14 (2)

58 2. MSP - meandry historii

B. Rozwój gospodarczy

Stały, choć nierównomierny wzrost gospodarczy, przez caiy okres od początku powstania kapitalizmu, miał wielostronny wpływ na kształtowanie się populacji przedsiębiorstw. Najpierw, jak wspomniano w poprzednim paragrafie, jego cechą było m.in. rosnące znaczenie ekonomii skali. Stopniowe zaspokajanie podstawowych, standardowych potrzeb rodziło, w miarę wzrostu zamożności społeczeństw, potrzeby nowe, wyższego rzędu. Te zaś, z natury, są bardziej zróżnicowane. Ich zaspokojenie nie było możliwe poprzez dostarczanie masowo wytwarzanych, homogenicznych dóbr.

Korzyści skali zderzyły się z koniecznością elastyczności. Znalezienie kompromisu nie jest w tym zakresie proste. W dużym stopniu zależy to od wielkości i stabilności rynku. W krajach o dużym rynku wewnętrznym korzyści skali odgrywają rolę większą niż w gospodarkach mniejszych. Stąd amerykańskie firmy charakteryzują się działalnością na większą skalę, ale za to nieco mniejszą elastycznością. To nie jest problemem we wzrostowych fazach cyklu koniunkturalnego. Kłopoty pojawiają się, gdy gospodarka idzie w dół⁵³.

P.A. Julien uważa zmiany popytu za najważniejszy czynnik, który spowodował transformację gospodarek w kierunku większego udziału MSP: „Pierwszy powód (transformacji - przyp. P.D.) to trend w kierunku segmentacji coraz większej liczby rynków. Segmentacja jest produktem wyższych dochodów indywidualnych, które pozwalają coraz większej liczbie konsumentów zaspokajać ich „potrzebę różnorodności” i w konsekwencji wyróżnienia, tak jak wyjaśniał to Thorstcin Vebłen w końcu XIX wieku i znacznie później (1978) Igor Scitovsky”⁵⁴. Nie dyskutując kwestii ważności poszczególnych czynników, trzeba zgodzić się z P.A. Julienem, że segmentacja rynku prowadzi do szeregu istotnych zmian. Krótsze serie dla mniejszych grup odbiorców są bardziej pracochłonne. Na polu dystrybucji wymagają innej organizacji - zapasy w handlu muszą być minimalizowane, a czas pomiędzy zamówieniem a jego realizacją musi ulec znacznemu skróceniu. Stąd gospodarka składająca się z wielu małych firm jest lepiej przystosowana do rosnącej „personifikacji” rynków i szybszych ich zmian⁵⁵. Pojawienie się licznych nisz rynkowych i wynikająca stąd konieczność segmentacji rynku nie oznacza, że duże przedsiębiorstwa przegrywają walkę konkurencyjną z małymi. Nadal istnieją i zawsze będą istnieć odbiorcy masowych towarów. Niektóre nisze są tak atrakcyjne i rozwojowe, że duzi gracze szybko je zajmują. Nawet jeśli początkowo nie jest to opłacalne. Najczęściej jednak DP i MSP nic konkurują ze sobą bezpośrednio. Stanowią komplementarne elementy tego samego systemu rynkowego⁵⁶.

Jedną z najczęściej podkreślanych cech obecnej fazy rozwoju gospodarczego świata jest globalizacja. Oznacza ona m.in. większą otwartość i wzajemną „przenikałność” rynków poszczególnych krajów. Bez wątpienia procesy globalizacyjnc zostały gwałtownie przyspieszone w wyniku rozwoju ICT. Ich wpływ na sektor MSP wciąż budzi kontrowersje. Z jednej strony J. Naisbitt nazwał jedną ze swych najbardziej popularnych w świecie,

⁵³    B. Carlsson |1984],

⁵⁴    State... [1998] s. 31.

⁵⁵    State... [1998] s. 31; M. Carree [20011.

⁵⁶    Patrz np. B. Carlsson [1996] ss. 102-104.