CCF20100206011

2. Analiza budowy i funkcji składników komórki

Podsumowując, o błonie komórkowej z pewnością można powiedzieć, że jest:

1. Elastyczna i półstała albo inaczej płynno-krystaliczna — pozwala to na dopasowywanie błony do kształtu komórki;

2. Dy namiczna — składniki białkowe i lipidowe mogą się w niej przemieszczać, poza tym skład chemiczny i właściwości tej struktury zmieniają się z wiekiem, zależą także od stanu czynnościowego;

3. Selektywna (wybiórcza) — oznacza to, że tylko niektóre substancje mogą swobodnie dyfundo-wać przez błonę, ponadto organellum to może aktywnie regulować przepływ cząsteczek i jonów. Generalnie można powiedzieć, że „fizyczna” przepuszczalność błony komórkowej wynika z własności podwójnego zrębu lipidowego. Powodują one, że funkcjonują tu pewne charakterystyczne zależności. I tak:

A) cząsteczki niepolarne (hydrofobowe), np. gazy⁷ oddechowe (O-,, N-,) czy węglowodory nisko i średniocząsteczkowe, przechodzą przez błonę swobodnie;

B) małe cząsteczki polarne takie jak np. H,0, CO, albo mocznik także przemieszczają się bez przeszkód;

C) jony takie jak np. H⁺, Na⁺. K⁺, Ca²⁺, Mg²⁺, Cl' oraz duże cząsteczki polarne, np. glukoza, fruktoza albo maltoza, praktycznie nie mogą samodzielnie przechodzić przez zrąb;

D) makrocząsteczki nie mogą przemieszczać się, a jeśli już. to w specjalny sposób. Dzięki temu komórka, np. nie „wypuszcza” własnych białek na zewnątrz.

Istnieją jednak „sposoby” (ściślej — mechanizmy) pozwalające na ominięcie tego rodzju ograniczeń, ale od razu zaznaczmy, że dotyczy to tylko tych cząsteczek, które normalnie sie nie przemieszczają (przemyśl to sobie!; por. też tekst niżej oraz później ROZDZ: 2.5 i 2.6);

4. Spolary zowana —jak już wiesz oznacza to, że po obu stronach błony rozmieszczone są różne ładunki elektryczne. W pewnych warunkach stan ten może jednak ulec gwałtownej zmianie — depolaryzacji, która szybko przesuwa się wzdłuż błony. W ten sposób, zmieniając stan elektryczny plazmolemmy, można przekazywać informację, np. impulsy nerwowe!

PLAZMOLEMMA SPEŁNIA WIELORAKIE FUNKCJE

Można o nich powiedzieć, że są niezbędne każdej żywej komórce. Przede wszystkim więc błona komórkowa:

1. Otacza tzw. żywe (protoplazmatyczne) składniki komórki i separuje (oddziela) wnętrze komórki od środowiska;

2. Pozwala na dwustronną wymianę jonów i cząsteczek z otoczeniem;

3. Odpowiada za wTażliwość, czyli możliwość odbioru bodźców płynących ze środowiska i od innych komórek, może także przekazywać impulsy na następne (pomyśl o komórkach nerwowych). Błony większości komórek posiadają specjalne białkowe receptory, które są „molekularnymi narządami zmysłów” komórki. Dzięki temu komórki mogą regulować, np. swoje reakcje ruchowe;

-. Posiada systemy transportowe umożliwiające transport typu biernego bądź aktywnego (por. Ryc. 8). Zwykle są to białka integralne, co oznacza, że możliwe jest, kosztem nakładu energii,