0000047 (5)

nieraz na własną rękę ćwiczenia siłowe (hantle, sprężynowe aparaty ćwiczebne itp. powiększają normalną przewagę zginaczy). Wadliwej postawie młodzieży sprzyjają często pewne wrodzone wady w budowie kręgosłupa. W porę nie spostrzeżone i nie leczone mogą dać później ciężkie zniekształcenie. Toteż niejednokrotnie w wieku dojrzewania konieczna jest nie tylko gimnastyka zwykła, mająca charakter gimnastyki rozluźniającej napięcie mięśniowe, ale i lecznicza — pod fachowym kierunkiem. Specjalną opieką powinny być otoczone sporty, dobrane właściwie do możliwości młodzieży różnej płci. Dokładne dane znaleźć można w podręcznikach ćwiczeń fizycznych i sportów.

Praca fizyczna młodzieży, zwłaszcza w szkołach zawodowych, musi być prowadzona stale pod kontrolą lekarza.

Ważnym dalej momentem zdrowotnym jest racjonalne odżywianie w okresie dojrzewania; wiek ten wymaga względnie dużych norm pokarmowych (kalorii), toteż liczba dziennych posiłków powinna być czterokrotna (śniadanie, drugie śniadanie, obiad i kolacja). Skład odżywiania jakościowo odbiega tylko .nieznacznie od zwykłych norm obowiązujących rosnący organizm. Wobec specjalnie szybkiego wzrostu pożądana jest większa ilość pokarmów białkowych (np. dwukrotnie mięso na dobę). Poza tym w posiłkach powinna być uwzględniona rozmaitość pożywienia, dostateczna ilość jarzyn i owoców (zwalczanie zaparcia), odpowiednia ilość węglowodanów i tłuszczów. Przy spożywaniu pokarmów kładziemy nacisk na wolne tempo jedzenia (skłonność młodzieży do pośpiechu przy jedzeniu), powolne żucie i na pogodny nastrój (unikanie nieprzyjemnych rozmów, sporów rodzinnych, nieporozumień itd.).

Skłonność do zaparcia może być w pewnej mierze regulowana w okresie dojrzewania ustalaniem stałych godzin na wypróżnienie. Zaparcie występuje często, zwłaszcza u młodzieży o budowie wątlej, u której spotykamy wrodzone czy nabyte osłabienie i niedorozwój mięśni. Częściej też cierpią na zaparcie dziewczęta. W pewnej mierze osłabione ruchy robaczkowe jelit mogą mieć wytłumaczenie w zaburzeniach w wydzielaniu gruczołów do-krewnych oraz w zaburzeniach układu nerwowego. Pomijając węc możliwość stosowania tych czy innych środków leczniczych, konieczne jest zwalczanie zaparcia przez ćwiczenia cielesne, zwłaszcza uwzględniające pracę mięśni brzucha, racjonalną dietę, i przyzwyczajanie do „nałogowych’’ wypróżnień o ustalonej porze dnia. W wieku dojrzewania należy też zwalczać przesadną czasem wstydliwość, która w pewnych przypadkach może prowadzić do zatrzymywania moczu i kału.

Dalszym wskazaniem zdrowotnym jest propaganda czystości. Już w okresie pierwszego dzieciństwa należy zachęcać do czystości i częstego mycia ciała. W okresie dojrzewania następuje jednak często zaniedbywanie się pod tym względem, przy jednoczesnej tendencji do zewnętrznej elegancji (brudna szyja przy eleganckim krawacie, manicure przy brudnych paznokciach itd.).

Ponieważ mycie, zwłaszcza w tym okresie, ma duże znaczenie zdrowotne wobec większego wydzielania potu i łoju, konieczne jest dopilnowanie w miarę możności przestrzegania normalnych wskazań czystości. Niekiedy spotykamy się jednak z dość znacznymi trudnościami wobec wyraźnego usamodzielnienia się młodzieży i niechęci do „wtrącania się” do ich spraw osób starszych

Niezmiernie ważnym zaleceniem zdrowotnym, bardzo często trudnym do przeprowadzenia, jest powstrzymanie młodzieży od używania a i k o h o 1 u i tytoniu. Nie należy jednak zapominać, że walka w tym momencie jest podwójnie korzystna: zwalcza się możliwość oddziaływania specjalnie niebezpiecznych dla tego wieku trucizn i chroni się młodzież przez zakorzenieniem nałogów, utrwalających się najczęściej i najłatwiej w okresie dojrzewania.

Zaburzenia związane z rozpoczęciem czynności płciowych u młodzieży stają s^;ę zwykle jedną z ważniejszych trosk rodziców. Obawy te obok strony etycznej zagadnienia mają na względzie szkodliwość zdrowotną przejawów nadmiernej pobudliwości płciowej (samogwałt, przedwczesne rozpoczęcie stosunków płciowych).

Całość zagadnienia jest tak silnie związana z rozwojem psychicznym dziecka i metodami wychowawczymi, że przerasta zakres niniejszego rozdziału, musiałaby bowiem być rozpatrywana na zupełnie innej płaszczyźnie. Jeżeli jednak ograniczyć się (co jest bardzo trudne) wyłącznie do zjawisk fizjologicznych, to w interesie dziecka ważne jest, żeby rozbudzenie czynności płcio-