami każdego gospodarstwa domowego i, tym samym, na całkowitą wielkość planowanej konsumpcji oraz planowanych oszczędności wpływa wiele czynników.
Globalny popyt konsumpcyjny C gospodarstw domowych jest tym większy, im większe są globalne rozporządzalne dochody osobiste.
Funkcja konsumpcji pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji globalnej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych. Funkcja konsumpcji informuje nas, jak przejść od rozporządzalnych dochodów osobistych do konsumpcji.

Przy D=0 planowana konsumpcja wynosi a, b- to krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK).
KSK jest to część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcji

K C=a+bD

Popyt globalny jest kluczową kategorią w makroekonomii. Popyt globalny inaczej łączny odnosi się do sumy (kwoty), jaką podmioty gospodarki planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu (in. przy danych cenach) w danym okresie. W literaturze, zwłaszcza anglojęzycznej, zapisywany często w skrócie jako AD (aggregate demand).

Na łączny popyt składają się:

• wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych

• nakłady inwestycyjne,

• wydatki rządowe,

• eksport netto.

Zatem w gospodarce mamy do czynienia z trzema podmiotami: gospodarstwami domowymi, przedsiębiorcami oraz rządem, które ponoszą wydatki oznaczane w literaturze symbolami C - Consumption, I - Investition, G od słowa Government . Osobną kategorią jest eksport netto (NX - Net eXport), który jest różnicą między wydatkami poniesionymi przez krajowe i zagraniczne podmioty - NX = X - Im.

Opis zjawiska

W wyniku gry popytu globalnego z podażą globalną w gospodarce rynkowej ustala się poziom równowagi. Oznacza to, iż produkt narodowy i poziom cen kształtują się na takim poziomie, na którym nabywcy są gotowi kupować to co przedsiębiorstwa są w gotowe sprzedać. Taki stan równowagi w realnych gospodarkach jest jednak rzadko spotykany, a znacznie częściej mamy do czynienia z nierównowagą na rynku.

Na popyt globalny wpływają:

• Realne bogactwo społeczeństwa,

• Realne stopy procentowe,

• Oczekiwania ekonomiczne,

• Oczekiwania inflacyjne,

• Zmiany w kursach wymiany walut,

• Dochód państw importujących towary danego państwa.

Krzywa popytu globalnego

Krzywa ta pokazuje ile dóbr i usług wszystkie podmioty gospodarki mogą nabyć przy różnym łącznym poziomie cen, oznacza to ruch po krzywej popytu globalnego (przy zachowaniu zasady ceteris paribus).

W innym przypadku, krzywa AD przesuwa się w prawo (zmiany korzystne) lub w lewo (zmiany niekorzystne) w zależności od optymizmu w ocenie przyszłego kształtowania się wielkości popytu (optymizm lub pesymizm), polityki rządu i banku centralnego (podatki, stopy procentowe), jak również sytuacji gospodarczej za granicą (zmiany opłacalności eksportu i importu, wahania kursu walutowego). Wiąże się to z faktem, iż na wielkość zakupów przez poszczególne podmioty gospodarcze wpływają oprócz cen siły egzogeniczne.

Krzywa ma nachylenie ujemne co oznacza, że wielkość popytu globalnego zmienia się odwrotnie do zmian poziomu cen. Kąt nachylenia krzywej popytu globalnego zależy od siły reakcji zmiany stóp procentowych w zależności od zmian zmian podaży pieniądza, siły reakcji zmiany wydatków inwestycyjnych w odpowiedzi na zmiany stóp procentowych, a także od stopnia zmian wydatków konsumpcyjnych w odpowiedzi na zmiany w poziomie zamożności, oraz od stopnia zmiany transakcyjnego popytu na pieniądz w związku ze zmianą dochodu narodowego. Zatem czynnikiem decydującym jest elastyczność globalnego popytu względem stóp procentowych lub poziomu globalnego bogactwa.

Rys.1 Krzywa popytu globalnego

Równowaga na rynku dóbr

Istotną kwestią wiążącą się z popytem globalnym jest określenie równowagi na rynku dóbr. Otóż w krótkim okresie przy stałych cenach i płacach owa równowaga występuje, gdy planowane globalne wydatki (popyt globalny) są równe faktycznie wytworzonej produkcji. Ilustracją tego problemu jest rysunek poniżej.

Rys.2 Linia 45 stopni i produkcja w punkcie równowagi

Określenie długookresowej równowagi na rynku dóbr wiąże się z włączeniem do analizy zmian cen i płac. Mechanizm ustalania równowagi w takim wypadku uwzględnia również podaż globalną co jest tematem osobnego artykułu.

WSKAŹNIKI MAKROEKONOMICZNE:

-stopa bezrobocia

-Produkt krajowy brutto

-produkt narodowy brutto

-wskaźnik obsługi długu zagranicznego

-indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, miara inflacji (CPI)

-wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu(PPI)

-deflator PKB

-krajowe wydatki na B+R ogółem(GERD)

Stopa bezrobocia - wielkość statystyczna opisująca nasilenie zjawiska bezrobocia w danej populacji.

