Nie odpowiadam za ewentualne błędy merytoryczne, uczysz się na własną odpowiedzialność.

Europejskie prawo gospodarcze

wykłady prof. M. Królikowskiej-Olczak

Wykład I 5.10.2010

Swoboda przepływu kapitału i płatności.

Swoboda przepływu kapitału i płatności dotyczy samodzielnych transakcji finansowych, które nie mają bezpośredniego związku z przemieszczaniem się osób, towarów lub usług. Obejmuje ona obywateli UE ale także osoby prawne posiadające na terenie UE swoją siedzibę (są na terenie UE zarejestrowane) - jest to warunek konieczny. Podmioty te korzystają ze swobodnego transferu zysków. Ta swoboda w znacznym stopniu wpływa na realizację innych swobód, na liberalizację handlu, przepływ pracowników. Ta swoboda najpóźniej ze wszystkich swobód została zrealizowana. Obecnie znajduje się na równi z pozostałymi. Wcześniej jednak podlegała licznym regulacjom służącym ochronie interesów państw członkowskich oraz zachowaniu równowagi bilansu handlowego, a także podniosły wpływ na zewnętrzną politykę pieniężną.

Państwa broniły się przed wydarzeniami destabilizującymi, szczególnie w latach 80. Kiedy istniało realne zagrożenie odpływu kapitału.

Swoboda przepływu kapitału i płatności została po raz pierwszy wspomniana w traktacie rzymskim, ale to traktat z Maastricht wprowadził całkowitą swobodę, czyli generalny i równorzędny zakaz stosowania ograniczeń w przepływie kapitału i płatności, nawet jeśli nie mają one charakteru dyskryminacyjnego.

Do dziś utrzymano podział na rzeczywisty przepływ kapitału i płatności bieżące, które podlegają odrębnym reżimom prawnym. Znalazły się one jednak w jednym artykule traktatu ze względu na cel.

Swoboda płatności nie ma charakteru samoistnego, służy przepływowi towarów, usług, przedsiębiorczości, jest związana z realizacją (np. zapłata za towar).

Przy określaniu swobody płatności powołuje się na doktrynę, która zalicza każde przemieszczenie się form płatności między państwami, przynajmniej jedno z tych państw musi być członkiem UE. Wynika więc ze zobowiązań, stanowi zatem świadczenie wzajemne a nie samoistne.

Kwestia płatności została szybko zliberalizowana pod wpływem orzecznictwa, duże znaczenie miała w tym przypadku sprawa Louis Carbon. Wg wyroku ETS do płatności zaliczymy koszty ponoszone na edukację, świadczenie usług medycznych oraz turystycznych i podróży służbowych. ETS stanowi, że płatności bieżące są transferami walorów dewizowych w wykonaniu transakcji podstawowych, a przepływ kapitału to operacje finansowe, które ze swojej istoty są związane z inwestycjami określonych funduszy a nie zapłatą za usługę lub towar.

Po raz pierwszy podjęto działania dyrektywami w latach 60. Weszły wówczas w życie dwie już nie obowiązujące dyrektywy - z 11.05.1960 i z 18.11.1968 roku. Dotyczyły one uwolnienia przepływu kapitału długoterminowego, a w załączniku znajdował się podział ruchu kapitału na kategorie A,B,C,D. Ruchy te były obejmowane liberalizacją stopniowo.

Rozwiązania te nie zawierały klauzuli, która byłaby bezpośrednio skuteczna w kwestii wprowadzenia nowych lub zaostrzenia istniejących ograniczeń.

Podział kapitału na mocy dwóch dyrektyw - lista warunkowa i lista D.

Grupa D dotyczy kont bankowych obywateli państw członkowskich (chodziło głownie o Luksemburg) i obowiązku informowania Komisji o zmianach w swoich ustawodawstwach. Można wyszczególnić dwie grupy państw :

1. Te, które nie wprowadzały żądnych ograniczeń - Luksemburg, Niemcy, Holandia

2. Te, które prowadziły restrykcyjną politykę pieniężną - Francja, Włochy, później także Grecja, Hiszpania i Portugalia.

Aby urzeczywistnić swobodę przepływu kapitału Rada zmieniła dyrektywę z '60 i '62 i tym samym liberalizację rozciągnięto na kapitał średnioterminowy (grupa C), a 24.06.1988 r Rada wydała dyrektywę na podstawie której uwolniono operacje związane z rachunkami bieżącymi, wkładami w instrumenty kredytowe oraz lokaty kapitału i zaciąganie pożyczek. Ta dyrektywa była uwieńczeniem procesu liberalizacji.

Grupa A obejmowała : inwestycje bezpośrednie, inwestycje w nieruchomości oraz przepływy kapitału w celach osobistych (spadki, darowizny)

Grupa B obejmowała : papiery wartościowe w obrocie giełdowym

Grupa C obejmowała : pozagiełdowy obrót papierów wartościowych, zagraniczna emisja akcji i obligacji, kredyty długo- i średnioterminowe.

Grupa D obejmowała : przywóz i wywóz gotówki w znacznej ilości, przelewy na rachunkach bieżących, kredyty krótkoterminowe.

Sprawa Major/Trammer wprowadziła szeroką wykładnię swobody przepływu płatności i kapitału. ETS rozciągnął tę swobodę także na wszystkie operacje towarzyszące (np. ustanowienie hipoteki itp. ) Tym samym podkreślił szeroką wykładnię i ta linia jest konsekwentnie kontynuowana. Do swobody zaliczył także zaliczki bankowe i płatności związane z obrotem nieruchomości, obrót akcjami i obligacjami.

W związku z dyrektywą z '88 (weszła w życie w roku 1990) obowiązano wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Portugalii i Hiszpanii, do znoszenia krajowych ograniczeń w obrocie kapitałowym rynku wewnętrznego . Ten proces nie obejmował początkowo także Grecji.

Dyrektywa z roku 1988 dokonała eliminacji kontroli dewizowej w zakresie wymiany kapitału między państwami członkowskimi. Katalog umieszczony w dyrektywie 1988 obejmował/skomasował wszystkie przepływy kapitału, inwestycje bezpośrednie - zakładanie i nabywanie przedsiębiorstw, długoterminowe pożyczki na utrzymanie związków gospodarczych, zakup i sprzedaż nieruchomości przez cudzoziemców, zakup i sprzedaż z udziałem papierów wartościowych, obrót świadectwami udziałowymi, operacje finansowe z wykorzystaniem bankowych rachunków bieżących, transakcje terminowe, pożyczki i kredyty, poręczenia, aprowizacje, prawo zastawu, płatności transferowe w związku z realizacją kontraktów ubezpieczeniowych, przepływ kapitału o charakterze osobistym, wwóz i wywóz pieniędzy, papierów wartościowych i środków płatniczych. Pozostałe przepływy kapitałów : pobieranie podatków, odszkodowanie, opłaty licencyjne, prawo transferu zysków.

Istnieje możliwość wprowadzenia ograniczeń i mogą być podejmowane w związku z zagrożeniem przepływu kapitału krótkoterminowego w znacznych rozmiarach, które mogłoby doprowadzić do poważnych zakłóceń na rynku wewnętrznym i polityki monetarnej i walutowej.

Państwa członkowskie mają kompetencje w ramach przepisów podatkowych które różnicują podatników, przykładem są polskie strefy ekonomiczne z korzystniejszym ulgowym opodatkowaniem dla inwestorów.

Państwa członkowskie posiadają kompetencje do podejmowania działalności prewencyjnej :

- działalność ta ma charakter niezbędny gdy dochodzi do naruszenia prawa krajowego

- nadzór nad instytucjami finansowymi

- ustalanie procedur zgłaszania przepływu kapitału dla celów informacji statystycznej i administracyjnej

- uruchomienie środków, które są uzasadnione porządkiem i bezpieczeństwem publicznym

- mogą stosować dopuszczone ograniczenia.

Swoboda przepływu kapitału nie obejmuje w całej rozciągłości sektora bankowego, ubezpieczeń oraz systemów kapitałowych.

Środki ochronne - ochrona przed zakłóceniami, jednak podjęcie tych nadzwyczajnych środków wymaga uzasadnienia rzeczywistymi i poważnymi przyczynami i ZAWSZE ma zastosowanie zasada proporcjonalności.

Ograniczenia tej swobody / Sankcje :

- zerwanie i ograniczenia (całkowite lub częściowe) stosunków gospodarczych z 1 lub kilkoma państwami trzecimi - państwo musi dokonać tego za pośrednictwem instytucji unijnych - głównie Rady. Jeżeli Rada takich działań nie podejmie Państwa członkowskie mogą podjąć takie działania same ale musza niezwłocznie powiadomić pozostałe państwa i Komisję.

Wykład II 19.10.2010

Kryteria konwergencji wprowadzone przez traktat z Maastricht

Każde państwo chcące przystąpić do Unii Gospodarczej i Walutowej, będzie musiało spełnić owe kryteria. Ich zadaniem było uniemożliwienie słabym gospodarczo państwom uczestnictwo w unii. Spełnienie kryteriów nie zobowiązuje jednak państwa do wstąpienia do unii - państwo samo decyduje, czy tego chce. Każde państwo członkowskie ma bowiem prawo do uczestniczenia w Unii Walutowej, a nie obowiązek. Może być tylko w unii gospodarczej, jeśli woli.

Artykuł 119

1. W przypadku trudności lub poważnego zagrożenia trudnościami w bilansie płatniczym

Państwa Członkowskiego wynikających bądź z ogólnego zachwiania bilansu płatniczego, bądź z charakteru walut, jakimi dysponuje, zwłaszcza gdy trudności te mogą narazić na niebezpieczeństwo funkcjonowanie wspólnego rynku lub stopniową realizację wspólnej polityki handlowej, Komisja niezwłocznie bada sytuację tego Państwa, jak również działanie, jakie państwo to podjęło lub może podjąć zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu, odwołując się do wszelkich dostępnych środków. Komisja wskazuje środki, których przyjęcie zaleca danemu państwu.

Jeśli działanie podjęte przez Państwo Członkowskie i środki sugerowane przez Komisję nie okazują się wystarczające do przezwyciężenia trudności lub zagrożeń trudnościami, Komisja zaleca Radzie, po konsultacji z Komitetem określonym w artykule 114 (Komitet Walutowy o charakterze doradczym), przyznanie wzajemnej pomocy i właściwe jej metody.

Komisja regularnie informuje Radę o sytuacji i jej rozwoju.

2. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, przyznaje taką wzajemną pomoc; uchwala dyrektywy lub decyzje określające jej warunki i szczegóły. Wzajemna pomoc może przyjąć zwłaszcza formę:

a) uzgodnionego działania w ramach innych organizacji międzynarodowych, do których Państwa Członkowskie mogą się zwrócić;

b) środków niezbędnych do uniknięcia zakłóceń w handlu, gdy państwo znajdujące się w trudnej sytuacji utrzymuje lub przywraca ograniczenia ilościowe w stosunku do państw trzecich;

c) udzielenia ograniczonych kredytów przez inne Państwa Członkowskie, z zastrzeżeniem ich

zgody.

3. Jeśli wzajemna pomoc zalecona przez Komisję nie została przyznana przez Radę lub jeśli

przyznana wzajemna pomoc i przyjęte środki są niewystarczające, Komisja upoważnia Państwo mające trudności do podjęcia środków ochronnych, których warunki i szczegóły określa Komisja.

Takie upoważnienie może zostać odwołane, a powyższe warunki i szczegóły zmienione przez Radę, stanowiącą większością kwalifikowaną.

4. Z zastrzeżeniem artykułu 122 ustęp 6, niniejszego artykułu nie stosuje się od początku trzeciego etapu.

Artykuł 120

1. W przypadku nagłego kryzysu w bilansie płatniczym i jeśli decyzja w rozumieniu artykułu

119 ustęp 2 nie zostaje niezwłocznie wydana, zainteresowane Państwo Członkowskie może podjąć, w charakterze środków zapobiegawczych, niezbędne środki ochronne. Środki te powinny powodować jak najmniejsze zakłócenia w funkcjonowaniu wspólnego rynku i nie mogą wykraczać poza to, co jest ściśle konieczne do pokonania powstałych nagle trudności.

2. Komisja i pozostałe Państwa Członkowskie są informowane o takich środkach ochronnych

najpóźniej w chwili ich wejścia w życie. Komisja może zalecić Radzie udzielenie wzajemnej pomocy zgodnie z artykułem 119.

3. Po wydaniu opinii przez Komisję i po konsultacji z Komitetem określonym w artykule 114,

Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować, że zainteresowane Państwo Członkowskie zmienia, zawiesza lub znosi powyższe środki ochronne.

4. Z zastrzeżeniem artykułu 122 ustęp 6, niniejszego artykułu nie stosuje się od początku

trzeciego etapu.

Kryteria konwergencji/zbieżności miały uniemożliwić udział w Unii państw słabych gospodarczo, był to wiosek Niemiec. Traktat dał prawo wyboru daty wstąpienia do unii walutowej, nawet gdyby państwo wszystkie kryteria spełniło wcale nie musi przystąpić. W Traktacie z M art.119 - regulacje które odnosza się do sytuacji gdy dane państwo członkowskie ma trudności, które narażają na niebezpieczeństwo funkcjonowania tego rynku wspólnego albo uniemożliwiaja lub zniekształcają realizację wspólnej polityki handlowej. W takiej sytuacji jeśli państwo członkowskie wpływa negatywnie na rynek wewnętrzny Komisja ma obowiązek, nie prawo, natychmiast zbadać sytuację takiego państwa i zalecić mu odpowiednie środki. Gdyby takie działania były niewystarczające wówczas Rada może podjąć decyzję o udzieleniu takiemu państwu pomocy i to pomocy w formie i na zasadach, które traktat przewiduje. Te kryteria określono w traktacie z Maastricht w art. 120:

Kryteria konwergencji:

1. Wysoki stopień stabilności cen

2. Zdrowe finanse publiczne

3. Stabilność kursów walutowych

4. Stabilność długookresowych stóp procentowych

Trzeba zauważyć, że spełnienie tych kryteriów nie może być jednorazowe - musi mieć charakter trwały.

Poza tymi, wyrażonymi expressis verbis, przewidziane są także dwa dodatkowe kryteria dla przyjęcia euro:

- przynależność waluty danego państwa do europejskiego systemu walutowego oraz

- niezależność banku centralnego.

ad.1

Niezbędny warunek trwałego wzrostu gospodarczego, ma kluczowe znaczenie jako czynnik, który ogranicza ryzyko konfliktów społecznych, a także zachęca do gromadzenia oszczędności; jeżeli nie ma stabilności cen to o oszczędnościach nie ma mowy.

Na czym polega: roczny wskaźnik inflacji nie może być wyższy od średniej stopy inflacji trzech państw członkowskich o więcej niż 1,5%, bierze się pod uwagę trzy najlepsze pod tym względem państwa (o najniższej inflacji). W połowa lat '90 właściwie większość państw członkowskich już zrealizowała takie kryteria, łączyło się to z polityką antyinflacyjną. Można wspomnieć o 4 krajach, które i obecnie mają trudności: Grecja, Włochy, Portugalia oraz Hiszpania.

Stabilności cen zagrozić może wzrost inflacji. Co powoduje inflację?

- nadmierne zadłużenie budżetu

- wzrost cen towarów importowanych

- deprecjacja walut

- rosnące koszty produkcji (także koszty pracy połączone z gorszą wydajnością i naciskami na podnoszenie płac)

Te kryteria mają charakter ekonomiczny. Inflacja cały czas musi być na poziomie nieprzekraczającym 1,5% ale zaczyna się to chwiać, kryzys gospodarczy nadal nie jest opanowany - widać to chociażby w państwach które mają rozbudowaną sferę budżetową, np. Francja.

ad.2

O zdrowych finansach publicznych decydują dwa wskaźniki:

- deficyt budżetowy, nie może być nadmierny, tzn. nie może przekraczać 3% PKB

- dług publiczny, maksymalna wartość nie może przekraczać 60% PKB

Kryterium to wprowadzono pod wpływem Niemiec, które obawiały się, że nadmierne zadłużenie będzie osłabiało wspólnotę. Państwa mają przestrzegać tych warunków i informować UE o wysokości aktualnego i planowanego deficytu i długu publicznego, a Komisja Europejska ma stale nadzorować sytuację budżetową każdego państwa członkowskiego.

Rada Europejska wydaje zalecenia i w myśl tych zaleceń państwo ma obowiązek podjęcia działań w celu naprawienia sytuacji, ma na to określony termin. Po jego upływie, Rada Europejska może podać treść zaleceń do publicznej wiadomości, a gdy to nie skutkuje, może także (środki może stosować pojedynczo albo kilka jednocześnie):

- żądać dodatkowych informacji (przed podjęciem przez to państwo decyzji o emisji pożyczek lub długów)

- zalecić Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu weryfikację polityki kredytowej wobec danego państwa

- zażądać wpłacenia na rzecz Unii nieoprocentowanego depozytu do czasu skorygowania deficytu

- nałożyć karę finansową, stanowiącą 0,2% PKB danego kraju, przy czym za każdy punkt procentowy deficytu powyżej pułapu 3% kara wzrasta o 0,1%, nie mogąc jednakże przekroczyć 0,5% PKB danego kraju

ad.3

Państwa członkowskie mają przestrzegać normalnych granic wolności kursów określanych mechanizmem kursu walut Europejskiego Systemu Walutowego, przez co najmniej 2 lata.

Warunek dodatkowy: przy braku dewaluacji stosunku do waluty jakiegokolwiek innego państwa członkowskiego (+/- 2,25% dla mocnych walut, jak marka niemiecka oraz +/- początkowo 6%, a potem 15% dla słabszych).

ad.4

Długookresowa stopa procentowa nie powinna przekraczać średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej w trzech państwach UE o najniższym rocznym wskaźniku inflacji o więcej niż 2%.

Państwa członkowskie ponadto zobowiązały się nieformalnie do niewprowadzania żadnych nowych ograniczeń, jeśli chodzi o przepływ kapitału dla innych inwestycji niż rodzimych (aby nadmiernie nie eksponować i nie przyciągać kapitału z innych państw członkowskich).

Zasadą jest zawężająca wykładnia dopuszczalnych wyjątków, a także dostosowanie swoich działań do zasady proporcjonalności.

Jak podkreślił Trybunał, państwa nie mogą się zwolnić od traktatowych zobowiązań powołując się na trudności gospodarcze lub klauzule bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Istnieje jednakże możliwość wprowadzenia restrykcji w stosunku do państw trzecich w szczególnych sytuacjach, czas trwania do sześciu miesięcy.

Państwa członkowskie zobowiązały się też do niewprowadzania ograniczeń gdy chodzi o swobodę przepływu zysków za granicę. Wprowadzono także działania związane z organizacją OECD - Organizacją Współpracy Gospodarczej (jej członkiem jest Unia Europejska) - w ramach której obowiązuje Kodeks Liberalizacji Przepływów Kapitałowych; członkowstwo w Międzynarodowym Funduszu Walutowym łączy się z koniecznością uzyskania zgody w zakresie wprowadzania jakichkolwiek ograniczeń dot. płatności czy transakcji bieżących.

Światowa Organizacja Handlu (WTO) wymaga przestrzegania Porozumienia w sprawie środków dotyczących inwestycji i związanych z handlem.

Swoboda przepływu kapitału obejmuje również obrót nieruchomościami; jest to prawo wszystkich obywateli Unii odnośnie nieruchomości położonych na jej terenie. Podstawowe znaczenie ma cel, w jakim zakup nieruchomości następuje: kupno w celu zamieszkania/pracy/prowadzenia działalności gospodarczej jest objęte swobodą, np. Trybunał uznał za niezgodne z prawem przepisy zabraniające zakupu nadmorskich nieruchomości w Grecji przez cudzoziemców.

Z aprobatą ETS (obecnie TS) nie mogły spotkać się włoskie przepisy, które ograniczały sponsorowanie wynajmu mieszkań oraz preferencyjne rozwiązania prawne w zakresie kredytów hipotecznych, które były zastrzeżone tylko dla obywateli włoskich.

Także zezwolenia, które bardzo ciężko było uzyskać cudzoziemcowi powodowały ograniczenie tej swobody i musiała nastąpić zmiana, np. prawa austriackiego.

Wszelkie zmiany, jak prawo pierwokupu czy inne były rozpatrywane przez pryzmat tej swobody przepływu kapitału.

Najbardziej liberalne pod względem swobody dot. obrotu nieruchomości są Hiszpania, Wielka Brytania i kraje Beneluksu, najmniej - Grecja, Austria i Dania.

Co się tyczy Danii, ma ona wyjątkowo uprzywilejowaną pozycję; ma prawo do utrzymania zakazu nabywania przez cudzoziemców drugich domów, które najczęściej służą celom rekreacyjnym, a nie służą prowadzeniu działalności gospodarczej; co do ziemi rolnej - dostępna wyłącznie dla osób, które nie mają jej w innych państwach, zamieszkują w Danii oraz posiadają kwalifikacje określone przez miejscowe prawo.

Każde państwo członkowskie w momencie wstąpienia wynegocjowało pewien okres przejściowy, co stanowi także ograniczenie, jeśli chodzi o Polskę jest to okres 7 lat. Nie chodzi o nabywanie nieruchomości na cele działalności gospodarczej, bo jeśli to wiąże się z prowadzeniem np. spółki to oczywiście można było, a 7-letni okres dotyczy nieruchomości w ogóle. Swoboda przepływu kapitału ma gigantyczne znaczenie dla obywateli, inwestorów, działalności gospodarczej i przyciągania kapitału zagranicznego.

Tworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej

Te kroki zostały podjęte przez Jacquesa DeLorsa - ówczesnego komisarza UE.

Składa się z trzech etapów:

1) od 1 lipca 1990 do 1994 roku; podstawowym wyzwaniem były liberalizacja i zapewnienie swobody przepływu kapitału; utworzenie wspólnego obszaru finansowego i zniesienie przeszkód w dziedzinie integracji gospodarczej i walutowej, a także w prywatnym obrocie (ówczesną walutą było ECU); rozszerzono autonomię banków narodowych i kompetencje Komitetu Prezesów Banków Centralnych (Komitet zalecił utworzenie trzech podkomisji: do spraw polityki pieniężnej, kursów walutowych i nadzoru bankowego); korygowano kursy walutowe w ramach europejskiego systemu walutowego;

2) od 1 stycznia 1994 do grudnia 1998 roku; daleko idąca zbieżność w zakresie polityk gospodarczych i dążenie do wspólnego pułapu gospodarczego; zamierzano to osiągnąć poprzez realizację kryteriów konwergencji;

3) od 1 stycznia 1999 roku; etap finalny, nastąpił z dniem nieodwracalnego usztywnienia kursów między walutami wszystkich państw członkowskich. Charakteryzował się prowadzeniem jednolitej polityki walutowej, która możliwa miała być dzięki:

- przeniesieniu kompetencji do kształtowania polityki pieniężnej przez narodowe banki centralne na rzecz Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC)

- przeprowadzeniu interwencji w walutach krajów trzecich wyłącznie przez Radę ESBC

- przekazanie urzędowych rezerw walutowych

- wprowadzenie jednolitej waluty

Te trzy etapy, które wprowadził Jacques DeLors i które miały być urzeczywistnione, 1 etap nastąpił przez realizację swobody przepływu kapitału i kryteriów konwergencji, ten drugi od 1.01.94 do 31.12.98 - ten drugi etap miał stworzyć instytucjonalne ramy Unii Gospodarczej i Walutowej, wprowadzono Europejski Instytut Walutowy jako instytucję przejściową, zacieśniającą współpracę między narodowymi bankami centralnymi, koordynacja polityk walutowych narodowych, a także wskazano, że ta instytucja przejściowa przygotuje już grunt dla stałej instytucji i zostanie zastąpiona Europejskim Bankiem Centralnym. Miał on przygotować trzeci etap i wprowadzenie jednolitej waluty europejskiej. Można powiedzieć, że jednolita waluta europejska miała różne problemy, nie zgodzono się na wprowadzenie ECU, waluty poszczególnych państw członkowskich mamy także zrealizowane. Zmusiło to działanie banków centralnych do pewnej zmiany. Na tym etapie wprowadzona została wspólna waluta euro a wspólną politykę pieniężną prowadzi od tego czasu Europejski Bank Centralny, który wraz z bankami narodowymi tworzy Europejski Systemu Banków Centralnych. Ta trzecia faza to ustalenie listy państw zakwalifikowanych do unii walutowej itp. W styczniu 2002 roku nastąpiło wycofanie z obiegu monet i banknotów narodowych, a w ich miejsce wprowadzono euro (trwało to do lipca 2002 roku). Największe trudności miała Grecja, miała okres przedłużony o pół roku. Powstał także pakt gdzie państwa członkowskie zaczęły stosować własną procedurę wycofywania zarówno swoich walut jaki i przystosowywały się do euro w całej gospodarce, co nie jest proste.

