216

216 V7. Fizy/utliyn

ne przekonanie. że owe postulaty są spełnione, musimy uczynić nieusprawiedliwiony krok polegający na przypisaniu treści tego przekonania pewnego wyjściowego stopnia prawdopodobieństwa. Z chwilą gdy ten wstępny krok zostanie już zrobiony, możemy wykorzystać zaobserwowane własności przysługujące cz.uciom, by uzyskać wysoce prawdopodobne wmioski dotyczące charakteru przedmiotów fizycznych. Nie jesteśmy uprawnieni do tego. by przyjmować założenie, że przedmioty fizyczne w ogólności „mają te same ostateczne cechy charakterystyczne. co czucia, za pośrednictwem których się manifestują”, możemy jednak wyprowadzić wysoce prawdopodobny wniosek, jakie ostateczne własności przestrzenne istotnie im przysługują w różnych konkretnych okolicznościach, w których są postrzegane, uwzględniając _% naturę i korelacje odpowiednich c/uć; możemy również przeprowadzać mniej pewne wnioskowania dotyczące „mikroskopowej struktury i ruchów⁷ cząstek mikroskopijnych" jakiegoś przedmiotu fizycznego. Nie mamy natomiast prawa wyprowadzać wniosku, że przedmiotom fizycznym w sensie dosłownym przysługują, nawet w⁷ możliwej do określenia formie, zmysłowe jakości czuć. takie jak barwy, dźwięki, smaki i zapachy. Możemy co najwyżej wyprowadzić wniosek, żc pozostają one względem tych jakości w pewnej relacji przyczynowej⁴.

Można tu dostrzec wyraźne podobieństwo do Locke’ow^rskiego rozróżnienia jakości pierwotnych i wtórnych, jakkolwiek Broad jasno formułuje tezę. iż podobieństwo między tym, co Locke nazywa ideami jakości pierwotnych, a ich odpowiednikami polega tylko na tym, iż wspólnie posiadają własności czasoprzestrzenne, a nic na ścisłym odpowiadaniu formom, jakie przyjmują te własności. Obaj zgodnie twierdzą. że przedmioty zewnętrzne są przyczynami swoich zjawisk, niezależnie od tego, czy będziemy je nazywać czuciami czy ideami, ale Broad przywiązuje większą wagę do tezy, że owa przyczynowość nie jest bezpośrednia. „Nie wolno sądzić", mówi. ..żc kształt, rozmiar, położenie przestrzenne i czasowe, lub jakości zmysłowe czucia, za pośrednictwem którego manifestuje się pewien przedmiot fizyczny, są bezpośrednio determinowane przez ów przedmiot fizyczny lub proce-

Tam/e. s. 21S-219

sy, które w nim zachodzą. Przeciwnie, niezależny, konieczny i wystarczający warunek wszystkich tych własności czucia leży w granicach obszaru zajmowanego przez ciało postrzegającego. Przedmiot i procesy w^r nim zachodzące są w najlepszym razie dalszymi i w sposób zależny koniecznymi warunkami czucia i jego własności”⁵.

Nie są to jedyne czynniki przyczynowe, którym Broad przypisuje odpowiedzialność za charakter naszych czuć. Sądzi on. iż przynajmniej w niektórych przypadkach ich własności są również częściowo, pośrednio lub bezpośrednio, determinowane przez zdarzenia zachodzące w umyśle, który ożywia odpowiednie ciało. Nie wyprowadza z tego wniosku, żc czucia są stanami umysłu, po części dlatego, że odróżnia czucia od ich doznawania. Mówiąc słowami Broada, jest on przekonany, że „sytuacja percepcyjna” zawiera zarówno składnik subiektywny, jak obiektywny. Składnikiem obiektywnym jest pole zmysłowe, wzrokowe lub inne. w którym dominuje jedno lub kilka czuć. Składnik subiektywny ma bardziej złożoną naturę. Opisuje się go jako .nagromadzenie doznań cielesnych, połączonych z pewnymi swoistymi emocjami, doznaniami mięśniowymi, pł>czuciem znajomości, wyobrażeniami itd.”⁶. Składnik mentalny nie jest związany z doznawaniem czuć. które polega raczej na tym, iż wchodzą one w odpowiednią relację z całością doznań cielesnych, ale z efektami wcześniejszych doświadczeń. które skłaniają nas do przekształcania tego. co doznajemy, w poszczególne postrzeżenia, czy też. jak ujmuje to Broad. do przypisywania ujmowanemu ezuciu „pewnego swoistego odniesienia zewnętrznego"⁷.

Własnością definiującą czucia nie jest to. iż są one prywatne, ale nie mogą one raczej nie mieć takiego charakteru, a to z powodu ich przyczynowej zależności od aktualnych stanów cielesnych i mentalnych obserwatorów^, którzy ich doznają. Nie uważa się. by miało to uniemożliwiać wzajemne rozumienie, dlatego żc istnienie wystarczającego podobieństwa czuć. które jawią się różnym osobom, ma ujawniać się w zgodności ich zachowań. W każdym razie, mieliśmy już okazję przekonać się. iż jest to trudność, która pojawia się w* każdej

⁵ Tamże, s 219.

* Tamże. s. 219-220.

• Tamże.