Najczęściej definiuje się stopę bezrobocia jako stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby ludności aktywnej ekonomicznie (zasobu siły roboczej danej populacji).

W Polsce podaje się najczęściej stopę bezrobocia rejestrowanego, natomiast GUS bada także stopę bezrobocia według dysocjacji elektronicznej elektoratu, wśród wszystkich osób spełniających wymogi MPAT-u i POTEDR-u. Zmiany te zachodzą pod postacią anionu wszystkich pracujących i mają za zadanie ustanowienie bezrobocia. Drugi, zdecydowanie rzadziej spotykany sposób wyliczania stopy bezrobocia jest relacją liczby osób bezrobotnych do liczby ludności w wieku produkcyjnym, tj. do liczby osób w granicach wiekowych określających w danym kraju wiek produkcyjny (w Polsce 16-60 lat dla kobiet i 16-65 lat dla mężczyzn). Stopa bezrobocia obliczona tym sposobem jest zawsze niższa, bo liczebność ludności w wieku produkcyjnym jest zawsze większa od liczebności ludności aktywnej ekonomicznie.

Produkt Krajowy Brutto (PKB, ang. GDP - Gross Domestic Product) - pojęcie ekonomiczne, oznaczające jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).

Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp.

Wartość wytworzonych usług i dóbr finalnych oblicza się odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji. W skali przedsiębiorstwa jest to więc wartość dodana, a PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarujące. Zgodnie z tym od strony produkcyjnej:

PKB = produkcja globalna kraju - zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.

Obliczanie PKB na podstawie powyższej formuły jest uciążliwe, gdyż statystyka państwowa nie podaje ani bezpośrednich miar produkcji globalnej, ani zużycia pośredniego. Dlatego w praktyce stosuje się inne formuły. Najpopularniejsza z nich ma podstawę w spostrzeżeniu, że PKB jest w dobrym przybliżeniu równy finalnym wydatkom wszystkich nabywców wartości dodanej wytworzonej na terenie kraju. Zatem od strony popytowej:

PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import + zmiana stanu zapasów.

Trzecia formuła wynika z faktu, że suma wydatków musi być równa sumie dochodów ze wszystkich źródeł. Zatem od strony dochodowej:

PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja.

Powyższa formuła wyraża podział wartości dodanej pomiędzy pracę (pracowników najemnych), kapitał (właścicieli kapitału, inwestorów), państwo i odtworzenie zużytego majątku.

PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza, PKB realny natomiast według realnej wartości pieniądza, a więc oczyszczony z wpływu inflacji. Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen. W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku bazowego.

PKB jest miarą wielkości gospodarki. Wzrost lub spadek realnego PKB stanowi miarę wzrostu gospodarczego.

Produkt narodowy brutto (PNB, ang. Gross National Product, GNP) - miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.

• K - konsumpcja

• I - inwestycje

• G - wydatki rządowe

• En - eksport netto, czyli eksport-import

• Dn - dochód netto obywateli za granicą

CPI (Consumer Price Index) - indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Najpopularniejsza na świecie miara inflacji.

Jest średnią ważoną cen towarów i usług nabywanych przez przeciętne gospodarstwo domowe. Przy obliczaniu indeksu bierze się pod uwagę tzw. statystyczny koszyk zakupów. W Polsce, GUS tworzy koszyk na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych; co roku ustala ile i czego kupuje "uśrednione" gospodarstwo domowe, a także jaki jest udział poszczególnych produktów i usług w łącznych wydatkach. Na podstawie obserwacji zmian cen tak dobranych towarów i usług (ich lista liczy ok. 2 tys. pozycji, a ceny sprawdza się raz lub dwa razy w miesiącu) GUS oblicza wskaźnik inflacji.

Wielu ekspertów uważa, że CPI jest nie tyle miarą inflacji, co wskaźnikiem zmian kosztów utrzymania. W praktyce występują jednak różnice między koszykiem "codziennym", a "statystycznym". Ceny niektórych towarów czy usług rosną szybciej niż innych, konsumenci reagują też na zmiany cen, np. gdy rośnie cena wołowiny to mogą np. kupować tańszy drób (tzw. efekt substytucji). Mogą się też pojawiać nowe dobra i usługi, które z opóźnieniem pojawią się w koszyku "statystycznym". Wskazywałoby to, że CPI przeszacowuje rzeczywistą inflację.

Innymi trudnościami w posługiwaniu się wskaźnikiem CPI są porównania w dłuższym czasie. Wynikają one z tego, że wiele towarów i usług obecnych w bieżącym koszyku nie istniało w przeszłości (np. kuchenki mikrofalowe). Część z dóbr i usług, np. komputer, figuruje na liście, ale urzędy statystyczne nie uwzględniają tego, że dzisiejszy komputer, jest zupełnie inny niż kiedyś, co może odzwierciedlać jego cena. Wskazuje się też na tzw. "nierówności inflacyjne" - różnicę w strukturze towarów i usług w strukturze wydatków różnych grup społecznych.