Podstawy prawne ESBC:

- Traktat z Maastricht z 7 lutego 1997 roku jest aktem prawnym, który określa podstawowe zasady tego ustroju monetarnego i strukturę organizacyjną i cechy instytucjonalne. Zakładał, że z dniem 1.01.1999 roku wejdzie w życie etap Unii Gospodarczej i Walutowej.

Swoją działalność zgodnie z traktatem miał rozpocząć ESBC i banków narodowych wszystkich państw członkowskich, a nie tylko tych wstępujących do unii gospodarczej; EBC powstał decyzją Rady Europejskiej 1 czerwca 1998 roku, ma siedzibę we Frankfurcie nad Menem, jest to główne ogniwo ESBC, odpowiada za politykę pieniężną na obszarze Unii Gospodarczej i Walutowej.

Uczestnictwo narodowych banków centralnych w ESBC oznacza, że nie uległy one likwidacji, lecz stały się integralną częścią EBC; w rzeczywistości jednak utraciły prawo do samodzielnej emisji pieniądza, ich rola sprowadza się do wykonywania zadań EBC, pełnią funkcje wykonawcze, ograniczone do funkcji nie objętych statutem EBC i ESBC, chyba że Rada Zarządzająca (główny organ EBC) większością 2/3 stwierdzi, że działania są sprzeczne z celami i działaniami ESBC.

Euroland (państwa posługujące się EURO) - organizm o cechach państwa federalnego złożony z regionów. Nie oznacza to jednak, że zadanie polegające na emisji euro należy do kompetencji poszczególnych banków centralnych czy państw członkowskich tego eurolandu, bowiem emitentem jest EBC. Ukształtowano ten system na wzór banku centralnego Niemiec - BundesBanku, między innymi dlatego, że Niemcy są silnym gospodarczo krajem, a unia walutowa nosi cechy państwa federalnego, z odrębnymi państwami jako regionami, a Bundesbank funkcjonuje przecież w państwie federalnym.

Podstawowym celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilności cen (czyli najniższej inflacji), zmniejszenie bezrobocia, wzrost gospodarczy. Zobowiązuje to do tworzenia warunków bezpieczeństwa i stabilności całego systemu bankowego i do sprawnego przebiegu płatności i rozliczeń finansowych.

Zadania ESBC (art. 105)

1) określenie i realizacja polityki pieniężnej Unii,

2) prowadzenie polityki emisyjnej w odniesieniu do euro jako jedynego środku płatniczego w ramach unii monetarnej,

3) dokonywanie operacji walutowych zgodnie z zasadami wspólnej polityki pieniężnej,

4) utrzymywanie podstawowych rezerw walutowych (dewizowych) poszczególnych państw członkowskich i zarządzanie nimi,

5) zapewnienie sprawnej organizacji i funkcjonowania rozliczeń pieniężnych oraz systemu płatności,

6) gromadzenie informacji statystycznej, także bezpośrednio od instytucji finansowych i innych podmiotów gospodarczych w celu dokonania ocen i analiz sektora finansowego i całej gospodarki unii walutowej,

7) decyzje o formach uczestnictwa, jeśli chodzi o płaszczyznę współpracy narodowej

Obowiązuje EBC jaki i ESBC statut, który uzupełnia szereg postanowień traktatu i tym samym EBC jest zobowiązany i uprawniony do realizacji zadań jakie mają na celu podniesienie poziomu gospodarczego a także zasięganie opinii itd. Te działania są także ważne dla państw, które nie przystąpiły do unii walutowej, a jeśli chodzi o Zjednoczone Królestwo czy Danię to nadzór bankowy jest sprawowany przez specjalne instytucje i BC.

Wykład III 26.10.2010

Głównym przedmiotem dostosowań legislacyjnych były kwestie:

- związane z niezależnością narodowych banków centralnych

- związane z wyłączeniem możliwości finansowania i kredytowania przez narodowe banki wydatków rządowych na cele publiczne

- dotyczące zasad tworzenia, a także realizacji polityki pieniężnej

Ocena spójności krajowych legislacji poszczególnych państw członkowskich z wymaganiami Traktatu i Statutu ESBC dokonano w odniesieniu do czterech aspektów niezależności banku centralnego:

1. niezależność personalna

2. niezależność instytucjonalna

3. niezależność finansowa

4. niezależność funkcjonalna

Ad.1

Dotyczy procedur powoływania członków organów decyzyjnych EBC, a także możliwości zatrudniania własnego personelu niezależnego od służb cywilnych Unii Europejskiej, a także od poszczególnych państw członkowskich.

Zgodnie z przepisami traktatowymi i Statutu, członkami zarządu EBC mogą zostać tylko osoby o uznanym autorytecie, wysokich kompetencjach (związanych z bankowością i finansami, art. 11 ust. 2 Statutu).

Członkowie zarządu EBC nie mogą podejmować innej działalności zawodowej zarówno odpłatnej jak i nieodpłatnej, chyba że Rada Zarządzająca udzieli im takiego pozwolenia. Czasem udziela, np. odnośnie działalności akademickiej. Analogiczna sytuacja dotyczy sędziów u nas.

Wszyscy członkowie zarządu w pełnym wymiarze godzin swoje obowiązki.

Te same wymagania (niezależności personalnej) odnoszą się do Rady Zarządzającej, która jest drugim organem EBC i w skład której wchodzą poza członkami zarządu prezesi banków centralnych państw Unii Gospodarczo-Walutowej

Ad.2

Zarówno ESBC i EBC, określona w traktacie i Statucie (art. 7). Jedynym podmiotem uprawnionym do podejmowania decyzji związanych z polityką pieniężną są organy banku centralnego, które oczywiście nie mogą kierować się poleceniami ani jakimikolwiek sugestiami od organów krajowych, rządu, parlamentu i innych instytucji państw członkowskich i organizacji międzynarodowych.

Instytucje UE i rządy państw członkowskich zostały zobowiązane do przestrzegania tej zasady, nie mogą wywierać wpływu na EBC i narodowe banki centralne, bo te przecież też wchodzą w skład ESBC.

Gwarantują one, że władze ESBC koncentrują swoje działania na stabilności cen i nie będą uwzględniać w swoich decyzjach krótkookresowych interesów natury politycznej.

Niezależność instytucjonalna EBC jako realizatora zadań ESBC wyraża się także w jego kompetencjach prawotwórczych, przepis traktatu uprawnia EBC do wydawania rozporządzeń, decyzji, zaleceń, a także opinii (akty sui generis EBC, do którego nie stosuje się art. 249 Traktatu). Art. 110 Traktatu z Maastricht określa zakres kompetencji prawotwórczej i moc obowiązującą tych aktów. Wszystkie te akty wiążą podmioty, do których są skierowane.

EBC ma też kompetencje do wymierzania grzywien, a także okresowych kar, które wynikają z powierzonych mu zadań.

Ważnym aspektem tej niezależności EBC jest to, iż organ ten jest oddzielnym, odrębnym organem, który nie podlega administracji Unii Europejskiej.

Ad.3

Jej zachowanie wymaga zapewnienia narodowym bankom centralnym dostatecznych środków i zasobów finansowych, które umożliwiają realizację zadań ESBC.

Podstawę tego wymiaru niezależności stanowią określone w traktacie zasady, które dotyczą gospodarki finansowej ESBC, podziału między te narodowe banki centralne dochodów uzyskanych z tytułu wypełnianych przez ten system zadań, a także podziału zysku netto EBC.

EBC, jak i narodowe banki centralne są jednostkami samodzielnymi finansowo, dlatego zasoby finansowe ESBC nie są włączone do budżetu Unii.

Ważnym elementem niezależności finansowej jest także treść art. 101 traktatu z Maastricht, którego treść zabrania EBC udzielania kredytu w jakiejkolwiek formie na rzecz instytucji lub organów Wspólnoty, władz centralnych, regionalnych oraz innych organów publicznych państw członkowskich, zabrania też bezpośredniego zakupu od państw członkowskich przez EBC i narodowe banki centralne instrumentów dłużnych.

Ad.4

Zgodnie ze Statutem ESBC przejawia się w zdolności do samodzielnego kształtowania, także realizowania polityki pieniężnej i wypełniania statutowych zadań.

Organ został wyposażony w uprawnienia operacyjne i decyzyjne, między innymi do emisji euro (polityka emisyjna), możliwość kształtowania polityki kredytowej, a także w odniesieniu do polityki rezerw obowiązkowych.

Z zakresu polityki kursowej uprawnienia ESBC ograniczono do formy konsultacji.

Harmonizacja celów, zadań a także instrumentów polityki pieniężnej z założeniami ESBC były najbardziej istotnymi płaszczyznami dostosowań statutów narodowych banków centralnych do wymagań traktatu z Maastricht.

Dostosowanie krajowych legislacji w dziedzinie bankowości centralnej przebiegało według indywidualnych scenariuszy. W momencie rozpoczęcia tego procesu występowało zróżnicowanie wśród banków centralnych, jeśli chodzi m.in. o niezależność, cele itp.

Dostosowywanie (zmiany ustawodawstw państw członkowskich) doprowadziło do podwyższenia pozycji narodowych banków centralnych w niektórych państwach członkowskich, umożliwiając osiągnięcie instytucjonalno- funkcjonalno realizacji polityki pieniężnej w ramach ESBC i Unii Gospodarczo-Walutowej.

ESBC nie ma samodzielnej osobowości prawnej, dlatego nie może sam być stroną operacji otwartego rynku, także stroną innych transakcji. Wymaganą do prowadzenia tych działań osobowość prawną mają EBC i narodowe banki centralne.

ESBC nie ma również samodzielnej legitymacji procesowej, wykonuje ją poprzez EBC.

Materialna podstawa funkcjonowania ESBC i EBC, a także podstawa ich niezależności finansowej - kapitał założycielski, który wg Traktatu z Maastricht wynosił 5 mld euro.

Kapitał może ulec powiększeniu o sumy określone przez Radę Zarządzającą.

Największy udział w kapitale EBC mają banki centralne Niemiec (24,4%), Francji (16,9%), Włoch (14,9%), Wielkiej Brytanii (14,7%).

Najmniejszy Irlandii (0,8%) i Grecji (0,1%).

Przewidziano w traktacie z Maastricht, że maksymalna łączna kwota rezerw dewizowych, która powinna być przekazana EBC przez narodowe banki centralne, wyniesie 50 mld euro. Poszczególne kraje, które są członkami, wnoszą tę kwotę stosownie do swego udziału w kapitale EBC.

Rezerwy obowiązkowe (nie są w ESBC narzędziem polityki, które musi być stosowane obowiązkowo); zgodnie z postanowieniami Traktatu z Maastricht ESBC może jedynie w polityce pieniężnej wykorzystywać ten instrument w postaci stopy rezerw obowiązkowych, a rezerwy te stanowią część ładu (??) klientów banków handlowych podlegających przechowaniu jako nieoprocentowany depozyt w banku centralnym. Stosuje się te stopy w celu zmniejszenia płynności sektora bankowego i zwiększenia jego wrażliwości na działania stabilizacyjne ze strony ESBC wobec rynku pieniężnego.

At. 19 ust. 1 Statutu ESBC upoważnia EBC do narzucania bankom krajowym państw członkowskich uczestniczących w Unii Walutowej tworzenia rezerw obowiązkowych w EBC, można też w narodowych bankach centralnych, zgodnie z przyjętą polityką pieniężną.

Zasada wolności (swobody) przedsiębiorczości/gospodarczej

Nie ma jej wyszczególnionej w Traktacie expressis verbis, łączy się z innymi zasadami, jak wolność przepływu osób czy kapitału.

Zaliczana do katalogu praw każdego demokratycznego państwa, wynika z demokracji. Proklamowanie jej gwarantuje swobodę podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej.

Zobowiązuje także państwa członkowskie do nieczynienia niczego, co miałoby utrudniać korzystanie z przyznanej wolności, chyba że interwencja władzy publicznej jest w określonej sytuacji szczególnie uzasadniona.

Jest to zasada ogólna, na której opiera się jednolity rynek wewnętrzny Unii, i na której to zasadzie realizowane są zasady swobodnego przepływu osób/kapitału.

Prawo wspólnotowe za przedmiot ochrony przyjmuje samą wolność gospodarczą, której realizacji na ujednoliconych warunkach powinna być dopuszczona na całym obszarze tego rynku w zakresie handlu, przemysłu, rzemiosła itd.

Zaliczana do swobód fundamentalnych, więc zabezpieczona jest bezpośrednią skutecznością w porządkach prawnych państw członkowskich, a także wykładnią rozszerzającą. Oznacza to limitowanie możliwości nakładania przez państwa członkowskie ograniczeń korzystania z tej zasady (wyjątki wskazane w traktacie).

W myśl przepisów traktatowych ograniczenia swobody przedsiębiorczości są zakazany, a zakaz ten obejmuje również ograniczenia w zakresie tworzenia agencji, oddziałów lub filii przez obywateli danego państwa członkowskiego ustanowionych na terytorium drugiego państwa członkowskiego.

Karta Praw Podstawowych wprowadza pojęcie wolności gospodarczej, do szczegółowych regulacji odsyła do ustawodawstw państw członkowskich.

Działalność gospodarcza jest bez wątpienia aktywnością, która posiada wymiar komercyjny. W tym pojęciu mieszczą się przede wszystkim przedsięwzięcia, które są podejmowana w celu zarobkowym, którym towarzyszy jednoznaczny zamiar maksymalizacji zysków. Równocześnie za gospodarczą należy uznać taką działalność, która nie jest wykonywana tylko w celu maksymalizowania zysków, lecz po prostu jest wykonywana odpłatnie (za określone świadczenie wzajemne, chociażby takie świadczenie nie posiadało charakteru ekwiwalentnego). Sam fakt uzyskiwania określonych dochodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wystarczy, by taką działalność uznać za gospodarczą.

Dzięki takiemu liberalnemu podejściu do kategorii działalności gospodarczej TK zakwalifikował działalność artystyczną, a także sportową, użyteczności publicznej, a nawet wspólnot religijnych i wyznaniowych do działalności gospodarczej, o ile w tych wszystkich przypadkach pojawi się element odpłatnego wykonywania określonych działań.

Ważną cechą definiującą działalności gospodarczej jest jej samodzielny charakter (self-employment) wyrażający się w prowadzeniu tej działalności we własnym imieniu oraz przy ponoszeniu pełnego ryzyka i pełnej odpowiedzialności za dokonywane świadczenie.

Przeciwieństwem jest dział. niesamodzielna, np. pracowników, osób pozostających w stosunku pracy.

Kolejną cechą działalności gospodarczej jest jej trwały i stały charakter. Prowadząc w określonym państwie członkowskim (innym niż państwo pochodzenia) taką trwałą i stałą działalność, dana osoba stwarza w danym państwie ośrodek trwały swojej życiowej aktywności. Może być to jedyny (jak w przypadku pierwotnego prowadzenia działalności) albo może mieć kilka takich ośrodków (wtórne prowadzenie działalności gospodarczej, zakładanie oddziałów itp.). W ten sposób taka osoba integruje się z państwem przyjmującym.

Stałość w działalności gospodarczej jest pewnym kryterium pozwalającym odróżnić tę aktywność od świadczenia usług, bo te nie mają cechy stałości, jako że mają wyznaczony początek i koniec swojej działalności.

Każda z tych form aktywności podlega w całości rozwiązaniom prawa przyjmującego. Z punktu widzenia zakresu podmiotowego pierwotnymi podmiotami wolności przedsiębiorczości mogą być osoby fizyczne, a więc obywatele Unii Europejskiej, tj. państw członkowskich.

Przepisy unijne rozciągają się nie tylko na przedsiębiorcę, ale również na członków jego rodziny, a także jego dzieci, wstępnych i zstępnych niezależnie od ich obywatelstwa.

Dodatkowe umowy zostały zawarte z państwami trzecimi, które przyznały uprawnienia obywatelom państw trzecich i ich rodzinom (w grę wchodzi reżim niedyskryminacyjny w zakresie warunków pracy i płacy, zagwarantowany np. z Turcją; wynika to z układu stowarzyszeniowego, także z Tunezją, Algierią i Marokiem - w kwietniu 1971 roku, umowy te nie dotyczą wszystkich kwestii, ale tych o niedyskryminacji i innych, wspomnianych wyżej). Konwencja z Lomé przewiduje, że w zakresie swobód przedsiębiorczości i usług państwa członkowskie przyznają prawo (z wzajemnością) do traktowania niedyskryminacyjnego obywateli państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku.

Prawo prowadzenia dział. gosp. uregulowane w traktacie - wobec tego swoboda prowadzenia dział. gosp. obejmuje zarówno prawo do podejmowania dział. zakładania, kierowania spółkami w rozumieniu traktatu.

Spółki - bardzo szerokie i elastyczne pojęcie obejmujące prawie wszystkie podmioty uczestniczące w życiu gospodarczym UE, prawo unijne rozumie przez nie spółki założone na podstawie prawa cywilnego lub handlowego, włączając w to spółdzielnię oraz inne osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego (z wyłączeniem tych nieprowadzących działalności zarobkowej). Nie mylić ze spółdzielnią europejską itp.

Aby spółka mogła korzystać ze swobody działalności gospodarczej, musi być zrównana w tym zakresie z osobami fizycznymi. By to osiągnąć, spółka musi:

- powstać zgodnie z prawem wewnętrznym jednego z państw członkowskich

- musi mieć na terytorium Unii siedzibę statutową, zarząd lub główne biuro.

Spółki decydują się na wybór prawa spółek jednego z państw członkowskich, szukając najbardziej korzystnych przepisów, bo jest duża różnorodność. Prawo wpływa więc na podjęcie pierwotnej (założenie nowej spółki) lub wtórnej działalności gospodarczej (otwarcie filii, oddziału).

Systemy prawne odnośnie prawa spółek:

- niemiecko-austriacki

- francuski

- common law

Istnieją dyrektywy (czternaście, z czego pięć to projekty) harmonizujące najważniejsze instytucje z zakresu prawa spółek (ujawnianie danych itp.).

Pojęcie spółek odnosi się wyłącznie do spółek jako podmiotów prawa krajowego poszczególnych państw członkowskich.

Doktryna i orzecznictwo wskazuje, że posiadanie pełnej osobowości prawnej nie stanowi bezwarunkowego wymogu, który musi spełniać spółka. Wystarczy, że będzie ona posiadać pewne atrybuty osobowości prawnej, to jest:

- zdolność sądowa

- autonomia (odrębność) majątkowa.

Drugim ważnym kryterium decydującym o tym, czy dany podmiot mieści się w określeniu spółek podanym wyżej jest charakter zarobkowy prowadzonej działalności gospodarczej (szeroko określane kryterium).

Wyjątki od zasady: organy państw członkowskich mogą odmówić obywatelom innych państw członkowskich korzystania z praw przyznanych przez traktat biorąc pod uwagę interesy danego państwa lub pewne atrybuty suwerenności państwowej państwa przyjmującego. Przepisy traktatowe gwarantują państwu członkowskiemu Unii prawo zastosowania wobec obywateli innych państw członkowskich, którzy zamierzają podjąć działalność gospodarczą na ich terytorium, ograniczeń dwojakiego rodzaju:

- pierwsze wiąże się z charakterem/cechami pewnych form działalności gospodarczej i zawodowej - państwo przyjmujące zachowuje dane zawody lub daną działalność dla własnych obywateli, np. zawód sędziego

- drugie dotyczy zachowania obywateli innych państw członkowskich - państwa przyjmujące mogą stosować przepisy prawne przewidujące szczególną regulację wobec cudzoziemców (a więc jest to ograniczenie jeśli chodzi o prowadzenie działalności gospodarczej) ze względu na porządek, bezpieczeństwo lub zdrowie publiczne.

Wykład IV 9.11.2010

Jeżeli chodzi o wykonywanie władzy publicznej, sięgając do dyspozycji zawartej w dawnym art. 45 ust. 1 traktatu, państwa członkowskie nie są zobowiązane do liberalizacji tych rodzajów działalności, które w danym państwie członkowskim są stale/przejściowo związane z wykonywaniem władzy publicznej.

W grę wchodzi przede wszystkim ustalenie zakresu przedmiotowego stosowanych wyłączeń, które związane jest z pojęciem wykonywania władzy publicznej.

Najogólniej rzecz ujmując - chodzi o wyłączenia osób, które zamierzają podjąć, a także prowadzić działalność gospodarczą w innym państwie i przy wykonywaniu tych czynności występowałyby one w hierarchicznej nadrzędności wobec obywateli tego państwa członkowskiego przyjmującego.

Sięgając do orzecznictwa trybunału: wyłączeniu z zakresu swobody przedsiębiorczości nie podlega wykonywanie konkretnych zawodów, ale tylko podejmowanie określonych czynności, które polegają na wykonywaniu władzy publicznej. Trybunał podkreślił konieczność istnienia bezpośredniego, szczególnego związku konkretnego zawodu ze sprawowaniem władzy publicznej i rozpatrywanie tego związku na tle przepisów prawa wewnętrznego państwa przyjmującego, w którym ten zawód ma być wykonywany.

Pojęcie władzy publicznej - podobnie jak zatrudnienie w administracji publicznej, jest niezdefiniowane w orzecznictwie, każda sprawa rozpatrywana jest więc w sposób jednostkowy.

Przy zatrudnieniu w administracji publicznej również można odwołać się do postanowień traktatu, gdzie stwierdza się, że przepisy dot. swobodnego przepływu pracowników nie stosuje się do zatrudnienia w administracji publicznej.

Odpowiednikiem tego przepisu jest dyspozycja z dawnego art. 45.

Ustaleniu zakresu stosowania dawnego art. 45 w zamierzeniu miały służyć postanowienia, wskazujące na takie rodzaje działalności, gdzie należałoby także uwzględniać, aby zasada niedyskryminacji nie naruszyła idei, o której tu wspominamy.

Np. w orzeczenie Reyner Trybunał orzekł, że nie jest wykonywaniem władzy publicznej samo działanie w charakterze adwokata, szczególnie w czynnościach reprezentacyjnych, obronnych itp., nawet jeżeli te czynności są obowiązkowe. Wykonywanie tych czynności nie wywiera bowiem wpływu na swobodę korzystania z władzy sądowniczej. Podkreślił konieczność istnienia bezpośredniego i szczególnego związku konkretnego zawodu ze sprawowaniem władzy publicznej i rozpatrywania tego związku na tle przepisów prawa wewnętrznego państwa, w którym ten zawód jest wykonywany.

Podobnie lekarze i weterynarze są uprawnieni do prowadzenia działalności na terenie innego państwa członkowskiego, ale organy tego państwa mogą zabronić dokonywania czynności takich jak na przykład wystawianie aktów zgonu, bo te czynności traktowane są jako wykonywanie władzy publicznej w rozumieniu traktatu. Prawnicy także, np. sporządzanie aktów własności lub testamentów, ale już nie czynności doradcze.

To ważne, by odróżnić samo wykonywanie zawodu od poszczególnych czynności.

Ograniczenia swobody przedsiębiorczości sięgają dalej, nie dotyczą tylko wykonywania władzy publicznej, ale także wspomnianego już ograniczania ze względu na bezpieczeństwo itd.

Szczególna regulacja odnośnie cudzoziemców została wprowadzona dyrektywą ogólną 64/221 z 1964 roku w sprawie harmonizacji środków specjalnych w stosunku do cudzoziemców odnośnie do wjazdu i pobytu usprawiedliwionych ze względu na porządek, bezpieczeństwo i zdrowie publiczne. Dyrektywa ta jest już uchylona i zastąpiona przez inne.

W przeciwieństwie do udziału we władzy publicznej, gdzie państwa mogą tylko ograniczyć dostęp do różnego rodzaju działań ze względu na ich charakter, bez naruszania prawa do pobytu na terytorium danego państwa, tutaj, przy stosowaniu środków chroniących obywateli państwa przyjmującego, mamy do czynienia z odmową prawa pobytu w stosunku do obywateli UE bez względu na rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej.

Jedynie przy decyzji, która prowadzi do odmowy prawa pobytu, bierze się pod uwagę zachowanie obywateli, którzy zamierzają podjąć działalność gospodarczą.

Pojęcie zdrowa publicznego - z dyrektywy 64/221, powoływano się na wykaz WHO różnych dolegliwości; załącznikiem do dyrektywy jest lista chorób, które mogą usprawiedliwiać odmowę wjazdu lub wydania pierwszego zezwolenia na pobyt. Wyliczenie ma charakter limitatywny i traktatywny (?), obejmuje choroby, które mogą zagrozić zdrowiu, np. gruźlica i porządkowi publicznemu, jak uzależnienie od narkotyków, psychozy.

Jeżeli choroba ujawniła się po wydaniu pierwszego zezwolenia na pobyt, to nie może ona usprawiedliwiać odmowy przedłużenia zezwolenia ani deportacji, bowiem wjazd na terytorium państwa oznacza, że od tego momentu dana osoba jest traktowana jak obywatele państwa przyjmującego w zakresie leczenie chorób, które zostaną ujawnione.

