Ogólny model struktury budownictwa (wg prof. Kazimierza Cieszyńskiego)

- proces inwestycyjno-budowlany, czyli zespół elementów umożliwiający, po sprecyzowaniu potrzeby, materializację obiektu budowlanego zaspakającego tę potrzebę,

- proces produkcyjny, czyli część procesu inwestycyjno-budowlanego przenaczoną do materializacji projektów określonych w procesie inwestycyjnym,

- proces wznoszenia (realizacji budowy), czyli część procesu produkcyjnego realizowanego na wznoszonym obiekcie lub bezpośrednio przy nim.

Charakterystyka elementów struktury budownictwa

SYSTEM - zbiór elementów wraz z relacjami zachodzącymi pomiędzy nimi

System techniczny to obiekt budowlany lub inżynierski, charakteryzujący się:

- określonym zespołem cech i właściwości (geometrycznych, fizykochemicznych, mechanicznych, użytkowych, estetycznych i innych),

- spełnieniem określonych wymagań ergonomicznych, ekologicznych, historyczno-kulturowych i innych jego użytkowników,

- zapewnieniem odpowiednich odpowiednich warunków bezpieczeństwa i trwałości jego struktury technicznej,

- stworzeniem warunków do właściwego użytkowania, utrzymania i remontów oraz organizacji administrowania obiektem, zgodnie z życzeniami właściciela.

System produkcyjny to zespół ujmujący działalność wszelkiego rodzaju podmiotów gospodarczych, świadczących usługi produkcyjne (realizacyjne i pomocnicze), niezbędne do powstania i eksploatacji systemów technicznych.

Proces produkcyjny to zespół działań, realizowanych w ramach systemu produkcyjnego, obejmujących między innymi działania techniczne (przetwarzania transportu, kontroli magazynowania i utrzymania), mających na celu wytworzenie określonego asortymentu materiałów i innych elementów budowlanych, potrzebnych do wznoszenia (realizacji( systemów technicznych. Działania te muszą uwzględnić:

- przyjęte procedury technologiczne,

- założony model organizacji,

- ustalone kryteria ekonomiczne.

Proces inwestycyjno-budowlany to zespół różnorodnych procesów realizowanych przez systemy produkcyjne , mający na celu przygotowanie systemu technicznego do eksploatacji przez inwestora, czyli podmiotu gospodarczego. Proces inwestycyjno-budowlany mieści w sobie procesy badawczo studialne, decyzyjne projektowania negocjacji, produkcji, wznoszenia, nadzoru itp., realizowanych przez podmioty gospodarcze na zlecenie inwestora. Działania zachodzące w procesie inwestycyjno-budowlanym są kierowane przez służby inwestycyjne inwestora (lub upoważnionych przez niego podmiotów) i na ogół muszą zapewnić:

- wykorzystanie określonych zasobów materialno-finansowych,

- uwzględnienie warunków wyznaczonej nieruchomości,

- zgodność z podjętymi uprzednio decyzjami orodzaju i sposobie inwestowania,

- spełnienie założeń organizacji i współdziałania uczestnikó zamierzenia.

Proces wznoszenia (realizacji budowy) to wydzielona część procesu inwestycyjno-budowlanego obejmująca zespół działań technicznych (realizacyjno montażowych, transportowych, kontrolnych, magazynowania i utrzymania), wkonywanych na realizowanym obiekcie, przez kwalifikowaną siłę roboczą z wykorzystaniem dysponowanych środków technicznych. Działania te muszą być zgodne z :

- przyjętymi procedurami technologicznymi,

- ustalonym modelem organizacji budowy,

- określonymi kryteriami ekonomicznymi.

Specyficzne właściwości produkcji budowlanej to:

- zmienność miejsca wytwarzania produktu i konieczność trwałego łączenia budowli z gruntem; Produkcja odbywa się przeto na prowizorycznie urządzonym placu budowy. Stacjonarny charakter budownictwa wynika również z jego wymiarów i masy. Powoduje to, że front robót jest ruchomy. Brygady robocze i sprzęt przemieszczają się kolejno po częściach (działkach roboczych) wznoszonego obiektu

- jednorazowość i niepowtarzalność każdego obiektu zarówno jego własnych cech jak również warunków i charakteru każdej kolejnej realizacji (Lansowane przed laty typowe budowle, głównie budynki, stworzyły bardzo nieefektowne środowisko i trzeba było od nich odstąpić),

- zależność od wpływów atmosferycznych, która wynika z prowizoryczności urządzeń placu budowy,

- konieczność każdorazowego zagospodarowania placu budowy i wznoszenia przyobiektowych urządzeń dla każdego realizowanego obiektu lub budowy. Jako konsekwencja zmienności miejsca wytwarzania.

