CCF20100206008

Cytologia i Histologia

2. Analiza budowy i funkcji składników komórki

UWAGA: Biochemiczne aspekty funkcjonowania organizmów zostały scharakteryzowane w CZĘŚCI: MOLEKULARNE PODŁOŻE BIOLOGII, natomiast fizjologiczne w CZĘŚCI: ANATOMIA I FOZJOLOGIA CZŁOWIEKA.

W komórce istnieje logiczna i dość przejrzysta zależność pomiędzy budową i funkcją poszczególnych organelli. Zawsze więc najpierw zastanów się, za jaką funcję życiową odpowiada dana część komórki i dopiero potem zanalizuj jej budowy.

2.1. Błona komórkowa

BŁONA KOMÓRKOWA JEST NIEZBĘDNYM SKŁADNIKIEM K/IŻDEJ ŻYWEJ KOMÓRKI

Cechy charakterystyczne błony komórkowej (błony cytoplazmatycznej, przez botaników określanej czasem jako plazmolemma) można odnieść do większości błon biologicznych. Wówczas za najistotniejsze cechy należałoby uznać:

1. Wysoką przepuszczalność dla wody;

2. Przechodzenie przez nią związków niejonowych tym lepiej im łatwiej są one rozpuszczalne w tłuszczach (zwróć później uw⁷agę na budowę chemiczną błony);

3. Praktyczną nieprzepuszczalność dla dużych cząsteczek typu białek czy kwasów⁷ nukleinowych;

4. Spolaryzowanie, czyli zróżnicowanie rozmieszczenia ładunków elektry cznych w poprzek żywej błony. Szczególnie dobrze jest to widoczne w komórkach zwierzęcych ponieważ nie mają ściany komórkowej. Wg niektórych źródeł błony komórek posiadających ściany nie są spolaryzowane (podobnie jak większość błon wewnątrzkomórkowych). Błonę komórkową cechuje też duży opój^lęktryczny, który ma istotne znaczenie dla przewodnictwa elektrycznego bodźców:

5. W obecności enzymów lipolitycznych (rozkładających tłuszcze) i (lub) proteolitycznych (rozkładających białka) błony wyizolowane z komórek ulegają lizie (rozkładowi).

Oznacza to, że składnikami chemicznymi zawsze występującymi w błonach są tłuszcze i białka. Oto ich krótka charakterystyka:

1. Lipidy (tłuszcze), przy czym od razu zaznaczmy, że mało tu jest typowych triglicerydów:

Ur A) najwięcej jest fosfolipidów, czyli tłuszczów złożonych zawierających reszty fosforanowe.

Cząsteczki takie mają charakter amfipatyczny, tzn. żc jeden koniec dobrze rozpuszcza siew

•NP/nO'

wodzie, drugi zaś w tłuszczach (por. Ryc. 5). Typowym przykładem tego rodzaju związków jest lecytyna — tłuszczowiec występujący szczególnie często w błonach komórek zwierzęcych. Jady niektórych węży tropikalnych zawierają duże stężenie enzymów rozkładających c \ [lecytynę w błonach erytrocytowi Nie trzeba więc chyba tłumaczyć, czym grozi ukąszenie 0 takiego gada;

B) u zwierząt obok fosfolipidów⁷ dużo jest steroli, przykładem może być cholesterol, którego bardzo mało jest w⁷ błonach komórek roślinnych. Nadmiar tej substancji jest szkodliwy, dlatego m.in. wegetarianie żyją dłużej;

C) glikolipidy — niewielka grupa związków zawierających polarne grupy węglowodanowe, zwykle są to cząsteczki galaktozy (por. niżej);