Usprawiedliwiony interes ogólny (generalny), dobro ogólne - wypracowane przez orzecznictwo Trybunału, służą usprawiedliwianiu ograniczeń, jakie stosują państwa członkowskie (ale nie o charakterze dyskryminacyjnym); ograniczenia mogą wynikać tylko z regulacji prawnych i obejmować wszystkie podmioty na terytorium danego państwa (zarówno obywateli jak i cudzoziemców), np. wymóg posiadania licencji, koncesji.

Koncesje wiążą się z rezygnacją przez państwo z określonego monopolu na prowadzenie działalności gospodarczej, ale nie z rezygnacją z nadzoru.

Zezwolenia to z kolei przejaw kontroli państwa, nie nadzoru.

Interes musi być proporcjonalny do zamierzonego celu.

Wszelkie wyjątki z zakresu m.in. bezpieczeństwa czy zdrowia publicznego, należy zawsze interpretować zawężająco, bo zasadą jest swoboda.

Porządek publiczny - elementem konstytutywnym jego zagrożenia jest zagrożenie dla fundamentalnych interesów społeczeństwa, treść tego pojęcia może być również wyznaczana przez poszczególne państwa członkowskie, ale w granicach określanych przez Traktat i pod nadzorem instytucji unijnych.

Ograniczenia swobody przedsiębiorczości powinny być podyktowane koniecznością ochrony państwa i jego obywateli w przypadku groźby użycia siły, zakłócenia porządku. Ten interes ogólny nie może być utożsamiany z interesem gospodarczym, bo to dwa różne pojęcia. W ramach interesu ogólnego państwo zmierza do ochrony wszystkich obywateli, a interes gospodarczy wiążę się z ochroną własnych przedsiębiorców.

Wymogi interesu ogólnego wedle Trybunału: ochrona konkurentów, ochrona ludności w odniesieniu do usług wykonywanych przez przedstawicieli wolnych zawodów, ochrona osób wykonujących działalność artystyczną przy pośrednictwie pracy, konieczność utrzymania pluralizmu jeśli chodzi o rozgłośnie radiowe i telewizyjne, ochrona własności przemysłowej, ochrona w zakresie różnych praw socjalnych, utrzymanie spójności podatkowej.

Przy podejmowaniu, prowadzeniu działalności gospodarczej, świadczenie usług mamy do czynienia z unijnym systemem jednolitej zgody. Realizacja takich usług jak kredytowe, bankowe, ubezpieczeniowe wymaga odrębnych regulacji i co do zasady są one objęte swobodą; występują koncesje w wielu dziedzinach, odrębne regulacje prawne poświęcone wyłącznie tej działalności gospodarczej, np. jednolita zgoda (jednakowy system koncesji) na utworzenie instytucji kredytowej czy ubezpieczeniowej, tworzenie instytucji dotyczących giełdy, świadczenia usług inwestycyjnych - wszystkie te regulowane są w dyrektywach.

Przy możliwości korzystania przez obywateli p. czł. z prowadzenia różnych działań/wolnych zawodów bierze się pod uwagę również regulacje korporacyjne, które nie mogą jednak ograniczać swobody w tym zakresie.

Zakaz dyskryminacji w odniesieniu do swobody pr. dz. gosp. i świadczenia usług

Stosunek między możliwością prowadzenia dz. gosp. a ogólnym zakazem stosowania wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową.

Swoboda przedsiębiorczości obejmuje prawo dostępu do działalności z zachowaniem warunków ustawionych w kraju przyjmującym, gdy chodzi o prowadzenie i dostęp do tej działalności.

Orzecznictwo wskazuje generalnie na zasadę zakazu dyskryminacji z art. 12 (charakter lex generalis w odniesieniu do podejmowania i prowadzenia dz. gosp. w innym państwie). Orzeczenie dot. zakazu dyskryminacji ma bardzo szeroki zakres, np. przedsiębiorca z Grecji w Niemczech prowadzący dział. gosp. nie używał alfabetu łacińskiego w pisowni swego nazwiska, a tego wymagało prawo niemieckie; przepis niemiecki uznany został za sprzeczny z Traktatem i swobodą, bo mogło to prowadzić do zamętu wśród potencjalnych klientów.

Inne orzeczenie, dot. zamówień publicznych - żądanie, aby oferent posiadał siedzibę w danym państwie, albo był wpisany do rejestru w tym państwie, mimo że był już wpisany w innym.

Trybunał uznał, że selekcja kandydatów czy wybór oferty stanowią dwie odrębne czynności.

Zakaz ukrytej/pośredniej dyskryminacji. Przykładem takiej ukrytej dyskryminacji jest żądanie, że zagraniczny adwokat może podjąć dział. doradczą tylko w zakresie prawa międzynarodowego, a nie w dziedzinie prawa niemieckiego.

Pośrednia to np. sprawa Włoch, gdzie ograniczono dostęp do udziału w przetargach wskazując na wyłącznie preferencje przedsiębiorstw, które były w całości lub części własnością Włoch.

Swobodę przedsiębiorczości naruszają także pewne preferencje regionalne zamawiającego, tj. udzielenie zamówień wykonawcom, którzy wykorzystują jedynie materiały wyprodukowane na danym terytorium albo zatrudniają podwykonawców z danego terytorium, np. nakaz, by większość robót budowlanych była zarezerwowana dla podwykonawców z siedzibą w danym regionie.

Swoboda świadczenia usług

Ograniczenia są takie same jak przy swobodzie przedsiębiorczości, więc te już pominiemy.

Usługa - świadczenie wykonywane z reguły odpłatnie, jeżeli nie jest wykonywane w ramach swobody przedsiębiorczości, przepływu osób czy kapitału. Mogą mieć charakter przemysłowy, handlowy, wolnych zawodów, rzemieślniczy itp., w szczególności chodzi o usługi różnych dziedzin działalności w zakresie turystyki, budownictwa, wynajmu lokali, usługi finansowe, doradztwo.

Aby można było objąć ochroną prawa unijnego swobodę świadczenia usług, musi być spełniony pewien zestaw elementów: świadczenie odpłatne, dokonywane transgranicznie i o charakterze czasowym.

Usługą nie będzie np. granie na ulicy, bo nie wartość merytoryczna decyduje o wysokości zapłaty, ale inne czynniki, nie jest więc to usługa odpłatna. Także szkolenia w ramach edukacji narodowej nie będą odpłatnymi, więc nie będą zaliczane do usług.

Usługą jest natomiast np. emisja programu telewizyjnego, który utrzymuje się z reklam.

Kilka wariantów świadczenia usług:

- czynne - podmiot świadczy usługi i w tym celu tymczasowo przebywa na terytorium innego państwa;

- bierne - usługodawca przebywa w swoim państwie, a usługobiorca z innego państwa członkowskiego przemieszcza się celem skorzystania ze świadczonych usług;

- podmioty pozostają w swoich państwach, a granicę przekracza sama usługa, np. wysłanie opinii prawnej, transmisja programu;

- podmioty pozostają w swoich państwach, a usługa jest świadczona w państwie trzecim, np. przewodnik wycieczki.

Swoboda świadczenia usług jest uregulowana w Traktacie, ale ogromną rolę odgrywa dyrektywa 2006/123 Parlamentu i Rady dot. swobody świadczenia usług na rynku wewnętrznym, weszła w życie w listopadzie 2009 roku, obowiązuje od 1 stycznia 2010.

Mamy w niej do czynienia ze swobodą, ale nie bezwzględną. Ma zastosowanie wyłącznie do wymogów prawnych, które mają wpływ na podejmowanie i prowadzenie działalności usługowej. Nie ma zatem zastosowania do wymogów takich, jak przepisy dot. użytkowania i zagospodarowania terenu, planowania przestrzennego czy różnych sankcji administracyjnych nakładanych z powodu niewykonania różnych wymogów. Nie dotyczy wymogów w zakresie dostępu usługodawców do środków publicznych, zwłaszcza w zakresie norm jakości, których przestrzeganie stanowi warunek uzyskiwania finansowania publicznego.

Dyrektywa obejmuje usługi, które są świadczone ze względów ekonomicznych, usługi natomiast świadczone w interesie ogólnym nie są objęte treścią traktatu.

Czasowy charakter - działalność objęta taką swobodą jest wykonywana na terytorium innego państwa w sposób czasowy, obecność podmiotu ma charakter przejściowy. Ma z góry określony początek i koniec. Taki element nie występuje przy swobodzie przedsiębiorczości (tam mamy trwałe związanie z gospodarką państwa przyjmującego).

Swoboda św. usług to nie tylko ta swoboda obowiązująca w państwie, w którym obywatel Unii prowadzi działalność. Państwa czł. mogą ograniczyć różnego rodzaju swobodę ze względu etycznych, moralnych i innych (np. hazard). Trybunał uznał, że nie jest władny narzucić państwu ocenę świadczenia usług co do ich legalności.

Nie można powoływać się na różne swobody jednocześnie. W stosunku do zasady swobody przedsiębiorczości, swoboda świadczenia usług ma charakter subsydiarny.

Wyłączenia spod zakresu dyrektywy 2006/123:

- usługi finansowe, bankowe, kredytowe, ubezpieczeniowe, w zakresie emerytów, papierów wartościowych, funduszy, inwestycji, płatności i doradztwa inwestycyjnego - bo są przedmiotem szczególnych przepisów unijnych;

- usługi łączności elektronicznej w zakresie, w jakim są objęte pakietem aktów prawnych (dyrektywy dot. sieci i usług łączności elektronicznej: 2002/19 Parlamentu i Rady o dostępie, 2002/20 Parlamentu i Rady w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej, czyli o zezwoleniach, 2002/58 Parlamentu i Rady dot. przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej);

- usług transportowe, w tym transport miejski, taksówki, karetki pogotowia ratunkowego, portowe;

- usługi zdrowotne, medyczne i farmaceutyczne świadczone przez pracowników ochrony zdrowia celem oceny stanu zdrowia pacjenta;

- usługi audiowizualne;

- działalność hazardowa, gry losowe, zakłady wzajemne, charakter w tej dziedzinie wymaga realizacji przez państwo członkowskie bardzo często powołując się na politykę w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego, a także ochronę konsumentów;

- usługi społeczne i zakres pomocy z nimi związany;

- usługi świadczone przez komorników, nie dotyczy to wszystkich zagadnień podatkowych (tam postępująca harmonizacja).

Dyrektywa 123 jest spójna z różnymi innymi dyrektywami, m.in. jest spójna z dyrektywą 2005/36 Parlamentu i Rady w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych.

Także regulacjami o ubezpieczeniach od działalności zawodowej, informacjach handlowe i inne.

Zgodna z przepisami unijnymi dot. ochrony konsumentów, tj. dyrektywą 2005/29 Parlamentu i Rady o nieuczciwych praktykach handlowych.

Zakres przedmiotowy - jak wiemy, bardzo szeroki, usługi o charakterze rzemieślniczym, handlowym, bankowym itd. itp.

Zakres podmiotowy -każda os. f. będąca obywatelem danego państwa czł. i każda osoba prawna wykonująca działalność usługową w państwie członkowskim, która korzysta zarówno ze swobody przedsiębiorczości jak i swobody przepływu czy świadczenia usług. Chodzi oczywiście o osobę prawną założoną zgodnie z ustawodawstwem jednego z państw członkowskich i mające statutową siedzibę, zarząd i główne biuro w Unii Europejskiej.

Pojęcie usługobiorcy obejmuje także obywateli państw trzecich, którzy korzystają z praw przyznanych im przez prawo unijne. Dyrektywa Rady 109 dot. statutu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi, a także dyrektywa 38 z 2004 roku Parlamentu i Rady w sprawie prawa obywateli, a także członków ich rodzin do swobodnego przemieszczenia się i pobytu na terytorium państw członkowskich.

Czy świadczący usługi może przemieszczać się z całą swoją infrastrukturą jak samochody, sprzęt itd. do innego państwa czł.? Tak, może. Usługodawca może też podjąć czynności reklamowe i promocyjne w państwie, w którym ma świadczyć usługi, może też rekrutować pracowników mu potrzebnych.

Tutaj także mamy do czynienia z system zezwoleń, podlegających procedurom administracyjnym. Zezwolenie może mieć postać nie tylko decyzji, ale także decyzji dorozumianej, wynikającej np. z braku właściwej reakcji organów adm.

W Unii dąży się do likwidacji zbyt uciążliwej procedury i nadmiernej ilości zezwoleń. Istnieje Kodeks dobrych praktyk administracyjnych (nie jest wiążący), sugerujący zmiany w prawodawstwie p. czł. w kierunku upraszczania procedur m.in. poprzez ograniczenie obowiązku uprzedniego uzyskania zezwolenia, wprowadzenie przejrzystości informacji, skrócenie terminów odpowiedzi, wprowadzenie proporcjonalnych opłat i kar, p. czł. powinny wprowadzać ujednolicone na poziomie unijnym formularze opracowane przez Komisję, które stanowią odpowiednik certyfikatów/odpowiednich zaświadczeń/dokumentów dot. prowadzenia działalności gospodarczej.

Wykład V (zastępstwo) 16.11.2010

Tematem wykładu będzie wsparcie przedsiębiorców przez fundusze strukturalne (istnieją dwa - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny).

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, zdecydowanie największy, jego celem jest wspieranie regionów i wyrównywanie różnic w stosunku do regionów bogatszych. Finansuje programy UE mające pomóc opóźnionym w rozwoju regionom.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 rozporządzenia 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, Fundusz współfinansuje:

1. inwestycje produkcyjne przyczyniające się do tworzenia i ochrony trwałych miejsc pracy, przede wszystkim poprzez bezpośrednie wspieranie inwestycji, zwłaszcza w małe i średnie przedsiębiorstwa;

2. inwestycje w infrastrukturę;

3. wsparcie i usługi dla przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich, tworzenie i rozwój instrumentów finansowania, takich jak fundusze pożyczkowe i gwarancyjne, fundusze rozwoju lokalnego, dotacje na spłatę odsetek;

4. inne, mające na celu rozwój społeczeństwa informacyjnego.

Podsumowując, EFRR wspiera inwestycje twarde, takie jak zakupy inwestycyjne, różnego rodzaju budowy.

Jego przeciwieństwem jest Europejski Fundusz Społeczny.

Zgodnie z art. 3 rozporządzenia 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady, stanowiącym o zakresie pomocy, Fundusz wspiera:

1. zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców w celu lepszego przewidywania zmian gospodarczych i pozytywnego zarządzania nim. Odbywa się to poprzez wspieranie kształcenia przez całe życie oraz opracowywanie i rozpowszechnianie innowacyjnych i bardziej wydajnych form organizacji pracy;

2. zwiększanie integracji społecznej osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji w celu ich trwałej integracji na rynku pracy oraz zwalczanie wszelkich form dyskryminacji.

Zatem EFS wspiera przede wszystkim szkolenia.

W jaki sposób wsparcie Funduszy ma wpływ na sytuację w naszym kraju? Są wdrażane za pomocą programów operacyjnych, jest ich u nas kilka:

1) Innowacyjna Gospodarka, wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności, wsparcie dla przedsiębiorstw, jednostek naukowych itp. Głównym celem jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwo. Osiągnięty ma być poprzez zwiększanie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności polskiej nauki, zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym, zwiększanie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym, wzrost wykorzystywania technik informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce.

2) Kapitał Ludzki, finansowany w całości przez EFS, celem strategicznym jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, zarówno w wymiarze indywidualnym jak i społecznym (koncentracja na obszarach zatrudnienia, edukacji, aktywizacji zawodowej, integracji społecznej) oraz budowę sprawnej administracji publicznej.

3) Infrastruktura i Środowisko, celem jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Wspiera m.in. energetykę, dostarczanie wody, usuwanie ścieków i odpadów, a także transport. Główny nacisk kładziony jest na poprawę dróg i sieci energetycznej.

4) Rozwój Polski Wschodniej

Oprócz nich, mamy też regionalne programy operacyjne, w tym i łódzki, obejmujące lata 2007-2013.

Łączy założenia programów operacyjnych Infrastruktura i Środowisko oraz Innowacyjna Gospodarka. To dzięki niemu powstała Hala Widowiskowa (jest to tzw. projekt duży, czyli taki, którego koszty przekraczają 50 mln euro), a także Termy w Uniejowie.

Jak wygląda ubieganie się o przyznanie środków unijnych?

1) Najpierw musi pojawić się ogłoszenie o konkursie, w którym znaleźć się powinny:

- ogłoszenie beneficjentów i jednostki, które mogą ubiegać się o dofinansowanie;

- kwota przeznaczona na konkurs (20 lub 200 mln euro);

- projekty, jakie będą wspierane;

- miejsce i czas składania wniosków o dofinansowanie;

- (załącznik) regulamin konkursu, wskazujący wnioskodawcy, co się dzieje ze złożonym wnioskiem oraz wzór tego wniosku (to ważne, bo wniosek na nieaktualnym formularzu będzie odrzucony);

- termin na poprawę wniosku i inne terminy łącznie z terminem na podpisanie umowy o dofinansowanie.

2) Złożony wniosek podlega ocenie:

- formalnej, na przeprowadzenie której przeznaczone jest 50 dni roboczych; badane są założenia projektu pod kątem kwalifikowalności wydatków, sprawdza się, czy są ewentualne błędy arytmetyczne, czy wnioskodawca znajduje się w typie beneficjentów wskazanych w ogłoszeniu; informacja o brakach przesyłana jest mailem, jest 10 dni roboczych na wprowadzenie poprawek (tylko raz można), lecz poprawić można tylko rzeczy wskazane w uwagach, wszelkie inne, samowolne zmiany będą dyskwalifikować wniosek. Jeśli wnioskodawca zauważy inne błędy, może o nich powiadomić i wtedy wprowadzić korekty, ale musi o tym poinformować w piśmie przewodnim.

- merytorycznej, dokonywanej przez ekspertów zewnętrznych. Badane są główne założenia projektu pod kątem jego racjonalności wydatków. Prowadzona punktowo, uzyskanie co najmniej 60% gwarantuje przyznanie pozytywnej oceny. Przy 59% przysługuje odwołanie, rozpatrywane przez odrębny departament urzędu marszałkowskiego.

Pieniądze przyznaje się zaczynając od osób, które uzyskały najwięcej punktów. Gdy rozdana zostanie większość przeznaczonych pieniędzy, a wciąż zostanie ktoś z pozytywnym wynikiem, może mu zostać przeznaczona mniejsza kwota od tej, którą wskazał we wniosku, ale potrzebna jest do tego jego zgoda.

3) Ostatnim etapem jest podpisanie umowy o dofinansowanie.

Wykład VI 23.11.2010

Swoboda świadczenia usług i przedsiębiorczości

Kwalifikacje zawodowe - rozumiemy pod tym pojęciem całokształt wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych określonych w przepisach prawa i potwierdzonych w formie odpowiednich dokumentów (np. dyplom ukończenia studiów), które są wymagane do wykonywania danego zawodu i warunkują legalną jego realizację.

Akty kwalifikacyjne mogą być w przepisach prawa różnie określane, jako decyzje, postanowienia, dyplomy, świadectwa, stwierdzenia, certyfikaty, uprawnienia, generalnie nazywane indywidualnymi aktami administracyjnymi.

Wymóg posiadania kwalifikacji zawodowych jest prawną barierą dostępu do danego rynku. W konsekwencji, mamy do czynienia z ograniczeniem dostępu usługodawców innych państw członkowskich do przykładowo rynku polskiego we wszystkich dziedzinach, w których taki wymóg jest wprowadzony.

Uznawanie kwalifikacji zawodowych w UE regulowane jest szeregiem dyrektyw, a także uzupełniająco orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości. Trzeba się też odwoływać do innych aktów prawa implementujących dyrektywy.

Uznawanie ma znaczenie ma przede wszystkim dla osób, które zamierzają wykonywać wolny zawód.

Traktat o funkcjonowaniu UE nie zawiera żadnego bezpośredniego skutecznego przepisu/normy prawnej, która zobowiązuje państwa do uznawania kwalifikacji uznawanych w innym państwie i dopuszczenia osób legitymujących się takimi kwalifikacjami. Taki obowiązek nie wynika również ze swobody przepływu pracowników, ze swobody przedsiębiorczości czy świadczenia usług.

[art. 47] W celu podejmowania i wykonywania dz. gosp. na własny rachunek Rada stanowiąc zgodnie z procedurą (art. 25) uchwala dyrektywy zmierzające do wzajemnego uznawania dyplomów, świadectw i innych dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje.

Art. 47 był zatem podstawą harmonizacji przepisów o charakterze zawodowym. Proces ten składał się z dwóch faz:

- uchwalono dyrektywy sektorowe, zmierzające do ujednolicenia przepisów krajowych regulujących dostęp do określonego zawodu (w konsekwencji osoba, która chciała wykonywać dany zawód musiała spełnić pewne ujednolicone, minimalne wymogi w tym zakresie, np. wykształcenie, praktyka, staż, bez względu na to, w którym państwie członkowskim).

Następstwem takiego założenia było automatyczne uznawanie kwalifikacji takiej osoby przez pozostałe p. czł. bez potrzeby przeprowadzania w tym zakresie każdorazowo postępowania notyfikacyjnego.

Przykład: ujednolicono jedynie gdy chodzi o siedem rodzajów tych zawodów, mianowicie: lekarzy, pielęgniarki, stomatologów, położnych, weterynarzy, farmaceutów i architektów.

W odniesieniu do każdego zawodu wydawano po dwie dyrektywy, jedną wprowadzającą standaryzację kształcenia, tj. minimalne wymogi co do wiedzy i praktyki i drugą, określającą zasady wzajemnego uznawania dyplomów, które poświadczają posiadanie owych minimalnych zestandaryzowanych kwalifikacji.

15:20

Dyrektywa z 75 roku dopuszczała jedynie czasową rejestrację, rejestracja ta miała charakter informacyjny, dopuszczała możliwość złożenia stosownego oświadczenia o świadczeniu usług. To oświadczenie powinno poprzedzać rozpoczęcie działalności w nagłych przypadkach, wystarczyło złożyć oświadczenie o wykonywaniu danej usługi. Od lekarza, który świadczył usługi, wymagano zaświadczenia, że w państwie, w którym otrzymał legalnie wykonuje zawód lekarza i że posiada kwalifikacje zawodowe objęte automatycznym uznaniem w dyrektywie.

Podobne unormowania przyjęto w odniesieniu do pielęgniarzy, architektów

Rozwiązania te zasługują na uwagę z dwóch względów:

- na gruncie zasad uznawania kwalifikacji zawodowych zróżnicowano normatywnie sytuację osoby działającej w ramach swobodnego świadczenia usług od pozostałych przypadków, tj. mieszczących się w zakresie swobody przedsiębiorczości albo swobody przepływu pracowników. Podobnego rozróżnienia nie znajdziemy w dyrektywach ogólnych.

Ogólny system uznawania kwalifikacji wprowadził dla wskazanych podmiotów jednolite zasady. Dopiero w dyrektywie ogólnej 2005/36 z 7 września 2005 w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (kompatybilnej z dyrektywą 123/2006 dot. świadczenia usług, obie Parlamentu i Rady), implementowanej 20 października 2007 roku.

- słabość poprzedniej harmonizacji sektorowej z lat '80, skłoniła Radę do opracowania nowej metody uznawania kwalifikacji i dyplomów, polegającej na harmonizacji horyzontalnej, tj. wprowadzeniu opartej na idei porównywalności wykształcenia generalnej zasady uznawania dyplomów.

Uregulowania dyrektywy 2005/36:

+ zakres: swoboda świadczenia usług i przedsiębiorczości

+ cel: zniesienie przeszkód w przepływie osób i usług pomiędzy państwami członkowskimi.

Postulat jedności i przejrzystości zrealizowano poprzez nadanie tej dyrektywie kompleksowego charakteru, uchylono poprzednie dyrektywy, a nowa regulacja zastąpiła szereg aktów odrębnych kształtujących zarówno ogólny jak i szczególny (sektorowy) system uznawania kwalifikacji.

Ustanawia ona zasady uznawania kwalifikacji zawodowych, które uzyskano w innym państwie członkowskim. To uznawania ma dotyczyć uprawnień do wykonywania zawodów, które w państwie przyjmującym są zawodami regulowanymi, tzn. działalność zawodowa, której podjęcie i wykonywanie wymaga bezpośrednio lub pośrednio podstawy w postaci przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych i posiadania szczególnych kwalifikacji zawodowych.

Zawodem regulowanym jest zawód, do którego dostęp jest ograniczony prawnie, a nie w praktyce. Uznanie kwalifikacji czyni zadość prawnym wymogom co do kwalifikacji zawodowych, nie obligując przy tym pracodawcy do zatrudnienia takiej osoby.