Indeks cen dóbr produkcyjnych, (ang. Producer Price Index, PPI), nazywany dawniej wskaźnikiem cen hurtowych, służy do pomiaru cen ustalonych przez producentów na różnych etapach produkcji. Ten makrowskaźnik został wprowadzony w 1890 roku (w USA) i jest najstarszym nieprzerwanie obliczanym indeksem przez Departament Pracy (w USA). Wzrost tego wskaźnika pozwala przewidzieć niebezpieczeństwo inflacji.

Nie ma jednoznacznego sposobu obliczania tego indeksu, co powoduje, że budzi on mniejsze zainteresowanie niż indeks cen konsumpcyjnych (CPI). Zdaniem wielu ekonomistów, indeks dla surowców stanowi jeden z najczulszych wczesnych sygnałów ostrzegających o nadchodzącej inflacji. Indeks cen dóbr produkcyjnych, określany jako stosunek cen niedetalicznych w danym roku do cen niedetalicznych w roku bazowym (przyjętym za podstawę odniesienia), ustala się między innymi dla surowców, półfabrykantów, produktów rolnych i niektórych towarów przemyslowych (tekstylia, chemikalia, tarcica, maszyny i urządzenia, ośrodki transportowe). Jest on obliczany miesięcznie dla etapów obróbki (wyznaczonych ze względu na stopień przetworzenia - wyroby gotowe, półprodukty, surowce) oraz dla grup towarów (produkty rolne i towary przemysłowe). Szacuje się go oddzielnie dla surowców i półsurowców rolniczych oraz produktów żywnościowych. Wagami przy jego obliczaniu są wielkości sprzedaży netto wymienionych grup towarów. Ceny hurtowe kalkuluje się w miarę jak produkty przechodzą przez etap wytwarzania i dystrybucji, ale przed ich sprzedażą konsumentom. Indeks cen hurtowych wyprzedza ruchy indeksu cen konsumpcyjnych o dwa lub trzy miesiące.

Deflator - wskaźnik ekonomiczny wyrażający procentowy stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe). Deflator jest wskaźnikiem inflacji, rozumianej jako procentowa zmiana cen wszystkich dóbr, wchodzących w skład PKB, pomiędzy rokiem bazowym, a bieżącym. Deflator uwzględnia zatem zmiany cen dóbr zarówno konsumpcyjnych i inwestycyjnych, jak i stanowiących eksport netto.

BERD (ang. Business Expenditures on R&D), obejmuje fundusze finansujące prace badawczo-rozwojowe, których inwestorami kapitałowymi są organizacje przemysłowe. Prace badawczo-rozwojowe (ang. Research and Development - R&D) - działalność, zazwyczaj zespołowa, pracowników-badaczy, o charakterze naukowym lub technicznym, której celem jest rozpoznanie prawidłowości występujących w wybranym obszarze rzeczywistości lub sprawdzenie hipotez przewidzianych wg teorii czy koncepcji naukowych.

GERD (Gross Domestic Expenditure on R&D - krajowe wydatki na badania i rozwój ogółem) to całkowite wydatki wewnętrzne na prace B+R realizowane na terytorium kraju w danym okresie sprawozdawczym. GERD zawiera wydatki na B+R realizowane w danym kraju, finansowane z zagranicy, jednak nie obejmuje opłat przekazywanych na B+R za granicę.

Makroekonomia gospodarki otwartej to analiza gospodarki w której ważną rolę odgrywają transakcje z zagranicą. Skutki polityki pieniężnej i fiskalnej są zupełnie różne w gospodarce otwartej w porównaniu z gospodarką zamkniętą.

Przy formułowaniu założeń polityki makroekonomicznej w krajach o gospodarce otwartej dominującą rolę odgrywają różne uwarunkowania międzynarodowe.

rynek walutowy - taki rynek międzynarodowy, na którym jedna waluta krajowa może być wymieniona na inną. Cena, po której wymieniane są te dwie waluty, to inaczej kurs walutowy

Cena równowagi na rynku walutowym zależy od kształtowania się popytu i podaży. Na przykładzie Wielkiej Brytanii i USA:

Źródła popytu na funty:

• Dobra produkowane w WB i eksportowane do USA są opłacane przez konsumentów w USD, ale brytyjscy producenci przyjmują tylko funty

• Mieszkańcy USA chcąc kupować brytyjskie aktywa, przed ich zakupem muszą najpierw wymienić USD na funty

Podaż funtów:

• Brytyjski import towarów amerykańskich

• Chęć nabycia aktywów w USA przez mieszkańców WB

Przy niższym kursie funta, więc niższych cenach brytyjskich produktów, WB będzie eksportować do USA więcej towarów. Amerykańscy konsumenci będą więc w stanie kupować więcej, przy niższej cenie dolarowej tychże dóbr. Jeżeli cena towarów brytyjskich wyrażona w funtach będzie stała, to dochody z eksportu WB mierzone w funtach będą wzrastać wraz ze spadkiem kursu walutowego. Popyt na funty wzrasta w miarę spadku kursu funta wyrażonego w dolarach.

