CCF20100206015

2. Analiza budowy i funkcji składników komórki

i DRUGIM STADIUM ŚCIANY PIERWOTNE ULEGAJĄ WTÓRNYM PRZEKSZTAŁCENIOM

Chemiczne i fizyczne zmiany ścian pierwotnych prowadzące do powstawania ścian wtórnych przedstawiją się następująco. W młodych komórkach tkanek stałych, a także merystema-rycznych, ściany, ze względu na duży udział składników podłoża, są miękkie i elastyczne. Ponieważ fibryle substancji szkieletowych są stosunkowo nieliczne, a na dodatek ułożone głównie ukośnie w stosunku do długiej osi komórek, mają one możliwość wzrostu. Z czasem jednak, gdy dana Komórka osiąga założone rozmiary, ta .,miękkość” staje się zawadą — zachodzi potrzeba wzmocnienia konstrukcji. Innymi slow)', ściana pierwotna musi ulec przebudowie (modyfikacji) do ściany wtórnej. Proces zmian chemicznych i strukturalnych może tu przebiegać na dwa sposoby poprzez:

1.    Inkrustację, czyli odkładanie związków chemicznych wewnątrz istniejącej ściany, między elementy szkieletu celulozowego (por. Ryc. 10). Związki inkrustujące to:

A)    lignina (drzewnik) — proces nazywa się wówczas drewnieniem (lignifikacją);

B)    CaCO~ albo SiO, — te zmiany nazywa się mineralizacją;

2.    Adkrustację. czyli odkładanie związków na wewnętrzną powierzchnię ściany pierwotnej, przez co powstaje warstwa bezszkieletowa. Substancje adkrustujące to:

A)    polisacharydy — kaloza (polimer glukozy o innych, specyficznych połączeniach pomiędzy cząsteczkami) występująca w tkance przyrannej i w sitach. Ponadto śluzy i gumy;

B)    tłuszczowce:

a)    kutyna — modyfikacje tego typu nazywa się kutynizacją,

b)    suberyna czyli korek — proces nazywa się wtedy suberynizacją (korkowaceniem),

c)    sporopolenina (w egzynic ziaren pyłków i zarodników) — odkładanie tej substancji określa się jako sporopolenizacja.

✓

1

3

Ściana wtórna, jak się okazuje, to szereg warstw nałożonych na ścianę pierwotną. Niekiedy, jak na przykład we włóknach sklerenchymatycznych, ściana wtórna jest tak gruba, że zajmuje prawie całą objętość komórki. Dodajmy też jeszcze, że wtórnym modyfikacjom ulgają nie wszystkie ściany, np. w komórkach miękiszowych i merystematycznych mają one charakter pierwotny.

Ryc. 10.

Schemat budowy ściany komórkowej u roślin ilustrujący jednocześnie, na czym polega inkrustacja (1 — blaszka środkowa, 2 — ściana pierwotna, 3 — warstwy ściany wtórnej, 4 —fibryla celulozowa, 5 — mikrofihryla (micela) zbudowana z łańcuchów celulozy — 6: 3a-3c — kolejne warstwy ściany wtórnej).

*

Ściany komórkowe (w sposób mechaniczny) znacznie utrudniają wzrost komórek roślinnych. Zmienia tę sytuację wpływ- auksyn. Są to fitohormony wywołujące wzrost elongacyjny (wy-

dłużeniowy) komórek oraz intensyfikację podziałów komórkowych w krótkim czasie (por. CZĘŚĆ:

_ _ ✓

FIZJOLOGIA ROŚLIN). Wydaje się, że w tej sytuacji, aby spełniały sw'oją funkcję, auksyny po-

19