Zakres podmiotowy: dot. uznawania kwalifikacji zawodowych obywateli p. członkowskich, którzy zamierzają wykonywać zawód regulowany w innym państwie Unii niż tym, w którym uzyskali kwalifikacje zawodowe. Oznacza to, że warunkiem powołania się na dyrektywę jest:

1) posiadanie obywatelstwa jednego z państw Unii i

2) uzyskanie odpowiednich kwalifikacji na obszarze Unii.

Regułami uznania nie są objęte kwalifikacje uzyskane w państwach trzecich.

Charakter kompleksowy tej dyrektywy przejawia się w tym, że obejmuje ona oprócz systemu ogólnego system szczególny sektorowy uznawania kwalifikacji zawodowych (lekarzy, stomatologów, pielęgniarzy itd.). W trzecim tytule trzecim rozdziale dyrektywy zawiera kilka norm, które mają charakter ogólny i które odnoszą się do wszystkich wymienionych zawodów.

Wprowadza zasadę automatycznego uznawania kwalifikacji zawodowych. Państwo przyjmujące jest zobligowane do uznania dokumentu potwierdzającego posiadane kwalifikacje.

Składnikiem systemu szczególnego są także przepisy dot. praw nabytych, odnośnie sytuacji osób, które swoje kwalifikacje mają potwierdzone w dokumentach uzyskanych zanim prawo unijne wprowadziło standaryzację, a także osób, które dokumenty uzyskały w państwach członkowskich przed przystąpieniem do UE lub które uzyskały w państwach nieistniejących (np. Czechosłowacja, NRD). Powstaje zatem wątpliwość co do samych kwalifikacji.

Regulacje dyrektywy przewidują dodatkowe wymogi dla takich osób, najczęściej sprowadzające się do uzyskania zaświadczenia o wykonywaniu danego zawodu w ostatnich latach.

Implementacja tej dyrektywy w Polsce przesądziła o nieaktualności wielu regulacji, przyjęto nową ustawę z marca 2008 o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich UE.

Materia objęta szczególnym system kwalifikacji zawodowych unormowana została w drodze poszczególnych ustaw, np. ustawa o zawodzie lekarza.

Pomoc publiczna

Reguły konkurencji i rynku wewnętrznego mogą być naruszane przez państwa członkowskie poprzez przyznanie przedsiębiorstwom tak publicznym jak i prywatnym pomocy publicznej.

Problem dopuszczalności, a także zasad udzielania pomocy publicznej zmierzającej do wzmocnienia pozycji wybranych przedsiębiorstw (lub sektorów gospodarki) stanowi nie tylko wyodrębnioną część prawa konkurencji, ale udzielenie takiej pomocy może doprowadzić do dyskryminacji innych podmiotów, które nie są beneficjentami tej pomocy, a także zniekształca konkurencję (samo zagrożenie zniekształcenia).

Cały dorobek wspólnotowy jest skierowany na nieudzielanie pomocy publicznej, przewiduje generalny zakaz udzielania pomocy - art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu UE (wcześniejszy art. 87).

Zakaz nie posiada charakteru bezwzględnego, państwa w ramach własnej polityki gospodarczej coraz częściej jej udzielają.

Art. 107 nie definiuje pomocy, ale każe ją szeroko rozumieć, tak co do istoty środków publicznych jak i ich pochodzenia. Nie forma, a skutek pomocy publicznej kwalifikuje ją do oceny na gruncie art. 108 ust. 1 Traktatu o f. UE.

Za zakazaną możemy uznać pomoc publiczną, która przysparza beneficjentowi korzyści, których nie miałby w normalnej działalności gospodarczej.

Różne rodzaje pomocy publicznej można ująć w dwie kategorie interwencjonizmu państwa w gospodarce:

- pomoc polegająca na subwencjonowaniu, czyli bezpośrednim transferowaniu do przedsiębiorstw świadczeń pieniężnych (dotacje, dopłaty, gwarancje kredytowe na korzystnych warunkach) i świadczeń rzeczowych (bezpłatne lub korzystne cenowo przekazanie działek, budynków, części budynków, dostawa dóbr, świadczenie usług na korzystnych warunkach);

- pomoc polegająca na zmniejszeniu obciążeń przedsiębiorstw, zwolnienia od podatków, ulgi podatkowe, zwolnienia od opłat parafiskalnych, pokrycie strat, umorzenie długów.

Nie jest to katalog wyczerpujący, istnieje wiele różnych rodzajów pomocy publicznej, a ich wspólną cechą, warunkiem pozwalającym uznać dane działanie za taką pomoc, jest przekazywanie korzyści beneficjentowi ze środków publicznych.

Adresatami tej zakazanej pomocy mogą być określone przedsiębiorstwa (mówimy wtedy o selektywności indywidualnej), przedsiębiorstwa w danym sektorze (selektywność sektorowa), w danym regionie (selektywność regionalna).

Istotą pomocy jest selektywność, wyrażająca się w zróżnicowanej pozycji gospodarczej przedsiębiorstw poprzez przyznanie jednym, a nie przyznanie innym określonych pozycji. Środki o charakterze ogólnym (polityki gospodarczej, społecznej), które w równym stopniu odnoszą się do wszystkich przedsiębiorstw na rynku (wszystkich gałęzi gospodarki), nie są objęte zakazem z art. 107.

Orzecznictwo TS nie daje jasnej odpowiedzi na pytanie, co jest, a co nie jest środkiem o charakterze ogólnym. Nie jest też jasne, jak bardzo prawdopodobne musi być wystąpienie danej korzyści, aby można ją uznać za pomoc państwa.

Pomoc publiczna nie będzie miała miejsca, jeżeli państwo nie będzie przyznawać żadnej korzyści innym przedsiębiorcom i będzie zachowywać się jak prywatny inwestor lub prywatny wierzyciel. Komisja Europejska opracowała w tym celu test prywatnego inwestora.

Przesłanki pomocy:

- wspomniana już selektywność, bez niej mamy do czynienia z polityką gospodarczą, działalnością obejmującą wszystkie podmioty (np. pomoc funduszy strukturalnych, do których zgłosić się może każdy);

- wpływ na handel między państwami członkowskimi (wymiar unijny nie jest jednoznaczny z wymogiem udowodnienia tego wpływu); wystarczy wykazać, że pomoc może (nie musi) potencjalnie wpływać na taki handel, nie ma więc żadnego progu geograficznego, który ograniczałby wpływ na handel między państwami członkowskimi;

Pomoc bagatelna (de minimis) nie narusza konkurencji i tym samym nie wpływa na handel wewnątrz-wspólnotowy.

Przyznanie pomocy wiążę się też z zakresem swobody implementacyjnej p. członkowskich. Nie można bowiem przypisać danego działania państwu członkowskiemu, jeżeli to działanie wynikało z przepisów prawa unijnego, w szczególności norm dyrektywy, która nie pozostawiła państwu czł. żadnej swobody implementacyjnej. Jeżeli jednak państwo taką swobodę miało, wskazany art. 107 ust. 1 Traktatu ma pełne zastosowanie w odniesieniu do rozwiązań, jakie przyjmują państwa członkowskie korzystające z tej swobody.

Zakaz pomocy został zbudowany przez pryzmat możliwych wyjątków, nie ma więc charakteru bezwzględnego. Taka pomoc może być uznana za zgodną z regułami rynku wewnętrznego, zaakceptowana w interesie UE, a nie tylko wspieranego przedsiębiorstwa.

Pomoc regionalna służy wspieraniu rozwoju regionów, które są mniej uprzywilejowane gospodarczo, które charakteryzują niskim PKB, wysoką stopą bezrobocia, niskim procentem inwestycji, odległym położeniem, niskim lub malejącym zatrudnieniu.

Realizuje ona założenia UE w zakresie dążenia do społecznej, gospodarczej, a także terytorialnej spójności, ma przyczyniać się do niwelowania różnic strukturalnych między poszczególnymi obszarami Unii.

Zastosowanie może polegać na tworzeniu różnego rodzaju zachęt dla przedsiębiorców, promowanie tworzenia nowych przedsiębiorstw.

Od momentu wejścia w życie funduszy strukturalnych zasady dopuszczalności pomocy regionalnej rozszerzono o wspieranie funkcjonowania nowo założonych przedsiębiorstw w pierwszych pięciu latach działalności. Warunkiem udzielenia tej pomocy jest wykazanie, że wszystkie koszty zostaną rzeczywiście poniesione w tym okresie. Pomoc ta sprzyja mikro, małym i średnim przedsiębiorstwom.

Dopuszczalność pomocy regionalnej wynika z art. 107 ust. 3, który w drodze wyjątku od ogólnego zakazu pomocy regionalnej zezwala na udzielenie, gdy pomoc ta:

- sprzyja rozwojowi gospodarczemu regionu o nienormalnie niskim poziomie życia lub poważnym stanie niedostatecznego zatrudnienia;

- ułatwia rozwój niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów, o ile nie zmienia to warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem;

Szczegółowe kryteria oceny planów pomocy regionalnej, zgłaszanych do Komisji Europejskiej, są umieszczone w licznych aktach prawnych opracowanych przez Komisję.

Regiony, w których dopuszczalne jest udzielanie pomocy, są określane w decyzjach Komisji, stanowiące mapy danego regionu indywidualne dla każdego kraju. Projekty tych map regionalnych są opracowywane na podstawie warunków określonych w wytycznych na latach 2007-2013 przez poszczególne państwa członkowskie i zgłaszane Komisji Europejskiej.

Pomoc może być udzielona dopiero od momentu zatwierdzenia takiej mapy. Oczywiście mapy mogą być zmieniane w trakcie tego okresu.

Wszystkie p. członkowskie korzystają z pomocy funduszy strukturalnych.

Kształt obecnie obowiązujących planów na lata 2007-2013 jest wynikiem reformy pomocy publicznej, nastąpiło bowiem przekierowanie pomocy publicznej na cele horyzontalne, które wpasowałyby się w założenia strategii

Spójność, stabilność i wzrost konkurencyjności, zrównoważonego rozwoju oraz poprawy europejskiego modelu społecznego. Zreformowane zostały zasady pomocy regionalnej, które w większym stopniu w tej chwili mogą zrealizować potrzeby regionów o największych problemach. Celem jest wspieranie mikro, małych i średnich przedsiębiorców.

Wykład VII 30.11.2010

Jeszcze raz przesłanki pomocy publicznej (muszą być zrealizowane łącznie):

+ charakter selektywny

+ zniekształcenie konkurencji (lub samo zagrożenie takiego zniekształcenia)

+ szkodliwość handlu między państwami członkowskimi

+ pomoc publiczna musi być świadczona przez państwo albo pochodzić ze źródeł państwowych, takich jak organy administracyjne, lokalne, różnego rodzaju podmioty jak fundacje, ogólnie - wpływ na dysponowanie środkami publicznymi ma państwo/organy państwowe.

Skutek pomocy nie musi być wyraźnie widoczny.

Wyłączenia od ogólnego zakazu pomocy (bo nie ma charakteru bezwzględnego):

- pomoc stoi w konflikcie z funkcjonowaniem rynku UE, będzie więc dopuszczalna tylko wtedy, gdy ma za zadanie albo realizację określonych zadań w interesie Unii, albo też są pewne sytuacje, gdzie Unia w postaci Komisji może wyrazić zgodę na pomoc (art. 107 ust. 2).

Te wyjątki o charakterze obligatoryjnym i fakultatywnym, o których decyduje Komisja, są wyliczone enumeratywnie, katalog zamknięty (choć istnieje możliwość rozszerzenia).

Te wyjątki to:

1. pomoc o charakterze socjalnym, może być udzielona indywidualnym konsumentom pod warunkiem, że jest świadczona bez dyskryminacji wynikającej z pochodzenia produktu, np. dopłaty do pszenicy, nie skierowane do konkretnego piekarza/zakładu;

2. pomoc na przezwyciężenie skutków klęsk żywiołowych i innych nadzwyczajnych wydarzeń, a więc naprawienie szkód; pomoc ta dopuszczalna jest tylko w zakresie niezbędnym na likwidację tych szkód, nie chodzi o wspieranie regionów dotkniętych kataklizmem;

3. martwy już przepis, pomoc na przezwyciężenie skutków podziału Niemiec w koniecznym zakresie; teraz nie ma już podstaw, by taka pomoc miała miejsce;

Pomoc obejmuje więc nie tylko pomoc gospodarczą, ale też socjalną.

Ust. 3 art. 107,

Komisja może (ale nie musi) udzielić zgody na pomoc, gdy jest to:

- pomoc w celu rozwoju gospodarczego regionu, w którym poziom życia jest nienormalnie niski lub regionu, w którym grozi bezrobocie;

- pomoc przeznaczona na realizację projektów o ogólno europejskim znaczeniu lub na zapobieganie szczególnym zadłużeniom gospodarki któregokolwiek z państw członkowskich.

Przykład - ochrona środowiska, wspólna polityka energetyczna (zwłaszcza odnawialne źródła), komunikacja np. budowa tuneli między krajami;

- pomoc, która ma ułatwić rozwój pewnych form działalności albo pewnych regionów gospodarczych, o ile nie zmieni ona warunków handlu w zakresie sprzecznym ze wspólnym rynkiem Unii Europejskiej. Np. niektóre dziedziny, najczęściej te najnowsze, wymagające wsparcia jak przemysł komunikacyjny;

- pomoc polegająca na wspieraniu kultury i ochronie dziedzictwa narodowego, o ile ta pomoc nie narusza warunków handlu, konkurencji UE w sposób sprzeczny z jej interesem.

Możliwość rozszerzenia katalogu - mogą być inne rodzaje pomocy, które określi decyzja Rady Europejskiej podjęta większością kwalifikowaną głosów na wniosek Komisji Europejskiej. Do tej pory takie rozszerzenie nie miało jednak miejsca.

Możemy wyróżnić trzy rodzaje pomocy:

- pomoc horyzontalna, małe i średnie przedsiębiorstwa

- pomoc regionalna, chodzi o rozwój gospodarki regionów z nienormalnie niskim poziomem życia

- pomoc sektorowa, gdy chcemy uruchomić nową dz. gosp. itp.

Należy pamiętać, że najważniejszy przy udzielaniu pomocy jest interes Unii Europejskiej, a nie np. przedsiębiorstw potrzebujących pomocy.

Wspierane są niektóre sektory, określane jako sektory wrażliwe - listę takich sektorów Komisja opracowuje co pięć lat (od 1 stycznia 2004), np. hutnictwo, kopalnie węgla, przemysł stoczniowy, włókien sztucznych (tego już nie ma).

Istnieje pewien szczególny rodzaj pomocy, który nie jest traktowany przez Komisję jako pomoc, bo jest tak niewielka, że nie narusza warunków handlu między państwami członkowskimi i reguł konkurencji - pomoc de minimis.

Pomocą tą zajętą się pod koniec lat `90, rozporządzenie Komisji z 2001 roku nr. 69 w sprawie zastosowania art. 87 i 88 w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis. To rozporządzenie oparty był na wcześniejszym akcie z 1998 roku

Pod koniec 2006 roku dokonano zmiany i Komisja wydała rozporządzenie 2006/1998 z 15 grudnia 2006 roku w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Podtrzymuje w mocy rozporządzenie z 2001, jest jego kontynuacją. Oba dot. m.in. funduszy, którym pomoc również służy. To poprzednie obowiązywało do 30 czerwca 2007 roku, nowe zaś obowiązuje do funduszy strukturalnych na lata 2007-2013.

Ponadto w sierpniu 2008 roku Komisja wydała rozporządzenie nr. 800/2008 uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88. Dotyczy wyłączeń grupowych (blokowych), ma znaczenie także dla europejskiego obszaru gospodarczego. Znajdziemy w nim również rozdział dot. pomocy de minimis (dlatego o tym wspomnieliśmy).

Rozporządzenie z 2006/1998 z 15 grudnia 2006 obowiązuje od 1 stycznia 2007 roku do 31 grudnia 2013 roku. Zatem każdy program pomocy obowiązujący od 2007 roku musi być zgodny z tym rozporządzeniem.

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym we wszystkich sektorach, z wyjątkiem:

a) pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym działającym w sektorach rybołówstwa i akwakultury, objętych rozporządzeniem Rady (WE) nr 2000/104;

b) pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym działającym w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu;

c) pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym działającym w dziedzinie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu;

d) pomocy przyznawanej na działalność związaną z wywozem do państw trzecich lub państw członkowskich;

e) pomocy uwarunkowanej pierwszeństwem korzystania (a więc faworyzującej) z towarów krajowych w stosunku do towarów sprowadzanych z zagranicy;

f) pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom działającym w sektorze węglowym zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu (WE) nr 1407/2002;

g) pomocy na zakup pojazdów przeznaczonych do transportu drogowego przyznawanej podmiotom gospodarczym prowadzącym działalność zarobkową w zakresie drogowego transportu towarowego;

h) pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym znajdującym się w trudnej sytuacji, np. zagrożone upadłością przedsiębiorstwa.

Pomoc de minimis jest zwolniona z wymogu notyfikacji zawartym w art. 108 ust. 3 Traktatu, art. 2 rozporządzenia wymienia warunki, dzięki którym wsparcie bagatelne nie jest uprzednio zgłaszane.

Ta nowa regulacja podniosła znacznie pułap pomocy przekazywanej przedsiębiorstwom w zakresie kolejnych trzech lat do poziomu 200 tys. euro (poprzednio było 100 tys. euro) z wyjątkiem transportu, tam nadal 100 tys.

Dwa pułapy stosuje się niezależnie od formy i przeznaczenia pomocy de minimis, także bez względu na to, czy takie wsparcie przyznane jest w całości czy tylko w części, czy finansuje państwo czł., czy UE.

Trzy lata - liczy się lata budżetowe, które państwa członkowskie odnoszą do celów podatkowych. Na podstawie rozp. z 2001 brało się pod uwagę lata kalendarzowe.

Jeżeli w grę wchodzi nowa pomoc bagatelna, to należy ją policzyć w ten sposób: jaka jest łączna kwota tej pomocy przyznana w okresie jednego roku budżetowego.

Rozp. z 2006 odnosi się do wsparcia de minimis, do którego wcześniej można by liczyć ekwiwalent dotacji budżetowej brutto bez przeprowadzania oceny ryzyka, tzn. pomoc musi być przejrzysta.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pomoc de minimis nie może być łączona z pomocą państwa w kontekście samych kosztów kwalifikowanych, ale to już są kwestie związane z funduszami.

Państwo członkowskie podejmuje decyzję o przyznaniu tej pomocy, ale jeżeli przyzna, to musi na piśmie powiadomić taki podmiot. Dokument powinien zawierać kwotę pomocy, pismo musi mieć wyraźne odniesienie do nowego rozporządzenia, przed udzieleniem pomocy państwo musi utrzymać od podmiotu informację w postaci oświadczenia (elektroniczne, pisemne) o pomocy de minimis lub innej pomocy, którą podmiot uzyskał poprzednio w ciągu danego roku budżetowego.

Podmiotem odpowiedzialnym za informowanie KE jest Prezes UOKiK. Pomoc ta jest chętnie wykorzystywana przez małe i średnie przedsiębiorstwa.

Istnieje też inny rodzaj pomocy - tymczasowe środki pomocy państwa ułatwiające dostęp do finansowania w dobie kryzysu finansowego i gospodarczego; te środki wydane są przez Komisję (najpierw 17 grudnia 2008 roku, a następnie przyjęto korektę 25 lutego 2009 roku). Obowiązuje do 31 grudnia 2010 roku. Pomoc może być przyznana w kwocie ryczałtowej do 500 tys. euro.

Ta pomoc nie jest już pomocą bagatelną z art. 107 ust. 1, traktowana jest tak jak normalna pomoc, z tym że ma charakter tymczasowy związany z kryzysem. Pomoc de minimis jest natomiast pomocą bagatelną.

Za datę takiej pomocy bagatelnej uznajemy moment, w którym beneficjentowi zostało nadane prawo przyjęcia pomocy.

Pomoc regionalna

Jest możliwa w szczególności w związku z różnego rodzaju funduszami (tutaj opracowano tzw. mapę regionalną pomocy, a pismem z 13 września 2006 Komisja zatwierdziła w formie decyzji polską mapę pomocy regionalnej). Obszar kwalifikujący się do pomocy regionalnej na lata 2007-2013 na podstawie wyłączenia (art. 107 ust. 3)) został podzielony na:

- region, gdzie ta pomoc nie może przekraczać 50%, a produkt krajowy brutto jest tam niższy niż 45% średniego PKB przypadającego na jednego mieszkańca UE. To są obszary województwa łódzkiego, małopolskiego, lubelskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego, podlaskiego, lubuskiego, opolskiego, kujawskiego-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego;

- drugi region, gdzie pomoc nie może przekraczać 40%, a PKB na jednego mieszkańca jest niższy 60% średniego PKB na jednego mieszkańca UE: śląskie, wielkopolskie, zachodnio-pomorskie, dolnośląskie i pomorskie;

- region, gdzie pomoc przekracza 30%, a PKB na jednego mieszkańca jest niższy niż 75% średniego PKB na jednego mieszkańca UE: mazowiecki, gdzie PKB wynosi 68% oraz region miasta Warszawa.

Na podstawie ustawy z 30 kwietnia 2004 roku o postępowaniu w sprawach dot. pomocy publicznej RM wydała rozporządzenie 13 października 2006 w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej. Odzwierciedla decyzję Komisji w sprawie polskiej mapy regionalnej, określa maksymalną wartość pomocy, sposób jej ustalania itp. Mapa pomocy może być modyfikowana na wniosek państwa czł. do Komisji, gdy np. jeden z regionów nagle się wzbogaci albo zubożeje.

Pomoc regionalna przeznaczona jest m.in. na tworzenie inwestycji początkowych, zgodnie z wytycznymi Komisji jest to inwestycja w aktywa materialnej oraz niematerialne i prawne, które składają się na tworzenie nowego przedsiębiorstwa, na rozbudowę istniejącego, wprowadzenie nowych, dotychczas niewytwarzanych wyrobów lub usług, zmiany w procesie produkcji danego przedsiębiorstwa.

Inwestycja początkowa - nabycie środków trwałych przez samodzielnego inwestora, przyjmującego taką czy inną formę organizacyjną.

Pomoc regionalna będzie udzielona tylko wtedy, kiedy beneficjent przed rozpoczęciem prac nad realizowaniem projektu złoży wniosek o przyznanie wsparcia, a wyznaczony organ potwierdzi pisemnie, że taki projekt nadaje się do objęcia taką pomocą.

Wkład własny ustalono na poziomie 25% kosztów kwalifikowanych, które muszą pochodzić albo z kosztów własnych, albo niezależnych źródeł finansowania (jak np. bank), a nie mogą pochodzić ze źródeł publicznych.

Trzeba uzasadnić, że ta konkretna inwestycja faktycznie wpłynie na poprawę rozwoju regionu i zapewni progres gospodarczy.

Wymagania w stosunku do beneficjenta: inwestycję musi prowadzić przez co najmniej pięć lat. W przypadku gdy pomoc jest przeznaczona na tworzenie nowych miejsc pracy, stanowisko takie musi być obsadzone w ciągu pięciu lat od pierwszego dnia zapewnienia tej pomocy. W przypadku małych i średnich przedsiębiorstw te wymagania mogą zostać skrócone maksymalnie do trzech lat.

Intensywność wsparcia musi być proporcjonalna do problemu w danym regionie (a więc druga, obok przejrzystości, zasada mająca tu zastosowanie).

Komisja zalicza do kosztów kwalifikowanych na pomoc regionalną wydatki na grunty, budynki, maszyny, instalacje z wyjątkiem wydatków na środki transportowe, wydatki na analizy przygotowawcze i usługi doradcze związane z inwestycją, wydatki na zakup aktywów innych niż grunty czy budynki, np. w formie leasingu (też czas trwania 5 lat, 3 lata w przypadku małych i średnich).

Polityka regionalna jest regulowana w ustawie o narodowym planie rozwoju (z 2004 roku), a także ustawie z 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

Wytyczne pomocy regionalnej na lata 2007-2013 opublikowano 31 grudnia 2006 roku w dzienniku urzędowym UE, dział C; weszły w życie 1 stycznia 2007.

Dopuszczalność pomocy regionalnej na podstawie art. 87 ust. 3 sprzyja rozwojowi regionów i niektórych działań gospodarczych.

Kryteria oceny (zgodnie z wytycznymi) planu udzielania pomocy regionalnej zgłoszone przez państwa członkowskie, wskazują na:

- obszary geograficzne;

- sektory gospodarki, dla których pomoc regionalna może być udzielona;

- dopuszczalna intensywność pomocy;

- typy kosztów, jakie mogą być objęte pomocą regionalną.

Oprócz przepisów szczególnych dot. dużych projektów, mamy także pomoc dla nowo utworzonych przedsiębiorstw i pomoc operacyjną.