Podaż funtów zależy od liczby dolarów, jaką mieszkańcy WB muszą zapłacić za brytyjski import dóbr lub za zakupy aktywów dolarowych. Niższy kurs wymienny funta oznacza wyższą cenę w funtach. Wzrost ceny w funtach zmniejsza zarówno wielkość popytu na usługi/dobra. Przy niższym kursie spada wielkość podaży funtów dostarczanej na rynek walutowy.

Gdy kurs funta wyrażony w dolarach wzrasta, mówimy o aprecjacji funta. W odwrotnej sytuacji mówimy o deprecjacji funta.

DD- zapotrzebowanie na funty amerykanów

SS- podaż funtów

e0- kurs równowagi

1.System kursu walutowego

System kursu walutowego - określenie warunków (czynników) wpływających (zdaniem rządu danego kraju) w zasadniczy sposób na kurs walutowy.

Stały kurs walutowy - rząd zgadza się na utrzymywanie swej waluty jedynie przy stałym kursie wymiennym

Waluta jest wymienialna, jeżeli rząd, działając za pośrednictwem banku centralnego, zobowiązuje się do skupu lub sprzedaży, po stałym kursie, takiej ilości waluty, jaka zostanie zgłoszona do sprzedaży (zakupu) na rynku.

Interwencja banku centralnego na rynku walutowym:

Kiedy popyt wynosi DD1 to występuje nadwyżka popytu równa AC.

Dla popytu DD2 bank centralny wyprzedaje część swych rezerw dewizowych.

Gdy popyt wynosi DD rynek jest w równowadze i wówczas nie jest potrzebna interwencja banku centralnego.

Rezerwy dewizowe - zasób walut obcych przechowywany przez krajowy bank centralny.

Zawsze, gdy bank centralny sprzedaje lub kupuje własną walutę, by bronić stałego poziomu kursu walutowego, mówimy, że interweniuje on na rynku walutowym.

W systemie stałego kursu walutowego dewaluacja (rewaluacja) oznacza obniżenie (podwyższenie) kursu danej waluty przez rząd, który podjął zobowiązanie do obrony tego kursu.

Płynny kurs walutowy - kurs może osiągnąć poziom równowagi wolnorynkowej bez jakiejkolwiek interwencji państwa wykorzystującej rezerwy dewizowe.

Nie wprowadza się raczej krańcowych rozwiązań - w pełni płynnego, czy sztywnego. Ograniczona płynność oznacza system, w którym do interwencji państwa dochodzi tylko wówczas, gdy trzeba zapobiec zbyt dużym lub zbyt gwałtownym przesunięciom krzywej podaży lub popytu w krótkim okresie czasu.

2.Bilans płatniczy

Bilans płatniczy - usystematyzowane zestawienie wszystkich transakcji zawieranych pomiędzy mieszkańcami danego kraju a zagranicą.

Wszystkie transakcje powodujące napływ waluty do kraju zapisać można w bilansie płatniczym na +, zaś odpływ waluty z kraju na - (odpowiednio - kredyt, debet).

Rachunek obrotów bieżących w bilansie płatniczym jest to zapis płatności z tytułu przepływu dóbr i usług oraz pozostałych transakcji bieżących (odsetki, dochody majątkowe, przekazy) pomiędzy danym krajem, a zagranicą.

Obroty towarowe obejmują eksport i import dóbr.

Obroty usługowe to eksport i import usług.

Te dwa rodzaje obrotów składają się łącznie na bilans handlowy.

Należy pamiętać, że bilans handlowy nie jest identyczny z rachunkiem obrotów bieżących w bilansie płatniczym. Musimy bowiem uwzględnić m. in. płatności transferowe pomiędzy krajami i przepływ dochodów majątkowych netto (ma miejsce, gdy mieszkańcy jednego kraju są właścicielami przynoszących dochód aktywów w innych krajach).

Rachunek obrotów kapitałowych bilansu płatniczego jest to zapis transakcji dotyczących aktywów finansowych danego kraju z zagranicą.

Bilans płatniczy przedstawia napływ netto środków pieniężnych do danego kraju wynikający z transakcji zawieranych przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa i państwo, dokonywanych w istniejącej sytuacji rynkowej. Bilans wykazuje nadwyżkę (deficyt), gdy mamy do czynienia z napływem netto (odpływem) pieniędzy.

Transakcje wyrównawcze są miarą wielkości operacji międzynarodowych, jakie musi przeprowadzić rząd w celu wyrównania salda wszystkich innych transakcji przedstawionych w bilansie płatniczym.

3.Płynny kurs walutowy- w warunkach całkowicie płynnego kursu walutowego, kiedy nei istnieje potrzeba interwencji państwa, rezerwy dewizowe nie zmieniają się i nie występują transakcje wyrównawcze. Ponieważ suma wszystkich rachunków, łącznie z transakcjami wyrównawczymi, musi być równa zero, przy całkowicie płynnym kursie saldo bilansu płatniczego musi być równe zeru.

Stały kurs walutowy-saldo bilansu płatniczego nie musi być równe zeru. jeżeli w bilansie płatniczym występuje deficyt, oznacza to że całkowity odpływ pieniądza jest większy od całkowitego napływu łącznie na obu rachunkach- obrotów bieżących i obrotów kapitałowych.

