36

36 Ocena funkcjonowania dziecka i zasady prowadzenia zajęć wczesnego wspomagania rozwoju

-    struktury specyficznych nawyków i umiejętności oraz optymalnych dla dziecka zasad ich kształtowania (nie jest to możliwe bez posłużenia się procedurami analizy zachowania).

Tak więc faktycznie to dziecko wyznacza zakres i treść naszych oddziaływań, a nasza znajomość neuropsychologii, psychologii rozwojowej, poznawczej i behawioralnej służy jedynie temu, aby maksymalnie dostosować proponowane podczas współdziałania treści do istniejących u niego form.

Pojawia się jednak pytanie: czy proces takiego dostosowywania może przebiegać intuicyjnie?

W przypadku opiekunów większości dzieci o normalnym przebiegu rozwoju poznawczego jest to możliwe, ale podczas interakcji z dzieckiem, którego rozwój jest zahamowany lub opóźniony intuicja często zawodzi. Dzieje się tak między innymi wskutek niedojrzałości dziecka do przetwarzania informacji ze środowiska zewnętrznego, trudności w komunikacji niewerbalnej i słownej. W związku z tym nauczyciel realizujący zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju powinien umieć:

-    przywoływać, utrzymywać i dzielić uwagę z dzieckiem (kształtowanie wspólnego pola uwagi),

-    podwyższać lub obniżać poziom pobudzenia dziecka podczas interakcji,

-    rozpoznawać intencje dziecka oraz antycypować jego zachowania,

-    rozpoznawać jego stany uczuciowe i zachowywać się w sposób korespondujący z nimi (umiejętność dostrajania się emocjonalnego),

-    ustalać znaczenie słów i sygnałów pozawerbalnych (aby możliwe stało się porozumiewanie z dzieckiem),

-    kształtować naprzemienną strukturę dialogu i „prowokować” dziecko do intencjonalnej komunikacji,

-    synchronizować swoje działania z tempem, rytmem i intensywnością aktywności dziecka,

-    modyfikować własne zachowania w zależności od przebiegu interakcji,

-    stosować sygnały zapowiadające zmianę lub zakończenie działania.

Powyżej wymieniłam tylko klika najważniejszych umiejętności nauczyciela, których posiadanie ma istotny wpływ na efektywność zajęć prowadzonych z małymi dziećmi. Umiejętności te wchodzą również w skład podstawowych kompetencji wychowawczych rodziców. Można je kształtować udzielając rodzicom pomocy w odczytywaniu i interpretowaniu sygnałów dziecka. Niezależnie bowiem od tego na wspomaganie rozwoju jakiej sfery aktywności dziecka będą ukierunkowane różne działania pomocowe, zawsze w centrum naszej uwagi powinna być więź rodzice - dziecko.