Pomoc dla nowo utworzonych to przede wszystkim zachęta i wspieranie pięcioletnim okresem, dot. to wyłącznie małych przedsiębiorstw, znajdziemy ją przede wszystkim w rozp. 800/2008.

Całkowita kwota pomocy nie może przekraczać 2mln euro na jedno przedsiębiorstwo na obszarze Polski i 1mld euro w regionie mazowieckim (?). Pomoc nie może przekroczyć w ciągu roku 33% tej kwoty. Katalog kosztów, które może obejmować pomoc, jest bardzo szeroki, np. koszty zużycia wody, a nawet odsetki od pożyczek.

Pomoc operacyjna - udzielana w sytuacjach wyjątkowych i ma na celu zmniejszenie bieżących wydatków przedsiębiorstwa, polegających np. na dokonywaniu inwestycji odtworzeniowych. Pomoc operacyjna jest co do zasady zabroniona, udzielana jest na zasadzie wyjątku. Musi być także proporcjonalna do ograniczeń, które ma łagodzić i zawsze mieć charakter przejściowy, a także podlegać stopniowemu zmniejszeniu.

Odstępstwa od zasady pomocy operacyjnej - dla trzech typów regionów:

- dla regionów najsłabiej zaludnionych, o gęstości zaludnienia 8 osiem na kilometr kwadratowy, także obszary przylegające i sąsiednie do tych regionów, np. regiony Bieszczad;

- regiony najbardziej oddalone, w celu zrekompensowania kosztów transportu związanych z ograniczeniami geograficznymi, np. Wyspy Kanaryjskie;

Państwa czł. muszą wyjaśnić poprzez przedłożenie szczegółowego raportu niezależnych ekspertów, jaki jest związek między pomocą operacyjną a przyczynieniem się do rozwoju regionalnego. W raporcie wskazuje się, jakie ograniczenia mogą być wyeliminowane i w jaki sposób zagwarantowana jest proporcjonalność między rodzajem i poziomem pomocy, a ograniczeniami, które ma zmniejszyć oraz w jaki sposób zagwarantowano, że pomoc będzie stopniowo obniżona i ograniczona w czasie. Państwa członkowskie mają też obowiązek składać okresowe raporty z wdrożenia pomocy operacyjnej.

Wykład VIII 07.12.2010

Rola małych i średnich przedsiębiorstw / Small business /MŚP w kontekście pomocy publicznej.

Stanowią one trzon gospodarki UE, ponad 90%, a nawet 99%, to właśnie przedsiębiorstwa małe i średnie. To sytuacja istotna z punktu widzenia zatrudnienia. Zatrudniają bowiem one ponad 100 milionów osób, a tym samym realizacja walki z bezrobociem zależy właśnie od nich. To przede wszystkim przedsiębiorstwa, które funkcjonują w społecznościach regionalnych, lokalnych, są elementem polityki spójności (2007-2013), powodują stabilność społeczną. Pełnią ważną rolę gdy chodzi o wzrost gospodarczy, bo wytwarzają 60% PKB. Trzeba podkreślić, że dynamika tych MŚP jest znacząca, ale przyspieszenie wszelkich zmian technologicznych, a także wymuszenie globalizacji, oczywiście bez pomocy państwa nie byłyby możliwe, co blokuje także realizację innowacyjności. Gospodarka oparta na wiedzy wynika ze Strategii Lizbońskiej, którą MŚP są także objęte.

Program SBA - SMALL BUSINESS ACT - to komunikat komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, a także Komitetu Regionów, pt. „Najpierw myśl na małą skalę” - taka wersja programu SBA została opublikowana 25.06.2008 r w ostatecznej wersji. Przyjęty w czerwcu program odzwierciedla wolę polityczną Komisji, która żąda uznania fundamentalnej roli MŚP. W sposób kompleksowy zostały określone kierunki polityki europejskiej w odniesieniu do tych MŚP. Ma to znaczenie w okresie kryzysu, te trudności najbardziej odczuwalne są dla małych podmiotów. Wszelkie działania KE wskazują na to, że potrzebny jest Europejski Plan Naprawy Gospodarczej, 26.11.2008 r. zapowiedziany przez Barosso, opiera się on na tym SBA i ma na celu zapewnienie dodatkowej pomocy dla MŚP. Kroki obejmują uproszczenia i ułatwienia administracyjne dla przedsiębiorstw z punktu widzenia ich obciążeń, wprowadzenie poprawy ich płynności finansowej, a także zachęcenia większej liczby osób do podejmowania działalności na własny rachunek. Ten plan naprawy ma na celu poprawę dostępu MŚP do źródeł finansowania przy udziale Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego. Wskazano także w tym akcie, że przyznając MŚP odpowiednią pomoc, państwa członkowskie powinny w pełni korzystać z tych zreformowanych, znowelizowanych aktów prawnych. To wsparcie dla sektora mśp będzie miało korzystny wpływ na konkurencyjność, wówczas jeżeli wskaże się na poprawę warunków rynkowych, które prowadzą do wzrostu, innowacyjności, badań rynkowych, podniesie to efektywność energetyczną, a także w grę wejdzie poprawa jakości szkoleń oraz jakości miejsc pracy. By umożliwić dalszą pomoc państwa dla mśp KE zapowiedziała pakiet uproszczeń, który ma przyspieszyć proces podejmowania decyzji w sprawie pomocy państwa, a także przewiduje środki tymczasowe, i to ma ułatwić państwom członkowskim udzielanie pomocy. Pomoc państwa dla mśp to najróżniejsze instrumenty, ogólne środki wsparcia (ogólne obniżenie kosztów społecznych, inwestycje w szkolenie) - one nie mogą stanowić pomocy państwa, mogą być natychmiast wdrażane przez poszczególne państwa członkowskie. Natomiast środki wsparcia, które wiążą się z art. 107 muszą być zgodne z procedurą pomocy państwa. DO wyjątków należą : pomoc de minimis, która nie jest pomocą państwa, a także środki wchodzące w skład rozporządzeń w zakresie wyłączeń grupowych. KE unowocześniła to by lepiej ukierunkować inwestycje, cele wskazane w Strategii Lizbońskiej, potem Europa 2020. Mśp kwalifikują się do wszystkich rodzajów pomocy, które są dopuszczone na mocy przepisów UE w dziedzinie tej pomocy, a w przypadku środków pomocy, które są także dostępne dla dużych przedsiębiorstw. Tutaj środki pomocy dla mśp zostały skonsolidowane i uproszczone we wszystkich sektorach, w których stosuje się przepisy szczególne, mianowicie zasadniczo przepisy szczególne mają zastosowanie do pomocy państwa w sektorze rybactwa i akwakultury, rolnictwa, górnictwa, budownictwa okrętowego, hutnictwa żelaza i stali, oraz włókien syntetycznych. Bardziej szczegółowe rozwiązania znajdujemy w aktach prawnych, które dotyczą tych sektorów wymienionych wyżej. Obszary objęte pomocą oznaczają regiony, które kwalifikują się do pomocy zgodnie z mapą pomocy regionalnej.

Środki pomocy w celu wspierania wzrostu i rozwoju MŚP

To pomoc na badania, rozwój i innowacje. W 2006 roku KE przyjęła zasady ramowe które dotyczą pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną, tj. b+r+i, natomiast w 2008 roku przyjęto ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych, w których również uwzględniono pomoc na bri.

Jakie rodzaje środków pomocy są dostępne na mocy zasad ramowych ?

- na projekty badawczo-rozwojowe; badania podstawowe (do 100% kosztów), przemysłowe (do 80% kosztów kwalifikowanych, a jeżeli duże przedsiębiorstwa to 60%, nawet do 50 dochodzi w zależności od rozmiaru)

- na techniczne studia wykonalności, a więc ta pomoc stanowi przygotowanie do różnego rodzaju badań przemysłowych lub działań z zakresu eksperymentalnych prac rozwojowych, W przypadku mśp może stanowić nawet 75% kosztów kwalifikowanych.

- na pokrycie kosztów praw własności przemysłowej, może być przyznana na pokrycie kosztów uzyskania patentów i innych praw własności przemysłowej

- pomoc na tymczasowe zatrudnienie wysoko wykwalifikowanego personelu.

• Jednakże pracownicy, którzy będą zatrudnieni muszą rzeczywiście zostać zatrudnieni na tych nowych, specjalnie dla nich utworzonych stanowiskach, wymagane jest minimum 2-letnie doświadczenie. Maksymalny poziom intensywności pomocy nie może przekraczać 50% kosztów kwalifikowanych na przedsiębiorstwo i na jednego tymczasowo zatrudnionego pracownika.

- pomoc na działalność badawczo-rozwojową jest przewidziana dla młodych innowacyjnych przedsiębiorstw, i beneficjentem powinno być małe przedsiębiorstwo, które rozpoczęło dział nie wcześniej niż 6 lat przez otrzymaniem pomocy.

• Kwota pomocy nie może przekraczać 1 mln euro, ale w regionach, które mają tę szczególną sytuację, gdzie niskie PKB i wysokie bezrobocie - nawet 1,5 mln euro.

- pomoc na usługi doradcze w zakresie innowacji i usług, wspierania innowacji. Maksymalna kwota pomocy, którą przyznaje się beneficjentowi w okresie 3 lat wynosi 200 tysięcy euro

- pomoc przeznaczona na innowację w obrębie procesów, a także innowacje organizacyjne w sektorze usług. Tutaj innowacje muszą stanowić NOWOŚĆ albo zasadnicze ulepszenie. Na pewno muszą nieść ze sobą ryzyko ewentualnego niepowodzenia. Innowacje organizacyjne muszą dotyczyć zastosowania technologii organizacyjno-informacyjnych. Maksymalna intensywność pomocy wynosi 25% dla śp, dla mp 35 %.

- pomoc dla klastrów innowacyjnych, pomoc inwestycyjna na aktywizację, utworzenie. Maksymalna intensywność pomocy wynosi 25% dla śp, dla małych - 35%. Jeżeli będą to klastry z rejonów z niskim PKB to stosuje się wówczas wyższe pułapy intensywności.

Rodzaje środków pomocy, które zostały wyłączone poprzez rozporządzenie obejmują wszystkie rodzaje pomocy : b+r+i, przewidziane w zasadach ramowych, podlegają przepisom ogólnego rozporządzenia, w sprawie wyłączeń grupowych i są w związku z tym zwolnione z procedury zgłoszenia. Mamy tu wyjątek : pomoc przeznaczona na innowacje w obrębie procesów innowacyjnych, które są organizowane w sektorze usług, obejmuje to także zwolnienie dla klastrów innowacyjnych, jeżeli pomoc indywidualna o dużej wartości jest przewidziana.

Czy taka pomoc publiczna jest przewidziana dla przedsiębiorstw, które są w złej sytuacji gospodarczej?

Taka pomoc jest - Pomoc w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw.

Wytyczne dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji umożliwiają zastosowanie potrzebnych pilnie środków restrukturyzacyjnych wobec zagrożonych przedsiębiorstw nawet w okresie ich ratowania.

Co to są przedsiębiorstwa zagrożone ?

Przedsiębiorstwo zagrożone to przedsiębiorstwo, które ani przy pomocy środków własnych ani środków, które mogłoby uzyskać, czy to od właścicieli czy udziałowców, nie jest w stanie powstrzymać strat, które bez zewnętrznej interwencji władz publicznych prawie na pewno doprowadzą przedsiębiorstwo do zakończenia działalności w perspektywie krótko- lub średnioterminowej.

Przewiduje się pomoc w celu ratowania przedsiębiorstwa. Stanowi to wsparcie czasowe i odwracalne, bo ta pomoc ma na celu umożliwić zachowanie płynności finansowej owego przedsiębiorstwa na czas, który jest konieczny do opracowania planu restrukturyzacji lub planu likwidacji. Tutaj ten czas jest bardzo krótki dla przedsiębiorstwa, natomiast długa jest procedura. Takie przedsiębiorstwo, które oczekuje wsparcia, żeby otrzymać pomoc natychmiast musi mieć opracowany plan wyjścia z tej sytuacji. Ten czas obejmuje nie tylko opracowanie takiego planu ale musi także przedstawić KE albo odpowiednim organom ten plan i KE musi podjąć decyzję w sprawie takiego planu. Ten okres wynosi tylko 6 miesięcy.

Pomoc na restrukturyzację - restrukturyzacja opiera się na wykonalnym i spójnym i dalekosiężnym planie, którego celem jest przywrócenie długoterminowej rentowności przedsiębiorstwa.

Warunki jakie musi spełnić przedsiębiorstwo.

-Taka pomoc musi stanowić odwracalne wsparcie w formie gwarancji kredytowych lub pożyczek w normalnym, komercyjnym oprocentowaniu, w calu zapewnienia płynności finansowej.

-pomoc musi być ograniczona do kwoty potrzebnej do utrzymania przedsiębiorstwa.

-pomoc musi być przyznana jedynie na czas konieczny, max. 6 miesięcy od opracowania planu naprawy.

-pomoc musi być uzasadniona konkretnymi trudnościami społecznymi, np. brak wypłacalności

-zastrzeżenie jakie jest uczynione - nie może wywierać skutków ubocznych w innych państwach członkowskich

-muszą jej towarzyszyć zobowiązania państwa członkowskiego, państwo informuje KE o planie restrukturyzacji lub też prezentuje plan likwidacji i musi być przedstawiony dowód, że pożyczka została zwrócona lub umowa gwarancji przestała obowiązywać w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od przyznania pomocy.

-pomoc na ratowanie jak i na restrukturyzację może być przyznana TYLKO JEDEN RAZ.

• Zasada ONE TIME, LAST TIME.

-pomoc na restrukturyzację można otrzymać :

1) KE przedstawia i zastanawia się, rozpatruje przedstawiony plan naprawy, który jest opracowany by przywrócić rentowność danemu przedsiębiorstwu, w rozsądnym czasie

2) Podjęcie środków wyrównawczych w celu uniknięcia nadmiernego zakłócenia konkurencji, np. stosowne obniżenie mocy produkcyjnych - ten warunek nie ma zastosowania w odniesieniu do małych przedsiębiorstw.

3) Pomoc ograniczona jest do minimum, niezbędnego ażeby zorganizować/zrealizować środki restrukturyzacyjne. Beneficjenci muszą wnieść wkład własny, musi on być ZNACZĄCY, a nie symboliczny, nie może zawierać elementów pomocy państwa. W przypadku MŚP wskazuje się na odpowiedni udział procentowy.

4) Przedsiębiorstwo musi W PEŁNI wdrożyć plan restrukturyzacji i przestrzegać założonych warunków. One time, last time.

5) konieczne jest prowadzenie ścisłego nadzoru i składanie sprawozdań rocznych do KE, czasami do poszczególnych organów centralnych które przekazują je do KE.

Wytyczne wspólnotowe dot. pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE w dziale C nr 244 z 1.10.2004 roku. Zostały znowelizowane w 2006 roku ale najważniejsze postanowienia są zawarte.

Pomoc w celu zapewnienia kapitału podwyższonego ryzyka.

Kapitał ten stanowi ważny instrument finansowania mśp. Nowe wytyczne w celu tej pomocy weszły w życie w sierpniu 2006 roku. Kapitał podwyższonego ryzyka polega na tym, ze finansowanie kapitałowe lub quasi-kapitałowe na początkowych etapach rozwoju (etap zalążkowy, rozruchu i ekspansji) spełnia ważną rolę jako alternatywa w zakresie rynku papierów wartościowych i specjalizuje się w szczególności ażeby tą pomocą objąć mśp, a także obejmuje spółki, które charakteryzują się dużą dynamiką rozwoju. Rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych, KE nr 800/2008 uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88, a także rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych - ogólne rozporządzenie, wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na wspieranie inwestycji kapitału podwyższonego ryzyka mśp.

W tym ogólnym rozporządzeniu właśnie tę pomoc wymienia się jako jeden z rodzajów pomocy. W przypadku tego rodzaju pomocy zwolniono państwa członkowskie z obowiązku zgłaszania pomocy. KE ustaliła próg bezpieczeństwa - 1,5 mln euro dla docelowych działań mśp. KE uznała, że brak jest alternatywnych środków jeśli chodzi o kapitał podwyższonego ryzyka. Środki te sprzyjają tworzeniu funduszy - venture capital oraz inwestowaniu w dynamiczne małe i średnie przedsiębiorstwa, chodzi o zwiększenie i pobudzenie tego sektora i do sięgania do tego kapitału podwyższonego ryzyka. Można tę pomoc przyznawać wszystkim przedsiębiorstwom, są wyjątki : przeds. zagrożone - im się nie przyznaje, przedsiębiorstwa które prowadzą działalność gospodarczych w sektorach wrażliwych <górnictwa węgla, hutnictwa żelaza i stali, budownictwa okrętowego>. Pomoc max. 1,5 mln euro w dowolnym okresie 12 miesięcy. Tworzenie funduszy inwestycyjnych, venture capital, w których państwo może być partnerem.

Pomoc na ochronę środowiska.

Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska, opublikowane w DzU w dziale C nr 82 z 1.04.2008 roku. Na ich mocy państwa członkowskie mogą udzielać wsparcia mśp jak i dużym pomocy na projekty związane z ochroną środowiska.

Rodzaje tych środków pomocowych :

- pomoc, która obejmuje rozwiązania energooszczędne, operacyjna i inwestycyjna,

- pomoc na odnawialne źródła energii, inwestycyjna i operacyjna pomoc

- pomoc inwestycyjna na różne działania związane z przystosowaniem do przyszłych norm unijnych, w szczególności jeśli chodzi o pakiet klimatyczny, a więc przedsiębiorstwa które będą miały ogromne koszty aby dostosować się do pułapów.

- pomoc dla tych przedsiębiorstw, które muszą dostosować się do surowszych norm niż te wspólnotowe

- pomoc na inwestycje, na efektywne ciepłownictwo komunalne, energooszczędne

- pomoc na badanie środowiska

To pierwsza grupa pomocy, która jest możliwa na mocy wytycznych. Ale mamy też drugą grupę :

- pomoc na gospodarowanie odpadami innych przedsiębiorstw, w tym także będzie to recycling itp.

- pomoc na rekultywację zanieczyszczonych terenów, kwota pomocy może pokrywać nawet 100% kosztów kwalifikowanych

- pomoc na relokację przedsiębiorstw ze względów ochrony środowiska, zmiana lokalizacji powinna być podyktowana względami prewencyjnymi, ochrony środowiska.

- pomoc związana z programami handlu uprawnieniami, tutaj pomoc z tym związana wymaga spełnienia określonych warunków, mamy podane sytuacje w jaki sposób KE będzie oceniać konieczność i proporcjonalność pomocy państwa. Np. Polska chce sprzedać uprawnienia do emisji Portugalii i Japonii

- pomoc w postaci ulg lub zwolnień z podatków na ochronę środowiska. Taka pomoc jest dozwolona jeżeli przyczynia się co najmniej pośrednio do poprawy poziomu ochrony środowiska, a te ulgi i zwolnienia nie podważają ogólnego celu danego podatku. Okres nawet do 10 lat.

• Są rodzaje środków pomocy, które są dostępne na mocy ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych;

a) pomoc na inwestycje dla przedsiębiorstw, które umożliwiają zastosowanie norm surowszych niż normy unijne lub podniesienie poziomu ochrony środowiska jeżeli brak jest norm unijnych, np. nabycie nowych środków transportu przyjaznych środowisku

b) pomoc na wcześniejsze przystosowanie do przyszłych norm unijnych, na badanie środowiska, na rozwiązania energooszczędne, na odnawialne źródła;

Przewiduje się tu uproszczoną metodę liczenia kosztów kwalifikowanych. 7,5 mln euro pomocy indywidualnej.

Pomoc szkoleniowa

Na mocy ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych państwa członkowskie mogą przyznać pomoc na szkolenia ogólne jak i specjalistyczne. Te kategorie wchodzą w zakres ogólnego rozporządzenia i nie muszą być zgłaszane do KE, z wyjątkiem pomocy indywidualnej w wysokości 2 mln euro.

Co zalicza się do kosztów kwalifikowanych w przypadku szkoleń ogólnych i specjalistycznych :

-koszty zatrudnienia wykładowców

- koszty podróży wykładowców i uczestników szkolenia

-koszty zakwaterowania

-koszty materiałów, narzędzi

-koszty wykorzystania na potrzeby szkolenia usług doradczych, konsultacyjnych

Szkolenia specjalistyczne - szkolenia, które polegają na przekazywaniu wiedzy bezpośrednio związanej z obecnym lub przyszłym stanowiskiem pracy w przedsiębiorstwie (permanentne kształcenie wg. Strategii Lizbońskiej) oraz na przekazywaniu umiejętności, których wykorzystanie w innym przedsiębiorstwie lub obszarze zatrudnienia jest możliwe tylko w ograniczonym stopniu lub w ogóle niemożliwe.

Szkolenie ogólne - szkolenie polegające na przekazywaniu wiedzy, która nie jest wyłącznie, głównie związana z obecnym lub przyszłym stanowiskiem, ale chodzi o umiejętności, które może wykorzystać w innym przedsiębiorstwie lub w innym obszarze zatrudnienia.

Rodzaje środków pomocy dostępne na podstawie tego ogólnego rozporządzenia to także ta pomoc na szkolenia specjalistyczne - nawet do 45 % kosztów kwalifikowanych dla mś, natomiast 35% jeśli są średnie.

Jeśli chodzi o kwoty na szkolenia ogólne - 80% kosztów kwalifikowanych dla mp, a 70% dla śp.

UE wskazuje na konieczność zatrudniania i na preferencje dla osób niepełnosprawnych. Pracownicy w szczególnie niekorzystnej sytuacji oraz niepełnosprawni mają zintensyfikowaną pomoc, nawet o 10 punktów procentowych większą.

Nie sposób nie wspomnieć o pomocy na usługi doradcze oraz na udział w targach. Wyjątek : pomoc indywidualna do 2 mln euro.

Pomoc na usługi doradcze i udział w targach.

-do 2 mln euro dla 1 przedsiębiorstwa i na jeden projekt, intensywność nie może przekraczać 50% kosztów kwalifikowanych (wynajem, obsługa stanowiska wystawienniczego itp.)

Pomoc na promowanie przedsiębiorczości wśród kobiet.

Państwa członkowskie mogą przyznać dotację do 1 mln euro mp, które są nowoutworzone przez kobiety bez konieczności zgłaszania.

Nowoutworzone przez kobiety - to jest takie małe przedsiębiorstwo, które spełnia takie warunki jak to, że jedna lub więcej kobiet jest w posiadaniu co najmniej 51% kapitału danego małego przedsiębiorstwa lub są one zarejestrowane jako właścicielki małego przedsiębiorstwa, a także są odpowiedzialne za zarządzanie takim małym przedsiębiorstwem.

Pomoc sektorowa.

Może być odpuszczona na mocy art. 107 ust. 3 Traktatu, jeżeli są spełnione przesłanki określone, negatywne. W przypadku sektorów wrażliwych będą to takie sektory, które charakteryzują się nadwyżkami mocy produkcyjnych i podażą nad popytem na ich produkty. Od lat taka pomoc jest akceptowana przez KE tylko wtedy gdy służy przywróceniu zdolności produkcyjnych, a nie jedynie utrzymaniu istniejącego status quo. Ta pomoc sektorowa musi być ograniczona w czasie, ściśle podporządkowana celom restrukturyzacji, w konsekwencji prawo wtórne określa coraz bardziej restrykcyjne reguły, dot. to sektorów górnictwa, hutnictwa, stoczni, motoryzacji. Mniej restrykcyjnie KE patrzy na pomoc państwa w energetyce jeżeli ma ona służyć ochronie środowiska i ma służyć racjonalizacji zużycia energii. Odrębne są akty prawne, które dotyczą tych przemysłów, oczywiście mają rangę rozporządzeń.

Generalne zasady i klauzule prawa UE w zakresie pomocy publicznej.

Opierają się na 4 podstawowych zasadach generalnych :

1. Zasada przejrzystości - wprowadzenie procedur notyfikacyjnych i kontrolnych; wymagane są od państw członkowskich w zakresie zgłaszania zamiaru udzielania pomocy, a także jest wymóg gromadzenia informacji, które dotyczą realizacji tych programów; pomoc publiczna w latach 90tych -wtedy wiele sektorów było zmonopolizowanych, wobec tego KE zaczęła tę zasadę przejrzystości właściwie wprowadzać na mocy bardzo ważnej dyrektywy z 1980 roku, która zapewniła przejrzystość relacji między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi; była to tzw. Dyrektywa o przejrzystości 80/723, z 25.07.1980 roku. Ona wprowadziła wymóg przejrzystości relacji finansowych między państwem a przedsiębiorstwem. Początkowo ten problem został dostrzeżony tylko w tych relacjach; ta dyrektywa z '80 wprowadziła obowiązek zapewnienia by relacje finansowe między przedsiębiorstwami publicznymi a organami publicznymi były przejrzyste. Tym samym w sposób jasny powinny zostać przedstawione a) fundusze publiczne, udostępniane bezpośrednio przez organy publiczne zainteresowanym przedsiębiorstwom publicznym, b) lub za pośrednictwem przedsiębiorstw publicznych lub instytucji finansowych, c) rzeczywiste wykorzystanie tych funduszy

2. Zasada proporcjonalności

3. Zasada spójności

4. Zasada subsydiarności

Wykład IX 4.01.2011

Na ostatnim wykładzie poruszaliśmy kwestię pomocy publicznej. Można ją rozpatrywać wyłącznie przez pryzmat możliwych wyjątków.

