160

160 IV. Wi:i%ensU-in. Hopper i Kolo Wiedeńskie

poznania, napisane w okresie Russellowskiego monizmu neutralnego, które wywarły na niego poważny wpływ. Carnap czytał Principia w c/asie pobytu w Jenie, ale nie mógł sobie pozwolić na kupno egzemplarza tej książki, a we Fryburgu, do którego się przeniósł, nie mógł jej wypożyczyć. Napisał do Russella list, w którym pytał go, gdzie mógłby kupić używany egzemplarz tej pracy i otrzymał w^r odpowiedzi trzydziestosześciostronnicowy list, w którym Russell wypisał wszystkie najważniejsze definicje, na których opierały się dowody przedstawione w Principia Mathematica. Umożliwiło to C.arnapowi opracowanie książki Abriss (Jer Loghtik, której początkowa wersja została napisana w 1924 r.. ale doczekała się wydania dopiero w roku 1929. Był to przypuszczalnie pierwszy niemiecki podręcznik, rzetelnie przedstawiający rozwój logiki, do którego przyczynił się Frege pół wieku wcześniej.

W 1926 r. Carnap otrzymał propozycję objęcia stanowiska wykładowcy na Uniwersytecie Wiedeńskim. Pozostał w Wiedniu, biorąc czynny udział w spotkaniach Koła aż do 1931 r., kiedy przyjął posadę profesora na niemieckim uniwersytecie w Pradze. Najważniejszym osiągnięciem Carnapa w okresie wiedeńskim było opublikowanie książki Der Logische Aujhau der Weil (angielski przekład lej książki, The Log i cal Construction of the World, został wydany dopiero czterdzieści lat później). W tej niezmiernie ambitnej pracy, cechującej się. podobnie jak wszystkie inne prace Carnapa, ogromną systematycznością i wysokim poziomem technicznym, Carnap zajmuje stanowisko, które określa mianem solipsyzmu metodologicznego. Użycie słowa „metodologiczny” było trochę obłudne: miało ono zapobiec sporom wokół problemów epistemologicznych. jakie mógł prowokować wybór założeń solipsystycznych, Carnap odw^roływał się do założeń solipsystycznych. ponieważ w ślad za Machem, Jamesem i Russellem, choć na swój sposób, przyjmował za punkt wyjścia sekwencje elementów, z których każdy stanowi całość aktualnych przeżyć jakiejś osoby w danej chw^rili, i usiłował pokazać, jak krok po kroku można skonstruować cały zbiór pojęć niezbędnych do opisu śwóata, przy zastosowaniu Russellow-skiej logiki i w oparciu o jedyną empiryczną relację zapamiętanego podobieństwa. Relacja ta została obrana jako epistemologicznie pierwotna. Pod wpływem przedstawicieli szkoły psychologii postaci Carnap doszedł bowiem do wniosku, że doświadczenie występuje w' formie niezróźnicowanych całości. Ale nawei jeżeli jest tak w istocie. nie usprawiedliwia to przyjętego przez Carnapa założenia, że dziedzinę tej relacji stanowią doświadczenia całego życia, ponieważ obejmowałoby to zarówno przyszłość, jak przeszłość, a przecież nie wszystkie wcześniejsze doświadczenia są szczegółowo pamiętane w każdej chw<ili późniejszej. Nie jest to zarzut pod adresem Carnapo-wskiego punktu wyjścia, lecz pod adresem racji, dla których go obiera. Istnieją filozofowie, którzy, tak jak Nelson Goodman¹⁴ mają wątpliwości, czy można nadać jakikolwiek jasny sens twierdzeniu, iż jakiś typ zdań jest epistemologicznie pierwotny¹⁹. Konstruując „język zjawisk" Goodman przejmuje od C. T. Lewisa termin .,qualia", nie podziela jednak przyjętego przezeń założenia, iż ujmowanie qm-liów jest logicznie wcześniejsze od postrzegania przedmiotów fizycznych. W tej sprawie skłonny jestem opowiedzieć się po stronie Lewisa. ze względu na to, iż nie możemy postrzegać żadnego przedmiotu fizycznego, o ile nie zdołaliśmy przynajmniej niewyraźnie zauważyć, że jawi nam się jakieś quale, względnie zbiór qnaliów\ natomiast relacja odwrotna nie zachodzi. Niemniej, wszelkiego rodzaju próby „ukonstytuowania” śwńata fizycznego na takich podstawach wymagałyby niemal na pewno szerszego spektrum typów qualiów, niż barwy, miejsca i momenty czasowe, do których ogranicza się Goodman¹⁶.

System Carnapa ma charakter czysto ekstensjonalny. Jakości zmysłowe, takie jak barwy, utożsamia się z klasami elementarnych doświadczeń, w których występują, a same jakości są wyodrębniane na podstawie relacji częściowego podobieństwa między pierwotnymi całościami. tak iż między dwoma jakościami zachodzi jedynie różnica strukturalna, to znaczy różnica ekstensji klas, z którymi są one, odpowiednio, identyfikowane. Klasy sensoryczne są definiowane w podobny

¹⁴    Zob. rozdział IX pomżej. &. 314.

¹⁵    Zob. The Struciure of Appearance Goodman a, wyd. drugie. Bobbs-Merrill Co., Indianapolis. I%6. s. 1.36-140.

Zob. The Central Questions of Philosophy mojego autorstwa (Wcidenfeld and Ni-cholson, London 1973). rozdziały IV i V.