98 (5)

98 Kon stytucyjny status jednostki

Dziecko, tak jak każda inna osoba fizyczna, jest podmiotem wszystkich pr.. i wolności konstytucyjnych, chyba że przepisy konstytucyjne wymagają osiągnie^, określonego wieku (jak np. w odniesieniu do czynnego i biernego prawa wyborczego Nie znaczy to jednak, że dziecko może wszystkie te prawa i wolności wykonywać 1 samodzielnie, bo podmiotowość prawna nie musi być równoznaczna ze zdolnością dc ; działania. Liczne przepisy konstytucyjne dają wyraz założeniu, w myśl którego dziec- < ko powinno funkcjonować w ramach rodziny (art. 18; art. 48 ust. 2 i art. 71). a pod-stawowe decyzje dotyczące wychowania i wykształcenia dziecka muszą należeć do f rodziców (art. 53 ust. 3 i art. 70 ust. 3). Zarazem jednak konstytucja ustanawia obowiązek władz publicznych do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka (art. 72 ust. 3) oraz obowiązek rodziców do uwzględniania stopnia dojrzało- j ści dziecka, jego przekonań oraz wolności jego sumienia i wyznania w procesie wy- , chowania dziecka (art. 48 ust. 1). w szczególności w sprawach wychowania religijnego i moralnego (art. 53 ust. 3). Natomiast dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma praw'o do opieki i pomocy ze strony władz publicznych (art. 72 ust. 2).

Zapewnieniu ochrony praw dziecka ma służyć powołanie Rzecznika Praw Dziecka (art. 72 ust. 4). Zgodnie z ustawą z 6 stycznia 2000 roku o Rzeczniku Praw j Dziecka Rzecznik jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na kadencję pięcio- | letnią. Jest to rodzaj wyspecjalizowanego ombudsmana (zob. pkt 374). a tym samym nie ma on żadnych kompetencji rozstrzygających, a może jedynie zwracać się do j właściwych organów, urzędów i instytucji z wnioskami, propozycjami czy interwen- f cjami w' sprawach konkretnych.

83. Powstaje z kolei pytanie: czy podmiotami konstytucyjnych praw i wolności mogą też być osoby prawne? Konstytucja nie zawiera żadnych wyraźnych postanowień j na ten temat, co więcej - tytuł rozdziału 11. odnoszący się do człowieka i obywatela 1 może sugerować, że podmiotami zawartych w nim praw i wolności mają być tylko oso-1 by fizyczne. Zarazem jednak konstytucja określa pewne prawa i wolności odnoszące się j do podmiotów zbiorowych (panie polityczne, kościoły i związki wyznaniowe, związki f zawodowe, organizacje mniejszości narodowych i etnicznych); nie ulega też wątpliwo-i ści. że pewne prawa, na przykład prawo własności czy swoboda działalności gospodar-j czej, muszą - z istoty systemu gospodarczego - obejmować nie tylko osoby fizycznej ale też podmioty gospodarcze z osób fizycznych złożone. Niesporne jest zarazem, że* pewne prawa i wolności (np. prawo do życia) mogą przysługiwać tylko osobom fizycz-l nym. Wydaje się więc. że w odniesieniu do osób prawnych prawa prywatnego zawszej konieczne jest postawienie pytania, czy dana osoba prawna (z uwagi na swoją strukturę,! zadania i charakter) może być podmiotem określonego prawa lub wolności; jeżeli jed-j nak możliwość taka zachodzi, to nie ma podstaw' do odmówienia tej podmiotowości Podobny kierunek rozumowania zarysował się już w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. bo uznano, że osoba prawna może mieć zdolność do wystąpienia ze skargą konstytucyjną dla ochrony swoich praw' (zob. pkt 355).

Odmiennie natomiast przedstawia się sytuacja osób prawnych prawa publicznego (np. gmin), bo nie można ich traktować jako prostych zrzeszeń obyw ateli realizujących sw'ojc prawa i wolności. Stąd osobom tyfri odmawia się zdolność d p. "iada-nia statusu podmiotów praw i wolności, o których mowa w rozdziale II. a ich >am<>-

l\ A

I

•dtC.Ni

wszcli

i/i 1

m zesl

lilii yi

l«iiwn

il/iala łub d tł/mla /aws> tlopcli umieć * l w i nr|) o losze/ nsNi

| mdlili llStllW'

•M ji i Mrdni zwane miotu (

pr/ybi

w i or;

nosi s

Musów

lonsty

|<o|iuo

organy

działaj

ustaw

lunaw

sytuae