Wytyczne z 2009 roku wskazują na możliwość zupełnie dwóch różnych instytucji ratowania przedsiębiorstw; po pierwsze można taką pomoc uzyskać gdy przedsiębiorstwa znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej, gdy nie są sobie w stanie poradzić bez pomocy państwa (udzielona im zostanie tzw. pomoc doraźna, na ratowanie).

Zasady udzielania pomocy na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw

Z pkt widzenia Komisji pomoc publiczna jest co do zasady zakazana, KE jest też przeciwna ratowaniu przedsiębiorstw w trudnej sytuacji gospodarczej, jednakże mając na względzie problemy, jakie pociąga za sobą upadłość i likwidacja przedsiębiorstwa (np. grono osób, które nagle znajdą się bez pracy) zgodziła się na wprowadzenie pewnych zasad co do pierwszych obszarów.

Rozdzieliła w 1994 poprzez wytyczne na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw, weszły w życie 10 października 2004 roku, przewidziane na 5 lat. Wygasły, teraz rozporządzenie 800/2009 Parlamentu i Rady, dot. różnych form pomocy państwa, w tym także restrukturyzacji i ratowania przedsiębiorstw.

Ratowanie przedsiębiorstw ma na celu poprawę płynności finansowej przedsiębiorstwa, jest to pomoc doraźna, ma na celu przetrwanie tego przedsiębiorstwa w okresie opracowywania planu restrukturyzacji. Plan restrukturyzacji musi spełniać trzy podstawowe warunki:

1) pomoc musi być przeznaczona na realizację wiarygodnego i kompletnego planu restrukturyzacji, który prowadzi do odzyskania przez przedsiębiorstwo długookresowej rentowności;

2) finansowanie procesu restrukturyzacji w istotnej części musi pochodzić ze źródeł prywatnych;

3) muszą zostać przewidziane tzw. środki wyrównawcze, których celem jest ograniczenie zakłócenia konkurencji (bo pomoc publiczna zawsze tę konkurencję zakłóca).

Beneficjentami tej pomocy mogą być przedsiębiorstwa, które są w trudnej sytuacji ekonomicznej, które o własnych siłach, przy pomocy własnych środków nie mogą powstrzymać upadku.

Pomoc na restrukturyzację jest pomocą, która najbardziej zakłóca konkurencję; jest też bardzo hojna, nie ma bowiem górnej granicy jeżeli chodzi o bezwzględną wartość dopuszczalnej pomocy. Przykładem może być decyzja KE z 2005 roku nr 407 w sprawie pomocy państwa jaką GB udzieliła w wysokości dwóch miliardów funtów.

Poprzednie wytyczne (jak i obecne) również nie wskazują katalogu kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą. W praktyce komisja nieraz autoryzowała np. wielkość pomocy.

Krąg przedsiębiorców kwalifikujących się do pomocy jest zatem bardzo szeroki, trzeba jednak pamiętać, że sektory wrażliwe jak górnictwo, objęte są szczególną kontrolą Komisji.

Warunki, które pozwalają uznać, że dane przedsiębiorstwo znajduje się w trudnej sytuacji:

- kiedy przynajmniej połowa kapitału tego przedsiębiorstwa została utracona, przy czym ¼ kapitału została utracona w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy, lub:

- jeśli przedsiębiorstwo kwalifikuje się zgodnie z prawem krajowym do objęcia postępowaniem upadłościowym.

Taka pomoc może być udzielona tylko jeden raz (zasada one time - last time).

Wyczerpanie pomocy na ratowanie przedsiębiorstwa ma przede wszystkim na celu element socjalny - wypłatę pensji pracownikom w tym czasie i wykonanie innych ciążących zobowiązań, a ponadto zapewnienie czasu na opracowanie planu restrukturyzacji.

Pomoc może być udzielona na okres 6 miesięcy.

Plan musi zostać skierowany do KE do zatwierdzenia. Może ona wydać decyzję akceptującą plan, decyzję akceptującą ale pod pewnymi warunkami, albo wreszcie odrzucającą. Takim warunkiem może być na przykład prywatyzacja przedsiębiorstwa.

Pomoc musi być udzielona zgodnie z interesem europejskim.

Kreuje się różne warianty z pkt widzenia środków ekonomicznych

Co roku przedsiębiorstwo musi sporządzić sprawozdanie z wykonania warunków, jakie zostały na nie nałożone przez KE.

Środki wyrównawcze, które przedsiębiorstwo musi pokryć z prywatnych środków - ich ideą jest zmuszenie przedsiębiorstwa do poważnego rozważenia opcji restrukturyzacji.

Restrukturyzacja w okresie kryzysu gospodarczego

Co do zasady upadłość przedsiębiorstwa powinna być naturalnym mechanizmem rynkowym, ale czy teza ta jest prawdziwa również w czasie kryzysu? Czy państwo powinno bezczynnie patrzeć na upadłość wielkich przedsiębiorstw?

Jest też element presji politycznej i społecznej, by wspierać wszystkie przedsiębiorstwa, a nie tylko niektóre.

Pomoc powinna być ograniczona do niezbędnego minimum, w sytuacji jeżeli jest utrudniony dostęp do kapitału, KE może akceptować niższy poziom finansowania prywatnego, którego oczekuje się od przedsiębiorstwa, niż wymagane przez wytyczne 50% kosztów restrukturyzacyjnych dla dużych przedsiębiorstw, 40% dla średnich i 25% dla małych.

Bywa, że przy odpowiednim uzasadnieniu ekonomicznym i prawnym zwrócenie się przez dane państwo członkowskie odnośnie danego sektora gospodarczego/przedsiębiorstwa do KE, może skutkować tym, że komisja zaakceptuje niższy poziom udziału własnego (tylko w indywidualnych sytuacjach).

Art. 108 określa procedurę udzielania pomocy publicznej

Mapa pomocy regionalnej, zaakceptowana przez KE. Intensywność pomocy np. na inwestycje jest uzależniona od stopnia rozwoju danego województwa. Te z najtrudniejszą sytuacją ekonomiczną otrzymają największą pomoc - 30% otrzymuje miasto Warszawa, 40% śląskie, wielkopolskie, pomorskie, zachodnio-pomorskie, dolnośląskie i mazowieckie bez Warszawy, 50% pozostałe. Decyzja KE zatwierdzająca mapę pomocy regionalnej, może być zmieniona w ten sposób, że dane p. członkowskie zwraca się do KE z wnioskiem o zmianę.

Bierze się pod uwagę PKB, który porównuje się do trzech najlepiej rozwiniętych państw europejskich.

Zwrot pomocy publicznej, w sytuacji, gdy pomoc jest nienależna.

Jest możliwy w świetle rozwiązań traktatowych (art. 108 ust. 3). Podstawowe zasady dot. windykacji pomocy zawarte są w rozporządzeniu Rady nr. 659 z 22 marca 1999 roku ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 108, a także rozporządzenie proceduralne Komisji 794/2004, zmienione rozporządzeniem nr 271/2008 30 stycznia 2008 roku (weszło w życie 14 kwietnia 2008 roku). Do podstawowych źródeł i zasad windykacji należy również orzecznictwo sądów wspólnotowych.

Sięgając do rozporządzenia proceduralnego, zwrotowi podlega pomoc, która jest niezgodna ze wspólnym rynkiem i która została wprowadzona w życie niezgodnie z art. 108 Traktatu. Zwrot może również dotyczyć pomocy świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem.

Odrębną kwestią jest zwrot pomocy przyznanej bezprawnie, która została ostatecznie uznana przez KE za zgodną ze wspólnym rynkiem.

Podstawy prawne unijne zobowiązują państwa członkowskie do podjęcia wszystkich niezbędnych środków w celu windykacji pomocy przyznanej bezprawnie, która została uznana za niezgodną ze wspólnym rynkiem,

Windykacja należy do państw członkowskich. Zwrot następuje z odsetkami, naliczanymi od dnia, w którym taka pomoc bezprawnie została udostępniona beneficjentowi do dnia windykacji.

Windykację przeprowadza się bezzwłocznie, zgodnie z procedurami przewidzianymi w prawie krajowym zainteresowanego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przepisy krajowe przewidują bezzwłoczne i skuteczne wykonanie decyzji KE.

ETS podkreślił konieczność natychmiastowego i skutecznego wykonywania przez adresatów decyzji KE jej postanowień. Wyrok ten umożliwia KE nakazanie p. członkowskiemu zawieszenie nowej wypłaty pomocowej, aż do momentu zwrotu przez dane przedsiębiorstwo, a więc beneficjenta, pomocy, która jest uznana w decyzji KE jako podlegająca windykacji.

Windykacja ma na celu przywrócenie statusu quo ante poprzez zniwelowanie korzyści, jakie dane przedsiębiorstwo aktywne na danym rynku otrzymało od danego państwa w stosunku do innych przedsiębiorstw, które takiej pomocy nie otrzymały.

Aby korzyści odniesione przez dane przedsiębiorstwo uległy zniwelowaniu, windykacji podlegają oprócz udzielonej kwoty pomocy, również odsetki.

Wysokość tych odsetek musi odpowiadać korzyści finansowej, wynikającej z nieodpłatnego uzyskania w przeszłości środków finansowych.

Sama decyzja Komisji nakazująca windykację pomocy jest jedynie wtedy uważana za wykonaną, jeżeli działania jej adresata przynoszą konkretne rezultaty. Dodatkowo windykacja ma być wykonana bezzwłocznie, gdyż tylko takie rozwiązanie gwarantuje wyrównanie konkurencji.

Wyjątki od obowiązku zwrotu pomocy:

Zgodnie z rozporządzeniem proceduralnym Komisja nakłada na państwo członkowskie obowiązek wydania nakazu windykacji pomocy, która została przyznana była bezprawnie i niezgodnie ze wspólnym rynkiem, o ile zwrot tej pomocy nie stanowiłby naruszenia ogólnych zasad prawa.

Najczęściej przywoływane ogólne zasady prawa to ochrona uzasadnionych oczekiwań i zasada pewności prawa.

Oznacza to, że KE nie może żądać zwrotu pomocy, gdy sama zachowała się w sposób wskazujący na to, że uznaje dany środek pomocy jako zgodny z prawem. Działanie podjęte przez KE, a nie organy p. członkowskich, mogą bowiem doprowadzić do uzasadnionych oczekiwań w stosunku do danego środka pomocowego.

Po drugie, roszczenie windykacji może ulec przedawnieniu. Okres przedawnienia wynosi 10 lat. Rozpoczyna bieg w dniu, w którym beneficjentowi przyznano bezprawnie pomoc w jakiejkolwiek formie (indywidualna, w ramach programu pomocowego itp.). Po upływie okresu 10 lat bezprawna pomoc będzie traktowana jak pomoc istniejąca.

Okres przedawnienia może ulec przerwaniu przez jakiekolwiek działanie KE lub przez państwo członkowskie na wniosek KE. Z pkt widzenia praktycznego jest tak, że nawet żądanie informacji przez KE przerywa bieg przedawnienia.

Termin przerwany biegnie na nowo.

Trzeci wyjątek to absolutna niemożność. Zasada ta musi być podnoszona jako przyczyna niewykonania decyzji o windykacji i tylko wtedy, gdy takie państwo członkowskie nie może wyegzekwować takiej decyzji od beneficjenta. Dochodzi do takiej sytuacji wtedy, gdy p. członkowskie wykorzystało już wszelkie dostępne środki prawne zmierzające do wykonania decyzji, np. w wyniku postępowania upadłościowego przedsiębiorstwo zostało zlikwidowane.

Nie interesuje natomiast KE to, że przedsiębiorstwo wpadnie w kłopoty finansowe po zwrocie pomocy.

Generalne zasady i klauzule związane z prawem unijnym, jeżeli chodzi o wszelkie rozwiązania prawne w europejskim systemie gospodarczym:

1) zasada przejrzystości

2) proporcjonalności

3) spójności

4) subsydiarności

Ad. 1

Ma szczególne znaczenie dla prawa gospodarczego. Chodzi o przejrzystość relacji finansowych między przedsiębiorstwem a państwem. Początkowo problem ten rozpatrywano tylko przez pryzmat przedsiębiorstwa publicznego.

Trybunał w orzeczeniach podniósł, że przedsiębiorstwa prywatne określają swoją strategię przemysłową/handlową i uwzględniają w szczególności wymóg zyskowności, a na decyzje przedsiębiorstw publicznych wpływają także inne cele, które to cele pozwalają realizować interes publiczny i tutaj organy państwowe mają możliwość wywierania znaczącego wpływu.

Stosunki między przedsiębiorstwami publicznymi a prywatnymi różnią się, taki był punkt wyjścia gdy chodzi o pomoc publiczną.

Dyrektywą o znaczącej roli była dyrektywa KE z 25 lipca 1980 roku 80/723 o przejrzystości relacji finansowych między państwami członkowskim a przedsiębiorstwami publicznymi. Treść tej dyrektywy nakłada obowiązek zapewnienia, by relacje finansowe między przedsiębiorstwami publicznymi a organami publicznymi były przejrzyste.

Dyrektywa doczekała się kilku nowelizacji; w roku 2000 objęła wszelkie relacje finansowe w ramach grup, przedsiębiorstw, koncernów. Celem tej dyrektywy oprócz zapewnienia przejrzystości jest utrzymanie rozdzielności finansów przedsiębiorstw, które korzystają z praw specjalnych lub wyłącznych, lub którym powierzono świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym.

W naszym porządku prawnym odzwierciedlenie zasady przejrzystości i jawności znajdziemy w ustawie o finansach publicznych. Zasady te mają zastosowanie do wszystkich środków publicznych, nie tylko tych przeznaczonych na pomoc publiczną.

Ad. 2

Należy ją rozumieć dwojako:

- kwota pomocy musi być proporcjonalna do problemu, któremu służy;

- kwota pomocy nie może przekraczać pułapów, które są określone w ramowych zasadach udzielania pomocy, a które dotyczą różnych rodzajów i form pomocy, a także różnych dziedzin gospodarki.

Traktowana głównie jako zasada działania UE wobec państw członkowskich.

Zgodnie z tą zasadą Unia powinna wybierać te formy prawne, które mają niższą rangę, np. zalecenie niż dyrektywę, dyrektywę niż rozporządzenie, o ile oczywiście akt niższej rangi wystarczy do osiągnięcia celu.

Ad. 3

Zwana zasadą solidarności europejskiej, polega na dążeniu Unii do likwidacji nierówności w rozwoju między państwami członkowskimi a regionami - na tej zasadzie opiera się polityka regionalna Unii, a także kryteria oceny pomocy regionalnej w państwach członkowskich stosowane przez KE.

Ad. 4

Polega na tym, że KE może podejmować odpowiednie działania dopiero wtedy, kiedy działania organów państwa członkowskiego okażą się nieskuteczne.

W płaszczyźnie pomocy publicznej oznacza, że pomoc może być uznana za dopuszczalną, tylko wtedy, gdy beneficjent nie może samodzielnie, korzystając z instrumentów oferowanych przez wolny rynek, rozwiązać problemu. Udzielenie pomocy jest zatem ostatecznością.

Oprócz tych zasad podstawowych, organy UE jeżeli chodzi o pomoc publiczną, kierują się dodatkowymi zasadami o charakterze generalnym:

1) zasada celu unijnego;

2) zasada zmiany obowiązującego status quo.

Ad. 1

Podkreśla się, że taka pomoc powinna być oceniania z pkt widzenia interesu całej UE, tzn. żeby pomoc służąca realizacji interesów krajowych nie skutkowała szkodami dla Unii lub innych państw członkowskich. Pomoc nie może bowiem prowadzić do przeniesienia problemu z jednego państwa do drugiego.

Związana jest z nią zasada kooperacji - zgodnie z nią państwa członkowskie powstrzymują się od stosowania środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnianiu celów Traktatu.

Ad. 2

Imperatyw skierowany do p. członkowskich, aby celem udzielania pomocy publicznej było dokonanie konkretnych zmian - pomoc nie może opóźniać w czasie zmian bądź decyzji nieuniknionych, ale powinna być efektem tych decyzji, motorem zmian w perspektywie odzyskania samodzielności i witalności uprzywilejowanego sektora.

Ważną rolę w przystosowaniu unijnego prawa pomocy publicznej odgrywają klauzule, do których należy zaliczyć klauzulę ??? i klauzulę uwolnienia.

Tę pierwszą zawiera Traktat rzymski w art. 86 (obecnie art. 106 ust. 1), który stanowi, że państwa członkowskie, w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw prywatnych, którym przyznają prawa specjalne lub wyłączne, nie wprowadzają ani nie utrzymują żadnego środka sprzecznego z normami Traktatów, w szczególności z normami przewidzianymi w artykułach 18 oraz 101-109.PL C 83/90 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 30.3.2010.

Oznacza to, że po pierwsze postanowienia kierowane do przedsiębiorstw obejmują również przedsiębiorstwa publiczne, a po drugie, że państwa członkowskie nie mogą dyskryminować przedsiębiorstw prywatnych.

Klauzula ta dotyczy zatem nie tylko środków stanowiących pomoc publiczną, ale każdego rodzaju lub formy wywierania wpływu przez państwa członkowskie na te wymienione przedsiębiorstwa.

Klauzula uwolnienia stanowi pewien wyjątek od klauzuli pierwszej, zawarta jest w art. 106 ust. 2 - przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym lub mające charakter monopolu skarbowego podlegają normom Traktatów, zwłaszcza regułom konkurencji, w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. Rozwój handlu nie może być naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Unii.

Celem tej klauzuli jest umożliwienie p. członkowskiemu realizacji polityki gospodarczej w obszarach, w których zawodzą instrumenty wolnego rynku (zwłaszcza sektor użyteczności publicznej).

Swoboda przepływu towarów, zasady obrotu towarowego w Unii Europejskiej

Zgodnie z TFUE całokształt obrotu towarowego w ramach rynku wewnętrznego został podporządkowany instytucji Unii Celnej.

Konsekwencją wprowadzenia Unii Celnej stało się ostateczne zniesienie ceł między państwami członkowskimi UE (w 1968 roku), a także zniesienie innych ograniczeń we wzajemnym handlu, a także ustanowienie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi. Wiemy bowiem, że to Unia jako całość prowadzi politykę handlową, w tym politykę celną w odniesieniu do państw trzecich - nie poszczególne państwa członkowskie, a Unia jako całość.

Dwie płaszczyzny:

- po pierwsze, mamy tu do czynienia z takimi zagadnieniami, że obrót w Unii Europejskiej opiera się na swobodzie przepływu towarów,

- po drugie, w wymiarze zewnętrznym, stworzono wspólną politykę handlową, która między innymi poprzez przyjęcie wspólnej taryfy celnej służy regulacji wymiany międzynarodowej z państwami trzecimi.

Dopuszczenie do obrotu na obszarze UE towaru spoza Unii wymaga dopełnienia formalności przywozowych, a także pobrania ceł i innych opłat.

Przy obrocie towarowym w wymiarze wewnętrznym przepisy wykluczają stosowanie ceł przywozowych, wywozowych, tranzytowych lub opłat o skutku podobnym (równoważnym), a także wykluczają stosowanie dyskryminacji w zakresie podatków wewnętrznych i protekcjonizmu podatkowego wobec towarów innych państw członkowskich; bariery o charakterze fiskalnym między p. członkowskimi muszą być zatem usuwane.

Zakazano ponadto ograniczeń ilościowych zarówno w przywozie, jak i wywozie wewnątrz UE, a także wszelkich środków o skutku równoważnym.

Swoboda przepływu towarów opiera się na podstawowej zasadzie, zgodnie z którą każdy towar legalnie wyprodukowany lub wprowadzony do obrotu zgodnie z formalnościami przywozowymi w jednym z państw członkowskich powinien mieć zagwarantowaną cyrkulację na całym jednolitym rynku.

Czym jest towar?

W Traktacie definicji legalnej nie uświadczymy, w związku z czym pojawiały się problemy, np. czy obrazy, gaz, elektryczność można uznać za towary? ETS orzekł, że tak, uznając, że jeśli wartość danej rzeczy można wyrazić w pieniądzu, to jest to towar; potem jednak przeniósł ciężar definicji na tzw. wartość handlową (że dana rzecz może stanowić przedmiot transakcji handlowej) - na przykład śmieci nie mają raczej wartości pieniężnej, a mimo to są towarem, mają wartość handlową.

Wykład X 11.01.2011

Pojęcie towaru obejmuje nie tylko towary przemysłowe, ale także towary rolne (traktat zalicza do nich płody ziemi jak warzywa, zboża, a także grzyby), produkty pochodzące z hodowli (np. mleko), a także produkty rybołówstwa oraz produkty wstępnego przetworzenia (nieprzetworzone mięso, surowce).

Trybunał nie uznał, żeby do kategorii towarów zaliczyć narkotyki, nawet jeśli w niektórych państwach członkowskich zostały one zalegalizowane. Nie uznał też za towar środków płatniczych, które powinny podlegać swobodzie przepływu kapitału i własności; trybunał rozpatrywał tę kwestię w sprawie dot. wycofanych z obiegu monet brytyjskich - te wycofane mogły już być towarem.

Nadawanie audycji radiowych i telewizyjnych - ETS stwierdził, że jeśli ta sama audycja jest przedstawiana na materialnym nośniku, to podlega ona ochronie z punktu widzenia swobody przepływu towarów, natomiast jeśli mamy do czynienia z jej nadawaniem, to wtedy podlega swobodzie przepływu usług.

Przez cła rozumie się obciążenia zakładane na towar zgodnie z taryfą celną obowiązującą na danym obszarze celnym; w rezultacie przekroczenie przez towar granicy (czy to w imporcie, czy eksporcie) stanowi samoistny tytuł powstania obowiązku uiszczenia daniny.

Swoboda przepływu towarów jest pierwszą ze zrealizowanych swobód, m.in. dlatego, że artykuły 23 i 25 Traktatu o wspólnocie europejskiej od początku zakazywały wprowadzania nowych ceł i podwyższania istniejących.

Mamy też zakaz wprowadzania opłat o skutku równoważnym, do których uciekały się państwa, próbujące zrekompensować brak ceł m.in. opłatami administracyjnymi związane z przekroczeniem granicy itp.

Trzeba pamiętać, że nawet drobne opłaty stanowią już ograniczenie swobody przepływu towarów. Taka sytuacja nie ma miejsca w odniesieniu do np. reguł konkurencji, gdzie musi być naruszenie handlu wewnątrzwspólnotowego w sposób znaczący.

Państwa naruszając zakaz odwoływały się także do swojej suwerenności podatkowej.

Jednocześnie dla eliminacji środków ochrony rynku krajowego w systemie Unii dąży się do szerokiej wykładni tego pojęcia, muszą one jednak posiadać charakter fiskalny, gdyż bariery, które w inny sposób ograniczają lub utrudniają ten obrót na rynku wewnętrznym UE powinny być z założenia kwalifikowane jako ograniczenia ilościowe lub środki podlegające artykułom 28 i 29 (dot. ceł).

W ramach zakazu mieszczą się właściwie wszystkie obciążenia jednostronnie nakładane przez organy krajowe w związku z przekroczeniem granicy.

W tym kontekście nie ma znaczenia charakter czy podstawa prawna danej opłaty, o ile tylko analogiczne obciążenie nie jest nakładane na towary krajowe - muszą być zatem traktowane tak, jak towary krajowe.

Trybunał stwierdził, że krajowa kwalifikacja określonej daniny, polegająca zwłaszcza na nazywaniu jej podatkiem, nie ma znaczenia determinującego, jeżeli nosi ona znamiona opłaty o skutku równoważnym do cła w rozumieniu reguł prawa unijnego.

Należy podkreślić, że tak jak w przypadku ceł, traktat nie przewiduje żadnych wyjątków od jego stosowania, a więc każda opłata, jaka mieści się w tym zakresie, jest z mocy prawa unijnego niedopuszczalna i musi być uchylona. Łączy się to z koncepcją rynku wewnętrznego, bo pociąga ona za sobą eliminację wszelkich przeszkód w celu połączenia rynków wszystkich państw członkowskich w jeden jednolity rynek.

Swoboda przepływu towarów jest podstawą takiego rynku, bo tworzy producentom lepsze możliwości zbytu, a konsumentom oferuje większy i lepszy wybór towarów.

