CCF20120104034

258

259

zdań składowych, funkcjonujących jako składnik w inny~ zdaniach złożonych.

Wszystkie omówione tu konstrukcje zdaniowe mai -jak widać-różną budowę, w znacznym stopniu zależną o: formy i znaczenia czasownika - dlatego czasownik uzna ; się za główny składnik zdań (konstrukcji zdaniowych) rożnego typu, które gramatyki klasyfikują dalej ze względu -= różne cechy ich budowy. Przyjmując więc rozszerzoną defn-cję zdań jako wypowiedzeń z czasownikiem - wprowadził-* także ściślejszą definicję zdania podstawowego, czyli żenią “w wąskim sensie”. Uznamy, że będzie to najmniejsza samodzielna konstrukcja werbalna, zawierająca tylko skłact-ki wymagane (konotowane) przez pełnoznaczny czasów- ii w formie osobowej. Jest to zatem proste zdanie pojedyncza które może być dalej rozwijane, przekształcane i łączone : innymi zdaniami pojedynczymi. Kryterium takiej definicji jes zasadniczo formalne - tzn. uwzględnia się formę czasowr • i pełnoznacznego (osoba, tryb, strona), ilość czasowników (jeden), ilość pozostałych prostych składników imiennych (ty-z pojedyncze składniki, wymagane przez czasownik).

Zapamiętajmy:

Zdanie podstawowe to proste zdanie pojedyncze, czyli tak typ konstrukcji, której główym składnikiem jest pełnoznaczr. czasownik w formie osobowej. Czasownik taki - ze względu na swoją formę i znaczenie -organizuje całość minimalną gramatycznej struktury wypowiedzenia. Osobowa forma czasownika pełni w nim rolę orzeczenia i wyznacza miejsce dła innych podstawowych składników zdania: dla podmiotu i dopełnień, a także dla koniecznych okoliczników. Pojedyncza zdanie proste jest podstawą dla tworzenia wszystkich h- j nych typów i rodzajów zdań.

Definicja ta pozwala zbudować gramatyczny mora minimalnego zdania i wyróżnić jego podstawowe skład-

-    • (tzw. części zdania). Może on mieć taką postać umowną, eko wzór najbardziej ogólny:

zdanie = podmiot + orzeczenie osobowe + określenia

ożna to zapisać symbolicznie, za pomocą skrótów:

-    ⁼ R^POD ⁺ CZ_os ⁺ Skł_{QKRESL Dop}, _0K0L. PRZYD)

gdzie skróty oznaczają kolejno:

Z - zdanie; RZ_PODM = rzeczownik w formie i funkcji podmiotu, CZ_0S = pełnoznaczny czasownik osobowy w trybie oznajmującym, Skł_0KREŚL- pojedyncze składniki w funkcji określeń: dopełnień, okoliczników lub przydawek.

Model taki jest nie tylko podstawowym wzorcem '•orzenia wszystkich wypowiedzeń w naszej zwykłej ko--unikacji. Jest także koniecznym punktem wyjścia dla wszel-<;ch prób opisu gramatycznego wypowiedzeń w danym języ-- również polskim. Umożliwia on poznanie i zrozumienie -eguł polskiej składni, a także porównywanie zdań w róż-r.ch językach ze względu na ich specyficzne własności skła-owe.

Taka definicja zdania podstawowego (zdań w wąskim se-isie, czyli pojedynczych nierozwiniętych - a więc najprostszych zdań z jedną osobową formą czasownika) pozwala też -a dalszą składniową klasyfikację innych TYPÓW wypowiedzeń niepodstawowych (zdań w szerszym sensie).

Za zdania niepodstawowe można wtedy uznać:

•    zdania pojedyncze rozwinięte;

•    zdania pojedyncze z orzeczeniem złożonym;