Proces inwestycyjny.

Inwestycjami określa się nakłady gospodarcze dokonywane w celu stworzenia lub powiększenia środków trwałych i mających na celu lepsze zaspokojenie potrzeb społecznych.

W budownictwie inwestycją jest tworzenie lub zakup nowych oraz rekonstrukcja i odbudowa istniejących obiektów.

Inwestycją jest:

- budowa, rozbudowa, przebudowa budowli,

- nabycie przedmiotów należących do wyposażenia technicznego budowli,

- instalacja urządzeń elektroenergetycznych, wentylacyjnych itp.

- nabywanie środków transportu,

- założenie sadu, zalesienie działki, przeprowadzenie melioracji gruntu.

Ze względu na przeznaczenie rozróżnia się inwestycje produkcyjne i nieprodukcyjne.

Ze względu na rolę inwestycji w procesie reprodukcji rozróżnia się inwestycje rozwojowe i odtworzeniowe.

Inwestycje produkcyjne obejmują nakłady na stworzenie lub powiększanie środków trwałych do produkcji dóbr lub usług materialnych dają one konkretny efekt gospodarczy, mierzony w tonach, sztukach, m², m³ na jednostkę czasu (godz., miesiąc, rok).

Inwestycjami nieprodukcyjnymi są nakłady ponoszone na tworzenie środków konsumpcji długotrwałej (budynki mieszkalne, urządzenia komunalne itp.) oraz na rozszerzenie usług nie materialnych (urządzenia socjalno-kulturalne, zdrowotne, oświatowe itp.).

Obiekty nieprodukcyjne dają określone efekty użytkowe.

Inwestycje rozwojowe zwiększają dotychczasową zdolność produkcyjną lub usługową istniejącej bazy technicznej.

Inwestycje odtworzeniowe - wyrównują ubytki w zużytych obiektach majątku trwałego, a tym samym utrzymują zdolność produkcyjną lub usługową majątku trwałego na dotychczasowym poziomie.

Wszystkie czynności związane z realizacja inwestycji nazywamy procesem inwestycyjnym. Dzieli się on na dwa etapy: przygotowania i realizacji.

Schemat procesu inwestycyjnego.

Uczestnikami procesu inwestycyjnego są:

- inwestor,

- biuro projektowe (lub inna jednostka projektująca),

- przedsiębiorstwa budowlane,

- dostawcy.

Inwestor.

Inwestorem nazywamy jednostkę organizacyjną dysponującą środkami finansowymi na realizację inwestycji.

W zakres obowiązków inwestora wchodzi:

- opracowanie danych wyjściowych do projektowania,

- zlecenie opracowania dokumentacji technicznej zamiennego przedsięwzięcia inwestycyjnego i załatwienie wszystkich formalności związanych z jej zatwierdzeniem,

- zapewnienie finansowania budowy,

- powierzenie wykonania budowy przedsiębiorstwu lub zorganizowanie własnego wykonawstwa,

- dostarczenie wykonawcy dokumentacji technicznej,

- przekazanie wykonawcy planu budowy,

- nadzorowanie prowadzonych robót i ich odbieranie częściowe oraz przeprowadzenie odbioru gotowej budowli,

- dostarczenie urządzeń wyposażenia technologicznego budowli.

Inspektor nadzoru na etapie przygotowania inwestycji powinien:

- zapoznać się z dokumentacją projektowo-kosztorysową i technologiczno-organizacyjną przedsięwzięcia inwestycyjnego, a w szczególności najbliższego zadania; W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lub usterek obowiązany jest powiadomić o tym inwestora,

- zapoznać się z umową na wykonanie robót, ewentualnie konsultować ją przed zawarciem z wykonawcą,

- zaznajomić się z planami finansowymi budowy i sprawdzić ich zgodność z dokumentacją organizacyjną,

- rozeznać teren budowy, rozpoznać stan prawny, istniejące przeszkody i ewentualne kolizje pomiędzy istniejącymi urządzeniami i wznoszoną budowlą,

- przekazać w imieniu inwestora teren budowy wykonawcy,

- uzgodnić z wykonawcą projekty technologiczno-organizacyjne budowy, a w szczególności plan zagospodarowania budowy,

- sprawdzić prawidłowość wytyczenia poszczególnych budowli.

