10

126 Antropologiczne przestanki skuteczności peiHwn/v)ne| mediów

Walorami prasy są:

-    uniwersalny zasięg i niski koszt dotarcia do odbiorców;

-    swoboda czytelników w wyborze czasu, w którym chcą zapoznać się z treścią prasy;

-możliwość wielokrotnego zapoznawania się z tym samym tekstem.

Prasę podzielić można na kilka sposobów, według takich kryteriów, jak:²'⁰

a)    częstotliwość ukazywania się:

-    dzienniki (cechuje je aktualność tematyki i duża poczytność);

-    magazyny (tygodniki, miesięczniki itd.), zwykle dłużej przechowywane w domach, firmach czy bibliotekach; docierają przeważnie do określonych grup (magazyny kobiece, motoryzacyjne, komputerowe itd.);

b)    zasięg odbioru: prasa zakładowa, lokalna, ogólnokrajowa, międzynarodowa,

c)    tematyka: są to głównie magazyny dotyczące określonych dziedzin (edukacja, muzyka, ekonomia, zdrowie itd.);

d)    wydawca-dysponent: prasa rządowa, partyjna, niezależna itd;

e)    ideologia: konserwatywna, liberalna, socjalistyczna, katolicka itd.;

f)    adresat: dzieci, młodzież, kobiety, lekarze, nauczyciele itd;

g)    funkcja społeczna: informacyjna, publicystyczna, ogłoszeniowa itd.

Najatrakcyjniejszym medium informacyjnym XX wieku okazała się telewizja

Łącząc nas z całym światem, sprawia, że stajemy się wszyscy sąsiadami na tej samej planecie, tworzymy - jak głosił McLuhan - „globalną wioskę” (g/obal vil-lage). Kontynuując myśl mistrza, uczeń i następca McLuhana, Dcrrick de Kerck-hove, pisze, że telewizja stała się „barometrem globalnej, a czasami lokalnej, psychiki. Jest to nasza globalna, elektroniczna psychika, która daje nam wspólne poczucie czasu, przestrzeni i społeczności”.^{1 2 3}

Owa „globalna wioska” zdaniem krytyków McLuhana bardziej przypomina „globalny kołchoz”. Jonathan Miller w swojej książce pt. Spór z McLuha-nem zarzuca mu, że opisując więź wspólnych przeżyć stworzoną dzięki telewizji, zatracił kontakt z rzeczywistością. Miller zauważa bowiem, że opisana prze/ McLuhana „społeczność gminna” ukonstytuowana dzięki telewizji nie przypomina wcale sioła, którego członkowie byliby ze sobą mocno zżyci. „Prawdą jest oczywiście, że telewizja pozwala nam dzielić przeżycia z ludami mieszkającymi daleko od nas. Ale to współuczestnictwo w przeżyciach z innymi jest w dużej mierze nieautentyczne i nie ma nic wspólnego z przeżyciami charakterystycznymi dla zbiorowości konkretnego sioła”.²'² Potok informacyjny, który nas zalewa, sprawia, żc człowiek zaczyna się izolować od problemów, które narzuca mu tele wizja i przestaje reagować empatycznic na nieszczęścia milionów mieszkańeó\ wspólnej wioski.-^{4 5}- Obciążenie człowieka większą ilością informacji, niż zdoln jest on przetworzyć, może nawet prowadzić do zaburzeń psychicznych.

Telewizja, łącząc nas ze światem, równocześnie sprawia, że tego świata m poznajemy obiektywnie. Przyswajamy sobie jednocześnie dwie równoległe, mc przystające do siebie historie - tę, która dana jest nam w doświadczeniu bez pośrednim, i tę, którą śledzimy, patrząc na ekran telewizora. Słusznie zauwa zył Ryszard Kapuściński, pisząc: „Zaczęliśmy żyć w dwóch różnych historiach w toczącej się realnie i w przekazywanej nam przez media. Te historie są równo ległe, ale nie równorzędne, historia medialna wysuwa się na plan pierwszy. Nas/i uczestnictwo w historii realnej jest ograniczone w miejscu i w czasie. Tymc/a sem historia medialna nic ma granic ani miejsca, ani czasu. Coraz bardziej st.ip się jedyną historią, jaką znamy. Wiemy tylko to, co wiemy z mediów. Widzim; zdarzenie tak, jak zostało nam ono przedstawione. Nic mamy żadnej możliwość zweryfikowania tego obrazu. Argument - »przecicż to pokazali w telewizji .lu \ jako kryterium prawdy, nawet jeśli zdarzenie było sfingowane, sfabrykowane nlln /manipulowane”.²¹⁴ Tak powstaje w nas fałszywy obraz świata. Objawia się I* szczególnie w obszarze dziejących się na świecie zjawisk negatywnych: wojen przestępczości, klęsk żywiołowych. Telewizyjna nadreprczcntacja tych zjawisł sprawia, że odnosimy wrażenie, iż świat - mówiąc językiem Biblii - „jest zanu r/ony w złym”, a jest to oczywista nieprawda.

Telewizji przyszłości grozi fragmentaryzacja. Setki (może tysiące) minikana łów zajmą wszystkie nisze i nie będzie żadnej stacji na tyle wielkiej i wiarygod nej, by emitowała programy wysokiej jakości. W święcie coraz większej liczby kanałów pojedyncze stacje i programy będą miały coraz mniejszy wpływ n, widzów. W ten sposób wskutek fragmentaryzacji telewizja utraci moc skuteczne go oddziaływania w sprawach wielkich i ważnych.²¹⁵

1

   A. Paczkowski, Czwarta władza. Prasa dawniej i dziś, Warszawa 1973; W. Pisarek, Prasa, nasz chleb powszedni, Kraków 1978; tegoż, Analiza zawartości prasy, Kraków 1983.

2

   D. de Kcrekhovc, Powłoka kultury, Odbywanie nowej elektronicznej rzeczywistości, Warszawa 1996, s. 201.

3

   J. Miller. Spór z McLuhaneni, Warszawa 1974, s, 132

4

¹¹ Przestaje reagować na wszelkie informacje. Im bardziej telewidzowie są zalewani nad miarom treści do wyboru, tym bardziej telewizja staje się męcząca. W początkach tclcwi/|. miała w sobie coś z cudu - oznaczała spełnienie odwiecznego marzenia ludzkości: pokomn i /as i przestrzeń. Posiadanie telewizora nobilitowało; wokół niego toczyło się życie rod/m iii Dziś osoba nieposiadająca telewizora w domu jest uznawana za człowieka wyższej kulmi v natomiast ktoś, kto przyzna się, że nie czyta książek, nie chodzi do kina, teatru czy na koncci ty z miejsca zostanie uznany za człowieka prymitywnego, niekulturalnego.

" R. Kapuściński, Dwa światy, „Newsweek” Polska, 2001, 16-17.

' Proces fragmentaryzacji dotyczy wszystkich mediów. Każdy odbiorca może dziś wybi .n Mina stację telewizyjną, radiową albo inną gazetę. To prowadzi do atomizacji naszej wiedzy

5

naszego doświadczenia. Każdy coś innego wie, coś innego słyszał, widział lub czytał Media to/mnożyły się, a to, co przekazują, jest ulotne. Zwrócił na to uwagę Ryszard Kapuściński, pisząc: „Tematy istnieją w mediach pól godziny, może dwa dni, po czym znikają. Nic wiemy, taki byl dalszy ciąg, co się z tym stuło później bo już przychodzą nowe wydarzenia i unie wożniają poprzednie. Są niczym szkolna lublica zapisywana, ścierana, po chwili znów zapi