CCF20100206006

Cytologia i Histologia

6.    Wnętrze komórki podzielone jest przez błony retikulum endoplazmatycznego na przestrzenie. w których mogą zachodzić różne procesy (u bezjądrowych retikulum nie występuje).

7.    Synteza najbardziej skomplikowanych i różnorodnych chemicznie makrocząsteczek, czyli białek. odbywa się zawsze na rybosomach. U Eucaryota większość tych organelli związana jest z retikulum tworząc retikulum granularne. U bezjądrowych także występują rybosomy, lecz mają nieco mniejsze rozmiar)' i nie są związane z błonami wewnątrzkomórkowymi (bo ich nie ma).

8.    Wydzielaniem makrocząsteczek na zewnątrz zajmuje się aparat Golgiego (u prokariontów nie występuje).

9.    Za trawienie wewnątrzkomórkowe odpowiadają lizosomy (u prokariontów brak).

10.    W wakuolach znajduje się zapas wody, jonów i zbędne komórce substancje, których nie może usunąć na zewnątrz; np. tzw. metabolit)' wtórne (u Procaryota brak).

11.    W komórkach zwierząt i grzybów za wyznaczanie biegunów podziałowych odpowiedzialne są centriole.

Taki sposób przedstawienia komórki zawiera z pewnością rażące uproszczenia, niemniej szkicuje odpowiedzi na podstawowe pytania:

—    Jak stworzyć własny mikroświat wewnętrzny i zachować swoją odrębność biochemiczw środowisku?

—    Jak przeprowadzać przeciwstawne nieraz procesy w jednej komórce?

—    Jak zdobywać i przetwarzać energię?

—    Jak syntetyzować białka?

—    Jak trawić substancje pobrane z otoczenia albo własne, niepotrzebne składniki w bezpieczny sposób?

—    Jak usuwać zbędne i (lub) szkodliwe substancje poza obręb komórki?

—    Co umożliwia kontrolę nad całością poczynań komórki?

W dalszej części książki problemy te zostaną dość dokładnie omówione.

UWAGA: W niektórych miejscach książki pojawią się polecenia wyróżnione określeniem: Ćwiczę-

nie. Jeśli nie zostało napisane inaczej, staraj się wykonywać je samodzielnie.

1. 2. Rozmiary i kształty komórek

%/

Za najmniejsze układy komórkowe należ)' uznać niektóre bakterie (ok. 0,2 gm), a także sinice (ok. 0,5 urn). Największe wśród roślin to komórki zielenic dochodzące do kilkunastu cm, natomiast wśród zwierząt można do nich zaliczyć jaja ptaków, np. strusia do 25 cm (przy czym całe „jajko” nie jest jedną komórką!). Najdłuższymi są komórki nerwowa, które u dużych kręgowców mogą osiągać długość ponad 1 m. Przeciętne wymiary komórek u roślin wynoszą ok. 100 gm, zaś u zwierząt są nieco mniejsze — w granicach kilkunastu — kilkudziesięciu mm. Jednocześnie trzeba sobie uświadomić, że rozmiar)' komórek w jednym organizmie mogą być bardzo różne.

10