Oznacza to, że po pierwsze mamy do czynienia z zakazem pobierania ceł i opłat równoważnych, po drugie zakaz wprowadzania dyskryminacyjnych i protekcjonistycznych opłat krajowych, także zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych i środków o skutku podobnym.

Unia Celna - czym różni się od strefy wolnego handlu? Ta druga powstaje kiedy państwa suwerenne znoszą w handlu między sobą bariery targowe, a więc cło i opłaty o podobnym skutku, ale utrzymują swoje własne bariery celne w handlu zewnętrznym, a więc nie mają wspólnej taryfy celnej.

Natomiast w Unii Celnej oprócz likwidacji ceł i opłat o podobnym skutku dodatkowo ujednolicone jest prawo i systemy celne państw członkowskich; obowiązujące procedury są jednakowe. Z tego względu na granicach wewnętrznych nie jest konieczna kontrola celna. Unia celna obejmuje terytorium 27 państw członkowskich, na którym to terytorium istnieje swoboda wymiany towarów, a które ponadto tworzą wspólną zewnętrzną barierę celną.

Rodzaje stawek celnych:

- stawka zerowa dla partnerów umowy o wolnym handlu między państwami członkowskimi;

- stawki preferencyjne dla krajów rozwijających się (Unia ma takie stawki preferencyjne m.in. dla niektórych krajów afrykańskich, a także dla najbiedniejszych państw świata w celu powstrzymania np. wyrębu lasów tropikalnych, oraz dla państw, które będą walczyć z narkotykami, co rzeczywiście zachęciło kilkanaście państw do podjęcia walki);

- klauzula najwyższego uprzywilejowania GATT (obowiązuje państwa należące do GATT/WTO, tj. Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu oraz Światowej Organizacji Handlu);

- stawka nieograniczona, ustanowiona automatycznie dla państw spoza GATT, np. Rosja i Chiny???

Według rozporządzenia 2319/92 w sprawie ustanowienia wspólnotowego kodeksu celnego (owy kodeks wszedł w życie w 1992 roku na mocy tego rozporządzenia) każdy towar musi być opisany zgodnie z postanowieniami tego rozporządzenia, musi być także wskazany rodzaj towaru zgodnie z nomenklaturą celną, oraz pochodzenie towaru i wartość i liczba/waga danego towaru.

Istnieją standardowe formularze zgłoszeń celnych, w grę wchodzą zatem różnego rodzaju instrukcje administracyjne jako załączniki do kodeksu.

Kodeks zawiera najważniejsze kwestie dotyczące obrotu towarowego, ale nie zawiera wyłączeń, tj. zwolnień od ceł - te znajdziemy w corocznie aktualizowanym rozporządzeniu.

Organy celne państw członkowskich odpowiadają za proces oclenia towaru i stosują cło unijne. Pierwszeństwo ma wspólnotowy kodeks celny, dopiero potem stosuje się krajowe przepisy celne, jeżeli dane kwestie nie są uregulowane kodeksem wspólnotowym.

Swoboda przepływu towarów doznaje ograniczenia jeżeli chodzi o towary importowane o sztucznie zawyżonej wartości, np. przez wprowadzenie dodatkowych ceł i opłat. Chodzi tu też o ochronę producentów krajowych i zapobieżenie utrudnienia konkurencji.

Obciążenia finansowe dotyczą towarów wyłącznie importowanych, a także krajowych w ramach pierwszego wywozu poza granice UE.

Natomiast dyskryminacyjne opłaty krajowe to obciążenia finansowe, które są elementem systemu podatkowego; następuje pobór od towarów takich środków finansowych niezależnie od faktu przekroczenia granicy poprzez sankcje podatkowe a także poprzez różne szczegółowe regulacje.

Zakaz ograniczeń ilościowych także jest uregulowany w traktacie: mamy zakaz ograniczeń ilościowych i o skutku podobnym zarówno w eksporcie jak i imporcie. Chodzi tu o środki państwa, które faktycznie wpływają na ograniczenia przywozu lub wywozu towaru poprzez zastosowanie kryterium liczby, sztuk, wartości, wagi. Za całkowite lub częściowe ograniczenie ilościowe uznaje się kontyngenty , a także wprowadzenie zezwoleń na import.

Wykład XI 18.01.2011

Dalej zajmujemy się problematyką obrotu towarowego, ale w kontekście polityki celnej UE, konkretnie będzie nam chodziło o instrumenty realizacji polityki handlowej.

Instrumenty ustanowione w ramach polityki handlowej dzielimy na:

1. instrumenty zwalczania dumpingu, subsydiów, barier handlowych

2. regulujące eksport, import oraz preferencje taryfowe

W ramach tych instrumentów wydano akty, zwykle w formie rozporządzeń.

Ad. 1

Instrumenty dotyczące zwalczania dumpingu:

+ Jednym z takich podstawowych instrumentów jest rozporządzenie Rady 3860/96 z 22.12.1995 w sprawie ochrony przed dumpingiem w imporcie z państw nie będących członkami Wspólnoty Europejskiej - to rozporządzenie nie jest pierwszym jakie pojawiło się w zakresie obrotu handlowego, wcześniej były także inne akty prawne, tzw. rozporządzenia antydumpingowe, np. 2423/88.

+ Układ ogólny w sprawie taryf celnych GATT 94 - zawarcie porozumień wielostronnych w ramach WTO m.in. dotyczących artykułu VI GATT dotyczącego dumpingu. Definiuje dumping - jest to praktyka polegającą na wprowadzaniu do obrotu w jednym państwie towarów wyprodukowanych w innym państwie po cenie niższej od zwykłej ceny danych towarów.

Przepis definiuje też wprowadzania do obrotu po cenie niższej od jego zwykłej ceny. Co to jest ta cena niższa od zwykłej? To taka cena, która jest ceną niższą niż porównywalna cena towaru podobnego w państwie pochodzenia, gdy jest on przeznaczony na rynek krajowy; to także cena niższa od najwyższej porównywalnej ceny towaru podobnego w zwykłym eksporcie do któregokolwiek państwa trzeciego albo też cena, która jest niższą od kosztów produkcji towaru powiększonego o rozsądny poziom kosztów sprzedaży i zysku. Wykorzystuje się takie tanie produkty do przejęcia rynku danej branży, a potem stopniowego podwyższania cen. W odniesieniu do państw trzecich UE jest zatem zabezpieczona, jeśli chodzi o jej politykę handlową.

W celu przeciwdziałania dumpingowi strona może zastosować cło antydumpingowe odpowiadające co najwyżej wysokości marginesu dumpingu, czyli różnicy pomiędzy ceną zwykła bądź kosztem produkcji, a ceną w eksporcie dumpingowym.

Na mocy art. VI zostało zawarte porozumienie w sprawie implementacji tego artykułu. Powstał tzw. kodeks antydumpingowy WTO 1994. Jego wpływ na stosowanie i wykładnię rozporządzenia jest znaczący. Przykład - ETS stwierdził, że analiza preambuły rozporządzenia prowadzi do wniosku, że jego celem jest m.in. transponowanie do prawa wspólnotowego w możliwie pełnym zakresie nowych i szczegółowych norm zawartych w kodeksie antydumpingowym WTO. Podkreśla się, że w zakresie dotyczącym sposobu identyfikacji i interpretacji dumpingu interpretacja musi być prowadzona w sposób możliwie jak najszerszy i zgodny z prawem międzynarodowym.

Kodeks antydumpingowy wprowadza dokładniejsze określenia jeżeli chodzi o treść tych pojęć i wskazuje na węższy nawet margines dyskrecji uregulowania proceduralnego.

W art. I rozporządzenia mamy do czynienia z przesłanką zastosowania cła antydumpingowego - tą przesłanką jest zaistnienie szkody po stronie przemysłu unijnego. Pojęcie przemysłu obejmuje całość, tj. wszystkich unijnych producentów produktów podobnych. Termin szkoda odnosi się natomiast do szkody materialnej (w grę wchodzi także zagrożenie szkodą materialną), oraz do rzeczywistego zahamowania kształtowania się tego przemysłu UE. Nie interesuje nas tym samym szkoda niematerialna.

Ustalenie zakresu szkody jako przesłanki zastosowania cen antydumpingowych powinno opierać się na dowodach i obiektywnym zbadaniu zarówno wielkości jak i skutków importu dumpingowego. Musimy też zbadać, czy występuje i w jakim zakresie wpływ tego dumpingu na przemysł unijny. Zgodnie z rozporządzeniem (art. I ust 2) towar jest uważany za dotknięty dumpingiem, jeżeli jego cena w eksporcie do Unii jest niższa niż porównywalna cena produktu podobnego w zwykłym obrocie handlowym ustalona dla państwa eksportującego.

Pojęcie państwa eksportującego jest co do zasady tożsame z pojęciem państwa pochodzenia. Ażeby ustalić wartość dumpingu konieczne jest ustalenie wartości zwykłej towaru (rzeczywistej), który jest objęty dumpingiem. Oblicza się ją przez porównanie, odniesienie do cen płaconych (należnych do zapłaty) w zwykłym obrocie handlowym przez klientów niezależnych od eksportera w państwie eksportującym. Jeśli eksporter nie dostarcza danego towaru na rynek krajowy państwa pochodzenia, wartość zwykłą ustala się w oparciu o ceny innych dostawców produktów podobnych na rynku macierzystym producenta.

Zakres pojęcia klienta niezależnego ustalamy według wspólnotowego kodeksu celnego.

Jeśli ustalimy tę wartość zwykłą, musimy następnie ustalić cenę w eksporcie. Kolejnym etapem jest porównanie wartości zwykłej i ceny w eksporcie (art. 2 ust. 10 rozporządzenia), następnie wyliczamy margines dumpingu, a więc różnicy między dwiema wskazanymi wartościami.

Rozporządzenie ustala również procedurę:

• Jej początkiem jest wszczęcie postępowania antydumpingowego poprzez wniesienie pisemnej skargi do KE albo do państwa członkowskiego przez osobę fizyczną, prawną, stowarzyszenie działające w imieniu przemysłu unijnego. Jeśli skarga nie wpłynie od tych podmiotów, a państwo członkowskie posiada dowody, że dumping zaistniał i powstała w związku z nim szkoda, ma ono obowiązek niezwłocznie poinformować KE, że taki dumping zaistniał. U nas tymi kwestiami zajmuje się minister właściwy do spraw gospodarki.

• Wszczęcia postępowania dokonuje KE w terminie 45 dni od otrzymania skargi, o ile dysponuje wystarczającymi dowodami na okoliczność zaistnienia dumpingu. KE publikuje obwieszczenie w Dzienniku Urzędowym UE o wszczęciu postępowania. Wszczęcie następuje w formie decyzji KE. Skutkuje rozpoczęciem przez Komisję dochodzenia na szczeblu unijnym. Dochodzenie to jest pierwszym etapem postępowania antydumpingowego.

• W ramach dochodzenia KE ustala wysokość dumpingu i szkody, jaką spowodował. Dochodzenie ma trwać co do zasady nie krócej niż 6 miesięcy, nie bierze się pod uwagę informacji uzyskanych po zamknięciu. Strony powinny zostać prawidłowo powiadomione, powinny też mieć czas nie krótszy niż 30 dni na odniesienie się do pytań zawartych w kwestionariuszach skierowanych do nich przez Komisję.

• Z punktu widzenia prawnego ustawodawca przewidział środki tymczasowe w postaci tymczasowych ceł antydumpingowych. Do ich zastosowania muszą być kumulatywnie spełnione następujące warunki: 1. Uprzednie powiadomienie zainteresowanych stron. 2. Musi być tymczasowe stwierdzenie dumpingu i szkody dla przemysłu unijnego. 3. Musi zostać ustalone istnienie interesu UE, który wymaga interwencji dla ochrony przed szkodą albo groźbą tej szkody. Tu też KE związana jest terminem - nałożenie ceł tymczasowych nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 60 dni i nie później niż w ciągu 9 miesięcy od wszczęcia postępowania. Takie tymczasowe stwierdzenie dumpingu i szkody jest warunkiem, pod którym eksporter może złożyć KE dobrowolne zobowiązanie, jeśli chodzi o rewizję cen albo zaprzestania eksportu towarów objętych takimi cłami. Dodatkową przesłanką jest ustalenie, czy szkoda zostanie poprzez wdrożenie tego środka wyeliminowana tym zakresie komisja wykonuje niewątpliwie władzę dyskrecjonalną, dokonuje też oceny, czy przestrzega zobowiązań.

• Przyjęcie tymczasowych ceł jest korzystne dla eksportera, bo może skutkować z mocy prawa zawieszeniem wykonania tymczasowych ceł albo zawieszeniem ostatecznych ceł antydumpingowych

• Postępowanie kończy się jego umorzeniem albo zastosowaniem ostatecznych ceł antydumpingowych. Umorzenie wymaga decyzji Rady zapadającej zwykłą większością głosów albo milcząco poprzez niewyrażenie sprzeciwu, na wniosek KE. Umorzenie jest możliwe jeśli wycofano skargę, a nie sprzeciwia się temu interes wspólnoty, a także jeżeli środek ochronny byłby nieproporcjonalny.

• Rada ma obowiązek zastosować cła antydumpingowe ostateczne, jeśli spełnione zostały przesłanki. Należy je stosować zgodnie z zasadą niedyskryminacji (podmioty w tej samej sytuacji powinny być potraktowane jednakowo). Cła antydumpingowe mogą pozostać w mocy tak długo, jak jest to konieczne. Termin wynosi 5 lat, jest to termin zasadniczy, przy czym może być dłuższy albo krótszy, zależnie od okoliczności.

• Zakończenie stosowania cła antydumpingowego wymaga publikacji w Dzienniku Urzędowym UE.

• W zakresie ceł antydumpingowych mamy wiele różnych orzeczeń - np. w sprawie Office Man (1995) skarżący zarzucali KE bezczynność polegającą na niewydaniu w terminie decyzji dot. cła antydumpingowego na cement importowany z Rumunii, Turcji i Tunezji, a także bezprawność decyzji.

+ Kolejnym instrumentem jest rozporządzenie dotyczące subsydiów 2026/97 z 6 października 1997 roku w sprawie ochrony przed subsydiowanym importem z państw nie będących członkami UE (wówczas WE). Wspólnota bardzo często korzystała z cła antydumpingowego, natomiast z instrumentu zwalczania subsydiów wręcz przeciwnie - bardzo rzadko. Podkreśla się, że niewskazane jest stosowanie w odniesieniu do tego samego towaru jednocześnie środków antydumpingowych i instrumentów zwalczania subsydiów.

Subsydia zdefiniowano po raz pierwszy w porozumieniu w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych, które rozróżnia 3 podstawowe typy subsydiów: przyznanie korzyści finansowej ze strony zarówno rządu jak i podmiotu publicznego, albo korzyść w postaci wsparcia odnośnie dochodów, ceny, w rozumieniu art. XXVI GATT. Znaleźć je możemy w załącznikach do porozumienia ustanawiającego WTO.

Odnośnie subsydiów była różnica zdań między USA a Wspólnotą. Wspólnota rozumie subsydium jako dosłowną recepcję normy porozumienia w sprawie subsydiów, a przesłankami zastosowania ceł wyrównawczych jako instrumentów przeciwdziałania subsydiowaniu są: stwierdzenie zastosowania szczególnych subsydiów oraz stwierdzenie szkody, jaką wywołuje wprowadzenie towaru do obrotu w ramach UE. Subsydia szczególne to takie, które przyznawane są na zasadzie ograniczonego dostępu - dostęp mają tylko wybrane przedsiębiorstwa, albo choć dostęp nieograniczony, to kryteria dostępu są tak skonstruowane, że tylko niektóre przedsiębiorstwa automatycznie kwalifikują się do uzyskania. Kolejna przesłanka: mimo niezachodzenia przesłanek pierwszej i drugiej, to jednak istnieją podstawy do przyjęcia, że subsydium ma charakter szczególny np. w praktyce z programu subsydiowania korzysta ograniczona liczba przedsiębiorstw, albo są one dostępne niektórym przedsiębiorstwom położonym wyłącznie we właściwości miejscowej danego organu, który przyznaje takie subsydium.

Mamy także faktyczne uwarunkowania, gdy chodzi o wykorzystanie towarów krajowych w miejsce zagranicznych, podobne sytuacje mają miejsce, gdy chodzi o korzystanie z wykonawców krajowych, np. dot. zamówień publicznych.

Z zakresu przedmiotowego pojęcia subsydium szczególnego wyłączamy wszystkie subsydia, które nie są szczególnymi, np. te przeznaczone na działalność badawczą przyznawane na podstawie umów.

Podstawą do ustalenia wysokości cła wyrównawczego jest kalkulacja wysokości udzielonego subsydium, obliczana dla jednostki towaru objętego subsydiowaniem. Przesłanką zastosowania cła jest stwierdzenie szkody, rozporządzenie definiuje to pojęcie analogicznie do regulacji w rozporządzeniu o cłach antydumpingowych, także procedura jest podobna. Możliwe jest także podjęcie przez importera zobowiązania odnośnie zaprzestania subsydiowania, co skutkuje umorzeniem postępowania.

Cła wyrównawcze stosowane są z uwzględnieniem zasady niedyskryminacji na wszystkie towary importowane ze źródeł, co do których ustalono, że korzystały one z subsydiów podlegających cłom wyrównawczym i zarazem stwierdzono, że import ten powodował szkodę dla przemysłu UE.

Kiedy należy stosować postępowanie antydumpingowe, a kiedy wymierzone przeciwko subsydium? Wydaje się, że stosowanie dumpingu jest to decyzja przedsiębiorcy, natomiast udzielanie subsydium jest decyzją państwa. Zwalczanie subsydiowania wymaga zawsze oceny, czy działanie państwa trzeciego, udzielającego subsydium, jest zgodne ze zobowiązaniami międzynarodowymi w ramach umów, których stroną jest także UE (a więc umów w ramach WTO) i nie zagraża przemysłowi unijnemu.

Podkreśla się w orzeczeniach, że stosowanie środków zwalczania subsydiowania zawsze musi być ostrożniejsze niż przy zwalczaniu dumpingu.

+ Kolejne instrumenty dotyczą zwalczania barier handlowych:

Rozporządzenie Rady 3286 z 22.12.1994 w sprawie ustanawiania procedury wspólnotowej w obszarze wspólnej polityki handlowej w celu zapewnienia wykonania uprawnień wspólnoty, wynikających z międzynarodowych przepisów handlowych. W skrócie jest to rozporządzenie w sprawie barier handlowych.

Idea rozporządzenia wynika z art. 1. Celem jest reagowanie na przeszkody w handlu, które wpływają na rynek unijny i efektem reakcji Unii powinno być eliminowanie szkodliwych skutków, przeszkód i barier w handlu dla gospodarki UE.

Procedury mają zastosowanie w szczególności do wszczynania, prowadzenia i zakończenia postępowań, jeśli chodzi o rozstrzyganie sporów międzynarodowych w obszarze polityki handlowej UE.

Pojęcie przeszkody w handlu znajdziemy w art. 2 - jest to jakakolwiek praktyka handlowa, przyjęta albo utrzymywana przez państwo trzecie, wobec której przepisy międzynarodowego prawa handlowego wprowadzają uprawnienie do podjęcia działania.

Rozporządzenie to służy wykonywaniu uprawnień UE, na jego podstawie organy unijne wykonują uprawnienia wynikające z międzynarodowych przepisów handlowych; główną płaszczyzną jest tutaj UE i WTO. Dotyczy to także wszelkich umów handlowych, jakie zawarła UE. Trzeba podkreślić, że przedmiotowe uprawnienia mogą być wykonywane tylko w odniesieniu do tych aktów, które są umowami międzynarodowymi.

Inicjowanie postępowania odbywa się poprzez wniesienie pisemnej skargi do KE. Prawo wniesienia ma podmiot, który działa w imieniu przemysłu unijnego, który uważa się za dotknięty szkodą, a także podmiot, który jest przedsiębiorstwem albo stowarzyszeniem, który działa w imieniu przedsiębiorstwa unijnego, które jest dotknięte szkodą, jeżeli taka skarga wynika z umowy międzynarodowej. Państwo członkowskie także ma prawo skargi.

Zapewnienie prawa skargi podmiotowi prywatnemu jest o tyle istotne, że jeżeli weźmiemy pod uwagę strony umów WTO, to nie przyznają one jednostkom uprawnień do uruchamiania wszelkiego rodzaju procedur zmierzającego do przeciwdziałania naruszeniom norm w ramach WTO. Krótko mówiąc, chodzi o brak podmiotowości, jeśli chodzi o jednostki na gruncie systemu rozstrzygania sporów w ramach WTO.

Na KE ciąży obowiązek indywidualnego powiadamiania skarżącego np. o braku podstaw do wszczęcia postępowania, albo o publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, gdy chodzi o informację o wszczęciu postępowania.

Złożenie skargi uruchamia dwuetapową procedurę:

1. Etap konsultacyjny o charakterze fakultatywnym. Komisja zwraca się do komitetu doradczego, wskazuje na informacje dot. przedmiotu skargi, a komitet doradczy opracowuje te materiały od KE. Komisja może orzekać z urzędu na wniosek państwa członkowskiego. Komitet doradczy składa się w przedstawicieli państw członkowskich, obradujących pod przewodnictwem przedstawicieli Komisji.

Jaka jest rola tego komitetu? Na jego forum p. członkowskie wyrażają stanowisko odnośnie wszczęcia właściwego postępowania.

2. Zwany wspólnotowym, post. rozpoznawczym, wszczynany jest przez Komisję (ogłasza o tym w Dzienniku Urzędowym). Warunkiem jest kumulatywne spełnienie 2 przesłanek: musi być postępowanie konsultacyjne, muszą być też dowody wskazane w skardze przemawiające za wszczęciem postępowania (przemawia za nim zawsze interes unijny). Jeżeli KE zdecydowała się na drugi etap, to powiadamia przedstawicieli danego państwa będącego podmiotem postępowania o swojej decyzji.

Rezultatem postępowania może być przyjęcie środków polityki handlowej, w szczególności w postaci zawieszenia albo wypowiedzenia uprawnień wynikających dla państwa trzeciego ze zobowiązania międzynarodowego UE, podniesienia albo wprowadzenia stawki celnej albo innej opłaty związanej z importem, może być też zastosowanie ograniczenia ilościowego albo środka o skutku podobnym.

+ Kolejne instrumenty dotyczą eksportu:

Mamy tu do czynienia z pewną jednością wynikająca z traktatu, jednością zasad w eksporcie unijnym. Rozporządzenie Rady 2603/69 w sprawie ustanowienia wspólnych reguł wywozu. Jest to rozporządzenie eksportowe, zasadą (umieszczoną w art. 1) przyjętą za podstawę regulacji eksportu jest swoboda eksportu - oznacza to, że wywóz towarów ze Wspólnoty nie podlega jakimkolwiek ograniczeniom eksportowym. Trzy wyjątki:

1. Rozporządzenie dopuszcza stosowanie środków ochronnych - gdy ilość istotnych towarów danego rodzaju na rynku wspólnotowym jest niewielka (ustala to KE w oparciu o dostępne sobie dane), a interes unijny wymaga podjęcia natychmiastowej interwencji (jest zagrożony). KE może wprowadzić wówczas wymóg zezwolenia na wywóz danego rodzaju towarów. Wymóg ten stosowany musi być z uwzględnieniem ograniczenia terytorialnego, np. na wywóz towarów z określonych regionów UE. Zastosowanie takich środków nie jest w pełni objęte swobodą działania Komisji - musi się ona zwrócić do Rady o zastosowanie środków ochronnych. Jeżeli jednak Rada nie podejmie w ciągu 6 tygodni jakichkolwiek działań, mamy brak decyzji, to KE może podjąć taką decyzję, przy czym będzie wymagała akceptacji Rady (6 tygodni od daty wejścia w życie tej decyzji).

2 i 3. Dotyczą możliwości ograniczenia swobody eksportu przez państwa członkowskie. Art. 10 rozporządzenia - towary wymienione w załączniku nie są objęte swobodą wywozu, chyba że Rada ustanowi szczególne zasady. Lista ta nie jest długa, chodzi między innymi o ochronę dziedzictwa narodowego, kultury, bezpieczeństwa i porządku publicznego. Państwa członkowskie wprowadzając ograniczenia ilościowe w odniesieniu do tego załącznika są zobowiązane do uprzedniej notyfikacji tego faktu KE i państwom członkowskim (co wynika z orzeczenia w tym zakresie).

Państwa członkowskie mogą wprowadzać ograniczenia ilościowe w wywozie uzasadnione ochroną dóbr, których wyliczenie jest tożsame z katalogiem zawartym w dawnym art. 30 (względu kultury, dziedzictwa, zwierząt i roślin pod ochroną).

Podjęcie działań na szczeblu unijnym zapewnia ochronę tych dóbr i wyłącza jednostronne działania państw członkowskich w tym zakresie. Rozporządzenie wskazuje na konsultacje z komitetem doradczym.

Instrument ten nie jest stosowany zbyt często.

