348 jpeg

978-8 Ml I-I 48140. O t» WN PWN 2<«I7

ROZDZIAŁ 9 Ekonomia polityczna i polityka handlowa 335

Ostatnim ważnym posunięciem w ramach Rundy Urugwajskiej było wprowadzenie nowego zestawu przepisów dotyczących zakupów dokonywanych przez agendy rządowe. Takie zakupy od dawna zapewniały ochronę przed konkurcncią zagraniczną krajowych rynków różnych dóbr - od sprzętu budowlanego po pojazdy mechaniczne (przypomnijmy tu tekst w ramce na temat węgierskich autobusów w rozdziale S). Runda Urugwajska stworzyła nowe zasady, które powinny otworzyć możliwości wynikające z kontraktów rządowych na produkty importowane.

Od GATT do W I O

Komentarze towarzyszące Rundzie Urugwajskiej oraz spory wokół światowego systemu handlowego koncentrowały się przeważnie na utworzeniu, w wyniku ustaleń tej rundy, nowej instytucji, Światowej Organizacji Handlu (WTO). W 199.5 roku organizacja ta zastąpiła tymczasowy sekretariat, który administrował GATT-cm. Jak się przekonamy w rozdziale 11, WTO stała się organizacją, którą przeciwnicy globalizacji kochają nienawidzić. Zarówno lewica, jak i prawica oskarżają ją o to. że działa jako coś w rodzaju światowego rządu podważającego suwerenność narodów

Jak bardzo WTO różni się od GATT? Z prawnego punktu widzenia GATT był układem tymczasowym, podczas gdy WTO jest pełnoprawną organizacią międzynarodową. Sam sekretariat pozostaje jednak niewielki (500 pracowników). Uaktualnioną wersję oryginalnego tekstu GATT włączono do zasad działania WTO. Jednak GATT miał zastosowanie tylko do międzynarodowego handlu dobrami, natomiast światowy handel usługami dobrami niematerialnymi, takimi jak ubezpieczenia, doradztwo czy bankowość nic był przedmiotem żadnych uzgodnionych zasad. W rezultacie wiele krajów stosowało przepisy, które otwarcie, czyli faktycznie, dyskryminowały zagranicznych dostawców. Pominięcie przez GATT handlu usługami było najbardziej rażącym zaniedbaniem, ponieważ nowoczesne gospodarki w coraz większym stopniu skupiają się na dostarczaniu usług, a nie dóbr fizycznych. W' związku z tym porozumienie o WTO zawiera zasady handlu usługami - Ogólny Układ w sprawie Handlu Usługami (General Agreemeni on Trade in Services - GATS) W praktyce zasady te nic mają na razie dużego wpływu na handel usługami, a ich głównym celem jest stworzenie podstaw do przyszłych rund handlowych.

Oprócz wzrostu znaczenia usług kosztem produkcji dóbr w krajach rozwiniętych zmniejsza się zależność od kapitału fizycznego, wzrasta zaś zależność od „własności intelektualnej” chronionej przez patenty i prawa autorskie. (Trzydzieści lat temu najlepszym przykładem nowoczesnej korporacji było General Motors, teraz jor to Microsoft). Dlatego ważnym zadaniem stało się stworzenie międzynarodowych reguł dotyczących praw własności intelektualnej. WTO próbuje zmierzyć się z tym problemem za pomocą Porozumienia w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (Agreement on Tradc-Relatcd Aspcccs of lntcllcctu.il Property - I R1PS). Zastosowanie TRIPS w przemyśle farmaceutycznym srało się tematem gorącej debaty.

Za najważniejszy nowy aspekt WTO uznaje się jednak procedurę rozwiązywania sporów. Kiedy jakiś kraj oskarża inny o łamanie zasad międzynarodowego systemu