487

3.2.4.    Użycia instrumentowe (INSTR)

Możliwe są tu dwie sytuacje:

1.    Podstawa przymiotnika nazywa środek czynności, a rzeczownik określany czynność, np. obserwacje mikroskopowe ‘obserwacje [prowadzone] za pomocą mikroskopu', wycieczka autokarowa ‘wycieczka autokarem’.

2.    Przymiotnik nazywa środek czynności, a rzeczownik - obiekt przy nie wyrażonym predykacie, np. zdjęcia rentgenowskie - ‘zdjęcia [zrobione] za pomocą rentgena'.

Przymiotniki te tworzone są przez następujące formanty:

-owy: zamach bombowy, reklama neonowa, terapia zajęciowa;

-ny: roboty ręczne, piłka nożna, sygnał dymny i -owny: odpowiedź listowna; -ni: armatnie wystrzały.

3.2.5.    Użycia materiałowe (MAT)

Podstawa przymiotnika nazywa materiał, a rzeczownik określany - wytwór wykonany z tego materiału (przy nie wyrażonym predykacie), np. sukienka wełniana ‘sukienka [uszyta] z wełny’, por. ‘sukienka z wełny’. W tej funkcji wyspecjalizował się pierwszy z wymienionych formantów:

-any: bielizna bawełniana, szklane ściany, drewniana łyżka;

-owy: lody śmietankowe, kretonowa suknia, asfaltowa nawierzchnia:

-arski: wyroby wikliniarskie;

-ny: srebrne monety, płócienne spodnie, żelazny pręt;

-ni: żytni chleb;

formant paradygmatyczny: barania czapka, lisi kołpak, pieczeń cielęca.

3.2.6.    Użycie przymiotnika wskazujące na wytwór (RES)

Podstawa przymiotnika nazywa przedmiot, który jest lub ma być wykonany z materiału nazwanego przez określany rzeczownik. W ten sposób przymiotnik określa przeznaczenie materiału nazywanego przez rzeczownik, np. wełna sukienkowa ‘wełna, z której [szyje się] sukienki’ i ‘przeznaczona na sukienki’. W wielu wypadkach relacja między materiałem a wytworem jest odwracalna, np. marmur nagrobkowy - nagrobek marmurowy; wełna sukienkowa - sukienka wełniana.

Przymiotniki te tworzone są za pomocą dwu formantów:

-any: bawełna bieliźniana:

-owy: płótno żaglowe, tetra pieluszkowa, płytki podłogowe.

3.2.7.    Użycia genetyczne (GEN)

Między podstawą przymiotnika a określanym rzeczownikiem zachodzi relacja pochodzenia. Podstawa przymiotnika ujmuje przedmiot nazwany przez rzeczownik określany jako pochodzący od innego przedmiotu, np. sok pomarańczowy ‘sok [pochodzący] z pomarańczy’, por. ‘sok z pomarańczy’. Jest to relacja bliska materiałowej (por. barania czapka).

Przymiotniki te tworzone są przez następujące formanty:

-owy: mięso wołowe, kość słoniowa, osady lodowcowe:

487