1 (120)

11

Pielęgniarstwo 2000

Zasady racjonalnego żywienia

1.    Bezpieczeństwo dla zdrowia w rozmaitości spożywanych produktów.

2.    Utrzymanie należnej masy chroni przed chorobami przemiany materii.

3.    Ciemne pieczywo bogate w witaminy, składniki mineralne i błonnik korzystniejsze niż pieczywo białe.

4.    2 szklanki chudego mleka zapewnią organizmowi wystarczającą ilość wapnia.

5.    Ryby — zdrowszym źródłem białka niż mięso.

6.    Dużo warzyw i owoców zapewnia organizmowi wystarczającą ilość witaminy C, beta-karotenu, minerałów i błonnika.

7.    Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych.

8.    Unikanie słodyczy chroni przed próchnicą zębów i ułatwia utrzymanie wagi należnej.

9.    Mniej soli — mniejsze zagrożenie nadciśnieniem tętniczym.

10. Niepicie alkoholu jest rozsądniejsze od umiaru w spożyciu, a nadmiar rujnuje zdrowie.

\ ''

Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska Instytut Żywności i Żywienia Warszawa

Zasady racjonalnego żywienia

W języku łacińskim słowo rationalis oznacza rozumny, rozsądny, czyli mówiąc o racjonalnym żywieniu, mówimy o takim modelu żywienia człowieka zdrowego, który zgodnie z wymogami naszej obecnej wiedzy — a więc rozumu — gwarantuje pokrycie zapotrzebowania organizmu w składniki odżywcze warunkujące prawidłowy rozwój i przyczyniające się do jego sprawności fizycznej.

Zgodnie z tą wiedzą i z wymogami Światowej Organizacji Zdrowia w Instytucie Żywności i Żywienia w Warszawie opracowano 10 zasad (a może przykazań?!) racjonalnego żywienia.

Postarajmy się omówić poszczególne wytyczne tych zasad i wyjaśnijmy dlaczego są one tak istotne.

1. Bezpieczeństwo dla zdrowia w rozmaitości spożywanych produktów.

Musimy pamiętać, że nie ma takiego produktu, który zawierałby wszystkie niezbędne składniki odżywcze (jest ich ok. 60) w odpowiedniej ilości i proporcji. Stąd też żywieniowcy podzielili produkty spożywcze na grupy. Produkty wchodzące w skład poszczególnych grup mają zbliżoną zawartość składników odżywczych. Są to:

1)    produkty zbożowe — (obejmujące wszystkie rodzaje pieczywa, mąki, makarony, kasze)—stanowią źródło węglowodanów, witamin z grupy B, białka roślinnego i błonnika,

2)    produkty nabiałowe — (mleko, kefir, jogurt, twarogi) — dostarczają nam najlepiej przyswajalnego wapnia, wysokowartościowego białka, witaminy B₂,

3)    mięso, ryby, jaja, sery i suche nasiona strączkowe, które zawierają białko o wysokiej wartości odżywczej oraz witaminy z grupy B,

4)    tłuszcze stanowiące główne źródło energii, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) oraz witamin A, D, E, K,

5)    warzywa i owoce — najbogatsza skarbnica różnorodnych witamin i składników mineralnych.

A więc, bezpieczeństwo dla zdrowia polega na tym, aby codziennie jeść produkty z każdej grupy.

2.    Utrzymanie należnej masy ciała chroni przed chorobami przemiany materii.

Wieloletnie badania naukowe i epidemiologiczne udowodniły, że otyłość sprzyja wybitnie powstawaniu wielu chorób, szczególnie nadciśnieniu tętniczemu, cukrzycy, miażdżycy — a w efekcie chorobie niedokrwiennej serca, czy naczyń mózgowych.

U kobiet otyłość jest szczególnie niebezpieczna. Kilkakrotnie częściej obserwuje się u nich wzrost zapadalności na raka piersi i macicy. Również wzrost masy ciała sprzyja występowaniu kamicy pęcherzykowej, co dotyczy w podobnym stopniu obu płci. Nie zapominajmy również, że otyłość uznawana jest za chorobę metaboliczną, wiedza obecna pozwala rozpoznawać tzw. otyłość brzuszną, która szczególnie groźna jest u mężczyzn, gdyż sprzyja wyżej wymienionym chorobom, zwłaszcza o podłożu miażdżycowym. Pamiętajmy więc, że utrzymując należną masę ciała sami po części wpływamy na nasze zdrowie.

3.    Ciemne pieczywo bogate w witaminy, składniki mineralne i błonnik pokarmowy korzystniejsze niż pieczywo białe.

Wartość odżywcza przetworów zbożowych, mąki i kasz zależy nie tylko od rodzaju ziarna, lecz przede wszystkim od stopnia jego przemiału. Podczas przemiału ziarna na mąkę części zewnętrzne, bogate w składniki odżywcze, zostają odrzucane do otrąb. Im mąka i pieczywo są bielsze, a kasza drobniejsza, tym mniej zawierają witamin, szczególnie witaminy E, składników mineralnych, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) oraz błonnika czyli włókna roślinnego. Stopień przemiału mąki oznacza