W czasie realizacji budowli inspektor jest zobowiązany:

- sprawdzać zgodność wykonywanych robót z projektem, harmonogramem robót i warunkami technicznymi wykonania,

- kontrolować zgodność wykonywanych robót ze zezwoleniem na budowę i zasadami bhp,

- rozstrzygać samemu lub przy pomocy rzeczoznawców sprawy techniczne wynikłe w trakcie robót,

- kontrolować obmiary robót,

- przygotowywać decyzje inwestora w sprawach robót dodatkowych,

- brać udział w komisjach odbioru robót,

- dokonywać odbiorów częściowych i sprawdzać rachunki wykonawców.

Przy odbiorze końcowym inspektor nadzoru przygotowuje dokumentację budowy i bierze udział w pracach komisji odbioru, jako strona rozliczona na równi z wykonawcą robót. Po zakończeniu odbioru dopilnowuje usuwanie usterek stwierdzonych przez komisję odbioru.

Biura projektowe.

Prace projektowe w cyklu inwestycyjnym wykonują w Polsce biura projektów lub pracownie projektowe. Te ostatnie działają przy przedsiębiorstwach wykonawczych, jednostkach administracji terenowej lub różnego rodzaju spółki. Biura projektowe bywają na ogół wyspecjalizowane w projektowaniu określonego typu obiektów (np. budownictwa ogólnego, przemysłowego, komunikacyjnego itp.).

Działalność biura projektowego obejmuje opracowanie:

- założeń techniczno-ekonomicznych inwestycji,

- projektów technicznych (inwestycyjnych, remontowych, adaptacyjnych lub modernizacyjnych),

- sprawowanie nadzoru autorskiego podczas realizacji własnych projektów.

Przedsiębiorstwo budowlano-montażowe.

Przedsiębiorstwa budowlano-montażowe są podstawowymi jednostkami wykonawstwa inwestycyjnego. Prowadzą one roboty budowlane łącznie z wyposażeniem instalacyjnym oraz montażem urządzeń technologicznych.

Dostawcy.

Istotną funkcją w realizacji inwestycji, szczególnie przemysłowych jest zapewnienie terminowego spływu wyposażenia. Budowy wymagają zaopatrzenia w materiały budowlane, wyroby budowlane oraz urządzenia i wyposażenie, bez którego nie jest możliwa eksploatacja wznoszonej budowli.

Zaopatrzenie budowy we wbudowywane materiały, elementy i wyroby budowlane organizują przedsiębiorstwa wykonawcze. Natomiast maszyny i sprzęt ruchomy i specjalny obowiązany jest przeważnie dostarczyć inwestor. Funkcję tę powierza on dostawcy, a przy bardziej zróżnicowanym wyposażeniu powołuje generalnego dostawcę, który organizuje całość dostaw. W zasadzie dostawcy przekazują wyposażenie generalnemu wykonawcy lub generalnemu realizatorowi inwestycji, do których należy magazynowanie dostaw na placu budowy, koordynacja, instalowanie wyposażenia i rozruch. W niektórych krajach istnieją instytucje generalnego dostawcy działających niezależnie od generalnego wykonawcy.

Do zadań dostawcy należy złożenie odpowiednich zamówień w terminach wymaganych przez wytwórców, tak by wyposażenie mogło przyjść na budowę zgodnie z wymaganym harmonogramem budowy.

Systemy wykonywania inwestycji.

Generalny wykonawca jest to na ogół przedsiębiorstwo ogólnobudowlane uczestniczące w realizacji inwestycji i zazwyczaj prowadzące największą ilość robót. Inwestor zawiera z generalnym wykonawcą umowę w wyniku której generalny wykonawca staje się odpowiedzialny za całość robót wykonywanych przez wszystkie przedsiębiorstwa na danym placu budowy. Część robót wykonuje sam czyli “własnymi siłami”, a resztę podzleca innym przedsiębiorstwom zwanymi podwykonawcami.

Podstawowe obowiązki generalnego wykonawcy polegają na:

- współudziału w uzgodnieniu dokumentacji technicznej,

- wykonaniu (lub podzleceniu) wszystkich obiektów i robót, należącej do danej inwestycji,

- montażu maszyn i urządzeń,

- w rozruchu urządzeń i przekazaniu ich inwestorowi do eksploatacji.

W stosunku do podwykonawców generalny wykonawca:

- dostarcza w odpowiednim czasie odpowiedniej dokumentacji technicznej,

- organizuje i umożliwia odpłatnie użytkowanie zaplecza (produkcyjnego, socjalnego usługowego i administracyjnego) budowy,

- koordynuje i nadzoruje roboty podwykonawców,

- ustala kolejność i terminy wykonania poszczególnych robót,

- rozlicza podwykonawców i reguluje ich należności.

