Ryc. 114. Aparat wprowadzony w ruch kończynami dolnymi.
Ryc. 115. Opis w tekście.
U obustronnie amputowanych poniżej lub powyżej łokcia w okresie gojenia się kikutów względnie w okresie oczekiwania na protezy można zastosować u pacjenta opaskę skó-- mą na kikut przedramienia, lub ramienia z adaptacją po-•zebnego sprzętu codziennego użytku np. łyżki, widelca, długopisu.
Na terenie Polski jest rozwinięta sieć obwodowych poradni : eumatologicznych (336). Poradnie te udzielają konsultacji u zakresie gośćca reumatoidalnego i przejmują leczenie przypadków' wymagających stałej specjalistycznej opieki. Niektó-rzy chorzy wymagają leczenia szpitalnego. Zbyt mała liczba miejsc nie może zapewnić wszystkim chorym leczenia w szpi-ialu. Dlatego też wielu z nich pozostaje pod opieką lekarza domowego. Lekarz ten musi pamiętać, że równolegle z leczeniem farmakologicznym obowiązuje leczenie usprawniające, aby nie dopuścić do charakterystycznych zniekształceń wraz z osłabieniem siły mięśniowej. Nawet w warunkach domo-' wych można stosować ruch, masaż, a w niektórych przypadkach i ciepło w postaci okładów parafinowych; ruch ma na celu zachowanie pełnego zakresu ruchów w stawach i utrzymanie siły mięśniowej.
W przypadkach zaniedbanych gośćca przewlekłego postępującego, jak i zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa istnieje możliwość poprawienia funkcji, lub też zniesienia bólu drogą zabiegów operacyjnych korekcyjnych, czy też stabilizujących.
Obecnie leczenie chirurgiczne podejmuje się w gośćcu reumatoidalnym w bardzo wczesnych okresach choroby, aby nie dopuścić do spustoszeń, jakie czyni np. gościec przewlekły postępujący. Na przykład wczesne usunięcie ziarniny z pochewki ścięgna chroni je przed zrostami w pochewce, przed nadżerkami i zerwaniem się. W niektórych przypadkach wczesna interwencja chirurgiczna może wpłynąć na zahamowanie stanu zapalnego.
Czasem dla zabezpieczenia przed zniekształceniami konieczne jest zastosowanie aparatu. W tych przypadkach trzeba skierować chorego do poradni ortopedycznej lub leczniczego usprawniania.
Lekarz musi nieraz pouczyć chorego o przebiegu i skutkach choroby, o konieczności podjęcia pracy z chwilą ustabilizo-
141