CCF20100206041

2. Analiza budowy i funkcji składników komórki

„milczącym DNA”. Odcinki tego rodzaju występują, m.in. między sekwencjami unikalnymi i być może spełniają funkcje regulatorowe w stosunku do genów kodujących białka. W czasie kariokinez sat-DNA współtwórz}' centromer i satelitę (por. niżej). Ilość satelitarnego DNA jest stałą cechą gatunkową i tak np. dla człowieka wynosi tylko 0,5% całego DNA, dla kraba wełnistorękiego już 30%, a dla żab ponad 60%. Dlaczego tak jest. dokładnie nie wiadomo, zainteresowanych odsyłam do teorii „samolubnego DNA”. Oczywiście podczas replikacji ilość satDNA ulega podwojeniu (por. ROZDZ: 3.1 i CZĘŚĆ: GENETYKA);

4. Jąderko — najwyraźniejsza struktura w nic dzielącym się jądrze, którą można łatwo wykryć za pomocą mikroskopu optycznego. Zwykle w jądrze jest jedno jąderko, choć może być ich nawet kilka. Badania dowiodły jednoznacznie, Ż£ nie jest ono oddzielone od pozostałych składników żadną błoną. Jąderko nie występuje w komórkach, które nie syntetyzują białek, np. w plemnikach. jego wielkość zalezy od aktywności metabolicznej (większa synteza białka — większe jąderko). Najważniejszymi składnikami są: RNA i białka, z których należ}'wymienić polimera-zę RNA odpowiedzialną za syntezę pre-rRNA. Oczywiście na terenie jąderka stwierdza się obecność rDNA, na bazie którego, w procesie transkrypcji, powstaje pre-rRNA.

Ryc. 25. Model budowy chromosomu metajazowego (A — budowa morf ologiczna pod mikroskopem optycznym. B — model organizacji domen skonstruowany w oparciu o obserwacje w mikroskopie elektronowym: I i 3 — telomery o rozluźnionej strukturze domen, zawierające sekwencje unikalnego DNA, 2 — centromer z satDNA o zbitej strukturze domen, 4 — NOR z rDNA. 5 — trabant z satDNA).

Znając rodzaje funkcjonalne DNA i strukturę materiału genetycznego w jądrze komórkowym możemy pokusić się o skonstruowanie modelu budowy submikroskopowej chromosomu (por. Ryc. 25). Składa się on zramion rozdzielonych przewężeniem pierwotnym — centromerem (por. później ROZDZ. 3.1). Jedno z ramion posiada jeszcze przewęże-