Generalny realizator inwestycji w stosunku do generalnego wykonawcy ma powiększony zakres obowiązków o pewne uprawnienia inwestora.

Do generalnego realizatora inwestycji poza uprawnieniami posiadanymi przez generalnego wykonawcę należą:

- uzyskanie i dostarczenie wykonawcom projektu technicznego,

- uzyskanie pozwolenia na budowę,

- dostarczenie na budowę maszyn, urządzeń, narzędzi i niezbędnego inwentarza,

• uzyskanie zezwolenia na użytkowanie inwestycji.

Organizacja procesu inwestycyjnego.

Czas trwania procesu inwestycyjnego jest uzależniony od wielu czynników takich jak:

- wielkość inwestycji,

- rodzaj inwestycji,

- warunki prowadzenia inwestycji.

Inwestor

Biuro

Generalny realizator

Wykonawcy

projektowe

inwestycji

Zespół zarządzający projektami

Planowanie

Projektowanie

Wykonawstwo

Analiza

Identyfikacja

Przegląd rozwią

ekonomiczna

problemu

zań technicz-nych i techno-logicznych

Procedury

Dobór

Dobór

przetargowe

ludzi

ludzi

Przeprowadze-

Projektowanie

Analiza metod

nie przetargów

w zakresie zgodności z obowiązujący-mi procedurami

realizacji budowy

Kontrola

Kontrolowanie

Planowanie i

kosztów w aspekcie warto-ści rozwiązania

organizacja budowy

Wymagania

Kontrola termi-

Analiza

jakościowe do rozwiązań

nów realizacji

kosztów

Analiza

Weryfikacja

System sprawo-

zasobów

rozwiązań w aspekcie ana-lizy kosztów

zdań i kontroli

Określenie

Analiza

terminów realizacji

wartości

Przykładowy zakres kompetencji zespołu zarządzającego projektem.

Urzędy państwowe wydające opinie, uzgodnienia i decyzje

Nazwa i adres urzędu	Opinia	Uzgodnienie	Decyzja
Zakład Energetyczny - przydział mocy			X
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. - przydział gazu			X
Przedsiębiorstwo Wodne i Kanalizacyjne - opinia	x
Przedsiębiorstwo Geodezyjne - uzgodnienie dokumentacji		x
Wydział Ochrony *rodowiska Urzędu Wojewódzkiego - uzgodnienie do decyzji o warunkach zabudowy		x
Wydział Ochrony *rodowiska Urzędu Wojewódzkiego - pozwolenie wodnoprawne na budowę urządzeń			x
Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny - opinia	x
Wydział Komunikacji Urzędu Wojewódzkiego - uzgodnienie		x
Okręgowa Dyrekcja Gospodarki Wodnej - opinia	x
Urząd Gminy - decyzja o warunkach zabudowy			x
Urząd Gminy - pozwolenie na budowę			x

Proces inwestycyjny

ETAP II - realizacja

inwestycji

ETAP I - przygotowanie

inwestycji

FAZA V - wykonawstwo

FAZA I - analiza i ocena

potrzeb

FAZA VI - montaż i wy-

posażenie urządzeń

FAZA II - programowa-

nie

FAZA VII - rozruch

FAZA III - planowanie

FAZA VIII - próbna

eksploatacja

FAZA IV - projektowa-

nie

Programowanie

Odbiór

Realizacja

Projektowanie

Planowanie

Oczekiwania i wymagania inwestora

Umowa

wprowadzenie na budowę

wznoszenie

Ocena zgodności robót z preliminarzem

Dokumentacja

projektowa i zleceniowa

Projekt

wstępny

Koniec

robót budowlanych

1. Potrzeby wła-sne lub ogólno-społeczne

2. Wstępna anali-

za możliwości

zaspokojenia

potrzeb

1. Projekt wstępny

- konkretyzacja potrzeb i wy-magań

- wybór lokali-zacji

- założenia do projektu tech-nicznego

- wstępny pre-liminarz kosz-tów

- warunki finan-sowania

2. Studium za-sadności rea-lizacji

1. Szczegółowe projekty tech-niczne

2. Preliminarz szczegółowy

3. Dokumentacja zleceniowa

4. Pozyskanie wykonawców i

analiza ofert

5. Ewentualne korekty projektów

szczegółowych

1. Realizacja procesów bu-dowlanych

2. Odbiory etapowe lub przejściowe

1. Odbiór osta-teczny i przeka-zanie inwestycji

Tradycyjny sposób prowadzenia inwestycji.

---