10455315�3116158698749�10983460751169376 n

146 5. Z historii polskiej leksykografii

polskiego (1939, wznowienie — 1957). Z punktu widzenia metalcksykografii dzieła te, poza ilustracjami w słowniku trzylomowym. nic przyniosły znaczących innowacji ani w dziedzinie warsztatowej, ani w zakresie opisywanego materiału. Ten jest zaczerpnięty przeważnie z zasobu słownika warszawskiego, choć — oczywiście — ograniczony do słownictwa współczesnego i należącego do polszczyzny ogólnej. Były to dzieła nastawione na zaspokajanie potrzeb masowego odbiorcy.

Tuż przed II wojną światową (w 1938 roku) zaczął się ukazywać nowy Słownik jeżyka polskiego pod redakcją Tadeusza Ixhra-Spławińskkco. Wydawcą była warszawska firma Trzaski, Evcrta i Michalskiego, a redaktorami haseł — młodzi poloniści z Krakowa, dla których zajęcie to stanowiło źródło utrzy. mania. Jak wspomina jeden ze współautorów,-Stanisław Urbańczyk (1999: 239—240):

Podstawą byl Słownik warszawski. Każdy z nas dostawa! jakiś jego odcinek. Według uznania wybierał wyrazy, które należały do współczesnego słownictwa, objaśniał przykładami, które bra! bądź ze słownika, bądź wymyślał sarn. 1 na końcu dodawał etymologię. (...) 1’isalem na dostarczonych kartkach (...) gdy wypisałem jakie* 40—50 zł, szedłem na ul. Czystą, gdzie Lehr odbierał od nas praoę. Była to chyba 16 godzina. Rychło zasypiał nad kartkami, a gdy się ocknął, mówił, no to dobrze. Następnie wypisywał zlecenie do wydawcy w Warszawie i na 4. lub 5. dz:eń listonosz przynosił pieniądze.

Edycję słownika przerwała wojna (ukazały się hasła do litery N), po której projektu juz nie kontynuowano z powodu aniany sytuacji politycznej i rychłego rozwiązania wydawnictw- prywatnych. Analiza wydanych tomów, jaką przeprowadził B. Walczak (1994), pokazuje, iż jest to słownik wartościowy, rzetelny pod względem opracowania i innowacyjny metodologicznie. Jako odrębny element mikrostruktury wystąpiły tu synonimy wyrazu hasłowego, dokonano też próby chronologtzacji opisywanego słownictwa, przez zamieszczenie danych o najwcześniejszym tekstowym poświadczeniu danego słowa. Szeroko jest też uwzględniana etymologia haseł rodzimych, dzięki czemu ukazano ich funkcjonowanie na ile słowiańskim. Również takie elementy opisu, jak definicje, informacja gramatyczna czy system używanych kwalifikatorów zasługują na wysoką ocenę. Można sądzić, ze — mimo iż słownik był dziełem komercyjnym — gdyby zezwolono na jego dokończenie i nic skazano na niebyt tomów (zeszytów) już wydrukowanych, wypełniłby on lukę w polskiej leksykografii, którą zajął dopiero SJPSz. opublikowany pod koniec lat 70. XX wieku.

S.3.4.2. Pozostałe typy słowników

W omawianym okresie zaczęły również powstawać inne typy słowników, stopniowo ukształtowała się struktura naszej leksykografii, z jaką mamy do czynienia praktycznie do dziś^,J. Od lat 20. XIX wieku ukazują się słowniki wyrazów obcych, m.in. A. Czartoryskiego (1S2S), F.A.F.. Łukaszewskiego (1847), J. Raszewskiego (1847) i \1. Amszejewicza (1859). Ten ostatni doczekał się analitycznego opracowania (S kor u ps k a-R aczy ń sk a 1995). Wyniki zeń, iż wśród odnotowanych tam 15 tys. wyrazów, należących do rozmaitych pól tematycznych i odmian językowych (przeważa jednak terminologia specjalistyczna z 52 dziedzin), jest ponad 2 tyj. nic uwzględnianych .w wydanym równolegle słowniku wileńskim. Blisko 500 jednostek funkcjonuje w tym samym znaczeniu do dziś, pewna liczba zmieniła swe znaczenie. W okresie 1894—1905 ukazał się irzytomowy Słownik -wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia Jana Karłowicza, doprowadzony w sposób systematyczny tylko do litery N. Autorem słowników wyrazów obcych był również wspomniany wcześniej Michał Aret. Pierwsze wydanie jego słownika wyszło w 1886 roku, do roku 1939 było 16 wznowień (pierwotna liczba 10 tys. haseł urosła do 33 tys.), a po II wojnie światowej dzido znalazło się na pólkach księgarskich jeszcze w 1947 i 1950 roku. Publikowano także rozmaite wyciągi ze słownika źródłowego. Największym słownikiem tego typu, wydanym w 1939 roku. był Encyklopedyczny słownik wyrazów obcych Trzaski. Everta i Michalskiego.

Od początku XX wieku zaczęły się rów-nież na szerszą skalę ukazywać słowniki ortograficzne, m.in. W. Kokowskiego (1903), H. Gal lego (1907), A. Passendorfera (1911). Dalszy ro2wój tego sektora rynku leksykograficzncgo wiązał się przede wszystkim z dwiema regulacjami pisowni, jakie miały miejsce w’ 1918 i 1936 roku. Reforma 2 1918 roku została skodyfiiowana w Pisowni polskiej Jana Łosia, który wydał również słownik z zasadami pisowni w roku 1920. Po wprowadzeniu zmian w roku 1936 pierwszy raz ukazały się na rynku Zasady pisowni polskiej i interpunkcji ze słownikiem ortograficznym Stanisława Jodłowskiego i Witolda Taszyckicgo, które dzięki kolejnym wznow ieniom (oczywiście uaktualnionym) obecne są w obiegu czytelniczym do dziś. Słowniki ortograficzne w okrcs:c międzyw-ojennym wydawali również ówcześni potentaci rynku księgarskiego, ukazywały się kolejne edycje słowników- Michała Areta ora2 Trzaski, Evcrta i Michalskiego. Można ocenić, że już wówczas zarysowała się dominująca (ilościowo) pozycja słownika ortograficznego w ofercie ieksykograficzncj, która zcamiooujc cały okres leksykografii powojennej.

³¹ O strukturze leksykografii iot> Piotrowski I9S7, 1994a: 20—30, również w rozJziaje 6 i .2. mniejszej pncy.

!!•