42k

GŁOSY PTAKÓW

Ptak miesiąca: kukułka

Ptaki można usłyszeć przez cały rok, a różnorodność wydawanych przez nie głosów zaskakuje i zachwyca. Istnieją wśród nich niemal nieme bociany i rzadko odzywające się łabędzie, hałaśliwe gawrony i rozkrzyczane mewy, śpiewające niepozornie brzegówki i mistrzowie ptasiej muzyki - słowiki. Jedne ptaki śpiewają w ukryciu tak, jak przepiórka chowająca się w trawach, inne nie zaczną pieśni dopóki nie siądą na widocznym miejscu lub nie wzlecą wysoko pod niebo jak skowronek.

Ptaki wydają dźwięki dzięki specjalnemu narządowi zwanemu krtanią dolną. Składa się ona m.in. z wibrujących błon, których napięcie regulowane jest za pomocą mięśni. Im bardziej złożony jest śpiew ptaka, tym mocniej jest umięśniona jego krtań. Wydawany głos ulega wzmocnieniu w workach powietrznych, które stanowią część ptasiego układu oddechowego. Dzięki nim nawet niewielkie ptaki (np. strzyżyk) mogą wydawać bardzo głośne dźwięki, sięgające dziesiątków decybeli.

Wydawanie głosów przez ptaki jest jedną z form komunikowania się ze światem zewnętrznym. Można podzielić je na dwie kategorie: głosy porozumiewawcze i śpiew. Głosy porozumiewawcze, często jedno- lub kilkusylabowe, zwykle coś sygnalizują. Dzięki nim ptaki informują się na przykład o niebezpieczeństwie, o znalezieniu pokarmu, utrzymują dźwiękowy kontakt między sobą w czasie lotu stada lub żerowania, próbują przywabić osobniki tego samego gatunku lub odstraszają konkurentów i wyrażają agresję. Głosy oznaczające dany sygnał różnią się między sobą częstotliwością i przez to mogą być szybko odczytywane. Na przykład głosy alarmowe są zwykle krótkie, o wysokich tonach, u różnych gatunków bywają do siebie bardzo podobne. Do specyficznych głosów zaliczyć można głosy żebrzące, wydawane przez młode proszące o pokarm. Niezwykle ciekawe są też głosy antyfonalne, które polegają na równoczesnym wydawaniu głosu przez samca i samicę, który zlewa się w całość i jest nie do odróżnienia dla człowieka. W Polsce gatunkiem odzywającym się w ten sposób jest żuraw.

Głosy porozumiewawcze najłatwiej zaobserwować w stadzie kur na wiejskim podwórku. Gdy kogut znajdzie pokarm, rozgrzebuje go i głośnym, urywanym gdakaniem zaprasza kury. Gdy nad stadem pojawi się ptak drapieżny, kury, pochylając się, wydają przeraźliwy, jednokrotny wrzask, a na kręcącego się w pobliżu lisa głośno i bezustannie gdaczą.

Obserwując przelatującego kruka, można spróbować naśladować jego charakterystyczne "krog" i, jeśli się nam to uda, istnieje szansa, że ptak odpowie i zbliży się do nas. Podobnie można nawoływać dzięcioła zielonosiwego, kulika wielkiego czy lelka.

Śpiew znacznie różni się od głosów porozumiewawczych. Składa się zwykle z wielu sylab, jest często modulowany i posiada różną częstotliwość. Główna jego rola polega na poinformowaniu osobników tego samego gatunku o zajęciu terytorium lęgowego. Informacja ta kierowana jest zarówno do potencjalnej partnerki, jak i konkurentów do terytorium.

U poszczególnych gatunków nauka śpiewu wygląda bardzo różnie. U jednych jest on wrodzony i nie podlega modyfikacjom w dalszym życiu (np. potrzeszcz). U innych młody ptak musi usłyszeć śpiew dorosłego, aby się go nauczyć (np. sikory), ale raz wykształcony już się nie zmienia. Niektóre gatunki ciągle modyfikują swój śpiew (np. gąsiorek), a jeszcze inne bardzo wiernie naśladują głosy

ptak miesiąca: kukułka

£

•o

cć

-ł—'

Q-

O

cb

57