47 (50)

IV. Inne źródła prawa konstytucyjnego 47

Wspomniany wyjątek stanowią tzw. ustawy konstytucyjne. Pod względem mocy prawnej są one równe z konstytucją. Mogą więc one ingerować w jej treść i zmieniać, uzupełnić czy zawieszać postanowienia konstytucji, a uchwalane muszą być w takim samym trybie, jaki jest wymagany dla dokonywania zmian konstytucji. Natomiast pod względem zakresu przedmiotowego ustawy konstytucyjne regulują tylko określone (i zwykle wąsko ujęte) zagadnienie czy zagadnienia, i tym różnią się od konstytucji jako aktu o uniwersalnym przedmiocie regulacji.

W polskiej tradycji ustrojowej ustawy konstytucyjne pełniły wszystkie wspomniane funkcje. Po pierwsze - i to jest sytuacja najbardziej typowa - w tej formie dokonywane są zmiany konstytucji. Wiemy już, że konstytucja może być zmieniona tylko w trybie szczególnym, bardziej skomplikowanym niż procedura uchwalania (zmiany) ustaw zwykłych - stąd forma ustawy konstytucyjnej jest w takim wypadku konieczna. W Polsce przyjmuje się tak zwaną technikę inkorporacji: zmiany konstytucji nie są załączane do jej tekstu w formie kolejnych poprawek (tak jest np. w USA), a stają się integralną częścią tekstu konstytucji, zastępując sformułowania, w których dokonują zmiany. Po drugie, ustawy konstytucyjne mogą uzupełniać obowiązującą konstytucję. Polega to na uchwaleniu ustawy konstytucyjnej istniejącej obok konstytucji i regulującej pewne kwestie, których nie obejmuje sama konstytucja. Taki charakter miała ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1992 roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, która przez kilka miesięcy obowiązywała obok konstytucji z 22 lipca 1952 roku. Można sobie też wyobrazić ujęcie postanowień o wejściu w życie konstytucji w odrębną ustawę konstytucyjną (taką techniką posłużono się w 1952 roku, rozważano ją też w pracach nad konstytucją z 1997 roku). Po trzecie, ustawy konstytucyjne mogą zastępować konstytucję w sytuacji, gdy nie doszło jeszcze do jej uchwalenia. Nie jest to sytuacja normalna, ale występowała ona zarówno w okresie 1992-1997, jak i wcześniej, w latach 1947-1952. Po czwarte, ustawy konstytucyjne mogą jednorazowo zawieszać postanowienia obowiązującej konstytucji. Może to mieć miejsce w sytuacji, gdy konieczne jest wyjątkowe odstąpienie od regulacji konstytucyjnej, nie ma zaś potrzeby zmieniania tej regulacji na stałe. W taki na przykład sposób dokonywano przedłużenia (1984) bądź skrócenia (1971 i 1989) kadencji Sejmu PRL, jako że nie istniała wówczas procedura samorozwiązania izby.

W obecnym stanie prawnym nie ma podstaw do uchwalania tego typu ustaw konstytucyjnych (zob. pkt 106). Jedyną postacią ustawy konstytucyjnej jest ustawa o zmianie konstytucji, o której mówi art. 235 konstytucji.

35. Normy prawa konstytucyjnego mogą znajdować się we wszystkich aktach normatywnych składających się na system prawa, a więc w ustawach, uchwałach normatywnych, rozporządzeniach - nie ma przy tym decydującego znaczenia, czy liny typ aktu normatywnego jest zaliczany do powszechnie obowiązujących źródeł prawa w rozumieniu art. 87 konstytucji. Ranga prawna i walor obowiązujący tych mim zależeć będą od charakteru aktu, w którym zostają zawarte, zawsze jednak będą ■ne podporządkowane konstytucji jako „[...] najwyższemu prawu Rzeczypospolitej Polskiej” (art. 8 ust. 1 konstytucji).

O charakterze danego aktu jako źródła prawa konstytucyjnego decyduje jego ność. Można przy tym wskazać akty, które w całości zawieru a - Ttny prawa konsty-