0000057 (3)

Okołoporodowe uszkodzenie nerwu twarzowego tylko wyjątkowo doprowadza do dłużej trwających zaburzeń. Spontanicznie cofając się w ciągu pierwszych tygodni życia, nie wymaga na ogół leczenia.

Infekcyjno-alergiczne uszkodzenie nerwu VII występuje zazwyczaj u dzieci w wieku przedszkolnym. W etiologii choroby główną rolę odgrywają zakażenia enterowirusami (polio, ECHO, coxsackie), wirusami grupy opryszczki (wirus ospy wietrznej i półpaśca). Największa liczba zachorowań przypada na miesiące letnie i wczesnojesienne. Czynnikiem usposabiającym może być oziębienie. Porażenie narasta w ciągu kilku godzin, czasem poprzedzone jest sennością, bólami głowy, objawami nieżytowymi. Przebieg jest zazwyczaj bezgo-rączkowy. W większości po 3—4 tygodniach trwania porażenie cofa się. Zdarzają się jednak przypadki o przebiegu cięższym, dające nawet trwałe ubytki (dyskretna asymetria bruzdy nosowo-wargowej, gorsze domykanie szpary powiek, wzmożone wydzielanie łez na zimnie).

W każdym przypadku izolowanego obwodowego uszkodzenia nerwu VII należy wykluczyć związek sprawy z infekcją uszną (ostre ropne lub przewlekłe zapalenie ucha środkowego).

W leczeniu stosuje się środki rozszerzające naczynia (kwas nikotynowy 50—100 mg), kortykoterapię (w przypadkach cięższych) oraz fizykoterapię (ciepłe okłady, parafinowanie). W okresie znaczniejszego niedomykania szpary powiek konieczne są okłady z roztworu fizjologicznego soli, zakrapianie leków odkażających oraz zabezpieczenie oka okularami.

Ważną rolę, zwłaszcza w okresie poprawy funkcji, odgrywają ćwiczenia ruchowe, polegające na wykonywaniu ruchów porażoną częścią twarzy przy unieruchomieniu poprzez przyciśnięcia ręką strony zdrowej.

CHOROBY UKŁADU NERWOWO-MIĘŚNIOWEGO

Obok trwałych, ale nie postępujących zaburzeń ze strony układu nerwowego, stanowiących swoistą domenę wieku dziecięcego, w tym okresie życia ujawniają się również choroby o charakterze postępującym.

Etiologia ich w większości wiąże się z czynnikami genetycznymi, a patogeneza, bardzo złożona i różnorodna, poznana została tylko w odniesieniu do niektórych. Ze względu na postępujący przebieg i niejednokrotnie ciężki stan dotknięte nimi dzieci są zazwyczaj badane i prowadzone w warunkach szpitalnych. W pracy lekarza środowiskowego znaczenie mają tylko nieliczne z tych chorób. Należą do nich przede wszystkim choroby układu nerwowo-mięśniowego.

ZANIK RDZENIOWY MIĘŚNI

Występująca już w pierwszym roku życia postać rdzeniowego zaniku mięśni (atrophia spinalis) nazywana jest chorobą Werdniga-Hoffmanna. Rozpoczyna się już w pierwszych miesiącach życia dziecka, a nawet wewnątrzmacicznie. W przypadkach o tak wczesnym początku ruchy płodu są słabsze, a noworodek wymaga nierzadko postępowania resuscytacyj-nego. Zasadniczym objawem zaniku rdzeniowego mięśni są postępujące wiotkie niedowłady, zstępujące od odcinków pro-ksymalnych w kierunku obwodowym i wybitniej zazwyczaj wyrażone w kończynach dolnych (str. 57). Prowadzi to do zniesienia odruchów głębokich, znacznej hipotonii i masywnego zaniku mięśni. Zanik jest jednak mało widoczny ze względu na obfitą zazwyczaj u niemowląt podściółkę tłuszczową. Obfitość podściółki tłuszczowej sprawia, że drżenia pęczkowe (fascykulacje) widoczne są jedynie w obrębie języka, natomiast obserwuje się związane z fascykulacjami udzielone drżenie palców. Objawem bardzo charakterystycznym jest spowodowane zamkiem mięśni upośledzenie ruchomości klatki piersiowej, prowadzące do brzusznego toru oddychania. Skutkiem osłabienia siły mięśni oddechowych jest niewydolność oddechowa (obniżenie ciśnienia parcjalnego O2 i podwyższenie ciśnienia parcjalnego CO2 we krwi tętniczej), występująca w późniejszym stadium choroby i kładąca kres życiu tych dzieci między pierwszym a czwartym rokiem życia. Objawy niewydolności oddychania mogą wystąpić w każdym stadium choroby podczas zakażenia układu oddechowego, a zwłaszcza zapalenia płuc. Stąd bardzo istotną sprawą jest ochrona tych dzieci przed zakażeniami.

Rozwój mowy, kontaktów społecznych i koordynacji wzro-kowo-ruchowej u dzieci z chorobą Werdniga-Hoffmanna jest prawidłowy, co wyróżnia je spośród dzieci z innymi zaburzeniami, w których przebiegu również występuje znaczne obniżenie napięcia mięśniowego i upośledzenie motoryki. W póż-

117