Realny kurs walutowy - miara względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów, wyrażonej w jednej walucie

Mierzenie realnego kursu walutowego (przykład dla WB)

Realny kurs walutowy = cena towarów brytyjskich (funty) / cena towarów amerykańskich (USD) x kurs walutowy (USD/funt).

Spadek realnego kursu waluty danego kraju prowadzi do zwiększenia jego konkurencyjności na rynkach.

Ścieżka kursu walutowego opartego na parytecie siły nabywczej (PSN) jest to taka ścieżka nominalnego kursu walutowego, na której realny kurs walutowy jest utrzymywany na stałym poziomie w określonym przedziale czasu.

4.rachunek obrotów pieniężnych

Eksport

Popyt na towary eksportowane zależy od wysokości dochodu za granicą (im wyższy, tym większy) oraz wysokości realnego kursu waluty (im niższy, tym większy popyt - związane ze wzrostem konkurencyjności).

Faktyczny eksport zawsze szybko reaguje na zmiany dochodu czy obrotów handlu światowego, zaś zmniejszenie konkurencyjności prowadzi do stopniowego zmniejszenia eksportu. Dzieje się tak, gdyż eksporterzy początkowo nie są pewni, czy spadek konkurencyjności będzie mieć charakter przejściowy, czy trwały. Jeżeli zjawisko będzie oceniane jako chwilowe - eksporterzy obniżą ceny, aby zachować konkurencyjność - tak strategia może okazać się lepsza niż alternatywa, to jest całkowite wycofanie się z całego rynku. Jednak, jeżeli konkurencyjność nie będzie rosła, a realny kurs walutowy będzie wciąż wysoki, to przedsiębiorstwa mogą zupełnie zrezygnować z eksportu.

Import

Występują te same współzależności, co przy eksporcie, tylko w odwrotnym kierunku. Popyt na import jest tym większy, im wyższy jest dochód krajowy. Jest również tym większy, im wyższy jest realny kurs walutowy oraz im tańsze są towary zagraniczne w porównaniu z krajowymi. Import reaguje szybciej na zmiany dochodu krajowego niż na zmiany realnego kursu walutowego.

Pozostałe pozycje w bilansie obrotów bieżących

Obejmują m. in. pomoc zagraniczną i wydatki na utrzymanie baz wojskowych za granicą - sprawy zależne od polityki zagranicznej kraju. Uwzględnia się także przepływ między krajami dochodów netto czerpanych z odsetek, dywidend i zysków - powstają wtedy, gdy mieszkańcy jednego kraju posiadają aktywa w innym kraju).

ZAWARTOŚC BILANSU OBROTÓW KAPITAŁOWYCH

Poszczególne pozycje w tym bilansie są wynikiem transakcji kupna i sprzedaży aktywów finansowych, zawieranych przez dany kraj z podmiotami zagranicznymi.

Deficytowi na rachunku obrotów bieżących musi odpowiadać nadwyżka na rachunku obrotów kapitałowych bądź operacje wyrównawcze (spadek rezerw dewizowych).

Dzisiejsze światowe rynki finansowe mają dwie, ważne cechy:

• Ograniczenia dot. obrotów kapitałowych zostały prawie całkowicie zniesione. Kapitały można swobodnie przenosić między krajami w poszukiwaniu najwyższej stopy zwrotu.

• Różne waluty można swobodnie przemieszczać między krajami jak też zamieniać na inne, w poszukiwaniu najwyższej stopy zwrotu.

Jeżeli posiadacze kapitałów w jednej walucie są gotowi zamienić je wszystkie na inną walutę, w której spodziewają się osiągnąć najwyższą stopę zysku, i jeżeli nie występują bariery przy tego rodzaju operacjach, mówimy, że kapitał finansowy jest doskonale mobilny w skali międzynarodowej.

Doskonała mobilność kapitału oznacza, że olbrzymie ilości środków finansowych będą przenoszone z jednej waluty na drugą zawsze wtedy, kiedy stopa zwrotu z inwestycji w aktywa, w jednym kraju jest wyższa niż w innym.

Operacje spekulacyjne a stopa zwrotu

Spekulacja- zakup aktywów finansowych w celu ich dalszej odsprzedaży w przekonaniu, że całkowity dochód - odsetki czy dywidenda + zysk kapitałowy - będzie wyższy niż całkowity dochód z jakiejkolwiek innej lokaty.

Stopa zwrotu z lokaty w walucie obcej = stopa procentowa za granicą + stopa deprecjacji waluty krajowej

W warunkach niemal doskonałej międzynarodowej mobilności kapitału będziemy mieli do czynienia z odpływem kapitału wówczas, gdy stopa zwrotu z lokat w walutach obcych jest wyższa od stopy zwrotu z lokat w walucie krajowej. Natomiast napływ kapitału pojawi się wówczas, gdy stopa zwrotu z lokat krajowych będzie wyższa od stopy zwrotu z lokat za granicą.

