CCF20100206031

2. Analiza budowy i funkcji składników komórki

samorcplikuiacych. Podobnie jak mitochondria posiadają własny DNA (tu: chlDNA) i aparat translacyjny. Ze względu na rolę, pochodzenie i barwę podzielono je na kilka charakterystycz-nychgrup:

1.    Proplastydy — występują w komórkach embrionalnych, powstają z niezróżnicowanych zawiązków^ plastydów (nieodróżnialnych mikroskopowo od młodych mitochondriów!), które mogą się intensywnie dzielić. Proplastydy są bezbarwnymi, młodymi stadiami pośrednimi w rozwoju wszystkich typów plastydów. Początkowo są okrągłe, później eliptyczne. Od mitochondriów odróżnia je równoległy układ błon wewnętrznych (wielkością są zbliżone do ok. 1 mm);

2.    Barwne, aktywne fotosvntetvcznie chloroplasty (u glonów zwane chromatoforami) — powstają na świetle z proplastydów. leukopląstów lub etioplastów. Kształt u organowców jest zasadniczo stały — jest to dwuwypukla soczewka, rzadziej są płaskowypukłe, średnica ok. 5—8 mm. Polifiletyczne glony mogą mieć ciałka zielone (tu nazywane chromatoforami) soczewkowate,

B

kubkowate, wstęgowate, kuliste lub innej postaci. Podobnie wielkośćJych organelli u alg jest bardzo różna i waha się w szerokich granicach od 2 do kilkudziesięciu mm. Budowę chloroplastu przedstawia Ryc. 20;

³    £a/A

Ryc. 20.

✓

Schemat budowy chloroplastu rośliny wyższej (A) oraz przestrzennej organizacji ty-lakoidów (B); 1 — otoczka chloroplastu, 2 — granum zbudowane z tylakoidów. 3 — chlDNA. 4 — stroma, 5 — tylakoid stromy.

3.    Etioplasty — jeśli roślinę pozbawi się dostępu światła (etioluje się), proplastydy w liściach przekształcają się w nietypowe stadia rozwojowe, różniące się od chloroplastów prostszą budową i obecnością protochlorofilu — to właśnie etioplasty. Oświetlenie powoduje przejście tych plastydów w chloroplasty;

4.    Barwne, lecz nieaktywne fotosyntetycznie chromoplasty — powstają z proplastydów lub częściej z chloroplastów. Nadają żółtą lub czerwoną barwę dojrzewającym kwiatom — np. jaskra, owocom — np. pomidorów, papryki, korzeniom — np. marchwi, a także starzejącym się liściom (przyjrzyj się liściom drzew jesienią). Specyficzne barwy powodowane są obecnością w chromoplastach barwników karotenoidowych (żółtego ksantofilu i czerwonego karotenu). Biochemiczna rola tych organelli nie jest znana;

5.    Bezbarwne leukoplasty — zwykle powstają z proplastydów w komórkach tkanek organów podziemnych i głębiej położonych częściach organów nadziemnych spełniających funkcje spichrzo-

35