CCF20100206035

2. Analiza budowy i funkcji składników komórki

2.    Połączenie się dwóch podjednostek, w momencie podjęcia translacji, w czynny rybo-

som wymaga odpowiedniego stężenia jonów Mg²⁺ (por. też Ryc. 13).

3.    Kompletne rybosomy nie są składane na terenie jądra komórkowego i w nim nie występują.

2.12. Nukleoplazma

Najbardziej charakterystycznym elementem komórki eukariotycznej jest jądro komórkowe (nazwa Eucaryota, czyli jądrowe, pochodzi od łacińskiego caryoplasma, co oznacza jądro komórkowe, przedrostek eu- oznacza właściwy). U Eucaryota, do których zaliczamy: grzyby, rośliny i zwierzęta, każda przeciętna komórka zawiera jądro komórkowe. Tylko erytrocyty ssaków i dojrzałe człony rurek sitowych roślin wyższych są bczjądrzaste (nie bezjądrowe!, ponieważ tracą jądro w czasie rozwoju).

JĄDRO ODDZIELA OD CYTOPLAZAfY GŁÓWNY ZASÓB INFORMACJI GENETYCZNEJ

Komórki ---------

'-----    xix

Dlatego należy do największych struktur protoplastu (odkryte zostało już w 1831 r. przez Browna w czasie badań nitek pręcików trzykrotki).

Odpowiednikiem jądra jest u Procaryota nukleoid (praktycznie genofor) będący w istocie splątaną,^nagą” (zasadniczo nieosłoniętą białkami) i kolistą (zamkniętą) cząsteczką DNA zanurzoną w cytoplazmie. Genofor jest przytwierdzony do błony komórkowej. Ściślej mówiąc genofor

^ —----- -- ' "    -4

to DNA, a nukleoid (ziarno chromatynowe) to centralny obszar cytoplazmy, zawierający DNA nawinięty na białka stabilizujące i RNA.

Określenie ile jest jąder nie nastręcza trudności, można to sprawdzić przy pomocy prostego mikroskopu szkolnego. W przeciętnej, żywej komórce jest jedno, rzadko nie ma wcale (por. wyżej). Niektóre orzęski i wiciowce zwierzęce posiadają tzw. ziarna chromatynowe nazywane czasem jądrami rozproszonymi. Jeśli w jednej komórce występuje więcej jąder, wówczas mówi się o komórczakach. Powstają one dwojako, poprzez:

1.    Wielokrotne mitozy, którym nie towarzyszą cytokinezy — są to plazmodia. np. plechy niektórych grzybów;

2.    Fuzję (zlanie się) komórek jednojądrowych — są to syncytia (zespólnie), np. włókna poprzecznie prążkowane mięśni szkieletowych.

UWAGA: U orzęsków występują dwa różne jądra, tzn. makromikleas i mikronukleus, o odmiennych funkcjach, a żeby sytuacja była jeszcze bardziej skomplikowana u niektórych gatunków te kompleksy są zwielokrotnione.

Jądra komórkowe sa najczęściej kuliste i położone centralnie, np. w komórkach merystemu wierzchołkowego korzenia, w neuronach, rzadziej są owalne i ulokowane peryferycznie, np. w miocytach (komórkach mięśniowych). Niekiedy postać jest inna, np. płatowata jak w granulocy-tach.    ~—-----