29.4 RÓWNOWAGA WEWNĘTRZNA I ZEWNĘTRZNA

Gospodarka kraju znajduje się w równowadze wewnętrznej, gdy popyt globalny jest równy produkcji zapewniającej pełne zatrudnienie.

Gospodarka znajduje się równowadze zewnętrznej wtedy, gdy saldo rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego wynosi zero.

Połączenie równowagi zewnętrznej i wewnętrznej oznacza stan równowagi długookresowej w gospodarce. Proces dostosowawczy obejmujący płace i ceny pozwolił odbudować produkcje na poziomie potencjalnym, na rynku pracy zaś istnieje pełne zatrudnienie.

W warunkach równowagi zewnętrznej zrównoważony jest nie tylko bilans obrotów bieżących, lecz również nie występuje presja na zmiany stanu rezerw dewizowych w długim okresie ani też - jakiekolwiek przepływy na rachunku obrotów kapitałowych, które miałyby trwały charakter. Obcokrajowcy nie podejmują na coraz większą skalę zakupów krajowych aktywów finansowych, a mieszkańcy kraju nie kupują coraz większych ilości aktywów zagranicznych.

Co może wytrącić gospodarkę ze stanu równowagi?

• Większe oszczędności, bardziej restrykcyjna polityka fiskalna i pieniężna

• Rozkwit za granicą, niższy realny kurs walutowy

• Kryzys za granicą, wyższy realny kurs walutowy

• Mniejsze oszczędności, łagodniejsza polityka fiskalna i pieniężna

>większość wstrząsów w gospodarce otwartej powoduje jej wytrącenie ze stanu równowagi zarówno wewnętrznej jak i zewnętrznej.

POLITYKA PIENIĘŻNA I FISKALNA W WARUNKACH STAŁEGO KURSU WALUTOWEGO

Istnieje tylko jeden realny kurs walutowy odpowiadający stanowi równowagi zewnętrznej i wewnętrznej. W systemie stałego kursu walutowego równowaga wewnętrzna i zewnętrzna może być zachowana tylko wtedy, kiedy stopy inflacji w kraju i za granicą są jednakowe.

BILANS PŁATNICZY A PODAŻ PIENIĄDZA

Co się dzieje, gdy bilans płatniczy wykazuje deficyt?

• Ludzie wycofują swoje pieniądze z obiegu, aby zakupić obce waluty - podaż pieniądza krajowego zmniejsza się dokładnie o wielkość równą deficytowi bilansu płatniczego

• Państwo podejmuje interwencję na rynku walutowym - wyprzedaje część rezerw dewizowych, dostarczając podaż waluty obcej na rynek

W warunkach stałego kursu walutowego podaż pieniądza nie jest określona wyłącznie przez pierwotną decyzję państwa dotyczącą skali emisji dodatkowego pieniądza. Gdy w gospodarce występuje deficyt bilansu płatniczego, odpływ pieniądza za granicę zmniejsza podaż pieniądza w kraju poniżej wielkości, jaką osiągnęłaby ona w innych warunkach. Zaś, gdy bilans płatniczy wykazuje nadwyżkę, obieg pieniądza w kraju jest dodatkowo zasilany przez napływ pieniądza z zagranicy.

Sterylizacja - operacja otwartego rynku, przebiegająca między pieniądzem krajowym a krajowymi papierami wartościowymi. Celem tego zabiegu jest wyeliminowanie wpływu, jaki ma nadwyżka bądź deficyt bilansu płatniczego na rozmiary krajowej podaży pieniądza.

DOSTOSOWANIE W WARUNKACH STAŁEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ

Co się dzieje, gdy występuje wzrost zamierzonych oszczędności i spadek zamierzonych wydatków na konsumpcję przy każdej wielkości produkcji? Przy stałej podaży pieniądza i nie zmienionej polityce fiskalnej w gospodarce zamkniętej wywołana tym recesja prowadziłaby do stopniowego spadku płac i cen, a to z kolei oznaczałoby wzrost realnej podaży pieniądza, obniżkę stopy procentowej i odbudowę popytu globalnego do poziomu pełnego zatrudnienia.

Jeżeli zamierzony popyt konsumpcyjny spada, to w gospodarce krajowej następuje depresja. Dochód oraz popyt na import spadają. Na rachunku obrotów bieżących pojawia się nadwyżka, pochłaniają ją jednak zmiany zachodzące w bilansie obrotów kapitałowych. Depresja gospodarcza w kraju wzmaga nacisk na obniżenie krajowych płac i cen, co pozwala podnieść konkurencyjność międzynarodową i zwiększyć eksport netto. W warunkach swobodnego przepływu kapitału między krajami, gdzie stopy procentowe są wzajemnie powiązane ze sobą i utrzymują się na poziomie zbliżonym do światowego, spadek cen krajowych powoduje wzrost popytu globalnego poprzez zwiększenie konkurencyjności międzynarodowej i eksportu netto.

POLITYKA PIENIĘŻNA W WARUNKACH STAŁEGO KURSU WALUTOWEGO

W warunkach stałego kursu walutowego i swobodnego przepływu kapitału między krajami skuteczność krajowej polityki pieniężnej jest bardzo znacznie ograniczona.

