CCF20100206024

Cytologia i Histologia źródłach do dzisiaj lizosomy traktuje się jak struktury charakterystyczne dla komórek zwierzęcych;

2. Prostą budowę — można tu powiedzieć tylko tyle, że są to otoczone pojedynczą błoną biologiczną pęcherzyki o 0 0.1—0,5 pm (średnio 0,2 pm). Grubość błony lizosomalnej jest podobna do grubości plazmalemy;

3. Enzymy hydrolityczne, które wypełniają lizosomy znajdują się w stanie latencji. Oznacza to, że te białkowe biokatalizatory są normalnie nieaktywne („uśpione”), ponieważ najprawdopodobniej wiążą je specjalne białka wchodzące w skład błon lizosomów. Pęknięcie lub degradacja błon ciał trawiących uaktywnia enzymy (por. Ryc. 15).

Opisywane w tym podrozdziale organella powstają jako lizosomy pierwotne z aparatów Golgiego lub retikulum gładkiego. Przekształcenie w lizosom wtórny polega najczęściej na tym, że postać pierwotna przyłącza się do fagosomu — pęcherzyka zawierającego materiał „przeznaczony” do rozłożenia. Praktycznie można powiedzieć, że lizosom wtórny to to samo co wakuola trawienna lub autofagowa, od postaci pierwotnej różniąca się m.in. rozmiarami i aktywnością enzymów.

Enzym(y)

Substraty dla enzymu(ów)

Produkty reakcji

Glikozydazy

Katepsyny

Kolagenaza

Lipaza

Fosfolipaza

Nukleazy

polisacharydy, glikozydy białka, polipeptydy kolagen

triglicerydy obojętne fosfolipidy kwasy nukleinowe

cukry, alkohole oligopeptydy oligopeptydy kwasy tłuszczowe kwasy tłuszczowe oligonukleotydy

Tab. 1. Ważniejsze grupy enzymów lizosomalnych.

LIZOSOMY SĄ BOGATO „ WYPOSAŻONE” BIOCHEMICZNIE

Ciała trawiące zawierają obszerną grupę enzymów hydrolitycznych w większości o lekko kwaśnym optimum pH, mogą więc strawić większość związków organicznych (por. Tab. 1). Zdolność ta oprócz zalet niesie jednak także poważne niebezpieczeństwo. Dlatego oddzielenie od innych składników protoplastu oraz „uśpienie” tego rodzaju biokatalizatorów w obrębie błon pęcherzyków lizosomalnych zabezpiecza komórkę przed samostrawieniem.

W sumie funkcje lizosomów można streścić następująco:

1. Umożliwiają wewnątrzkomórkowe trawienie różnych substancji pozakomórkowych. U roślin, ze względu m.in. na ścianę komórkową, hcterotroficzny mechanizm odżywiania w drodze pino-i fagocytozy nie występuje. Może jednak być formą obrony komórki przed infekcją;

2. Pozwalają głodzonej komórce na stosunkowo bezpieczne odżywianie się własnym kosztem (ciekawa stwierdzenie!);

3. Odpowiadają za wewnętrzny „przerób metaboliczny”, co oznacza, że oddzielają i traw'ią zbędne składniki komórki umożliwiając regenerację i przebudowę, np. wyobraź sobie procesy degradujące ciało larwy lub poczwarki w czasie metamorfozy' u płazów albo owadów;