+ Instrumenty dotyczące importu:

Rozporządzenie importowe Rady 3285/94 w sprawie wspólnych zasad importu. Unormowania szczególne, które ustanawiają odrębne zasady, dotyczące niektórych produktów odzieżowych, a także importu z państw byłego Związku Radzieckiego oraz Chin

Rozporządzenie było znowelizowane. Jego wydanie było konieczne w celu dostosowania prawa wspólnotowego do postanowień związanych z rundą urugwajską, w szczególności w zakresie porozumień w sprawie środków ochrony.

Jego funkcją jest unormowanie działań, jakie Wspólnota może podejmować w celu powstrzymania nadmiernego importu.

Zakres przedmiotowy tego instrumentu obejmuje towary pochodzące z państw trzecich, oznacza to, że wwóz towarów do Wspólnoty nie jest poddany ograniczeniom ilościowym z wyjątkiem środków ochrony.

UE wynegocjowała klauzulę pokoju, a więc ograniczenia ilościowe jeżeli chodzi o towary w szczególności z Chin, miały zostać zniesione, bo tego wymagały rezultaty negocjacji.

Wszczęcie postępowania w tej materii może nastąpić z inicjatywy państwa członkowskiego lub KE. Pierwszym etapem jest postępowanie konsultacyjne (również w ramach komitetu doradczego, złożonego z przedstawicieli p. członkowskich).

Przedmiotem konsultacji jest stanowisko w przedmiocie warunków importu, trendów w imporcie i różnych aspektów sytuacji gospodarczej związanych z towarami objętymi tym postępowaniem. Opinia tego komitetu, jak każdego innego, nie jest wiążąca dla Komisji, ale w praktyce jest przez nią uwzględniana.

Następnie mamy postępowanie śledcze, którego celem jest ustalenie, czy import kwestionowanego towaru powoduje albo grozi spowodowaniem poważnej szkody dla producentów unijnych danego towaru. Szkoda musi być rozumiana bardziej całościowo w kontekście całego przemysłu unijnego.

Ten drugi etap postępowania wymaga działania na terytorium państw członkowskich; mogą one zażądać, aby Komisja działała także w asyście odpowiednich przedstawicieli tego państwa. Komisja uprzedza takie państwo członkowskie i wskazuje na zajęcie stanowiska.

Wykład XII 25.01.2011

Proces kształtowania się wspólnych rozwiązań prawnych w sektorze energetycznym

Traktaty w latach '50, poprzez strategiczne dla rynku energetycznego akty prawne uchwalone w latach '90.

Na sektor energetyczny w szerokim rozumieniu składają się procesy pozyskiwania źródeł energii, wytwarzania energii oraz dostarczania energii do jej odbiorców końcowych. W węższym rozumieniu do energetyki nie zalicza się poszukiwania i wydobywania paliw stałych, jak górnictwo gazowe, węglowe, naftowe, a jedynie produkcję energii elektrycznej i cieplnej (sektor wytwarzania i dostarczania do odbiorców).

Dostarczanie energii rozumiane jest jako działalność sieciowa związana z wykorzystaniem sieci przesyłowych i dystrybucyjnych oraz działalność handlowa, tj. sprzedaż energii.

Ewolucja w dziedzinie sektora energetycznego odzwierciedla wszystkie procesy związane z funkcjonowaniem UE, z konfliktami, kryzysami itd. Zasadnicze reformy miały miejsce w ostatnich dwóch dekadach. W praktyce proces tworzenia wewnętrznego rynku energetycznego można podzielić na trzy etapy:

1) Dot. energii elektrycznej, uchwalenie przez PE i Radę Europejską dyrektywy 96/92, jest to akt z 19 grudnia 1996 roku, w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Zgodnie z jej postanowieniami proces budowy wspólnego rynku energii elektrycznej został oparty na harmonogramie stopniowego otwarcia tego rynku, poprzez określenie minimalnego stopnia otwarcia dla każdego etapu. Mamy obowiązek rozdziału przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo (tzw. unbundling), a także zasada dostępu stron trzecich (TPA -Third Party Access). Zastosowanie w praktyce przepisów tej dyrektywy miało doprowadzić do obniżenia cen, zwiększenia konkurencyjności między innymi poprzez zwiększenie jakości usług, które są świadczone przez podmioty sektora, a także poprawę funkcjonowania rynku energii.

Proces harmonizacji prawa energetycznego był wielokrotnie zakłócany przez p. członkowskie, obawiające się utraty kontroli nad strategicznym dla nich sektorem, wprowadzały one szereg barier, które utrudniały otwarcie rynku. Szczególnie negatywne znaczenie miały te działania, których skutkiem było nierównomierne wdrożenie dyrektyw w poszczególnych państwach członkowskich, co spowalniało liberalizację i nie dawało zauważalnych i oczekiwanych korzyści. Po drugie, niewystarczająco dobrze określono taryfy dostępu. Po trzecie miały miejsce dyskryminacyjne metody dostępu do sieci. Nie dość wyraźnie wskazano też na mechanizmy regulacji ich rozdzielenia, a także skoncentrowanie rynku i siły dominujących przedsiębiorstw na rynkach krajowych.

Dzięki różnym zabiegom i interwencjom KE bariery te zostały częściowo usunięte, choć na pewno spowolniły proces.

Narzędzia, które miały służyć urynkowieniu sektora nie do końca sprawdziły się w praktyce. Wprowadzenie obowiązku rozdzielania (unbundling) przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej lub gazu od jej wytwarzania i obrotu zapoczątkowało demonopolizację tego sektora. Środki te okazały się jednak niewystarczające, albowiem postanowienia dyrektywy nakładały na przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo rozdział wyłącznie w płaszczyźnie księgowości i zarządzania. W praktyce oznaczało to, że jedno przedsiębiorstwo nadal skupiało co najmniej dwa obszary działalności, tj. przepływ lub dystrybucję i wytwarzanie lub obrót. Rezultatem takiego stanu było pomimo istniejących reguł prawnych w tym zakresie utrzymanie wpływów podmiotów monopolistycznych na rynku energetycznym.

Wprowadzania skutecznej konkurencji w sektorze także nie ułatwiał fakt nieobecności wspólnotowych reguł konkurencji dotyczących w tym zakresie ustanowienia niezależnego organu regulacyjnego. Zobowiązanie państw członkowskich do powołania takich organów funkcjonujących niezależnie od przemysłu energetycznego było trudne do zastosowania.

Częściowo udało się znieść te bariery, ale podmioty dominujące w pierwszym zakresie najpierw bardzo niechętnie, potem trochę bardziej umożliwiały wejście zasady TPA.

2) Wkrótce po wejściu w życie pierwszego pakietu legislacyjnego dla energetyki podjęto negocjacje dla nowych rozwiązań prawnych. Proponowane zmiany legislacyjne związane były z niedoskonałościami, jakie wyniknęły w praktyce w związku ze stosowaniem dyrektywy 96/92.

Wzmocniono zasadę udziału stron trzecich, zwiększono rolę krajowych organów regulacyjnych, a także rozszerzono program działania przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo (w dalszym ciągu chodziło o rozdzielenie). Ostatecznie zamknięcie drugiego etapu tworzenia rynku energii nastąpiło w 2003 roku.

Dnia 23 czerwca 2003 roku PE i Rada na wniosek KE uchwaliły dyrektywę 2003/54 dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, uchylającą poprzednią dyrektywę 96/92.

Nowe ustawodawstwo zmierzało do rozwijania dostępu do sieci wśród podmiotów nowo wchodzących na rynek. Ponieważ funkcjonujące w poprzednim stanie prawnym systemy dostępu do sieci nie sprawdziły się, ustawodawca zdecydował o pozostawieniu wyłącznie regulowanego dostępu do sieci elektroenergetycznej opartego na opublikowanych taryfach.

Kierunek zmian był niewątpliwie właściwy, ale dużo zależało od determinacji i pozycji tego niezależnego organu regulacyjnego - jak będzie w praktyce realizował postanowienia nowej dyrektywy.

Nowa dyrektywa zagwarantowała dostęp do sieci elektrycznej wszystkim podmiotom gospodarczym bez ograniczeń, od początku 2004 roku. Natomiast gospodarstwom domowym prawo to zostało przyznane 1 lipca 2007 roku.

Zmiany objęły również program rozdzielania przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo wprowadzając obok księgowego i w dziedzinie zarządzania obowiązek dokonania rozdzielenia prawnego wszystkich spółek sieciowych w nieprzekraczalnym terminie do 1 lipca 2007 roku. Jednakże zmiana ta okazała się nie do końca wystarczająca, w praktyce bowiem operatorzy systemów dystrybucyjnych niejednokrotnie funkcjonowali w ramach jednej grupy kapitałowej; mogło to doprowadzić do dyskryminacyjnego traktowania innych sprzedawców energii elektrycznej, a także tworzenia nieformalnych form współpracy w obrębie własnej grupy.

Wydaje się, że kluczem do rozwiązania tej sytuacji mógłby być obowiązek właścicielskiego rozdzielenia przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo, jednakże ze względu jednomyślności państw członkowskich, koncepcja ta nie znalazła odzwierciedlenia w dyrektywie.

Nowe regulacje dot. niezależnych organów regulacyjnych - w odróżnieniu od poprzedniego reżimu, nowa dyrektywa zobowiązała wszystkie państwa członkowskie do ustanowienia niezależnego organu regulacyjnego, wyposażonego w szerokie kompetencje między innymi w zakresie kontroli taryf, rozpatrywania skarg dot. dyskryminacji, monitorowania działań spółek sieciowych. Ten ustanowiony w każdym p. członkowskim system stanowił krok naprzód jeżeli chodzi o wprowadzenie reguł konkurencji i demonopolizację sektora.

Wątpliwość wzbudzić może forma prawna regulatora przewidziana w nowym prawie elektroenergetycznym (art. 23 dyrektywy), gwarantująca jego niezależność, nie wymaga natomiast, by był on odrębnym organem od struktur rządu. Oznacza to, że w praktyce dany minister może stanąć na czele takiego organu i rząd może mieć wpływ na jego działanie, a więc odebrać mu niezależność. Na ten przykład, w Niemczech sektorowym organem regulacyjnym był do 2005 roku był federalny minister gospodarki i federalny minister poczty i telekomunikacji.

Próbę wyeliminowania obszarów spornych podjęto następnie w 2007 roku w komunikacie KE z 10 stycznia 2007 „Polityka energetyczna dla Europy”; zwrócono uwagę na potrzebę dokończenia budowy rynku wewnętrznego energii elektrycznej, a także stworzenia nowych warunków dla wszystkich przedsiębiorstw energetycznych, które mają swoją siedzibę w UE.

3) Po ogłoszeniu owego komunikatu Komisja rozpoczęła dyskusję nad uchwaleniem trzeciego pakietu legislacyjnego dla energetyki. Proponowane rozwiązania prawne miały doprowadzić do jeszcze większej liberalizacji rynków elektroenergetycznych.

Punktem ciężkości, o który oparły się negocjacje, był szeroko rozumiany interes obywateli UE, tylko bowiem rynek w pełni konkurencyjny wyposażony w odpowiednie mechanizmy prawne jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo dostaw energii i optymalną ilość odbiorców.

Najważniejsze obszary będące przedmiotem dyskusji to unbundling (obowiązek rozdziału właścicielskiego, a więc pełnego), zwiększenie niezależności regulatorów krajowych (szeroko popierane przez wszystkie stowarzyszenia konsumenckie i przemysłowe), uproszczenie i skrócenie procedury zmian sprzedawcy energii elektrycznej, oraz, po czwarte, upowszechnienie inteligentnych systemów pomiarowych.

Negocjacje zostały zakończone uchwaleniem 13 lipca 2009 przez PE i Radę kolejnej dyrektywy - 2009/72 w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej, uchylającą poprzednią dyrektywę 2003/54.

Wśród zasadniczych postulatów KE znalazł się rozdział właścicielski; obowiązujące poprzednio zasady rozdziału prawnego i funkcjonalnego nie doprowadziły do skutecznego i ostatecznego wydzielania operatorów systemów przesyłowych. W praktyce taki skuteczny rozdział mógłby być zapewniony, jak podkreślano, poprzez wyeliminowanie środków zachęcających przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo do stosowania dyskryminacji wobec konkurentów.

W wyniku zastosowania unbundlingu nastąpił rozdział w zakresie kontroli nad operatorem sieci elektroenergetycznej i kontroli nad przedsiębiorstwem wytwarzającym lub dostarczającym energię. Państwa członkowskie mogą wybrać jeden z trzech wariantów rozdzielenia działalności sieciowej od wytwórczej i obrotowej.

Pierwszy z wariantów to wynikający z art. 9 dyrektywy pełny rozdział - najdalej idąca forma gwarancji, że przedsiębiorstwa nie staną w obliczu konfliktu interesów. Pełny rozdział zakłada, że przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo zobowiązane będą do sprzedaży majątku sieci, aby mógł powstać odrębny i niezależny od sektora obrotu i wytwarzania podmiot właściwy w obszarze zarządzania siecią.

Alternatywą dla tego rozwiązania jest art. 13 - obowiązek prawnego wydzielenia niezależnego operatora systemu. W tym przypadku przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo mogą zachować nadzór właścicielski nad sieciami przesyłowymi z zastrzeżeniem zobowiązania do przekazania zarządzania sieciami wyznaczonemu, oddzielnemu, niezależnemu operatorowi systemu.

Trzecim z wariantów jest możliwość ustanowienia niezależnego operatora przesyłowego (art. 17-23), wybór tej opcji pozwala na zachowanie integralności obrotu i przesyłania energii, ale jednocześnie zobowiązuje przedsiębiorstwa energetyczne do przestrzegania dokładnie określonych reguł gwarantujących, że te dwa obszary działalności przedsiębiorstwa będą funkcjonować w praktyce niezależnie.

Odpowiedzialność za podejmowanie decyzji została przyznana tzw. organowi nadzorującemu. Operatorzy systemów przesyłowych zostali zobowiązani do wdrożenia programu zgodności, który to program określa środki podejmowane w celu zapewnienia wyeliminowania działań dyskryminacyjnych i zapewnienia monitorowania zgodności programów. Kompetencje w zakresie monitorowania zostały powierzone inspektorowi do spraw zgodności. Inspektor ten jest powoływany przez organy regulacyjne państw członkowskich.

Inną poruszaną w negocjacjach kwestią jest status i kompetencje krajowych organów regulacyjnych. Dyrektywa z 2003 wprowadzała wymóg, by to państwa członkowskie ustanawiały organy regulacyjne i przekazywały im różnego rodzaju uprawnienia, natomiast w nowej wprowadzono uściślenie ich kompetencji, a także chodziło o maksymalne zbliżenie rynków państw członkowskich do rynku UE.

Mamy też postulat wdrożenia jeżeli chodzi o państwa członkowskie inteligentnych systemów pomiarowych. Systemy te charakteryzują się pomiarem energii czynnej, a także zbieraniem informacji w czasie rzeczywistym, dwukierunkowym przepływem informacji oraz informacją o wynikach pomiaru, która jest dostępna w sposób niedyskryminacyjny dla wszystkich uprawnionych adresatów.

Novum jest zatem tworzenie inteligentnych systemów pomiarowych lub inteligentnych sieci, a terminem inteligentna sieć określa się sieć elektroenergetyczną, która potrafi harmonijne integrować zachowania i działania wszystkich przyłączonych do niej użytkowników, a więc wytwórców, odbiorców i tych, którzy pełnią obydwie te role, ażeby zapewnić zrównoważony, ekonomiczny i niezawodny system zasilania.

Zgodnie z art. 3 dyrektywy 2009/72 systemy te mają prowadzić do promowania efektywności energetycznej, ale także umożliwić aktywne uczestnictwo konsumentów na rynku dostaw energii.

Wdrożenie tych systemów może być uzależnione od kondycji ekonomicznej, ocena kosztów należy do poszczególnych p. członkowskich.

Załącznik do dyrektywy stanowi, że p. członkowskie przygotowują harmonogram wdrażania inteligentnych systemów pomiarowych i w przypadku rozpowszechnienia inteligentnych liczników. Celem jest minimum 80% odbiorców do 2020 roku.

Zasadniczą zaletą tego systemu jest fakt, że zapewniają one przekazywanie informacji o zużyciu bezpośrednio do przedsiębiorstwa energetycznego, które na tej podstawie może określić profile odbiorców (personalizacja usług związanych z dostawą energii). Zostanie także sporządzona oferta dostosowana do indywidualnego profilu zużycia energii dla odbiorcy końcowego, co pozwala także na ograniczenie strat sieciowych, obniżenie kosztów zakupu energii i zmniejszenie ryzyka.

Kolejne zagadnienie dot. rynku elektroenergetycznego to promowanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w prawie UE.

Pakiet klimatyczno-energetyczny przyjęty 12 grudnia 2008 roku na szczycie w Brukseli, wyznaczył trzy główne cele:

- redukcja emisji dwutlenku węgla

- wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

- oszczędność energii

Te trzy główne cele także stanowiły realizację protokołu z Kioto do ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu, a także pozwalają na wywiązanie się z różnych międzynarodowych zobowiązań. Mają także znaczenie dla zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii, wspierania rozwoju technologicznego i wprowadzania innowacji.

Protokół z Kioto nie do końca spełnił swe zadania, między innymi przez przyjęcie 1990 roku za rok bazowy, kiedy to państwa zwiększyły produkcję rolną, hodowlaną, zwierząt, areały uprawne ryżu itd., co wszystko razem przyczyniło się do wzrostu emisji metanu. Nie ma też w tym protokole postanowień, które przyczyniłyby się do zmniejszenia wyrębu lasów tropikalnych, jedynie postanowienia wskazujące na zalesianie.

8 marca 2006 roku KE przedstawiła zieloną księgę pod tytułem „Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii”. Wynika z niej, że Europa nie stworzyła jeszcze w pełni konkurencyjnych wewnętrznych rynków energii, mimo że na pewno Unia jest światowym liderem w zakresie zarządzania popytem, wspierania nowych form odnawialnych źródeł energii i rozwoju różnego rodzaju technologii.

Wewnętrzny rynek energetyczny musi także zapewniać bezpieczeństwo dostaw.

Szereg problemów zawartych w zielonej księdze co do wykorzystania źródeł energii odnawialnej związanych z energią znalazł swoje odzwierciedlenie w kolejnych aktach prawnych. Odpowiedzią na te założenia jest przedstawiona w 2007 roku mapa drogowa na rzecz energii odnawialnej, która odnosi się do polityki Unii w dziedzinie energii odnawialnej.

Mapa ta określa długoterminową perspektywę dla źródeł energii odnawialnej w Unii, wskazuje ona na wiążący prawnie cel - 20% udział energii ze źródeł odnawialnych (jeżeli chodzi o całkowite zużycie energii UE) i 10% udział energii ze źródeł odnawialnych w transporcie do roku 2020.

W czerwcu 2008 Rada odniosła się do kwestii kryteriów zrównoważonego rozwoju i opracowania biopaliw drugiej generacji oraz podkreśliła potrzebę oceny oddziaływania produkcji biopaliw na rolnicze produkty żywnościowe.

Kolejne działanie obejmuje zachęcanie do innowacji poprzez opracowanie i zastosowanie nowych technologii energetycznych w zapewnieniu bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię, zrównoważenia, a także jej konkurencyjności. Badania dot. między innymi racjonalnego wykorzystania energii w silnikach samochodowych.

Badania umożliwiły zwiększenie oszczędności energii opalanej węglem o 30% w ciągu ostatnich 30 lat.

Technologie racjonalnego wykorzystania energii rozwijają się dość szybko, zwłaszcza na rynku międzynarodowym. Rynek ten w najbliższych latach osiągnie wartość ponad 30mld euro.

Siódmy program ramowy zajmuje się szerokim spektrum technologii, a więc technologiami energii odnawialnej, przemysłowym wykorzystaniem węgla, wychwytywaniem i sekwestracją dwutlenku węgla, rozwojem opłacalnych biopaliw wykorzystywanych w transporcie, nowymi źródłami energii takimi jak wodór, przyjaznym wykorzystywaniem energii i racjonalnym wykorzystywaniem energii poprzez zaawansowane rozszczepienia jądrowe.

Wiele niebezpieczeństw, np. dotyczące biotechnologii - używanie do transportu biotechnologii przynosi szybki zysk, zacznie się zatem obsiewanie areałów rolniczych dla celów energii odnawialnej, zapewniającej rolnikom lepsze pieniądze.

Z drugiej strony problemy związane z energią wymagają jakiegoś strategicznego planu technologicznego, zatem przyczynią się niewątpliwie do rozwoju technologii.

Energia odnawialna w dziedzinie obrotu handlowego; system handlu uprawnieniami do emisji został wprowadzony także przez UE, są to zielone certyfikaty, a także taryfy na energię odnawialną do sieci (Inteligentna Energia - Program dla Europy), gwarantuje to niezbędne mechanizmy do pokonywania różnych barier technicznych itp.

Z pkt widzenia prawnego:

+ podstawowym aktem prawnym jest dyrektywa 2002/91 PE i Rady z 16 grudnia 2002 roku w sprawie charakterystyki energetycznej budynków;

+ dyrektywa 2005/32 PE i Rady z 6 lipca 2005 roku ustanawiającą ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących eko-projektu dla produktów wykorzystujących energię;

+ dyrektywa 2006/32 PE i Rady z 5 kwietnia 2006 roku w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych (stanowi ona podstawę w zakresie realizacji wskazanych celów klimatycznych i energetycznych);

+ dyrektywa 2009/28 PE i Rady z 23 kwietnia 2009 roku w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.

Na podstawie tej dyrektywy z 2009 roku Unia i państwa członkowskie zostały zobowiązane do zwiększenia środków finansowych na badania i rozwój technologii, które opierają się na odnawialnych źródłach energii. Podkreśla się, że Europejski Instytut Innowacji i Technologii powinien dać pierwszeństwo badaniom, które zajmują się odnawialnymi źródłami energii.

Postanowienia dyrektywy odnoszą się do wykorzystania biomasy i w tym zakresie wymuszają opracowanie nowych systemów gospodarki leśnej, które będą uwzględniały ułatwienia transgranicznego wspierania energii ze źródeł odnawialnych bez wpływu na krajowe systemy wsparcia.

Dyrektywa stanowi także, że państwa członkowskie powinny dążyć do zróżnicowanego koszyka energetycznego w zakresie energii ze źródeł odnawialnych we wszystkich sektorach transportu. Do 1 czerwca 2015 roku KE przedstawi PE i Radzie sprawozdanie prezentujące możliwości większego wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych we wszystkich rodzajach transportu (wymagana jest całkowita redukcja zużycia energii w transporcie, a zwiększenie efektywności energetycznej obejmuje planowanie transportu, wspieranie transportu publicznego, zwiększenie udziału pojazdów elektrycznych, a także produkcję energooszczędnych pojazdów o mniejszych rozmiarach i mniejszej pojemności silnika.

Dyrektywa ta wskazuje także na możliwość relacji z państwami trzecimi - mogą one stosować jej postanowienia, jeżeli będą to wspólne projekty państw członkowskich UE z państwami trzecimi w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł, a wspólne projekty odnosić się mogą wyłącznie do nowopowstałych instalacji, których moc jest powiększona.

Postanowienia dyrektywy wprowadzają również gwarancje pochodzenia, które służą wyłącznie jako dowód dla odbiorcy końcowego, że określona część lub ilość energii została wyprodukowana ze źródeł odnawialnych. Konsumenci powinni zatem otrzymywać informację, w jakiej ilości i w jaki sposób ta energia ze źródeł odnawialnych jest rozdzielana odbiorcom końcowym.

W dyrektywie z 2004/08 PE i Rady z 11 lutego 2004 roku w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym Unii wprowadzono gwarancje pochodzenia potwierdzające pochodzenie energii elektrycznej wytworzonej w wysoce efektywnych zakładach kogeneracyjnych.

Koszty przyłączenia do sieci energetycznej i gazowej nowych producentów energii elektrycznej i gazu z odnawialnych źródeł energii powinny mieć charakter przejrzysty (dyrektywa o transparentności), niedyskryminacyjny i musza uwzględniać korzyści z przyłączenia.

Unia poszukuje sposobu oddzielenia wzrostu gospodarczego od wzrastającego zużycia energii. Kontrola zużycia energii w Europie, a także zwiększone stosowanie energii ze źródeł odnawialnych, wraz z oszczędnością energii, a także zwiększoną efektywnością energetyczną stanowią istotne elementy tego pakietu klimatyczno-energetycznego do redukcji gazów cieplarnianych.

Sektor energii elektrycznej jest jedynym sektorem energetycznym, który wyróżnia się pod względem możliwości ograniczenia emisji zanieczyszczeń, a także możliwością wykorzystania lokalnych i zdecentralizowanych źródeł energii, oraz symuluje przemysł wysokich technologii.

Powodzenia! ;)

9

---