Doskonała mobilność kapitału powoduje, że rząd nie jest w stanie wyznaczyć i osiągnąć niezależnych celów dotyczących jednocześnie podaży pieniądza i kursu walutowego. W warunkach stałego kursu walutowego rząd musi pogodzić się z taką wielkością podaży pieniądza, przy której światowa stopa procentowa osiąga poziom światowy.

W sytuacji, gdy próby zwiększenia krajowej podaży pieniądza nie powiodą się z powodu wystąpienia deficytu na rachunku obrotów kapitałowych i odpływu pieniądza za granicę, państwo może usiłować wpompować do gospodarki jeszcze więcej pieniędzy. Stopa procentowa spadnie wówczas ponownie poniżej poziomu światowego, a zagraniczni inwestorzy wycofają jeszcze więcej kapitałów.

POLITYKA FISKALNA W WARUNKACH STAŁEGO KURSU WALUTOWEGO

W gospodarce otwartej mobilność kapitału sprawia, że polityka pieniężna nie jest w stanie oddziaływać na zmienne realne nawet w krótkim okresie.

W gospodarce otwartej przepływy kapitału utrzymują stopę procentową na poziomie światowym i zapobiegają pobudzonym zmianom stopy procentowej.

W krótkim okresie oddziaływanie ekspansji fiskalnej jest większe w gospodarce otwartej przy stałym kursie walutowym. W dłuższym okresie wyższy popyt globalny stwarza nacisk na wzrost cen i płac, prowadząc do obniżenia konkurencyjności międzynarodowej i eksportu netto. Proces ten będzie trwać, dopóki nie zostanie przywrócona równowaga wewnętrzna - stan pełnego wykorzystania czynników wytwórczych. Stan ten jednak nie będzie równoznaczny z równowagą zewnętrzną.

DEWALUACJA

dewaluacja (rewaluacja) - obniżenie (podwyższenie) kursu walutowego, do którego obrony zobowiązuje się rząd.

Skutki dewaluacji - za punkt wyjścia przyjmujemy gospodarkę kraju w równowadze zewnętrznej i wewnętrznej

EFEKTY KRÓTKOOKRESOWE

Gdy ceny i płace dostosowują się powoli, natychmiastowym skutkiem dewaluacji jest wzrost krajowych cen towarów importowanych i obniżka cen dewizowych towarów eksportowanych przez dany kraj. Oba te efekty prowadzą do wzrostu konkurencyjności międzynarodowej gospodarki. Nastąpi przesunięcie zasobów do krajowych dziedzin wytwórczości, takich jak np. przemysł motoryzacyjny, których produkty stają się bardziej konkurencyjne wobec produktów importowanych. Podobne zasoby przepłyną do gałęzi eksportowych, których wyroby mogą obecnie bardziej skutecznie konkurować na rynkach zagranicznych.

Należy pamiętać o dwóch sprawach:

• Początkowa reakcja gospodarki może postępować dość wolno. W krótkim okresie bowiem w trakcie realizacji pozostaje wiele zawartych wcześniej kontraktów, w których obowiązuje stary kurs walutowy. Dalej, nabywcy potrzebują czasu, aby przystosować się do nowych cen. Podobnie stworzenie dodatkowych zdolności wytwórczych w gałęziach eksportujących bądź produkujących wyroby zastępujące dobra dotychczas importowane jest procesem czasochłonnym.

• Dewaluacja może nie wpłynąć od razu na poprawę bilansu obrotów bieżących. Rachunek bieżący bilansu płatniczego odzwierciedla różnicę wartości eksportu i importu. W wyrażeniu wartościowym na rachunku obrotów bieżących w krótkim czasie może pojawić się deficyt. W dłuższym okresie jednakże, gdy nabywcy i dostawcy dostosują wielkość eksportu i importu do nowych warunków, zwiększony wolumen eksportu i niższy wolumen importu doprowadzą prawdopodobnie zarówno do wzrostu udziału w popycie globalnym, jak i do pojawienia się nadwyżki na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego.

EFEKTY ŚREDNIOOKRESOWE

Jeżeli w punkcie wyjścia w gospodarce występuje bezrobocie typu keynesowskiego, to dysponuje ona wolnymi zasobami czynników wytwórczych i jest w stanie zwiększyć produkcję, tak, aby zaspokoić zwiększony popyt globalny. Produkcja wzrośnie, a bezrobocie się obniży. Jeśli jednak już w punkcie wyjścia gospodarka produkuje na poziomie odpowiadającym stanowi pełnego zatrudnienia, to nie jest ona w stanie zwiększyć produkcję, tak, aby zaspokoić zwiększony popyt globalny. Produkcja wzrośnie, a bezrobocie się obniży. Jeśli jednak już w punkcie wyjścia gospodarka produkuje na poziomie odpowiadającym stanowi pełnego zatrudnienia, to nie jest ona w stanie zwiększyć produkcji. Wyższy popyt globalny nakręca tylko w tej sytuacji wzrost cen i płac. Przy wyższym poziomie cen krajowych konkurencyjność międzynarodowa gospodarki obniża się, a eksport netto zaczyna znowu spadać. Jeżeli krajowe ceny i płace wzrosną w takim samym stopniu, w jakim zdewaluowano początkowo własną walutę, to realny kurs walutowy i konkurencyjność międzynarodowa powrócą do swego wyjściowego poziomu. Jeżeli początkowo w gospodarce istniała równowaga wewnętrzna i zewnętrzna, to eksport netto ponownie wyniesie zero, a łączny popyt powróci do poziomu odpowiadającego stanowi pełnego zatrudnienia.

Jeżeli z danych powodów rząd traktował dewaluację jako środek umożliwiający uzyskanie trwałej poprawy bilansu obrotów bieżących, to niezbędnym uzupełnieniem dewaluacji powinna być polityka fiskalna, która pozwoliłaby zmniejszyć absorpcję krajową. W takim przypadku, jeśli w punkcie wyjścia istniało pełne wykorzystanie czynników wytwórczych, dewaluacja - w połączeniu np. z wyższymi podatkami - spowoduje wzrost popytu na eksport netto bez powiększenia globalnego popytu. Ponieważ nie występuje teraz nacisk na wzrost krajowych cen, możliwe staje się utrzymanie wyższej konkurencyjności międzynarodowej i niższego kursu walutowego w średnim okresie.

EFEKTY DŁUGOOKRESOWE

Przyjmijmy, że dewaluacji towarzyszyła twardsza polityka fiskalna, zmierzająca do ograniczenia absorpcji krajów oraz stworzenia warunków, w których gospodarka byłaby w stanie zaspokoić zwiększony popyt na eksport netto i nie wywołałoby to bezpośredniego nacisku na wzrost cen. Działania te uwzględniają tylko oddziaływanie popytu na ceny, nie biorą natomiast pod uwagę efektów podażowych. Krajowe przedsiębiorstwa importujące surowce będą chciały przerzucić wzrost kosztów importu na ceny. Pracownicy, którzy kupują importowane towary konsumpcyjne, od żywności aż po telewizory, stwierdzą, że ich koszty utrzymania podniosły się i wystąpią z żądaniami podwyżek płac nominalnych, tak, aby utrzymać swe płace realne na poziomie odpowiadającym warunkom równowagi. Skutkiem tego wzrostu cen i płac będzie podobna reakcja pozostałych przedsiębiorstw i pracowników.

Jeżeli więc w gospodarce nie występują żadne zmiany o charakterze realnym, to końcowym skutkiem dewaluacji będzie jedynie wzrost wszystkich nominalnych cen i płac, proporcjonalny do podwyżki cen dóbr importowanych, a wszystkie zmienne realne pozostaną na dotychczasowym poziomie. W ostatecznym rozrachunku dewaluacja nie przyniesie więc żadnego efektu.

PKB- miara wielk. produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem (tzn. przez obywateli danego kraju oraz przez cudzoziemców); w określonym okresie (np. roku).

PKB obejmuje tylko produkcję rejestrowaną statystycznie i przechodzącą przez rynek (pominięte zostają np. produkty i usługi wykonane we własnym zakresie i na własne potrzeby w gospodarstwie domowym jak również efekty działalności gospodarczej tzw. szarej strefy).

• Dobra finalne - nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to: d.konsumpcyjne dla gospodarstw domowych, d. inwestycyjne dla przedsiębiorstw (np. maszyny), d. nabywane przez sektor państwowy, d. przeznaczone na eksport (z potrąceniem importu).

• Dobra pośrednie - częściowo przetworzone, zużywane przy produkcji innych dóbr, np. surowce.

• Wartość dodana -przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji.

• Dobra finalne + Dobra pośrednie = Produkt globalny

• Produkt globalny - Zużycie środków produkcji =

= Wartość dodana = Dochody czynników produkcji = PKB

METODY LICZENIA PKB

1.PKB = PKB = Y = C + I + G + X - M

• wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję (C),

• wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I),

• wydatki państwa na zakup dóbr i usług (G),

• wydatki netto zagranicy (X - M).

Nie sprzedana część produkcji tworzy przyrost zapasów (∆Z).

Zmianę zapasów można włączyć do szeroko rozumianych inwestycji lub wyodrębnić jako dodatkową pozycję (∆Z) w równaniu PKB, które przyjęłoby wówczas następującą postać: PKB = Y = C + I + ∆Z + G + X - M

2.PKB = suma wartości dodanej.

W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej.

Koszty rzeczowe są wynikiem zużywania dóbr pośrednich kolejnych rzędów.

Gdy schodzimy „w głąb” procesów produkcji dóbr, których wartość wlicza się do PKB, w końcu okazuje się, że wytworzenie dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie powoduje powstania kosztów rzeczowych.

3.PKB = suma wynagrodzeń czynników produkcji.

W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie dochodów właścicieli czynników produkcji.

Gdy schodzimy „w głąb” procesów produkcji dóbr, których wartość wlicza się do PKB, w końcu okazuje się, że wytworzenie dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie powoduje powstania kosztów rzeczowych.

---